Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermənistan kilsə memarlığı — I əsrdə Ermənistan yaylasında xristianlığın həvarilik dövründən yaranmış erməni kilsə tikililərinin memarlıq üslubu. Son 1,900 il ərzində inkişaf etdirilmişdir. Kolumbiya Universitetindən üzrə fəlsəfə doktoru, professor Tiqran Kuyumcuyanın fikrinə görə, erməni özünəməxsus milli üslubu VI əsrin sonu və ya VII əsrin əvvəllərində yaranmışdır. Onun iddiası ondan ibarətdir ki, bu, Bizans, və qotika və ya daha az tanınan , Skandinaviya və üslubları konkret olaraq formalaşmazdan əvvəl, çox güman ki, xristian memarlığında ilk milli üsluba çevrilmişdir.
Xarakteristikası
Xristianlığın IV əsrdə Ermənistanın rəsmi dini kimi təsis edilməsi yeni inkişaflara imkan vermişdir. İlk erməni kilsələri göstərişi ilə tikilmişdir. Bunlar çox vaxt bütpərəst məbədlərin üstündə tikilmiş, xristianlıqdan əvvəlki erməni memarlığının bəzi aspektlərini təqlid etmişdir. Erməni kilsələri ümumi xüsusiyyətlərə malik bir sıra fərqli xüsusiyyətlərə malikdir:
- Böyük Ağrı dağının vulkanik konusunu xatırladan uclu günbəzlər. Konusvari və ya yarımkonik radial seqmentli günbəz və ya günbəz silindrik baraban üzərində tağlı tavanların üstündə quraşdırılmışdır (adətən xaricdən çoxbucaqlı, ən çox səkkizbucaqlıdır)
- Bütün quruluşun hündürlüyü çox vaxt kilsənin uzunluğunu aşan şaquli vurğusu
- Daş tağlı tavanlar.
- Demək olar ki, tamamilə daşdan, adətən vulkanik tufdan və ya bazaltdan ibarətdir.
- İncə kəsilmiş tuf şiferdən ibarət kompozit dam.
- Freskalar və oymalar, əgər varsa, adətən bəzəkli olur və bir-birinə qarışan üzüm və yarpaqları əhatə edir.
- Həm nağaranın bir hissəsi kimi günbəzi, tağlı tavanı, həm də şaquli divarları dəstəkləmək üçün hündür struktur tağların ağır istifadəsi.
- Həm bazilikalarda, həm də mərkəzi planlı kilsələrdə günbəzi dəstəkləmək üçün kəsişən damlar.
- Xarici divarların, o cümlədən fiqurların heykəltəraşlıq bəzəyi. Ermənistan kilsə memarlığında möhkəm tikililər hazırlamaq üçün betondan istifadə edilir. Bu, əhəng məhlulu, sınıq tuf və qayaların qarışığından hazırlanır; onun ətrafında nazik tuf plitələri kərpic üsulu ilə düzülür. Yaş məhlul qarışığı quruduqca ətrafı tufla birlikdə bərkidilmiş betona bənzər möhkəm kütlə əmələ gətirir və tufun xüsusiyyətlərinə görə zaman keçdikcə sərtləşir.
