Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ervin Rudolf Yozef Aleksandr Şredinger və ya Şrödinger (alm. Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger; 12 avqust 1887, Vyana – 4 yanvar 1961, Vyana) — avstriyalı nəzəriyyəçi-fizik, 1933-cü il Fizika üzrə Nobel mükafatı lauretı, Berlin, Oksford, Qrats, Gent universitetlərinin professoru, Dublinin Ali Tədqiqatlar İnstitutunun təsisçisi və direktoru. Kvant mexanikası və materiyanın dalğa nəzəriyyəsinin (ehtimalın dalğa funksiyası) müəllifi.
| Ervin Şredinger | |
|---|---|
| alm. Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger | |
 Ervin Rudolf Yozef Aleksandr Şredinger | |
| Doğum adı | Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Vyana |
| Vəfat tarixi | (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vyana |
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Elm sahəsi | nəzəri fizika |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | Fizika üzrə Nobel mükafatı |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ervin Şredinger Vyanada Rudolf Şredinger və Georgina Emili Brendin ailəsində anadan olmuşdur. 1898-ci ildə Akademik gimnaziyaya daxil olur. 1906-1910-cu illərdə artıq İ. Loşmidt, İ. Ştefan və L. Bolsman kimi alimlərin sayəsində nəzəri və eksperimental fizika üzrə kifayət qədər tanınan Vyana universitetində təhsil almışdır. Məhz burada L. Bolsmannın tələbələri F. Qazenorl və Frans Eksber kimi böyük alimlərin təsiri altında Şredingerin elmi dünyagörüşü formalaşır.
Şredinger Bolsman tərəfindən inkişaf etdirilmiş termodinamikanın ehtimal interpretasiyası ilə maraqlanır. 1929-cu ildə alim bunu belə xatırlayır:"Bu ideyalar dairəsi mənim üçün elmə ilk məhəbbət rolunu oynadı, başqa heç bir şey məni bu qədər məftun etmir, və yəqin ki, bundan sonra də etməyəcək". Doktorluq dissertasiyası çərçivəsində Şredinger rütubətli havada izolyator səthində elektrik keçiriciliyi məsələsi ilə məşğul olur.
Elmi fəaliyyəti
Universiteti bitirdikdən sonra, Şredinger Eksnerin assistenti işləyir. 1910-cu ildən etibarən Şredingerin dielektriklər, maqnetizmin kinetik nəzəriyyəsi, atmosfer elektrikliyi, (Qaytinger mükafatına layiq görülmüşdür) anormal elektrik dispersiyası nəzəriyyəsi, interferensiya hadisələri, Debay effekti nəzəriyyəsi və s. dair ilk nəşrləri işıq üzü görməyə başlayır.
Birinci Dünya Müharibəsinə bir neçə həftə qalmış Şredingeri ordu sıralarına çağırırlar. Cəbhə xəttində həlak olan F. Qazenorldan fərqli olaraq Şredingerin bəxti gətirir. Onu artilleriya zabiti qismində nisbətən sakit Cənub-Qərb cəbhəsinə (Triest rayonu) göndərirlər. Burda ona hətta fizika kurslarında qalmaq və Eynşteynin nisbiliyin ümumi nəzəriyyəsi ilə tanış olmaq da nəsib olur. 1918-ci ildə isə o bu mövzuda iki məqalə də nəşr etdirir.
Müharibədən sonra 1919-cu ilin payızında Şredinger M. Vindən Yen universitetində elektron və kvant nəzəriyyəsindən mühazirələr oxumaq təklifini alır. 1920-1921-ci illərdə Şredinger Ştutqart və Breslav universitetlərinin professoru işləyir, 1921-ci ildə isə Sürix universitetinin nəzəri fizika kafedrasına rəhbərlik edir. Ondan əvvəl isə bu kafedraya A. Eynşteyn, P. Debay və M. fon Laue başçılıq edirdi.
