Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Falih Rıfkı Atay (25 yanvar 1894, Konstantinopol – 20 mart 1971[…], Konstantinopol) — türkiyəli jurnalist, yazıçı və siyasətçi. Respublika dövrünün ən təsirli jurnalistlərindəndir. İzmirin qurtuluşundan sonra Mustafa Kamal ilə tanış olub, dostluq edən Falif Rıfki, xüsusilə Atatürkə yaxınlığı ilə seçilən xatirələri ilə məşhurlaşmışdır.
| Falih Rıfkı Atay | |
|---|---|
| türk. Falih Rıfkı Atay | |
 | |
| Doğum tarixi | 25 yanvar 1894 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 mart 1971[…](77 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, jurnalist, yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1923–1950-ci illərdə deputat olaraq siyasətlə məşğul olmuşdur. Türkiyə Respublikasının qurucusu Atatürkə yaxınlığına görə çox önəmli hadisələrə şahidlik etmişdir. Bundan əlavə, Atay Türkiyədə türk mətbuatına senzuranın qaldırılmasının ildönümü olaraq hər il 24 iyul tarixində təşkil edilən Mətbuat Bayramının tarixini ortaya atmışdır.
İstanbul Darülfünün ədəbiyyat fakültəsi məzunudur. IV ordu komandanının əmir zabitliyi, Bəhriyyə Nəzarəti İdarəsində xüsusi qələm müdirinin kömökçisi, Hakimiyyət-i Milliyyə, Milliyyət, Ulus, Axşam qəzetlərində baş redaktorluq, yazıçılıq, TBMM II, III və IV çağırış Bolu, V, VI, VII və VIII çağırış Ankara millət vəkilliyi etmişdir. II və III çağırış Divan-i Rəyasət katibliyi, Divan-i Rəyasət İdarə müdirliyi və IV çağırış Beynəlxalq Parlamentlər Birliyi Türk Qrupu üzvlüyü etmişdir. Evli və bir uşaq atası olmuşdur.
Həyatı
Sakarya ili Qaynarca ilçəsi Topçu kəndindəki Dırmandlar məhəlləsindən İstanbula köçmüş ailənin uşağı olan Falih Rıfkı Atay 1894-cü ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Atası Xoca Hilmi Əfəndi, anası Hüriyyə Cəmil idi. Orta məktəbi Məktəb-iTəhsil məktəbində, sonrakı təhsilini Mərcan İdadisində tamamlamışdır. İdadidə ədəbiyyat müəllimi olan Cəlal Şahir Erozan ilə özündən yuxarı sinifdə oxuyan Orxan Seyfi ədəbiyyat zövqünün inkişafında rol oynamışdır. II Məşrutiyyətin elan edildiyi 1908-ci ildə girdiyi Darülfünün ədəbiyyat fakültəsini 1912-ci ildə bitirmişdir.
1911-ci ildə ilk yazıları Sərvət-i Fünün jurnalının gənc yazıçılara ayrılan əlavə səhifələrində nəşr edildi. Təcəlli (1911) jurnalı ilə Süleyman Bəhrinin idarə etdiyi Qadın (1912) jurnalında Cənab Şahabətdin ilə Əhməd Həşimin əsərlərini xatırladan şeirləri çıxdı. 1912-ci ildən etibarən Tanin qəzetində yazılar yayımldı.
1913-cü ildə məmur həyatına başlayan Atay Sədarət və Daxiliyyə Nazirliyində kargüzar kimi çalışmış, Daxiliyyə vəkili Tələt paşa ilə birlikdə rəsmi iş üçün Buxarestə getdiyində Tanin qəzetinə müsahibələr göndərmişdir. Bu dövrdəki yazıları türkçülük və türkcəçilik cərəyanlarının təsirində idi.
I Dünya müharibəsi
I Dünya müharibəsində ehtiyat zabit olaraq Suriyaya getdi və Camal paşanın xüsusi katibliyini yerinə yetirdi. Suriya və Fələstindəki müharibə xatirələrini "Atəş və Günəş" (1918) kitabında toplamışdır. Camal paşanın Bəhriyyə naziri olmasından sonra xüsusi kargüzarlıq müdirinin köməkçisi vəzifəsinə gətirilmişdir (1917).
