Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eynəkli kayman (lat. Caiman crocodilus) — timsahlar dəstəsinə, Alliqatorlar fəsiləsinə, Kaymanlar cinsinə daxil olan növ.
| Eynəkli kayman | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Eynəkli kayman | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Görünüşü
Orta ölçülü, kifayət qədər uzun sifətli alliqatordur. Bu növün yetkin erkəkləri ümumiyyətlə 1,8–2 m uzunluqdadır. Dişiləri isə daha kiçik, təxminən 1,2–1,4 m-dir. Əksər yetkinlərin bədən çəkisi 7 ilə 40 kq arasındadır. Bu növ üçün qeyd olunan maksimum uzunluq 2,2 m-dir. Baxmayaraq ki, 2,5 metrdən uzun və 58 kq-a qədər olan heyvanlar barədə məlumatlar gəzir. Məlum olan ən böyük dişi 1.61 m uzunluğa və 20 kq ağırlığa sahib olmuşdur. Venesuelada yayılmış katmanlar Meksikadakı nümunələrdən daha böyükdür. Bu növün adlarından biri ("eynəkli kayman") eynəklərin konturunu xatırladan gözlərin qırağındakı bir sümük silsiləsinin mövcudluğundan irəli gəlir..
Gənc kaymalar bədənin hər yerində qara ləkələrə sahib olur və bədənlərində sarı zolaqlar olur. Böyüklər zeytuni yaşıldır. Dəri melanofor hüceyrələri tərəfindən təmin edilən rənglərini bir qədər dəyişdirə bilərlər. Beləliklə soyuq havalarda qaralırlar. Kaymanın yarımnövləri rəng, ölçü və kəllə quruluşuna görə dəyişir.
Yayılması
Timsahabənzər kayman alliqatorlar fəsiləsinə daxil olan növlərin hamısından daha geniş areala sahibdir: Beliz, Qvatemala və Meksikadan Peru, Boliviya və Braziliyaya qədər. Yarım növü olan C. c. fuscus Kuba, Trinidad və Tobaqo, Dominikan Respublikası və Puerto-Rikoda introduksiya olunmuşdur. Bu növ kaymanlar duzlu suya olduqca dözümlüdür. Onlar materikə yaxın olan bəzi adalara yaşayırlar: Aruba, Sent Marten, Martinika, Qvadelupa, Baham adaları, Trinidad və Tobaqo və s.
Həyat tərzi
Eynəkli kayman nəmli ovalıqlarda və su hövzələri yaxınlığında yaşamağa uyğunlaşaraq durğun suya üstünlük verir. Üzən eyxorniya bitkilərinin yayıldığı ərazilərdə üstünlük təşkil edirlər. Bu bitki cavan kaymanlara sığınacaq verir və onları uzun məsafələrə və hətta açıq dənizə götürə bilir. Quraqlıq zamanı kaymanlar ümumiyyətlə lilə girib qış yuxusuna gedirlər.
Timsah kaymalarının əsas təbii düşmənləri — iri timsahlar Crocodylus acutus, Crocodylus intermedius və Melanosuchus nigerin sayının azalmasından sonra, bir çox bölgələrdə onların sayı kəskin artmışdır.
Qidalanması
Bu kaymanın əsas qidası molyusklar, su xərçəngləri, suda-quruda yaşayanlar, kiçik sürünənlər, kiçik məməlilər və balıqlar təşkil edir. Daha böyük erkəklər bəzən vəhşi donuzlar və ya anakondalar kimi daha böyük onurğalılara hücum edə bilir. Məlum adamyeyənlik halları vardır. Ümumiyyətlə eynəkli kaymanlar çox zəngin pəhrizə sahib olan bir fürsətçi yırtıcıdır.
Kaymanlar Cənubi Amerika tropiklərinin ekoloji sistemində mühüm rol oynayır; sayı azalarsa, balıq populyasiyaları da azalalır. Çaylardakı piranilərin sayını da tənzimləyirlər. Baxmayaraq ki, Paraqvay kaymanı kimi piraniləri yeməkdə belə mütəxəssis deyillər.