Şredingerə dünya şöhrəti gətirən isə onun 1926-cı il kvant nəzəriyyəsinə dair işləri olmuşdur. Maks Born sonralar „Onun nəzəri fizikada dalğa mexanikasına dair ilk altı işindən daha mühüm nə ola bilər?" demişdir. L. de Broylun elektron dalğaları nəzəriyyəsini daha da təkmilləşdirən Şredinger elektronların diskret vəziyyətini xüsusi rəqslər kim göstərmişdir. Beləliklə kvant məsələləri yeni bir istiqamət alaraq xüsusi qiymətlə və xüsusi funsksiyalar axtarışına yönəlir. Mikroobyektlərin vəziyyətini təsvir edən funksiya anlayışını daxil etməklə Şredinger materiyanın məşhur „dalğa tənliyini" – Şredinger tənliyini alır. Bu tənlik atom fizikasında Nyuton qnunlarının klassik mexanikada, Maksvel tənliklərinin klassik elekrodinamakida oynadığı rol qədər fundamental rol oynamşdır. Zamanın momentərindən birində funskiyanı bilməklə və Şredinger tənliyini həll etməklə zamanın digər momentləri üçün də bu funkiyanı almaq mümkündür. Funkiyanın özü yalnız mikrohissəciklərin vəziyyətinin ehtimal paylanmasının təsvir edir. Dalğa mexanikasını yaratdıqdan az sonra Şredinger bu mexanikanın Heyzenberq- Born-Yordan kvant mexanikasına ekvivalentliyini göstərmişdir. Bununla belə kvant nəzəriyyəsinin interpretasiyası kimi prinsipial məsələdə Şredingerin mövqeyi köhnəlmiş klassik anlayışları rədd edən Kopehnagen məktəbindən ayrılır. Sonralar Heyzenberq Şredingerlə faktiki olaraq yeni fizikanən əsasını qoyacaq müzakirələrini özünün „Hissə və tam" əsərində xatırlayır. Bu müzakirələr Nils Bor və Verner Heyzenberq tərəfindən müəyyən edilmiş kvant nəzəriyyəsi və onun fundamental prinsiplərinin daha dərindən dərk ediımsinə böyük töhfə vermişdir. Şredinger kvant nəzəriyyiyəsinin natamamlığını başa düşür və sonralar Kopenhagen interpretasiyasının mahiyyətini "Şredingerin pişiyi" kimi tanınan paradoksal forması ilə ifadə edir.
1933-cü ildə Şredinger Pol Dirakla birgə "atom nəzəriyyəsinin yeni formalarının kəşfinə görə" Nobel mükafatına layiq görülür. 1927-ci ildə o, Berlin Universitetinə Maks Plankın xələfi olaraq dəvət edilir. 1933-cü ildə faşızmin gəlişi ilə Şredinger Oksforda emiqrasiya etməli olur. 1936-38-ci illrədə vətənində, Qratsda qısamüddət dərs dedikdən sonra yenidən emiqrasiya edir. 1939-cu ildə İralndiyanın baş naziri İ. De Valerin dəvəti ilə Dublinə dəvət olunur və burada Ali Tədqiqatlar İnstitutunun əsasını qoyur. Şredinger qravitasiya nəzəriyyəsi, mezon nəzəriyyəsi, termodinamika, Born-İnfreld qeyri-xətti elektrodinamikası ilə məşğul olur, sahənin vahid nəzəriyyəsini yatarmağa cəhd göstərir. Şredinger nəinki böyük fizik-nəzəriyyəçi, eyni zamanda qeyri-adi istedadlı mütəfəkkir-filosof olmuşdur. O, altı dil bilir, antki və müasir filosofların əsələrinın əlyazmalarını sərbəst oxuyur, incəsənətlə maraqlanır və şer yazırdı. 1944-cü ildə Şredinger fizika və biologiyaya aid maraqlı əsərini – "Fizikin gözündə həyat nədir?" nəşr etdirir. 1948-ci ildə London universitet-kollejində "Təbiət və yunanlar" adlı kitabının əsasını təşkil edəcək yunan fəlsəfəsinə dair mühazirələr oxuyur. Onu daimə varlıq və şüur ("Ruh və materiya", Kembric, 1958), elm və cəmiyyət (Prusiya Elmlər Akademiyasına məruzə "Ətraf mühir elmi şərtləndirilibmi?" 1932, "Elm və humanizm", Kembridc, 1952) arasındakı qarşılıqlı əlaqə məsələləri narahat edir və təbiətin səbəbiyyatı və qanunları problemini müzakirə edir (məcmuələr: "Elm nəzəriyyəi və insan" Nyu-York, 1957, "Təbiət qanunu nədir?", Münhen, 1962).