1918-ci ildə Əli Naci Qaracan, Nəcmətdin Sadıq və Kazım Şinasi ilə birlikdə Axşam qəzetini qurdu. Qəzetdə İstiqlaliyyət müharibəsini dəstəkləyən yazılar yazdı. Damad Fərid paşa hökumətinin millətçiləri mühakimə etmək üçün qurduğu, xalq arasında Kürt Nemrut Mustafa Divanı deyə anılan məhkəmədə İstiqlaliyyət müharibəsini dəstəkləyən yazılarına görə edamı tələb edilərək mühakimə edildi. İkinci İnönü döyüşünün qazanılmasından sonra Divan-i Hərb mövqeyini dəyişdirdi və edamdan qurtuldu. 10 sentyabr 1922-ci ildə Anadoluya keçdi.
İstiqlaliyyət müharibəsi
İstiqlaliyyət müharibəsini dəstəkləyən yazılarını Tanin və Hakimiyyət-i Milliyyə qəzetlərində yazmaqda davam etdi. Müharibənin ardından Tədqiq-i Məzalim heyətinə təyin edilən Atay Xalidə Ədib, Yaqub Qədri, Mehmed Asım ilə birlikdə yunan ordusunun darmadağın etdiyi yerləri müəyyən etmək üçün bütün qərbi Anadolunu dolaşdı.
Deputatlığı
1923-də TBMM-ə daxil oldu və fasilə vermədən 27 il deputat oldu. 1923–1924-cü illər arasında Bolu, 1935–1950-ci illər arasında Ankara millət vəkili olaraq məclisdə yer aldı. Bir yandan da müxtəlif tarixlərdə Hakimiyyət-i Milliyyə, Ulus, Milliyyət qəzetlərində baş redaktorluq etdi. Köşə yazılarında və qərbləşməni müdafiə etdi. Yeni türk əlifbasının hazırlanması və tədbiq edilməsizamanı Din Əncümanı qurumunda yer aldı. Ulus qəzetinin baş redaktorluğunu etdiyi dövrdə Ankara şəhər planı heyətində üzvlük və təmir komissiyasında rəhbərlik etdi. Bu dövrdə, 1937-ci ildə Trakya təlimlərinə qatılmışdır.
İzmirin qurtuluşundan sonra tanış olduğu Mustafa Kamalla dostluq etmiş və bu dövrə aid xatirələrini "Atatürkün mənə danışdıqları" (1955), "Çankaya" (1961) və "Atatürk nə idi?" (1968) adlı kitablarında toplamışdır. Atatürkün çox yaxınında olması və önəmli hadisələrə şahidlik etməsi əsərlərinə xüsusi önəm qazandırdı.
Demokrat Partiyanın 1950-də iqtidara gəlməsindən sonra Dünya qəzetini quraraq (1952) müxalifətə keçdi. Yeni iqtidara qarşı Atatürk inqilablarını müdafiə etdi. Ölənə qədər bu qəzetin baş redaktorluğunu etdi. 20 mart 1971-ci ildə infarkt nəticəsində İstanbulda həyatını itirdi. Zəncirliquyu məzarlığında dəfn edilmişdir.
Ədəbiyyatdakı yeri
Atay səyahət yazılarını və xatirələrini topladığı kitabları ilə Türkiyənin respublika dövrünə aid bu növlərin ilk orijinal nümunələrini vermişdir. "Zeytundağı" (xatriə-1932, 1964), "Faşist Roma", "Kamalçı Tiran", "İtmiş Makedoniya" (səyahət — 1930) və "Bazar dialoqları" (lətifə — 1966), "Çankaya" (1961) başlıca əsərləridir.
