Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Freydizm — psixologiyada nəzəriyyə. Fəlsəfi konsepsiya kimi psixoanalizin əsaslandırılması Ziqmund Freydin adı ilə bağlıdır. Avstriyalı həkim– psixiatr Z.Freyd (1856– 1939) psixoanalizi fəlsəfi antropoloji prinsip səviyyəsinə qaldırdı. Freydə görə, seksual meyillər uşaqlıqdan bütün həyat mərhələlərində insanı müşayiət edir, bu meyillər yerinə yetməyəndə psixoloji sarsıntılar meydana gəlir.
Şüur və təhtəlşüur
Freydə görə, şüurlu "mən" iki obyektiv qüvvənin – "o" ilə cəmiyyət qaydalarının mübarizəsi meydanına dönür. "Kütlə psixologiyası və insan "mən"inin analizi" əsərində isə Freyd sosial əlaqələrin təbiətindən söz açır. Kütlə psixologiyasının spesifik cəhətini onun qeyri– şüuru, təhtəlşüur olaraq lider və başçıya pərəstiş etməsində görür.
"Moisey və monoteizm" əsərində dinə qarşı çıxış edərək iki əks qüvvənin– həyatla ölümün əbədi mübarizəsinin psixoloji əsaslarını şərh edir. Təhtəlşüur haqqında Freyd təlimi psixoanalizin elə müddəalarına əsaslanmışdır ki, burada psixoloji narahatlıqlar, zədələr, affektlər, arzuların həyata keçməməsi və s.– nin insanı ömrü boyu izləməsi göstərilir. Bunlar özünü nevroz formasında təzahür etdirir. Freydə görə, ona qədərki fəlsəfənin ən böyük günahı o idi ki, təhtəlşüur problemi onun tədqiqat predmeti olmamışdır. Tədqiqat predmeti əql, şüur olmuşdur. Doğrudur, Freyd etiraf edirdi ki, şüurun öyrənilməsi vacib şərtdir. Əslində şüur dünyada insanın oriyentasiya götürməsinə imkan verir, özünün "Mən"– ni (ego) formalaşdırmağa şərait yaradır. Lakin "Mən"– dən başqa fərdin şüuru, insan psixikası, Freydə görə, özünə daha iki strukturu daxil edir: "Fövqəl– Mən" (Super ego)– psixikası daxilinə keçirilmiş sosial əhəmiyyətli motivlər, requlyatorlar və həmçinin "o" (İd) təhtəlşüurun "mikrodünyası".
Neofreydizm
Fredyddən sonra psixoanalizin inkişafı onun tələbələri və ardıcıllarının adı ilə bağlıdır. (K.Yunq, A.Adler, K.Xorni, E.Fromm və b.) Freydizmin digər psixologiya məktəblərindən fərqi ondadır ki, yarandığı vaxtdan çox qısa bir müddətdən sonra orada parçalanma başladı. Hətta öz tələbələri belə Freydə qarşı çıxdılar. Freydizm bu gün də yeniləşir, inkişaf edir. Onun üzərində ideyalar qurulur. Beləliklə, hələ freydizmin başlanğıcından neofreydizm meydana çıxmağa başladı.
Karl Yunq
Neofreydizm cərəyanının görkəmli nümayəndələrindən biri Karl Yunq olmuşdur. Freydin təlimini inkişaf etdirən şagirdləri içərisində K.Yunq (1875– 1964) özünəməxsus yer tutur. Əgər Freydin xidməti təhtəlşüurun "mikrodünyası"nın təhlili idisə, Yunq da öz növbəsində təhtəlşüuru öyrənərək onun ayrı– ayrı yaratdıqları (arxetipləri) ilə struktur, obrazlar mədəniyyəti üçün ümumi oxşarlığını göstərmişdir. O, elmi dövriyyəyə "kollektiv təhtəlşüur" anlıyışını gətirmişdir. "Psixoloji tiplər" əsərinin girişində Yunq Platon və Aristotelin iki, tamamilə bir–birindən fərqli olan insan naturası olması haqqında Heynenin qeydlərini təhlil edir. Bunlardan biri xəyalpərvər naturadır, mistik Platon naturasıdır ki, öz qəlbinin gizli yerlərindən xristian ideyalarını və ona müvafiq gələn simvolları yaradır. Aristotel naturası isə praktikdir, hər şeyi qaydaya salandır. Həmin ideyalardan və simvollardan möhkəm ehkamlar və kult sistemi yaradır.
