Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcü milliyətçiliyi (gürc. ქართული ნაციონალიზმი) — gürcü xalqının millətçiliyi.
Yaranması
Gürcülərin müstəsna olması anlayışı Orta əsrlərə (Con Zosimusun yazılarında göstərildiyi kimi) gedib çıxsa da, müasir gürcü millətçiliyi 19-cu əsrin ortalarında parçalanmış gürcü çarlıqlarının Rusiya tərəfindən ilhaqına reaksiya olaraq ortaya çıxdı. Bu ilhaq gürcülərin müstəqilliyinə son qoysa da, gürcülərə vahid hakimiyyət altında birlik, nisbi sülh və sabitlik gətirdi. Milli dirçəlişi ilk ilhamlandıranlar romantik yazıları vətənpərvərlik mərsiyələri ilə hopmuş aristokrat şairlər idi. Bir sıra uğursuz üsyan cəhdlərindən sonra, xüsusən də 1832-ci il uğursuz çevriliş planından sonra gürcü elitaları Rusiya hakimiyyəti ilə barışdı, milli oyanış çağırışları isə mədəni səylərlə yenidən dəyişdirildi. 1860-cı illərdə Rusiya universitetlərində təhsil almış və Avropa ideyalarına məruz qalmış yeni nəsil gürcü ziyalıları imperiya mərkəzi tərəfindən assimilyasiyaya qarşı milli mədəniyyəti təbliğ edirdilər. İlya Çavçavadze kimi ziyalı şəxslərin rəhbərlik etdiyi proqramlar, zadəganların tənəzzülü və kapitalizmin inkişafı ilə daha çox millətçi rənglər aldı. Bu tendensiyalar Rusiya bürokratiyasının hakimiyyəti və erməni orta sinfinin paytaxt Tbilisidə iqtisadi və demoqrafik üstünlüyünü daha da stimullaşdırdı. Çavçavadze və onun tərəfdarları bütün gürcüləri birliyə çağırır, milli maraqları sinfi və əyalət bölgüsündən üstün tuturdular. Onların baxışı müstəqillik üçün açıq üsyanı nəzərdə tutmurdu, əksinə, islah edilmiş Rusiya imperiyası daxilində daha çox mədəni azadlıq, gürcü dilinin təbliği və müstəqilliyi ruslar tərəfindən sıxışdırılan gürcü təhsil ocaqlarına və milli kilsəyə dəstək verilməklə muxtariyyət tələb edirdi.
Gürcüstanın şəhərlərində etnik olaraq rus və ermənilərin demoqrafik üstünlüyünə dair narazılıqlara baxmayaraq, ilk gürcü millətçilərinin proqramı əhatəli idi və millətlərarası məsələlərə qarşıdurmasız yanaşmaya üstünlük verirdi. Onların bəziləri, məsələn, Niko Nikoladze, etnik mütənasib təmsilçilik prinsipi əsasında Qafqaz xalqlarının azad, mərkəzləşdirilməmiş və özünü idarə edən federasiyasının yaradılmasını nəzərdə tuturdu.
Reformasiya edilmiş Rusiya dövlətinin tərkibində Qafqaz federasiyası ideyası 19-cu əsrin son illərində Gürcüstanın siyasi mənzərəsinə hakim mövqe tutan gürcü sosial-demokratiyasının ideoloqları tərəfindən də səslənmişdir. Əvvəlcə Gürcüstan sosial-demokratları millətçiliyə qarşı idilər və ona rəqib ideologiya kimi baxırdılar, lakin onlar öz müqəddəratını təyinetmə tərəfdarları olaraq qaldılar. Tarixçi Stiven F. Consun sözləri ilə desək, “bu, milli mədəniyyətin müdafiəsinə üstünlük verilən gürcüsayağı sosializm idi”. Gürcü sosial-demokratları ümumrusiya sosialist hərəkatında çox fəal idilər və 1905-ci ildə parçalandıqdan sonra Qərbi avropalı həmkarlarının nisbətən liberal ideyalarına sadiq qalan menşevik fraksiyasının tərəfinə keçdilər.