Təbii düşmənləri
Kiçik ölçülü və gücsüz olduqları üçün eynəkli kaymanlarının özləri tez-tez yaquar, böyük anakondalar, timsahlar və qara kaymaların qurbanına çevrilirlər.
Çoxalma
Erkəklər və dişilər 4 ilə 7 yaşlarında bədən uzunluğu sırasıyla 1,4 m və 1,2 m olmaqla cinsi olaraq yetkinləşirlər. Kaymalarda böyümə sürəti sosial vəziyyətdən asılıdır. Aşağı dərəcəli erkəklər daha yavaş böyüyürlər. Cütləşmə mövsümü maydan avqusta qədər davam edir. Yağışlı mövsümdə (iyul-avqust) dişilər kolluqlar arasında çürüyən bitkilərdən yuvası qurur. 15–40 yumurta qoyurlar. Dişi düşmənləri qovmaq üçün həmişə yuvaya yaxın qalır; bəzən bir yuvada bir neçə dişi yumurta qoyur. Tequ kərtənkələləri kayman yumurtalarını ovlayır. Bəzən yumurtaların 80 %-inə qədərini məhv edə bilirlər. İnkubasiya 90 gün davam edir. Yumurtadan çıxdıqdan sonra balalar ananın yanında bir müddət qalır.
Populyasiyanən statusu
Qarın boşluqlarındakı osteoderm səbəbindən eynəkli kaymanların dərisi işləmək üçün ideal deyil. Paltar üçün yalnız yan tərəfin dərisi uyğun gəlir. Əsasən 1950-ci illərdə digər növlərin məhv edilməsindən sonra bu kaymalar üçün intensiv ov başlanır. Kayman dərisi tez-tez timsah dərisi kimi keçərlidir. Onlar fermalarda da yetişdirilir. Bu heyvanların ovlanmasına və tutulmasına baxmayaraq, əksər ərazilərdə yüksək uyğunlaşma, digər timsah növlərinin insanlar tərəfindən məhv edilməsi və süni su anbarlarının sahəsinin artması səbəbindən populyasiyaları kifayət qədər sabit qalır.
Yarımnövləri
3 yarımnövə bölünür:
- Caiman crocodilus apaporiensis — Apaporis eynəkli kaymanı Kolumbiyanın cənub-şərqində, Apoporis çayının yuxarı hissəsində yaşayır. CITES Konvensiyasının I əlavəsinə daxil edilmişdir. Dəqiq sayı məlum deyil, təxminən 1000 baş olması ehtimal edilir.
- Caiman crocodilus crocodilus — Kolumbiya, Peru, qismən Amazon hövzəsi (Braziliya).
- Caiman crocodilus fuscus — populyasiyası 100.000-i keçdiyinə görə, bütün bölgələrində yayılmışdır. Kuba və Puerto-Rikoda intreduksiya olunmuşdur. Bəzən dördüncü yarımnöv qeyd edilir — C. c. chiapasius Boucurt, 1876.
Növ sinonimləri:
- sclerops Schneider, 1801
- caiman Daudin, 1802
- alligator? Blumenbach, 1807
- punctulatus Spix, 1825
- vallifrons Natterer, 1841
- longiscuta Gray, 1862
- multiscuta Gray, 1869
- hirticollis Gray, 1869
- lacordairei Borre, 1869
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- Britton, Adam. "Spectacled Caiman (Caiman crocodilus)". Crocodilian Species List. 22 October 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 27 March 2019.
- lderton, D. Common Caiman Caiman crocodilus. Crocodiles and Alligators of the World. Facts on File, Inc. 1998. 131–135.
- Ross, C. A. and Magnusson, W. E. "Living Crocodilians."Crocodiles and Alligators. Ross, C. A. Garnett, S. Dr. Facts on File, New York. 1989.58–73.
- Перечень видов млекопитающих, птиц, рептилий, амфибий, рыб и беспозвоночных, экспорт, реэкспорт и импорт которых, а также их частей или дериватов регулируется в соответствии с Конвенцией о международной торговле видами дикой фауны и флоры, находящимися под угрозой исчезновения (СИТЕС) // Справочные материалы по нормативно-правовому обеспечению деятельности зоопарков и питомников Российской Федерации (часть I). Вестник информационного центра ЕАРАЗА 2017-03-28 at the Wayback Machine. — М.: Информационный центр ЕАРАЗА, 2005. — С. 251. — 274 с.