Yunq pisxoloji tipləri iki böyük qrupa bölür: bunlar introversiya tipi və ekstraversiya tipləridir. Fərddə müxtəlif funksiyalar: 1. təfəkkür; 2. emosiya; 3. hiss; 4. intuisiya hökm sürür. Psixoloji tiplər ümumi psixik proseslərlə şərtlənir ki, bunu da K.Yunq "kollektiv təhtəlşüur" adlandırmışdır. Fərdi şəxsiyyət psixoloji prosesin hissəsi, kəsiyi, yaxud nümayəndəsidir ki, o, hər bir canlıda onun anadangəlmə xassəsi kimi əks olunmuşdur. Fərdin obraz tərzinin anadangəlmə xüsusiyyətləri Yunqa görə, instinkt adlanır. O yazırdı ki, obyektin bu psixi xüsusiyyətini arxetip kimi ifadə etməyi məsləhət gördüm. Arxetip anlayışı nə deməkdir? Yunq buna belə bir izahat vermişdir. Arxetip "ibtidai obraz" olub burada kollektiv təhtəlşüurun məzmunu şüurda açıq ifadə ounan meyllərlə və baxışlarla təmsil olunmuşdur.
Yunqun dərin məzmunlu əsərlərindən biri "Psixoloji tiplər"dir. Demək olar ki, insan haqqında, onun psixoloji mahiyyəti haqqında bundan güclü və kamil tədqiqat əsəri təsəvvür etmək çətindir. Yunq yaradıcılığının son dövründə üzünü Şərq fəlsəfəsinə tutub Tibet və Çin fəlsəfə kitablarına psixoloji şərhlər yazdı. Hətta kimyagərliyin yeni psixoloji izahını verdi.
Erix Fromm
Freydizmi yeni dövrdə yeni Freydizm kimi təbliğ edən alman- amerikan filosofu, sosioloqu Erix Fromm (1900–1980) olmuşdur. Fromm freydizmin sosial tənqidi ilə məşğul olmuşdur. O, faşizmi sosial hadisə kimi tədqiq edən "Adolf Hitler Nekrofilinin klinik hadisəsi" əsərini və "Azadlıqdan qaçış", "Məhəbbət sənəti", "Ümidlər inqilabı", "Malik olmaq, yaxud mövcud olmaq" və s. əsərləri ilə məşhur olmuşdur. Frommun diqqət mərkəzində fərdin subyektiv–şəxsi fəaliyyəti kimi yox, ontoloji fakt kimi götürülmüş insanın mövcudluğunun ziddiyyətləri durur. Fromm aşağıdakı dixotomiyaları fərqləndirməyə çalışır: insanların həyatının təşkilinin patriarxal və matriarxal prinsipləri; avtoritar və humanist şüur; xarakterin istismarçı və reseptiv (üzü yola) tipləri; malikolma və varlıq fərdin həyatının iki üsulu kimi və s. Fromma görə, müasir sivilizasiya insanların fərdi, eqoist cəhətləri ucbatından məhv olacaqdır. "Malikolma ehtirası" sinfi münasibətlərə doğru aparır. Kommunistlərin sinfi mübarizəsi də doğru deyildir. Çünki qeyri–məhdud təlabat prinsipi həyatın məqsədi kimi göstərilir. Hamı daha çox şeyə malik olmağa cəhd edir. Bu isə şübhəsiz siniflərin yaranmasına və onların arasındakı mübarizə isə özlüyündə qlobal miqyasda xalqlar arasında müharibələrə səbəb olacaqdır. "Acgözlük və sülh bir– birini inkar edir". Böyük həyat müəllimləri Budda və Xristos öz sistemlərində mərkəzi yeri ona vermişdilər ki, mülkiyyətə malik olmadan yaşamağı öyrənmək vacibdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Understanding the Id, Ego, and Superego in Psychology. (n.d.). - For Dummies.