Tarixi
Beka Çedia yazır ki, gürcü millətçiliyinin əsasında XII əsrdə yaranmış və gürcü dilini Məsihin dili, Gürcüstanın isə Tanrının Müqəddəs Anasının məskəni olduğu iddialarına əsaslanan messianizm ideyası dayanır. Müqəddəs İsanın tuniki məhz burada saxlanılır. Gürcü əlifbasının dünyada müstəqil şəkildə yaranmış 14 əlifbadan biri olması da burada müəyyən rol oynayır. Orta əsr etnik konsepsiyası Gürcüstanı "kilsə ibadətlərinin edildiyi və bütün duaların gürcü dilində oxunduğu torpaqlar" kimi qeyd edirdi. Bu da öz növbəsində, dilin bünövəsinə dini bir forma verir.
Müasir gürcü millətçiliyinin başlanğıcı 19-cu əsrin ortalarına təsadüf edir. Tanınmış millətçi İlya Çavçavadze "gürcü millətçiliyi" anlayışını üç sözlə ifadə edib: "Dil, vətən, din". Birinci Dünya müharibəsi illərində Almaniyadakı gürcü mühacirlər və tələbələr tərəfindən yaradıldı. 1924-cü ildə gürcü millətçiləri sovet rejiminə qarşı silahlı üsyan təşkil etdilər.
Tarix elmləri namizədi M.Kirçanov qeyd edir ki, 1960-cı illərin əvvəllərinə qədər gürcü ziyalıları sovet lideri Stalinin gürcü mənşəli olduğunu dəfələrlə vurğulayıblar. Onların bu səyləri nəticəsində Stalinin şəxsiyyəti təkcə sovet tarixinə yox, həm də gürcülərin milli tarixinə inteqrasiya edib. Başqa bir müəllif isə deyirdi: "Stalinin gürcü mənşəli olması Gürcüstanda millətçiləri ruhlandırmaq üçün bir vasitə idi... Stalin gürcü millətçi hərəkatının simvoluna çevrilmişdi" . Beynəlxalq Münaqişələr və Danışıqlar Mərkəzinin rəhbəri Giorgi Xutsişvili 2013-cü ildə qeyd edib: "Əksər insanlar üçün Stalin yurddaş idi. O, bütün dünyanın qorxduğu, nəhəng bir imperiyaya rəhbərlik edən bir gürcü idi. Repressiya və istibdad elə də əhəmiyyət kəsb etmirdi". Beka Çedia 1956-cı il martın 9-da gürcü millətçiliyinin təzahürü olan Stalinin şəxsiyyətinə pərəstişini (gürcü milli qürurunun simvolu) pisləyən Xruşşovun siyasətinə qarşı gürcü qiyamına başçılıq edirdi. Başqa bir fikrə görə isə, əvvəlcə anti-Stalinçi olmayan bu hərəkatın anti-Gürcüstan kampaniyasına çevrilməsi 1956-cı ilin mart hadisələrində hökümətin rəftarı səbəbi ilə tamamilə anti-Stalinçi bir hal aldı.
1978-ci il aprel ayının 12-də Gürcüstanı Kremlin ölkə Konstitusiyasının dövlət dili ilə bağlı müddəasını dəyişmək cəhdlərinə qarşı etiraz hərəkatı bürüdü. Beka Çedia yazır ki, keçmiş SSRİ-nin digər respublikalarında olduğu kimi, Gürcüstanda da millətçiliyin yüksəlişi 1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərin əvvəllərinə təsadüf edirdi. 1989-cu il aprelin 9-da Tbilisinin mərkəzində baş verən mitinqlərin dağıdılmasından sonra hərəkat açıq-aşkar anti-Rusiya xarakteri aldı. Gürcüstan milli azadlıq hərəkatının liderləri dissidentlər Zviad Qamsaxurdiya və Merab Kostava idi. Sonradan bir çox xalqlar, xüsusilə osetinlər, Bolnisidəki azərbaycanlılar, ermənilər, məhz ruslar kütləvi şəkildə Gürcüstanı tərk etməyə məcbur oldular.