Atay təmiz, cəlbedici nitqi və sağ türkcəsi ilə mətbuatın ən usta qələmlərindən biri idi. Türkcəni bəzəksiz, sənətsiz, lakin təsirli istifadə etməyə çalışmışdır. Siyasi məsələlərdən bəhs edən lətifələri ilə tanınan Atay səyahət, xatirə, məqalə və söhbət kimi növlərdə bir çox kitab yayımlamışdır. Türkiyənin Respublika dövrünün ən təsirli jurnalistlərindən olmuşdur.
Əsərləri
Xatirə
- Atəş və Günəş (Suriya və Fələstin müharibəsinə aid xatirələr, 19180
- Zeytundağı (1932)
- Mustafa Kamalın atəşkəs dəftəri (1955)
- Mustafa Kamalın ağzından Vəhdətdin (1955)
- Çankaya (1961)
- Batış illəri (1963)
- Qurtuluş (1966)
- Atatürk nə idi? (1968)
- Bayraq (1970)
Səyahət
Faşist Roma, Kamalçı Tiran İtmiş Makedoniya (1930) Danışaşırı (1931) Yeni Rusiya (1931) Moskva-Roma (1932) Bizim Aralıq dənizi (1934) Taymış sahilləri (1934) Dunay sahilləri (1938) Hind (1944) Yolçu dəftəri (1946) Gəzərək gördüklərim (1970)
Lətifə
- Köhnə saat (1933)
- Niyə qurtulmamaq (1953)
- Çilə (1955)
- İnanc (19650
- Pazar dialoqları (1966)
Araşdırma
- Baş verən inqilabçı (Əli Suavi barədə, 1954)
- Atatürkçülük nədir? (1966)
- London konfransı məktubları (1933)
- Türk qanadı (1941)
- Qanad vuruşu (1945)
Monoqrafiya
- Atanız Atatürk (uşaqlar üçün, 1955)
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Türk Tarix Qurumu. 1931.
- Swartz A. Falih Rıfkı Atay // Open Library (ing.). 2007.
- "Falih Rıfkı Atay". www.edebiyatsanat.com. 2018 28 dekabr tarixində .
- "4 Temmuz Gazeteciler ve Basın Bayramı". www.istanbulsaglik.gov.tr. 2018 28 dekabr tarixində .
- "TBMM Albümü". www.tbmm.gov.tr. 2015-04-11 tarixində .
- "Falih Rıfkı Atay'ın Mimarlığı ve Şehirciliği". www.mimarlarodasi.org.tr. 2012-02-05 tarixində .
- "Falih Rıfkı Atay (1894 - 1971)". www.kimkimdir.gen.tr. 2016-05-13 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Falih Rifki Atay 25 yanvar 1894 Konstantinopol 20 mart 1971 Konstantinopol turkiyeli jurnalist yazici ve siyasetci Respublika dovrunun en tesirli jurnalistlerindendir Izmirin qurtulusundan sonra Mustafa Kamal ile tanis olub dostluq eden Falif Rifki xususile Ataturke yaxinligi ile secilen xatireleri ile meshurlasmisdir Falih Rifki Atayturk Falih Rifki AtayDogum tarixi 25 yanvar 1894 1894 01 25 Dogum yeri KonstantinopolVefat tarixi 20 mart 1971 1971 03 20 77 yasinda Vefat yeri KonstantinopolVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiFealiyyeti siyasetci jurnalist yazici Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1923 1950 ci illerde deputat olaraq siyasetle mesgul olmusdur Turkiye Respublikasinin qurucusu Ataturke yaxinligina gore cox onemli hadiselere sahidlik etmisdir Bundan elave Atay Turkiyede turk metbuatina senzuranin qaldirilmasinin ildonumu olaraq her il 24 iyul tarixinde teskil edilen Metbuat Bayraminin tarixini ortaya atmisdir Istanbul Darulfunun edebiyyat fakultesi mezunudur IV ordu komandaninin emir zabitliyi Behriyye Nezareti Idaresinde xususi qelem mudirinin komokcisi Hakimiyyet i Milliyye