Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcüstan Azadlıq Komitəsi (gürc. საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი, Sak’art’velos damoukideblobis komiteti) və ya Paritet Komitəsi (gürc. პარიტეტული კომიტეტი, Paritetuli komiteti) — 1920-ci illərin əvvəllərində Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərmiş yeraltı anti-sovet təşkilatı. Gürcü xalqı arasında daha çox "Damkom" (damoukideblobis komiteti, azadlıq komitəsi) qısaldması ilə tanınmışdır. Komitə 1924-cü ilin avqust ayında Gürcüstanda baş tutmuş avqust qiyamının hazırlanmasında və həyata keçirilməsi işinə rəhbərlik etmişdir və daha çox bu qiyamla tanınmışdır.
Komitə 1922-ci ilin may ayında və keçmiş müxalif partiyalarından olan Milli Demokratik Partiyası və Federalist Partiyası ilə aparılmış müzakirələr əsasında yaradılmışdır. Hər bir partiya Damkomda bir nəfər nümayəndə ilə təmsil olunurdu və təşkilata rəhbərliyi isə olan şəxs həyata keçirdirdi. Gürcüstam Azadlıq Komitəsinin ilk rəhbəri Gogita Paghava olmuşdur. Rəhbərlik etdiyi qısa dövrdə, təşkilatın fəaliyyəti SSRİ-nin gizli polis təşkilatı Çeka tərəfindən müəyyənləşdirilmiş və Gogita Paghava həbs edilmişdir.
Sədr postu qısa müddətli Nikoloz Karsivadzeyə keçdikdən sonra 1923-cü ilin 17 mart tarixində vəzifəyə Kote Andronikaşvili gətirilmişdir. Damkomun katibi vəzifəsini isə təşkilatın mövcud olduğu dövr ərzində Milli Demokrat Partiyasından Yason Cavaxişvili icra etmişdir. Damkom üzvlərinin aralarında imzalanmış saziş, bolşevik rejiminin ümummilli qiyam yolu ilə devrilməsini, Gürcüstan Demokratik Respublikasının bərpasını və koalisiya hökumətinin qurulmasını nəzərdə tuturdu. Komitə sürgündə olan Gürcüstan Demokratik Respublikasının sürgün hökuməti və onun Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən Konstantinopol Bürosu adı ilə tanınmış rəsmi ofisi ilə sıx əməkdaşlıq münasibətləri yaratmışdır.
Komitənin hərbi bürosuna istefada olan general Kote Abxazi başçılıq etmiş və onun üzərinə xalqın üsyana hazırlanması vəzifəsi qoyulmuşdur. Gürcüstan Demokratik Respublikasının sürgün hökumətinin heyətində təmsil olunan keçmiş Menşevik hökumətinin bir neçə üzvü, o cümlədən keçmiş kənd təsərrüfatı naziri Noe Xomeriki, habelə Xalq Qvardiyasının keçmiş komandiri Valiko Jugheli gizli şəkildə sürgündən qayıdaraq avqust qiyamının hazırlanması prosesində yaxından iştirak etmişdir. Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının gizli polisi Çekanın yeni təyin olunmuş rəis müavini Lavrenti Beriya Gürcüstan Azadlıq Komitəsinin sıradan çıxarılması ilə bağlı həlledici əməliyyatlar keçirmişdir.
Lavrenti Beriya və Çekanın əməkdaşları gürcü müxaliflərin aralarına sızaraq, təşkilatın hədəfləri və məqsədləri haqqında ətraflı məlumatlar öyərnmişdir və bu işdə onlara Gürcüstan Demokratik Respublikasının müxalif siyasi partiyalarından biri olan Milli-Demokrat Partiyasının gənc üzvü Kote Misabişvili yaxından köməklik göstərmişdir. Kote Misabişvilinin 1923-cü ilin fevral ayında Çeka gizli polisinə ötürmüş olduğu məlumatlar əsasında demək olar ki, Gürcüstan Azadlıq Komitəsinin bütün gizli fəaliyyəti gizli polis tərəfindən aşkarlanmışdır.