Xarici keçidlər
- crocodilian.com: Caiman crocodilus (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eynekli kayman lat Caiman crocodilus timsahlar destesine Alliqatorlar fesilesine Kaymanlar cinsine daxil olan nov Eynekli kaymanElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Eynekli kaymanBeynelxalq elmi adiCaiman crocodilus L 1758Sekil axtarisiITIS 174370NCBI 8499EOL 454113FW 321259GorunusuOrta olculu kifayet qeder uzun sifetli alliqatordur Bu novun yetkin erkekleri umumiyyetle 1 8 2 m uzunluqdadir Disileri ise daha kicik texminen 1 2 1 4 m dir Ekser yetkinlerin beden cekisi 7 ile 40 kq arasindadir Bu nov ucun qeyd olunan maksimum uzunluq 2 2 m dir Baxmayaraq ki 2 5 metrden uzun ve 58 kq a qeder olan heyvanlar barede melumatlar gezir Melum olan en boyuk disi 1 61 m uzunluga ve 20 kq agirliga sahib olmusdur Venesuelada yayilmis katmanlar Meksikadaki numunelerden daha boyukdur Bu novun adlarindan biri eynekli kayman eyneklerin konturunu xatirladan gozlerin qiragindaki bir sumuk silsilesinin movcudlugundan ireli gelir Genc kaymalar bedenin her yerinde qara lekelere sahib olur ve bedenlerinde sari zolaqlar olur Boyukler zeytuni yasildir Deri melanofor huceyreleri terefinden temin edilen renglerini bir qeder deyisdire bilerler Belelikle soyuq havalarda qaralirlar Kaymanin yarimnovleri reng olcu ve kelle qurulusuna gore deyisir YayilmasiTimsahabenzer kayman alliqatorlar fesilesine daxil olan novlerin hamisindan daha genis areala sahibdir Beliz Qvatemala ve Meksikadan Peru Boliviya ve Braziliyaya qeder Yarim novu olan C c fuscus Kuba Trinidad ve Tobaqo Dominikan Respublikasi ve Puerto Rikoda introduksiya olunmusdur Bu nov kaymanlar duzlu suya olduqca dozumludur Onlar materike yaxin olan bezi adalara yasayirlar Aruba Sent Marten Martinika Qvadelupa Baham adalari Trinidad ve Tobaqo ve s Heyat terziEynekli kayman nemli ovaliqlarda ve su hovzeleri yaxinliginda yasamaga uygunlasaraq durgun suya ustunluk verir Uzen eyxorniya bitkilerinin yayildigi erazilerde ustunluk teskil edirler Bu bitki cavan kaymanlara siginacaq verir ve onlari uzun mesafelere ve hetta aciq denize goture bilir Quraqliq zamani kaymanlar umumiyyetle lile girib qis yuxusuna gedirler Timsah kaymalarinin esas tebii dusmenleri iri timsahlar Crocodylus acutus Crocodylus intermedius ve Melanosuchus nigerin sayinin azalmasindan sonra bir cox bolgelerde onlarin sayi keskin artmisdir Qidalanmasi Bu kaymanin esas qidasi molyusklar su xercengleri suda quruda yasayanlar kicik surunenler kicik memeliler ve baliqlar teskil edir Daha boyuk erkekler bezen vehsi donuzlar ve ya anakondalar kimi daha boyuk onurgalilara hucum ede bilir Melum adamyeyenlik hallari vardir Umumiyyetle eynekli kaymanlar cox zengin pehrize sahib olan bir fursetci yirticidir Kaymanlar Cenubi Amerika tropiklerinin ekoloji sisteminde muhum rol oynayir sayi azalarsa baliq populyasiyalari da azalalir Caylardaki piranilerin sayini da tenzimleyirler Baxmayaraq ki Paraqvay kaymani kimi piranileri yemekde bele mutexessis deyiller Tebii dusmenleri Kicik olculu ve gucsuz olduqlari ucun eynekli kaymanlarinin ozleri tez tez yaquar boyuk anakondalar timsahlar