Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ekslibris (lat. ex libris – "kitablardan") — kitab və kitabxana sahibləri tərəfindən kitabın cildinin daxili tərəfinə yapışdırılan və ya basılan kitab nişanı, kağız etiket. Adətən təsvir lakonik və obrazlı şəkildə kitab sahibinin sənətindən, fikirlərindən ibarət olur, əlavə olaraq ad, soyad da daxil edilir.
Tarixi
Tarixdən məlum olan ilk ekslibris Qədim Misirdə III Amenhotep (e.ə. 1391 – e.ə. 1353) dövrünə aiddir.
Qədim Şumer, Assuriya və Babilistan dövrünə aid arxeoloji qazıntılar zamanı kitabxanalarda tapılmış gil lövhələr üzərində olan mixi yazılar bir sıra kitabsevərlərə məlumdur. Məlum olmuşdur ki, gil kitabların üzərinə nişan funksiyasını özündə daşıyan yazı həkk olunurdu. Assuriya hökmdarlarının kitabxanaları, şifrələnmiş mixi yazılı mətnlər və s. haqda məlumatlara "Gil kitablar" (D.Lipin, A.Belov; 1956), "Tanrılar, sərdabələr, alimlər" (K.Krem; 1960), "Gənc kitabsevərlər üçün" (A.Qluxov, İ.Lavrinoviç; 1965) adlı kitablarda rast gəlmək olar.
Əllə çəkilmiş və yaxud qravür çap üsulu ilə hazırlanmış ilkin ekslibrislərin dəqiq yaranma tarixi məlum deyil. Qərbi Avropa və Rusiya tədqiqatçılarının elmi əsərlərində hələ XV-XVI əsrlərdən başlayaraq bu janrın bir çox məşhur rəssamların yaradıcılığında geniş yayıldığı qeyd olunur. 1490-cı ildə Slovets monastırına məxsus kitabxananın əsasını qoymuş Dosifey üçün hazırlanmış hərflərdən ibarət olan nişan ən qədim rus ekslibrisi sayılır. XVI əsr sənətkarları Dürer və çəkdikləri nümunələri isə Avropa məkanı üçün qədim kitab nişanı hesab etmək olar. Şərq sənətkarlarının gözəl xətlərlə yazdıqları qədim əlyazmalarda vaxtaşırı əllə çəkilmiş kitab nişanlarına rast gəlinir.
Ekslibrisdə olan emblem, təsvirdə olan hər bir detal, müxtəlif yazı növləri və s. onların yarandığı dövrün incəsənəti ilə sıx bağlıdır, məhz buna görə də kitab nişanı maddi mədəniyyət tarixinin qiymətli abidələridir. Ekslibrisin hazırlandığı material, katibin istifadə etdiyi yazı materialları (qələm, kağız, mürəkkəb və s.) və yazının onlardan asılı olan texniki üsulları müəyyən dərəcədə ekslibrisin hazırlandığı dövrdə istehsalın inkişaf səviyyəsini də əks etdirir.
Hər bir tarixi dövrdə ekslibris müxtəlif forma və məzmuna malik olmuşdur. Belə ki, İntibah və barokko dövründə qəliz, müəmmalı, fikirlərlə ağırlaşdırılmış, klassisizmdə və ən əsas da ampir dövründə aydın, sakit və sərt, modernizmdə səliqəsiz.
Azərbaycanda ekslibris
Qədim dövr
Qədim əlyazmalardan XIV əsrə aid olan “Xəmsə”nin üzərindəki təsvir Azərbaycanda ən qədim kitab nişanıdır.