Gürcüstan Azadlıq Komitəsinin hərbi bürosunun 15 üzvü və o cümlədən komitənin aparıcı simalarından olan Kote Abxazi, Aleksandr Andronikaşvili, Varden Tsulukidze, polkovnik Georgi Ximişvili, Elizbar Qulaşvili və Rostom Muskelaşvili kimi şəxslər 1923-cü ilin 20 may tarixində edam edilmişdir. Komitə fəallarının edam edilməsindən bir il sonra 1924-cü ilin 29 avqust tarixində avqust qiyamına start verilmişdir. Plana əsasən Gürcüstanın müxtəlif bölgələrində eyni anda qiyam hərəkatı başladılmalı və dövlət qrumlarının binalarına hücumlar təşkil edilməli idi. Üsyançılar arasındakı rabitə əlaqəsinin zəif olması və bütün ölkə əhalisinin üsyanlara dəstək verməməsi nəticəsində istənilən nəticə əldə olunmamışdır. Çiatura şəhərində üsyanın bir gün əvvəl, 28 avqust tarixində başlamasıda bu faktları bir daha sübut edir.
Üsyan hərəkatı üç həftə ərzində Gürcüstanın müxtəlif bölgə və şəhərlərində davam etmiş, daha sonra isə Qızıl ordu və Çeka birliklərinin birgə fəaliyyəti nəticəsində Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının bütün ərazilərindəki üsyan hərəkatı yatırılmışdır. Üsyan hərəkatının yatırılması bir necə min insanın öldürüldüyü genişmiqyaslı repressiyalarla müşayiət olunmuşdur. tarixində gizli polis Çeka tərəfindən Msxeta şəhəri yaxınlığında yerləşən Şio-Mqvime monastır kompleksinin daxilində hazırlanmış gizli Damkom bürosunu aşkarlamış və orada gizlənən Gürcüstan Azadlıq Komitəsinin başçısı, şahzadə Kote Andronikaşvili və digər rəhbər şəxsləri həbs etmişdir.
Həmin gün Lavrenti Beriya, həbs edilmiş təşkilat rəhbərləri ilə Tbilisi şəhərində görüşmüş və komitənin ölkənin müxtəlif bölgələrində silahlı müqavimət göstərməyə davam edən döyüşçülərinə silahı buraxmağı əmr edən bəyannamə verməyi təklif etmişdir. Ələ keçirilməmiş komitə üzvləri, kütləvi edamların dayandırılması müqabilində silahı buraxmağa hazır olduqlarını bəyan etmişdilər. Lavrenti Beriya qiyamçılarla ilkin razılığa gəlmiş və verilən təklifi qəbul etmişdir. Tərəflər arasında toqquşmaların dayandırılması barədə razılığın əldə olunmasına baxmayaraq, qısa zamanda ələ keçirilmiş müxalifət və komitə liderləri öldürülmüşdür. 1924-cü ilin sentyabr ayının ortalarında Damkomun silahlı dəstələrinin əksəriyyəti məhv edilmiş və qiyam məğlub olmuşdur.
Ədəbiyyat
- ვალერი ბენიძე (Valeri Benidze) (1991), 1924 წლის აჯანყება საქართველოში (1924 Uprising in Georgia). Tbilisi: სამშობლო ("Samshoblo") (in Georgian)
- Stephen F. Jones. "The Establishment of Soviet Power in Transcaucasia: The Case of Georgia 1921-1928". Soviet Studies. 40 (4). October 1988: 616–639. doi:10.1080/09668138808411783. JSTOR 151812.
- Amy W. Knight (1993), Beria: Stalin's First Lieutenant, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, ISBN .
- David Marshall Lang (1962). A Modern History of Georgia, London: Weidenfeld and Nicolson.