Gürcü millətçiliyinin yenidən meydana çıxması, gürcü pravoslavlığını milli inanc kimi təbliğ edərək öz mühafizəkar köklərinə qayıdan Gürcü Pravoslav Kilsəsinin dirçəlişi ilə eyni vaxta təsadüf etdi. Kilsə milli hərəkatla həmrəy olduğunu nümayiş etdirdi və milli hərəkatın əksər partiyaları kilsəyə xüsusi milli rol verdilər. Gürcü millətçiliyi müstəqil Gürcüstanda güclü qüvvə kimi meydana çıxdı. Millətçi dissident Zviad Qamsaxurdiya postsovet dövründə Gürcüstanın demokratik yolla seçilmiş ilk prezidenti oldu. Tədqiqatçı Stiven F. Cons Qamsaxurdiyanın millətə baxışını "romantik, müasir və transsendent" kimi təsvir edir. Qamsaxurdiya "Millətçilik" sözünün sosialistlər, kommunistlər, kosmopolitlər, tənəzzülə uğramış milli nihilistlər tərəfindən səs-küylü sözə çevrildiyindən şikayət edirdi. Milliyyətçilik dünyada heç bir tarixi, özünəməxsus mədəniyyəti olmayan amorf, qeyri-ənənəvi, milliləşdirilməmiş konqlomeratlar tərəfindən pislənir; bəşəriyyəti yalnız vəhşi instinktlər və maddi dəyərlərə maraqla idarə olunan homojen bir kütləyə çevirmək istəyənlər". Müxalifətdə Milli Demokrat Partiyası və Milli İstiqlal Partiyası kimi millətçi partiyalar da var idi. Gia Chanturia NDP-nin siyasi proqramına "Gürcüstan gürcülər üçün" şüarını daxil etdi, bu şüar tez-tez millətçi nümayişlərdə "Sovet İttifaqı Millətlərin Həbsxanasıdır" və "Yaşasın Azad, Demokratik Gürcüstan" kimi digər şüarlarla birlikdə səslənir. ".
Eduard Şevardnadzenin prezidentliyi dövründə postsovet gürcü millətçiliyi liberal millətçiliyə keçdi. Prezident Mixail Saakaşvili tez-tez mülki millətçiliyə müraciət edirdi. Bir çox etnik gürcülər arasında etnik millətçi hisslərin güclü olmasına baxmayaraq, etnik millətçilik bir siyasi qüvvə kimi tənəzzül etdi. 2017-ci ildə 2000-ə yaxın insan Tbilisinin David Aqmaşenebeli prospektində “Gürcü marşı” keçirərək, hakimiyyət orqanlarını Yaxın Şərq ölkələrindən mühacirətin qarşısını almağa çağırıb. “Gürcü marşı” sonralar ictimai hərəkata və siyasi partiyaya çevrildi.
2013-cü ildə Stalinin müasir Rusiya, Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycanda rolunu qiymətləndirən araşdırmanın nəticələrini təqdim etdi. "Stalinə münasibətinizi hansı sözlə ifadə edərsiniz?" sualına dörd ölkədən yalnız gürcülər arasında əksəriyyət (27%) hörmət etdiyini, qalanları isə laqeyd yanaşdığını bilidirib. Qeyd edildiyi kimi, Stalinə ən yaxşı münasibət onun vətəni Gürcüstandadır. Burada 45% insan onun tarixdəki rolunu müsbət hesab edir. Buna baxmayaraq, hesabatda deyilir ki, Stalin gürcülər üçün daha çox "milli büt" sayılır.
İstinadlar
- Sabanadze, 2010, Online
- Sabanadze, 2010, Online
- Sabanadze, 2010, Online
- Sabanadze, 2010, Online
- "CA&CC Press® AB". 2012-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-08.