ve qara kaymalarin qurbanina cevrilirler CoxalmaErkekler ve disiler 4 ile 7 yaslarinda beden uzunlugu sirasiyla 1 4 m ve 1 2 m olmaqla cinsi olaraq yetkinlesirler Kaymalarda boyume sureti sosial veziyyetden asilidir Asagi dereceli erkekler daha yavas boyuyurler Cutlesme movsumu maydan avqusta qeder davam edir Yagisli movsumde iyul avqust disiler kolluqlar arasinda curuyen bitkilerden yuvasi qurur 15 40 yumurta qoyurlar Disi dusmenleri qovmaq ucun hemise yuvaya yaxin qalir bezen bir yuvada bir nece disi yumurta qoyur Tequ kertenkeleleri kayman yumurtalarini ovlayir Bezen yumurtalarin 80 ine qederini mehv ede bilirler Inkubasiya 90 gun davam edir Yumurtadan cixdiqdan sonra balalar ananin yaninda bir muddet qalir Populyasiyanen statusuQarin bosluqlarindaki osteoderm sebebinden eynekli kaymanlarin derisi islemek ucun ideal deyil Paltar ucun yalniz yan terefin derisi uygun gelir Esasen 1950 ci illerde diger novlerin mehv edilmesinden sonra bu kaymalar ucun intensiv ov baslanir Kayman derisi tez tez timsah derisi kimi kecerlidir Onlar fermalarda da yetisdirilir Bu heyvanlarin ovlanmasina ve tutulmasina baxmayaraq ekser erazilerde yuksek uygunlasma diger timsah novlerinin insanlar terefinden mehv edilmesi ve suni su anbarlarinin sahesinin artmasi sebebinden populyasiyalari kifayet qeder sabit qalir Yarimnovleri3 yarimnove bolunur Caiman crocodilus apaporiensis Apaporis eynekli kaymani Kolumbiyanin cenub serqinde Apoporis cayinin yuxari hissesinde yasayir CITES Konvensiyasinin I elavesine daxil edilmisdir Deqiq sayi melum deyil texminen 1000 bas olmasi ehtimal edilir Caiman crocodilus crocodilus Kolumbiya Peru qismen Amazon hovzesi Braziliya Caiman crocodilus fuscus populyasiyasi 100 000 i kecdiyine gore butun bolgelerinde yayilmisdir Kuba ve Puerto Rikoda intreduksiya olunmusdur Bezen dorduncu yarimnov qeyd edilir C c chiapasius Boucurt 1876 Nov sinonimleri sclerops Schneider 1801 caiman Daudin 1802 alligator Blumenbach 1807 punctulatus Spix 1825 vallifrons Natterer 1841 longiscuta Gray 1862 multiscuta Gray 1869 hirticollis Gray 1869 lacordairei Borre 1869IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 The Reptile Database ing P Uetz 2015 Britton Adam Spectacled Caiman Caiman crocodilus Crocodilian Species List 22 October 2015 tarixinde Istifade tarixi 27 March 2019 lderton D Common Caiman Caiman crocodilus Crocodiles and Alligators of the World Facts on File Inc 1998 131 135 Ross C A and Magnusson W E Living Crocodilians Crocodiles and Alligators Ross C A Garnett S Dr Facts on File New York 1989 58 73 Perechen vidov mlekopitayushih ptic reptilij amfibij ryb i bespozvonochnyh eksport reeksport i import kotoryh a takzhe ih chastej ili derivatov reguliruetsya v sootvetstvii s Konvenciej o mezhdunarodnoj torgovle vidami dikoj fauny i flory nahodyashimisya pod ugrozoj ischeznoveniya SITES Spravochnye materialy po normativno pravovomu obespecheniyu deyatelnosti zooparkov i pitomnikov Rossijskoj Federacii chast I Vestnik informacionnogo centra EARAZA 2017 03 28 at the Wayback Machine M Informacionnyj centr EARAZA 2005 S 251 274 s Xarici kecidlercrocodilian com Caiman crocodilus ing