- Markus Wehner. "Le soulèvement géorgien de 1924 et la réaction des bolcheviks". Communisme. n° 42/43/44. 1995: 155–170.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan Azadliq Komitesi gurc საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი Sak art velos damoukideblobis komiteti ve ya Paritet Komitesi gurc პარიტეტული კომიტეტი Paritetuli komiteti 1920 ci illerin evvellerinde Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasinin erazisinde fealiyyet gostermis yeralti anti sovet teskilati Gurcu xalqi arasinda daha cox Damkom damoukideblobis komiteti azadliq komitesi qisaldmasi ile taninmisdir Komite 1924 cu ilin avqust ayinda Gurcustanda bas tutmus avqust qiyaminin hazirlanmasinda ve heyata kecirilmesi isine rehberlik etmisdir ve daha cox bu qiyamla taninmisdir 1923 1924 cu illerde Gurcustan Azadliq Komitesinin rehberi olmus sahzade Kote Andronikasvili Komite 1922 ci ilin may ayinda ve kecmis muxalif partiyalarindan olan Milli Demokratik Partiyasi ve Federalist Partiyasi ile aparilmis muzakireler esasinda yaradilmisdir Her bir partiya Damkomda bir nefer numayende ile temsil olunurdu ve teskilata rehberliyi ise olan sexs heyata kecirdirdi Gurcustam Azadliq Komitesinin ilk rehberi Gogita Paghava olmusdur Rehberlik etdiyi qisa dovrde teskilatin fealiyyeti SSRI nin gizli polis teskilati Ceka terefinden mueyyenlesdirilmis ve Gogita Paghava hebs edilmisdir Sedr postu qisa muddetli Nikoloz Karsivadzeye kecdikden sonra 1923 cu ilin 17 mart tarixinde vezifeye Kote Andronikasvili getirilmisdir Damkomun katibi vezifesini ise teskilatin movcud oldugu dovr erzinde Milli Demokrat Partiyasindan Yason Cavaxisvili icra etmisdir Damkom uzvlerinin aralarinda imzalanmis sazis bolsevik rejiminin umummilli qiyam yolu ile devrilmesini Gurcustan Demokratik Respublikasinin berpasini ve koalisiya hokumetinin qurulmasini nezerde tuturdu Komite surgunde olan Gurcustan Demokratik Respublikasinin surgun hokumeti ve onun Turkiyenin Istanbul seherinde yerlesen Konstantinopol Burosu adi ile taninmis resmi ofisi ile six emekdasliq munasibetleri yaratmisdir Komitenin herbi burosuna istefada olan general Kote Abxazi basciliq etmis ve onun uzerine xalqin usyana hazirlanmasi vezifesi qoyulmusdur Gurcustan Demokratik Respublikasinin surgun hokumetinin heyetinde temsil olunan kecmis Mensevik hokumetinin bir nece uzvu o cumleden kecmis kend teserrufati naziri Noe Xomeriki habele Xalq Qvardiyasinin kecmis komandiri Valiko Jugheli gizli sekilde surgunden qayidaraq avqust qiyaminin hazirlanmasi prosesinde yaxindan istirak etmisdir Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasinin gizli polisi Cekanin yeni teyin olunmus reis muavini Lavrenti Beriya Gurcustan Azadliq Komitesinin siradan cixarilmasi ile bagli helledici emeliyyatlar kecirmisdir Qiyamin komandanlarindan olmus Kakutsa Colokasvili rehberliyi etdiyi Sedaqet andi gurc შეფიცულები qruplasmasinin doyusculeri ile birlikde Lavrenti Beriya ve Cekanin emekdaslari gurcu muxaliflerin aralarina sizaraq teskilatin hedefleri ve meqsedleri haqqinda etrafli melumatlar oyernmisdir ve bu isde onlara Gurcustan Demokratik Respublikasinin muxalif siyasi partiyalarindan biri