Xarici keçidlər
SƏSLİ KİTAB | Ziqmund Freyd - Psixoanaliz
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Freydizm psixologiyada nezeriyye Felsefi konsepsiya kimi psixoanalizin esaslandirilmasi Ziqmund Freydin adi ile baglidir Avstriyali hekim psixiatr Z Freyd 1856 1939 psixoanalizi felsefi antropoloji prinsip seviyyesine qaldirdi Freyde gore seksual meyiller usaqliqdan butun heyat merhelelerinde insani musayiet edir bu meyiller yerine yetmeyende psixoloji sarsintilar meydana gelir Suur ve tehtelsuurFreyde gore suurlu men iki obyektiv quvvenin o ile cemiyyet qaydalarinin mubarizesi meydanina donur Kutle psixologiyasi ve insan men inin analizi eserinde ise Freyd sosial elaqelerin tebietinden soz acir Kutle psixologiyasinin spesifik cehetini onun qeyri suuru tehtelsuur olaraq lider ve basciya perestis etmesinde gorur Ziqmund Freyd Moisey ve monoteizm eserinde dine qarsi cixis ederek iki eks quvvenin heyatla olumun ebedi mubarizesinin psixoloji esaslarini serh edir Tehtelsuur haqqinda Freyd telimi psixoanalizin ele muddealarina esaslanmisdir ki burada psixoloji narahatliqlar zedeler affektler arzularin heyata kecmemesi ve s nin insani omru boyu izlemesi gosterilir Bunlar ozunu nevroz formasinda tezahur etdirir Freyde gore ona qederki felsefenin en boyuk gunahi o idi ki tehtelsuur problemi onun tedqiqat predmeti olmamisdir Tedqiqat predmeti eql suur olmusdur Dogrudur Freyd etiraf edirdi ki suurun oyrenilmesi vacib sertdir Eslinde suur dunyada insanin oriyentasiya goturmesine imkan verir ozunun Men ni ego formalasdirmaga serait yaradir Lakin Men den basqa ferdin suuru insan psixikasi Freyde gore ozune daha iki strukturu daxil edir Fovqel Men Super ego psixikasi daxiline kecirilmis sosial ehemiyyetli motivler requlyatorlar ve hemcinin o Id tehtelsuurun mikrodunyasi NeofreydizmFredydden sonra psixoanalizin inkisafi onun telebeleri ve ardicillarinin adi ile baglidir K Yunq A Adler K Xorni E Fromm ve b Freydizmin diger psixologiya mekteblerinden ferqi ondadir ki yarandigi vaxtdan cox qisa bir muddetden sonra orada parcalanma basladi Hetta oz telebeleri bele Freyde qarsi cixdilar Freydizm bu gun de yenilesir inkisaf edir Onun uzerinde ideyalar qurulur Belelikle hele freydizmin baslangicindan neofreydizm meydana cixmaga basladi Karl Yunq Karl Yunq Carl Gustav Junq Neofreydizm cereyaninin gorkemli numayendelerinden biri Karl Yunq olmusdur Freydin telimini inkisaf etdiren sagirdleri icerisinde K Yunq 1875 1964 ozunemexsus yer tutur Eger Freydin xidmeti tehtelsuurun mikrodunyasi nin tehlili idise Yunq da oz novbesinde tehtelsuuru oyrenerek onun ayri ayri yaratdiqlari arxetipleri ile struktur obrazlar medeniyyeti ucun umumi oxsarligini gostermisdir O elmi dovriyyeye kollektiv tehtelsuur anliyisini getirmisdir Psixoloji tipler eserinin girisinde Yunq Platon ve Aristotelin iki tamamile bir birinden ferqli olan insan naturasi olmasi haqqinda Heynenin qeydlerini tehlil edir Bunlardan biri xeyalperver naturadir mistik Platon