Kitabları
- "Təbiət və Yunanlar" və "Elm və Humanizm" Kembridc universiteti nəşriyyatı (1996)
- "Kvant mexanıkasının interpretasiyası" Ox Bow Nəşriyyatı (1995)
- "Statistik termodinamika" Dover Nəşrləri (1989)
- "Yığma əsələri" Friedr. View & Sohn (1984)
- "Dünyaya baxışım" Ox Bow Nəşriyyatı (1983)
- "Genişlənən kainat" Kembridc universiteti nəşriyyatı (1956)
- "Məkan-Zaman quruluşu" Kembridc universiteti nəşriyyatı (1950)
- "Həyat nədir?" Macmillian (1946)
Xarici keçidlər
- http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/schrodinger.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ervin Rudolf Yozef Aleksandr Sredinger ve ya Srodinger alm Erwin Rudolf Josef Alexander Schrodinger 12 avqust 1887 Vyana 4 yanvar 1961 Vyana avstriyali nezeriyyeci fizik 1933 cu il Fizika uzre Nobel mukafati laureti Berlin Oksford Qrats Gent universitetlerinin professoru Dublinin Ali Tedqiqatlar Institutunun tesiscisi ve direktoru Kvant mexanikasi ve materiyanin dalga nezeriyyesinin ehtimalin dalga funksiyasi muellifi Ervin Sredingeralm Erwin Rudolf Josef Alexander Schrodinger Ervin Rudolf Yozef Aleksandr SredingerDogum adi Erwin Rudolf Josef Alexander SchrodingerDogum tarixi 12 avqust 1887Dogum yeri VyanaVefat tarixi 4 yanvar 1961 73 yasinda Vefat yeri VyanaVefat sebebi veremElm sahesi nezeri fizikaIs yerleri Vyana Universiteti Stutqart Universiteti Yena Universiteti Surix Universiteti Qrats Universiteti Humboldt adina Berlin Universiteti Oksford Universiteti Gent UniversitetiTehsili Oksford Universiteti Vyana UniversitetiUzvluyu London Kral Cemiyyeti QDR Elmler Akademiyasi d Bavariya Elmler Akademiyasi d SSRI Elmler Akademiyasi Papa Elmler Akademiyasi Avstriya Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Fizika uzre Nobel mukafati Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiErvin Sredinger Vyanada Rudolf Sredinger ve Georgina Emili Brendin ailesinde anadan olmusdur 1898 ci ilde Akademik gimnaziyaya daxil olur 1906 1910 cu illerde artiq I Losmidt I Stefan ve L Bolsman kimi alimlerin sayesinde nezeri ve eksperimental fizika uzre kifayet qeder taninan Vyana universitetinde tehsil almisdir Mehz burada L Bolsmannin telebeleri F Qazenorl ve Frans Eksber kimi boyuk alimlerin tesiri altinda Sredingerin elmi dunyagorusu formalasir Sredinger Bolsman terefinden inkisaf etdirilmis termodinamikanin ehtimal interpretasiyasi ile maraqlanir 1929 cu ilde alim bunu bele xatirlayir Bu ideyalar dairesi menim ucun elme ilk mehebbet rolunu oynadi basqa hec bir sey meni bu qeder meftun etmir ve yeqin ki bundan sonra de etmeyecek Doktorluq dissertasiyasi cercivesinde Sredinger rutubetli havada izolyator sethinde elektrik keciriciliyi meselesi ile mesgul olur Elmi fealiyyetiUniversiteti bitirdikden sonra Sredinger Eksnerin assistenti isleyir 1910 cu ilden etibaren Sredingerin dielektrikler maqnetizmin kinetik nezeriyyesi atmosfer elektrikliyi Qaytinger mukafatina layiq gorulmusdur anormal elektrik dispersiyasi nezeriyyesi interferensiya hadiseleri Debay effekti nezeriyyesi ve s dair ilk nesrleri isiq uzu gormeye baslayir Birinci Dunya Muharibesine bir nece hefte qalmis Sredingeri ordu siralarina cagirirlar Cebhe xettinde helak olan F Qazenorldan ferqli olaraq Sredingerin bexti getirir Onu artilleriya zabiti qisminde nisbeten sakit Cenub Qerb cebhesine Triest rayonu gonderirler Burda ona hetta fizika kurslarinda qalmaq ve Eynsteynin nisbiliyin umumi nezeriyyesi ile tanis olmaq da nesib olur 1918 ci ilde ise o bu movzuda iki meqale de nesr etdirir Muharibeden sonra 1919 cu ilin payizinda Sredinger M Vinden Yen universitetinde elektron ve kvant nezeriyyesinden muhazireler oxumaq teklifini alir 1920 1921 ci illerde Sredinger Stutqart ve Breslav universitetlerinin professoru isleyir 1921 ci ilde ise Surix universitetinin nezeri fizika kafedrasina rehberlik edir Ondan evvel ise bu kafedraya A Eynsteyn P Debay ve M fon Laue basciliq