olan Milli Demokrat Partiyasinin genc uzvu Kote Misabisvili yaxindan komeklik gostermisdir Kote Misabisvilinin 1923 cu ilin fevral ayinda Ceka gizli polisine oturmus oldugu melumatlar esasinda demek olar ki Gurcustan Azadliq Komitesinin butun gizli fealiyyeti gizli polis terefinden askarlanmisdir Gurcustan Azadliq Komitesinin herbi burosunun 15 uzvu ve o cumleden komitenin aparici simalarindan olan Kote Abxazi Aleksandr Andronikasvili Varden Tsulukidze polkovnik Georgi Ximisvili Elizbar Qulasvili ve Rostom Muskelasvili kimi sexsler 1923 cu ilin 20 may tarixinde edam edilmisdir Komite feallarinin edam edilmesinden bir il sonra 1924 cu ilin 29 avqust tarixinde avqust qiyamina start verilmisdir Plana esasen Gurcustanin muxtelif bolgelerinde eyni anda qiyam herekati basladilmali ve dovlet qrumlarinin binalarina hucumlar teskil edilmeli idi Usyancilar arasindaki rabite elaqesinin zeif olmasi ve butun olke ehalisinin usyanlara destek vermemesi neticesinde istenilen netice elde olunmamisdir Ciatura seherinde usyanin bir gun evvel 28 avqust tarixinde baslamasida bu faktlari bir daha subut edir Usyan herekati uc hefte erzinde Gurcustanin muxtelif bolge ve seherlerinde davam etmis daha sonra ise Qizil ordu ve Ceka birliklerinin birge fealiyyeti neticesinde Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasinin butun erazilerindeki usyan herekati yatirilmisdir Usyan herekatinin yatirilmasi bir nece min insanin oldurulduyu genismiqyasli repressiyalarla musayiet olunmusdur tarixinde gizli polis Ceka terefinden Msxeta seheri yaxinliginda yerlesen Sio Mqvime monastir kompleksinin daxilinde hazirlanmis gizli Damkom burosunu askarlamis ve orada gizlenen Gurcustan Azadliq Komitesinin bascisi sahzade Kote Andronikasvili ve diger rehber sexsleri hebs etmisdir Hemin gun Lavrenti Beriya hebs edilmis teskilat rehberleri ile Tbilisi seherinde gorusmus ve komitenin olkenin muxtelif bolgelerinde silahli muqavimet gostermeye davam eden doyusculerine silahi buraxmagi emr eden beyanname vermeyi teklif etmisdir Ele kecirilmemis komite uzvleri kutlevi edamlarin dayandirilmasi muqabilinde silahi buraxmaga hazir olduqlarini beyan etmisdiler Lavrenti Beriya qiyamcilarla ilkin raziliga gelmis ve verilen teklifi qebul etmisdir Terefler arasinda toqqusmalarin dayandirilmasi barede raziligin elde olunmasina baxmayaraq qisa zamanda ele kecirilmis muxalifet ve komite liderleri oldurulmusdur 1924 cu ilin sentyabr ayinin ortalarinda Damkomun silahli destelerinin ekseriyyeti mehv edilmis ve qiyam meglub olmusdur Edebiyyatვალერი ბენიძე Valeri Benidze 1991 1924 წლის აჯანყება საქართველოში 1924 Uprising in Georgia Tbilisi სამშობლო Samshoblo in Georgian Stephen F Jones The Establishment of Soviet Power in Transcaucasia The Case of Georgia 1921 1928 Soviet Studies 40 4 October 1988 616 639 doi 10 1080 09668138808411783 JSTOR 151812 Amy W Knight 1993 Beria Stalin s First Lieutenant Princeton University Press Princeton New Jersey ISBN 0 691 01093 5 David Marshall Lang 1962 A Modern History of Georgia London Weidenfeld and Nicolson Markus Wehner Le soulevement georgien de 1924 et la reaction des bolcheviks Communisme n 42 43 44 1995 155 170