- "Дискретный обзор: Грузинский Национализм — FoxЖурнал на Ivlim.Ru". 2014-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-08.
- "Архивированная копия" (PDF). 2013-09-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2013-04-08.
- "Новости-ARMENIA Today-Стали возвращается в Грузию". 2019-05-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-14.
- "Грузинский клуб МГИМО". 2014-01-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-13.
- "Сталин жив? " ИИИ «Поток» | Главные новости дня". 2019-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-01-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcu milliyetciliyi gurc ქართული ნაციონალიზმი gurcu xalqinin milletciliyi Gurcustan bayragi YaranmasiGurculerin mustesna olmasi anlayisi Orta esrlere Con Zosimusun yazilarinda gosterildiyi kimi gedib cixsa da muasir gurcu milletciliyi 19 cu esrin ortalarinda parcalanmis gurcu carliqlarinin Rusiya terefinden ilhaqina reaksiya olaraq ortaya cixdi Bu ilhaq gurculerin musteqilliyine son qoysa da gurculere vahid hakimiyyet altinda birlik nisbi sulh ve sabitlik getirdi Milli dircelisi ilk ilhamlandiranlar romantik yazilari vetenperverlik mersiyeleri ile hopmus aristokrat sairler idi Bir sira ugursuz usyan cehdlerinden sonra xususen de 1832 ci il ugursuz cevrilis planindan sonra gurcu elitalari Rusiya hakimiyyeti ile barisdi milli oyanis cagirislari ise medeni seylerle yeniden deyisdirildi 1860 ci illerde Rusiya universitetlerinde tehsil almis ve Avropa ideyalarina meruz qalmis yeni nesil gurcu ziyalilari imperiya merkezi terefinden assimilyasiyaya qarsi milli medeniyyeti teblig edirdiler Ilya Cavcavadze kimi ziyali sexslerin rehberlik etdiyi proqramlar zadeganlarin tenezzulu ve kapitalizmin inkisafi ile daha cox milletci rengler aldi Bu tendensiyalar Rusiya burokratiyasinin hakimiyyeti ve ermeni orta sinfinin paytaxt Tbiliside iqtisadi ve demoqrafik ustunluyunu daha da stimullasdirdi Cavcavadze ve onun terefdarlari butun gurculeri birliye cagirir milli maraqlari sinfi ve eyalet bolgusunden ustun tuturdular Onlarin baxisi musteqillik ucun aciq usyani nezerde tutmurdu eksine islah edilmis Rusiya imperiyasi daxilinde daha cox medeni azadliq gurcu dilinin tebligi ve musteqilliyi ruslar terefinden sixisdirilan gurcu tehsil ocaqlarina ve milli kilseye destek verilmekle muxtariyyet teleb edirdi Gurcustanin seherlerinde etnik olaraq rus ve ermenilerin demoqrafik ustunluyune dair naraziliqlara baxmayaraq ilk gurcu milletcilerinin proqrami ehateli idi ve milletlerarasi meselelere qarsidurmasiz yanasmaya ustunluk verirdi Onlarin bezileri meselen Niko Nikoladze etnik mutenasib temsilcilik prinsipi esasinda Qafqaz xalqlarinin azad merkezlesdirilmemis ve ozunu idare eden federasiyasinin yaradilmasini nezerde tuturdu Reformasiya edilmis Rusiya dovletinin terkibinde Qafqaz federasiyasi ideyasi 19 cu esrin son illerinde Gurcustanin siyasi menzeresine hakim movqe tutan gurcu sosial demokratiyasinin ideoloqlari terefinden de seslenmisdir Evvelce Gurcustan sosial demokratlari milletciliye qarsi idiler ve ona reqib ideologiya kimi baxirdilar lakin onlar oz muqedderatini teyinetme terefdarlari olaraq