Milliyyet Ulus Axsam qezetlerinde bas redaktorluq yaziciliq TBMM II III ve IV cagiris Bolu V VI VII ve VIII cagiris Ankara millet vekilliyi etmisdir II ve III cagiris Divan i Reyaset katibliyi Divan i Reyaset Idare mudirliyi ve IV cagiris Beynelxalq Parlamentler Birliyi Turk Qrupu uzvluyu etmisdir Evli ve bir usaq atasi olmusdur HeyatiSakarya ili Qaynarca ilcesi Topcu kendindeki Dirmandlar mehellesinden Istanbula kocmus ailenin usagi olan Falih Rifki Atay 1894 cu ilde Istanbulda dunyaya gelmisdir Atasi Xoca Hilmi Efendi anasi Huriyye Cemil idi Orta mektebi Mekteb iTehsil mektebinde sonraki tehsilini Mercan Idadisinde tamamlamisdir Idadide edebiyyat muellimi olan Celal Sahir Erozan ile ozunden yuxari sinifde oxuyan Orxan Seyfi edebiyyat zovqunun inkisafinda rol oynamisdir II Mesrutiyyetin elan edildiyi 1908 ci ilde girdiyi Darulfunun edebiyyat fakultesini 1912 ci ilde bitirmisdir 1911 ci ilde ilk yazilari Servet i Funun jurnalinin genc yazicilara ayrilan elave sehifelerinde nesr edildi Tecelli 1911 jurnali ile Suleyman Behrinin idare etdiyi Qadin 1912 jurnalinda Cenab Sahabetdin ile Ehmed Hesimin eserlerini xatirladan seirleri cixdi 1912 ci ilden etibaren Tanin qezetinde yazilar yayimldi 1913 cu ilde memur heyatina baslayan Atay Sedaret ve Daxiliyye Nazirliyinde karguzar kimi calismis Daxiliyye vekili Telet pasa ile birlikde resmi is ucun Buxareste getdiyinde Tanin qezetine musahibeler gondermisdir Bu dovrdeki yazilari turkculuk ve turkcecilik cereyanlarinin tesirinde idi Falih Rifki Atayin Zencirliquyu mezarligindaki qebri I Dunya muharibesi I Dunya muharibesinde ehtiyat zabit olaraq Suriyaya getdi ve Camal pasanin xususi katibliyini yerine yetirdi Suriya ve Felestindeki muharibe xatirelerini Ates ve Gunes 1918 kitabinda toplamisdir Camal pasanin Behriyye naziri olmasindan sonra xususi karguzarliq mudirinin komekcisi vezifesine getirilmisdir 1917 1918 ci ilde Eli Naci Qaracan Necmetdin Sadiq ve Kazim Sinasi ile birlikde Axsam qezetini qurdu Qezetde Istiqlaliyyet muharibesini destekleyen yazilar yazdi Damad Ferid pasa hokumetinin milletcileri muhakime etmek ucun qurdugu xalq arasinda Kurt Nemrut Mustafa Divani deye anilan mehkemede Istiqlaliyyet muharibesini destekleyen yazilarina gore edami teleb edilerek muhakime edildi Ikinci Inonu doyusunun qazanilmasindan sonra Divan i Herb movqeyini deyisdirdi ve edamdan qurtuldu 10 sentyabr 1922 ci ilde Anadoluya kecdi Istiqlaliyyet muharibesi Istiqlaliyyet muharibesini destekleyen yazilarini Tanin ve Hakimiyyet i Milliyye qezetlerinde yazmaqda davam etdi Muharibenin ardindan Tedqiq i Mezalim heyetine teyin edilen Atay Xalide Edib Yaqub Qedri Mehmed Asim ile birlikde yunan ordusunun darmadagin etdiyi yerleri mueyyen etmek ucun butun qerbi Anadolunu dolasdi Deputatligi 1923 de TBMM e daxil oldu ve fasile vermeden 27 il deputat oldu 1923 1924 cu iller arasinda Bolu 1935 1950 ci iller arasinda Ankara millet vekili olaraq meclisde yer aldi Bir yandan da