naturasidir ki oz qelbinin gizli yerlerinden xristian ideyalarini ve ona muvafiq gelen simvollari yaradir Aristotel naturasi ise praktikdir her seyi qaydaya salandir Hemin ideyalardan ve simvollardan mohkem ehkamlar ve kult sistemi yaradir Yunq pisxoloji tipleri iki boyuk qrupa bolur bunlar introversiya tipi ve ekstraversiya tipleridir Ferdde muxtelif funksiyalar 1 tefekkur 2 emosiya 3 hiss 4 intuisiya hokm surur Psixoloji tipler umumi psixik proseslerle sertlenir ki bunu da K Yunq kollektiv tehtelsuur adlandirmisdir Ferdi sexsiyyet psixoloji prosesin hissesi kesiyi yaxud numayendesidir ki o her bir canlida onun anadangelme xassesi kimi eks olunmusdur Ferdin obraz terzinin anadangelme xususiyyetleri Yunqa gore instinkt adlanir O yazirdi ki obyektin bu psixi xususiyyetini arxetip kimi ifade etmeyi meslehet gordum Arxetip anlayisi ne demekdir Yunq buna bele bir izahat vermisdir Arxetip ibtidai obraz olub burada kollektiv tehtelsuurun mezmunu suurda aciq ifade ounan meyllerle ve baxislarla temsil olunmusdur Yunqun derin mezmunlu eserlerinden biri Psixoloji tipler dir Demek olar ki insan haqqinda onun psixoloji mahiyyeti haqqinda bundan guclu ve kamil tedqiqat eseri tesevvur etmek cetindir Yunq yaradiciliginin son dovrunde uzunu Serq felsefesine tutub Tibet ve Cin felsefe kitablarina psixoloji serhler yazdi Hetta kimyagerliyin yeni psixoloji izahini verdi Erix Fromm Erich Fromm Freydizmi yeni dovrde yeni Freydizm kimi teblig eden alman amerikan filosofu sosioloqu Erix Fromm 1900 1980 olmusdur Fromm freydizmin sosial tenqidi ile mesgul olmusdur O fasizmi sosial hadise kimi tedqiq eden Adolf Hitler Nekrofilinin klinik hadisesi eserini ve Azadliqdan qacis Mehebbet seneti Umidler inqilabi Malik olmaq yaxud movcud olmaq ve s eserleri ile meshur olmusdur Frommun diqqet merkezinde ferdin subyektiv sexsi fealiyyeti kimi yox ontoloji fakt kimi goturulmus insanin movcudlugunun ziddiyyetleri durur Fromm asagidaki dixotomiyalari ferqlendirmeye calisir insanlarin heyatinin teskilinin patriarxal ve matriarxal prinsipleri avtoritar ve humanist suur xarakterin istismarci ve reseptiv uzu yola tipleri malikolma ve varliq ferdin heyatinin iki usulu kimi ve s Fromma gore muasir sivilizasiya insanlarin ferdi eqoist cehetleri ucbatindan mehv olacaqdir Malikolma ehtirasi sinfi munasibetlere dogru aparir Kommunistlerin sinfi mubarizesi de dogru deyildir Cunki qeyri mehdud telabat prinsipi heyatin meqsedi kimi gosterilir Hami daha cox seye malik olmaga cehd edir Bu ise subhesiz siniflerin yaranmasina ve onlarin arasindaki mubarize ise ozluyunde qlobal miqyasda xalqlar arasinda muharibelere sebeb olacaqdir Acgozluk ve sulh bir birini inkar edir Boyuk heyat muellimleri Budda ve Xristos oz sistemlerinde merkezi yeri ona vermisdiler ki mulkiyyete malik olmadan yasamagi oyrenmek vacibdir Hemcinin baxZiqmund Freyd PsixoanalizIstinadlarUnderstanding the Id Ego and Superego in Psychology n d For Dummies Xarici kecidlerSESLI KITAB Ziqmund Freyd Psixoanaliz