qaldilar Tarixci Stiven F Consun sozleri ile desek bu milli medeniyyetin mudafiesine ustunluk verilen gurcusayagi sosializm idi Gurcu sosial demokratlari umumrusiya sosialist herekatinda cox feal idiler ve 1905 ci ilde parcalandiqdan sonra Qerbi avropali hemkarlarinin nisbeten liberal ideyalarina sadiq qalan mensevik fraksiyasinin terefine kecdiler TarixiBeka Cedia yazir ki gurcu milletciliyinin esasinda XII esrde yaranmis ve gurcu dilini Mesihin dili Gurcustanin ise Tanrinin Muqeddes Anasinin meskeni oldugu iddialarina esaslanan messianizm ideyasi dayanir Muqeddes Isanin tuniki mehz burada saxlanilir Gurcu elifbasinin dunyada musteqil sekilde yaranmis 14 elifbadan biri olmasi da burada mueyyen rol oynayir Orta esr etnik konsepsiyasi Gurcustani kilse ibadetlerinin edildiyi ve butun dualarin gurcu dilinde oxundugu torpaqlar kimi qeyd edirdi Bu da oz novbesinde dilin bunovesine dini bir forma verir Muasir gurcu milletciliyinin baslangici 19 cu esrin ortalarina tesaduf edir Taninmis milletci Ilya Cavcavadze gurcu milletciliyi anlayisini uc sozle ifade edib Dil veten din Birinci Dunya muharibesi illerinde Almaniyadaki gurcu muhacirler ve telebeler terefinden yaradildi 1924 cu ilde gurcu milletcileri sovet rejimine qarsi silahli usyan teskil etdiler Tarix elmleri namizedi M Kircanov qeyd edir ki 1960 ci illerin evvellerine qeder gurcu ziyalilari sovet lideri Stalinin gurcu menseli oldugunu defelerle vurgulayiblar Onlarin bu seyleri neticesinde Stalinin sexsiyyeti tekce sovet tarixine yox hem de gurculerin milli tarixine inteqrasiya edib Basqa bir muellif ise deyirdi Stalinin gurcu menseli olmasi Gurcustanda milletcileri ruhlandirmaq ucun bir vasite idi Stalin gurcu milletci herekatinin simvoluna cevrilmisdi Beynelxalq Munaqiseler ve Danisiqlar Merkezinin rehberi Giorgi Xutsisvili 2013 cu ilde qeyd edib Ekser insanlar ucun Stalin yurddas idi O butun dunyanin qorxdugu neheng bir imperiyaya rehberlik eden bir gurcu idi Repressiya ve istibdad ele de ehemiyyet kesb etmirdi Beka Cedia 1956 ci il martin 9 da gurcu milletciliyinin tezahuru olan Stalinin sexsiyyetine perestisini gurcu milli qururunun simvolu pisleyen Xrussovun siyasetine qarsi gurcu qiyamina basciliq edirdi Basqa bir fikre gore ise evvelce anti Stalinci olmayan bu herekatin anti Gurcustan kampaniyasina cevrilmesi 1956 ci ilin mart hadiselerinde hokumetin reftari sebebi ile tamamile anti Stalinci bir hal aldi 1978 ci il aprel ayinin 12 de Gurcustani Kremlin olke Konstitusiyasinin dovlet dili ile bagli muddeasini deyismek cehdlerine qarsi etiraz herekati burudu Beka Cedia yazir ki kecmis SSRI nin diger respublikalarinda oldugu kimi Gurcustanda da milletciliyin yukselisi 1980 ci illerin sonu ve 1990 ci illerin evvellerine tesaduf edirdi 1989 cu il aprelin 9 da Tbilisinin merkezinde bas veren mitinqlerin dagidilmasindan sonra herekat aciq askar anti Rusiya xarakteri aldi Gurcustan milli azadliq herekatinin liderleri dissidentler Zviad Qamsaxurdiya ve Merab Kostava idi Sonradan bir cox xalqlar xususile osetinler Bolnisideki azerbaycanlilar ermeniler mehz ruslar kutlevi sekilde Gurcustani terk etmeye mecbur oldular Gurcu milletciliyinin