edirdi Sredingere dunya sohreti getiren ise onun 1926 ci il kvant nezeriyyesine dair isleri olmusdur Maks Born sonralar Onun nezeri fizikada dalga mexanikasina dair ilk alti isinden daha muhum ne ola biler demisdir L de Broylun elektron dalgalari nezeriyyesini daha da tekmillesdiren Sredinger elektronlarin diskret veziyyetini xususi reqsler kim gostermisdir Belelikle kvant meseleleri yeni bir istiqamet alaraq xususi qiymetle ve xususi funsksiyalar axtarisina yonelir Mikroobyektlerin veziyyetini tesvir eden funksiya anlayisini daxil etmekle Sredinger materiyanin meshur dalga tenliyini Sredinger tenliyini alir Bu tenlik atom fizikasinda Nyuton qnunlarinin klassik mexanikada Maksvel tenliklerinin klassik elekrodinamakida oynadigi rol qeder fundamental rol oynamsdir Zamanin momenterinden birinde funskiyani bilmekle ve Sredinger tenliyini hell etmekle zamanin diger momentleri ucun de bu funkiyani almaq mumkundur Funkiyanin ozu yalniz mikrohisseciklerin veziyyetinin ehtimal paylanmasinin tesvir edir Dalga mexanikasini yaratdiqdan az sonra Sredinger bu mexanikanin Heyzenberq Born Yordan kvant mexanikasina ekvivalentliyini gostermisdir Bununla bele kvant nezeriyyesinin interpretasiyasi kimi prinsipial meselede Sredingerin movqeyi kohnelmis klassik anlayislari redd eden Kopehnagen mektebinden ayrilir Sonralar Heyzenberq Sredingerle faktiki olaraq yeni fizikanen esasini qoyacaq muzakirelerini ozunun Hisse ve tam eserinde xatirlayir Bu muzakireler Nils Bor ve Verner Heyzenberq terefinden mueyyen edilmis kvant nezeriyyesi ve onun fundamental prinsiplerinin daha derinden derk ediimsine boyuk tohfe vermisdir Sredinger kvant nezeriyyiyesinin natamamligini basa dusur ve sonralar Kopenhagen interpretasiyasinin mahiyyetini Sredingerin pisiyi kimi taninan paradoksal formasi ile ifade edir 1933 cu ilde Sredinger Pol Dirakla birge atom nezeriyyesinin yeni formalarinin kesfine gore Nobel mukafatina layiq gorulur 1927 ci ilde o Berlin Universitetine Maks Plankin xelefi olaraq devet edilir 1933 cu ilde fasizmin gelisi ile Sredinger Oksforda emiqrasiya etmeli olur 1936 38 ci illrede veteninde Qratsda qisamuddet ders dedikden sonra yeniden emiqrasiya edir 1939 cu ilde Iralndiyanin bas naziri I De Valerin deveti ile Dubline devet olunur ve burada Ali Tedqiqatlar Institutunun esasini qoyur Sredinger qravitasiya nezeriyyesi mezon nezeriyyesi termodinamika Born Infreld qeyri xetti elektrodinamikasi ile mesgul olur sahenin vahid nezeriyyesini yatarmaga cehd gosterir Sredinger neinki boyuk fizik nezeriyyeci eyni zamanda qeyri adi istedadli mutefekkir filosof olmusdur O alti dil bilir antki ve muasir filosoflarin eselerinin elyazmalarini serbest oxuyur incesenetle maraqlanir ve ser yazirdi 1944 cu ilde Sredinger fizika ve biologiyaya aid maraqli eserini Fizikin gozunde heyat nedir nesr etdirir 1948 ci ilde London universitet kollejinde Tebiet ve yunanlar adli kitabinin esasini teskil edecek yunan felsefesine dair muhazireler oxuyur Onu daime varliq ve suur Ruh ve materiya Kembric 1958 elm ve cemiyyet Prusiya Elmler Akademiyasina meruze Etraf muhir elmi sertlendirilibmi 1932 Elm ve humanizm Kembridc 1952 arasindaki qarsiliqli elaqe meseleleri narahat edir ve tebietin sebebiyyati ve qanunlari problemini muzakire edir mecmueler Elm nezeriyyei ve insan Nyu York 1957 Tebiet qanunu nedir Munhen 1962 Kitablari Tebiet ve Yunanlar ve Elm ve Humanizm Kembridc universiteti nesriyyati 1996 Kvant mexanikasinin interpretasiyasi Ox Bow Nesriyyati 1995 Statistik termodinamika Dover Nesrleri 1989 Yigma eseleri Friedr View amp Sohn 1984 Dunyaya baxisim Ox Bow Nesriyyati 1983 Genislenen kainat Kembridc universiteti nesriyyati 1956 Mekan Zaman qurulusu Kembridc universiteti nesriyyati 1950 Heyat nedir Macmillian 1946 Xarici kecidlerVikianbarda Ervin Sredinger ile elaqeli mediafayllar var http www pas va content accademia en academicians deceased schrodinger html