Ənənəvi erməni kilsələrinin təsnifatı
Yuxarıda qeyd olunan ümumi xüsusiyyətlər çərçivəsində, ayrı-ayrı kilsələr zamanı, məkanı və onun memarlarının yaradıcılığını əks etdirə bilən əhəmiyyətli dəyişikliklər nümayiş etdirir. XX əsrin əvvəllərində bu variasiyaları tədqiq etdiyi zaman aşağıdakı klassik üslubları fərqləndirmişdir:
| Üslub | Erməni nomenklaturası | Nümunə |
|---|---|---|
| Bazilika | Bazilik (Բազիլիկ) | Yerəruyk bazilikası |
| Qübbəli bazilika | Gmbetakir bazilik (Գմբեթակիր բազիլիկ) | Tekor kilsəsi |
| Xaçabənzər | Etchmiadznatip (Էջմիածնատիպ) | Üçkilsə kafedralı |
| Şaquli-vurğulu dördbucaqklı | Oughghagitz karankiun (Ուղղագիծ քառանկյուն) | |
| Radial | Sharavighayin (Շառավիղային) | Müqəddəs Ripsime kilsəsi |
| Dairəvi | Zvartnotsatip (Զվարթնոցատիպ) | Göy Mələkləri məbədi |
İstinadlar
- Dr. Dickran Kouymjian 2012-11-03 at the Wayback Machine
- Arts of Armenia, Architecture 2008-12-31 at the Wayback Machine
- Armen, Garbis (1992), An Architecture of Survival, p. 71,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ermenistan kilse memarligi I esrde Ermenistan yaylasinda xristianligin hevarilik dovrunden yaranmis ermeni kilse tikililerinin memarliq uslubu Son 1 900 il erzinde inkisaf etdirilmisdir Kolumbiya Universitetinden uzre felsefe doktoru professor Tiqran Kuyumcuyanin fikrine gore ermeni ozunemexsus milli uslubu VI esrin sonu ve ya VII esrin evvellerinde yaranmisdir Onun iddiasi ondan ibaretdir ki bu Bizans ve qotika ve ya daha az taninan Skandinaviya ve uslublari konkret olaraq formalasmazdan evvel cox guman ki xristian memarliginda ilk milli usluba cevrilmisdir Muqeddes Ripsime kilsesi VII esr Uckilse Armavir merzi ErmenistanXarakteristikasiXristianligin IV esrde Ermenistanin resmi dini kimi tesis edilmesi yeni inkisaflara imkan vermisdir Ilk ermeni kilseleri gosterisi ile tikilmisdir Bunlar cox vaxt butperest mebedlerin ustunde tikilmis xristianliqdan evvelki ermeni memarliginin bezi aspektlerini teqlid etmisdir Ermeni kilseleri umumi xususiyyetlere malik bir sira ferqli xususiyyetlere malikdir Boyuk Agri daginin vulkanik konusunu xatirladan uclu gunbezler Konusvari ve ya yarimkonik radial seqmentli gunbez ve ya gunbez silindrik baraban uzerinde tagli tavanlarin ustunde qurasdirilmisdir adeten xaricden coxbucaqli en cox sekkizbucaqlidir Butun qurulusun hundurluyu cox vaxt kilsenin uzunlugunu asan saquli vurgusu Das tagli tavanlar Demek olar ki tamamile dasdan adeten vulkanik tufdan ve ya bazaltdan ibaretdir Ince kesilmis tuf siferden ibaret kompozit dam Freskalar ve oymalar eger varsa adeten bezekli olur ve bir birine qarisan uzum ve yarpaqlari ehate edir Hem nagaranin bir hissesi kimi gunbezi tagli tavani hem de saquli divarlari desteklemek ucun hundur struktur taglarin agir istifadesi Hem bazilikalarda hem de merkezi planli kilselerde gunbezi desteklemek ucun kesisen damlar Xarici divarlarin o cumleden fiqurlarin heykelterasliq bezeyi Ermenistan kilse memarliginda mohkem tikililer hazirlamaq ucun betondan istifade edilir Bu eheng mehlulu siniq tuf ve qayalarin qarisigindan hazirlanir onun etrafinda nazik tuf pliteleri kerpic usulu ile duzulur Yas mehlul qarisigi quruduqca etrafi tufla birlikde berkidilmis betona benzer mohkem kutle emele getirir ve tufun xususiyyetlerine gore zaman kecdikce sertlesir Enenevi ermeni kilselerinin tesnifatiYuxarida qeyd olunan umumi xususiyyetler cercivesinde ayri ayri kilseler zamani mekani ve onun memarlarinin yaradiciligini eks etdire bilen ehemiyyetli deyisiklikler numayis etdirir XX esrin evvellerinde bu variasiyalari tedqiq etdiyi zaman asagidaki klassik uslublari ferqlendirmisdir Toros Toramanyana gore ermeni memarliginin klassik uslublari Uslub Ermeni nomenklaturasi NumuneBazilika Bazilik Բազիլիկ Yereruyk bazilikasiQubbeli bazilika Gmbetakir bazilik Գմբեթակիր բազիլիկ Tekor kilsesiXacabenzer Etchmiadznatip Էջմիածնատիպ Uckilse kafedraliSaquli vurgulu dordbucaqkli Oughghagitz karankiun Ուղղագիծ քառանկյուն Radial Sharavighayin Շառավիղային Muqeddes Ripsime kilsesiDairevi Zvartnotsatip Զվարթնոցատիպ Goy Melekleri mebediIstinadlarDr Dickran Kouymjian 2012 11 03 at the Wayback Machine Arts of Armenia Architecture 2008 12 31 at the Wayback Machine Armen Garbis 1992 An Architecture of Survival p 71 ISBN 0 9695988 0 7