yeniden meydana cixmasi gurcu pravoslavligini milli inanc kimi teblig ederek oz muhafizekar koklerine qayidan Gurcu Pravoslav Kilsesinin dircelisi ile eyni vaxta tesaduf etdi Kilse milli herekatla hemrey oldugunu numayis etdirdi ve milli herekatin ekser partiyalari kilseye xususi milli rol verdiler Gurcu milletciliyi musteqil Gurcustanda guclu quvve kimi meydana cixdi Milletci dissident Zviad Qamsaxurdiya postsovet dovrunde Gurcustanin demokratik yolla secilmis ilk prezidenti oldu Tedqiqatci Stiven F Cons Qamsaxurdiyanin millete baxisini romantik muasir ve transsendent kimi tesvir edir Qamsaxurdiya Milletcilik sozunun sosialistler kommunistler kosmopolitler tenezzule ugramis milli nihilistler terefinden ses kuylu soze cevrildiyinden sikayet edirdi Milliyyetcilik dunyada hec bir tarixi ozunemexsus medeniyyeti olmayan amorf qeyri enenevi millilesdirilmemis konqlomeratlar terefinden pislenir beseriyyeti yalniz vehsi instinktler ve maddi deyerlere maraqla idare olunan homojen bir kutleye cevirmek isteyenler Muxalifetde Milli Demokrat Partiyasi ve Milli Istiqlal Partiyasi kimi milletci partiyalar da var idi Gia Chanturia NDP nin siyasi proqramina Gurcustan gurculer ucun suarini daxil etdi bu suar tez tez milletci numayislerde Sovet Ittifaqi Milletlerin Hebsxanasidir ve Yasasin Azad Demokratik Gurcustan kimi diger suarlarla birlikde seslenir Eduard Sevardnadzenin prezidentliyi dovrunde postsovet gurcu milletciliyi liberal milletciliye kecdi Prezident Mixail Saakasvili tez tez mulki milletciliye muraciet edirdi Bir cox etnik gurculer arasinda etnik milletci hisslerin guclu olmasina baxmayaraq etnik milletcilik bir siyasi quvve kimi tenezzul etdi 2017 ci ilde 2000 e yaxin insan Tbilisinin David Aqmasenebeli prospektinde Gurcu marsi kecirerek hakimiyyet orqanlarini Yaxin Serq olkelerinden muhaciretin qarsisini almaga cagirib Gurcu marsi sonralar ictimai herekata ve siyasi partiyaya cevrildi 2013 cu ilde Stalinin muasir Rusiya Gurcustan Ermenistan ve Azerbaycanda rolunu qiymetlendiren arasdirmanin neticelerini teqdim etdi Staline munasibetinizi hansi sozle ifade edersiniz sualina dord olkeden yalniz gurculer arasinda ekseriyyet 27 hormet etdiyini qalanlari ise laqeyd yanasdigini bilidirib Qeyd edildiyi kimi Staline en yaxsi munasibet onun veteni Gurcustandadir Burada 45 insan onun tarixdeki rolunu musbet hesab edir Buna baxmayaraq hesabatda deyilir ki Stalin gurculer ucun daha cox milli but sayilir IstinadlarSabanadze 2010 Online Sabanadze 2010 Online Sabanadze 2010 Online Sabanadze 2010 Online CA amp CC Press AB 2012 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 08 Diskretnyj obzor Gruzinskij Nacionalizm FoxZhurnal na Ivlim Ru 2014 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 08 Arhivirovannaya kopiya PDF 2013 09 28 tarixinde PDF Istifade tarixi 2013 04 08 Novosti ARMENIA Today Stali vozvrashaetsya v Gruziyu 2019 05 28 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 14 Gruzinskij klub MGIMO 2014 01 14 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 13 Stalin zhiv III Potok Glavnye novosti dnya 2019 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 01 14