muxtelif tarixlerde Hakimiyyet i Milliyye Ulus Milliyyet qezetlerinde bas redaktorluq etdi Kose yazilarinda ve qerblesmeni mudafie etdi Yeni turk elifbasinin hazirlanmasi ve tedbiq edilmesizamani Din Encumani qurumunda yer aldi Ulus qezetinin bas redaktorlugunu etdiyi dovrde Ankara seher plani heyetinde uzvluk ve temir komissiyasinda rehberlik etdi Bu dovrde 1937 ci ilde Trakya telimlerine qatilmisdir Izmirin qurtulusundan sonra tanis oldugu Mustafa Kamalla dostluq etmis ve bu dovre aid xatirelerini Ataturkun mene danisdiqlari 1955 Cankaya 1961 ve Ataturk ne idi 1968 adli kitablarinda toplamisdir Ataturkun cox yaxininda olmasi ve onemli hadiselere sahidlik etmesi eserlerine xususi onem qazandirdi Demokrat Partiyanin 1950 de iqtidara gelmesinden sonra Dunya qezetini quraraq 1952 muxalifete kecdi Yeni iqtidara qarsi Ataturk inqilablarini mudafie etdi Olene qeder bu qezetin bas redaktorlugunu etdi 20 mart 1971 ci ilde infarkt neticesinde Istanbulda heyatini itirdi Zencirliquyu mezarliginda defn edilmisdir Edebiyyatdaki yeriAtay seyahet yazilarini ve xatirelerini topladigi kitablari ile Turkiyenin respublika dovrune aid bu novlerin ilk orijinal numunelerini vermisdir Zeytundagi xatrie 1932 1964 Fasist Roma Kamalci Tiran Itmis Makedoniya seyahet 1930 ve Bazar dialoqlari letife 1966 Cankaya 1961 baslica eserleridir Atay temiz celbedici nitqi ve sag turkcesi ile metbuatin en usta qelemlerinden biri idi Turkceni bezeksiz senetsiz lakin tesirli istifade etmeye calismisdir Siyasi meselelerden behs eden letifeleri ile taninan Atay seyahet xatire meqale ve sohbet kimi novlerde bir cox kitab yayimlamisdir Turkiyenin Respublika dovrunun en tesirli jurnalistlerinden olmusdur EserleriXatire Ates ve Gunes Suriya ve Felestin muharibesine aid xatireler 19180 Zeytundagi 1932 Mustafa Kamalin ateskes defteri 1955 Mustafa Kamalin agzindan Vehdetdin 1955 Cankaya 1961 Batis illeri 1963 Qurtulus 1966 Ataturk ne idi 1968 Bayraq 1970 Seyahet Fasist Roma Kamalci Tiran Itmis Makedoniya 1930 Danisasiri 1931 Yeni Rusiya 1931 Moskva Roma 1932 Bizim Araliq denizi 1934 Taymis sahilleri 1934 Dunay sahilleri 1938 Hind 1944 Yolcu defteri 1946 Gezerek gorduklerim 1970 Letife Kohne saat 1933 Niye qurtulmamaq 1953 Cile 1955 Inanc 19650 Pazar dialoqlari 1966 Arasdirma Bas veren inqilabci Eli Suavi barede 1954 Ataturkculuk nedir 1966 London konfransi mektublari 1933 Turk qanadi 1941 Qanad vurusu 1945 Monoqrafiya Ataniz Ataturk usaqlar ucun 1955 Hemcinin baxAtaturkIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Turk Tarix Qurumu 1931 Swartz A Falih Rifki Atay Open Library ing 2007 Falih Rifki Atay www edebiyatsanat com 2018 28 dekabr tarixinde 4 Temmuz Gazeteciler ve Basin Bayrami www istanbulsaglik gov tr 2018 28 dekabr tarixinde TBMM Albumu www tbmm gov tr 2015 04 11 tarixinde Falih Rifki Atay in Mimarligi ve Sehirciligi www mimarlarodasi org tr 2012 02 05 tarixinde Falih Rifki Atay 1894 1971 www kimkimdir gen tr 2016 05 13 tarixinde