Bizim dövrə gəlib çatmış ən qədim Azərbaycan kitab nişanları təxminən XIII-XV əsrlərə aiddir. Marağalı sənətkarlar tərəfindən üzü köçürülmüş “Mənafi əl-Heyvan” (1297-1300-cü illər, Morqan kitabxanası, Nyu-York) kitabındakı nişan bənzərsiz sənətkarlıq nümunəsi sayıla bilər. On iki guşəli ulduz formasında olan bəzəkli xonçanın içərisində gözəl xətlə kitab sahibinin — Şəmsəddin ibn Ziyəddin Zuşəkinin adı yazılıb. Onun kim olduğu məlum olmasa da, əhəmiyyətli şəxs olduğu aydındır.[1][ölü keçid]
Daha qədim Azərbaycan kitab nişanlarının ilk variantlarını isə qiymətli daşlar və metallar, üzərindəki təsvir və yazılardan ibarət olan nümunələri hesab etmək olar. Çünki, ilk vaxtlar bu nişanlardan onun sahibləri müxtəlif məqsədlərlə yanaşı, kitabxanalarındakı kitabların onlara məxsusluğunu bildirmək üçün də istifadə etmişlər. Tarixçi, alim Ə.Nuriyev “Qafqaz Albaniyasının sənətkarlığı tarixindən” əsərində qliptikadan söz açaraq qazıntılar zamanı ərazimizdən üzəri insan və heyvan təsvirli daş nişanların tapıldığını bildirir. Qədim əlyazmaları üzərində olan şəxsi möhürlər və nişanlar da Azərbaycan ekslibris sənəti tarixini öyrənmək üçün zəngin material verir. Onların əksəriyyəti zövq oxşayan gözəl xəttatlıq nümunələrindən və naxışlardan ibarətdir. Çox vaxt möhür nişanları kitabın müəllifləri və onun üzünü köçürən xəttatlar, eləcə də kitabın sahibləri ekslibris əvəzinə işlədir, kitabların onlara məxsusluğunu təsdiqləyirdilər. Azərbaycanda şəxsi kitabxanaların yaranması və onların sayının çoxalması ilə şəxsi möhürlərin kitab nişanlarının da sayı artmışdır. Kolleksiyaçılar müxtəlif ölçülü və formalı, eləcə də göz oxşayan təsvirli möhür nişanlar sifariş etməyə başlamışlar.
Bəhmən Mirzə Qacar Şuşaya köçəndə özü ilə 95 dəvə yükü qiymətli əlyazma və kitab gətiribmiş. O, kitabsevərlər arasında ən çox kitab nişanı olan şəxsdir, onun bizim dövrə bir-birindən fərqlənən 9 kitab nişanı gəlib çatmışdır.
Qurani Kərimin 1338-ci ildə Marağada üzü köçürülmüş və hazırda Dublində Çester Bitti kolleksiyasında saxlanılan nümunəsi yüksək bədii məziyyətlərinə görə diqqət çəkir. Ustad Abdulla ibn Əhməd Marağayi onun nəsx xətlə köçürülməsində və səhifələrinin bədii tərtibatında, ən başlıcası isə kitab nişanının çəkilməsində böyük sənətkarlıq nümayiş etdirmişdir. Əlyazmanın ilk səhifəsini, orijinal biçimli-mərkəzini 6 guşəli ulduz, kənarlarını isə 12 yarpaqlı xonça təşkil edən ekslibris bəzəyir. Onun mərkəzində bəzək elementləri arası boş sahələrə ustalıqla kufi xətlə “Qarşınızdakına yaradan tərəfindən göndərilən ancaq təmiz adamlar toxuna bilər” kəlamı yerləşdirilmişdir. Şamaxılı sənətkar Əbdül Rəhman ibn Əbdül Əziz tərəfindən yazılan və bəzədilən, hazırda isə İstanbulun Evkaf muzeyində saxlanan "Səadət kimyası" kitabındakı (XIV əsr) ekslibrisin bədii həllində nəbati naxışlardan istifadə olunub. Kompozisiyanı sifarişçi şahzadə Huşəngin kufi xətlə yazılmış adı tamamlayır.
Vaxtilə Baysunqur Mirzənin kitabxanasında saxlanılan Sədinin "Gülüstan" (XV əsr, Çester Bitti kitabxanası, Dublin) əsərinin 1426-cı ildə təbrizli xəttat Əfər Təbrizi tərəfindən Heratda nəstəlik xətlə üzü köçurulmuş nüsxəsinin, Nizaminin "Xosrov və Şirin" əsərinin XV əsrdə üzü köçürülmüş nüsxəsinin (Frir qalereyası, Vaşinqton), Quranın XIV əsrdə Marağada yazılmış nüsxəsinin (Çester Bitti kitabxanası, Dublin) ilk səhifələrindəki sənətkarlıqla yaradılmış müxtəlif formalı nişanlar da əski numunələrdən sayılır.
Qaraqoyunlu dövlətinin qürub çağına yaxın 1465-ci ildə Bağdadda yazılmış bir əlyazmanın titul səhifəsi əllə çəkilmiş əsas ekslibrisdən başqa müxtəlif şəxsi möhürlərlə də doludur. Bu da həmin Divanın müxtəlif şəxslərə məxsusluğunu təsdiqləyir. Dəhləvinin Bəhrəm Mirzə üçün yazılmış Xəmsəsini (1530-40-cı illər) bəzəyən ekslibrisi əllə işlənmiş kitab nişanlarının forma biçim zənginliyini əyaniləşdirən nümunə hesab etmək olar. Nizami Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasının (XV əsrin əvvəlləri) Təbrizdə Xəttat Əli ibn Həsən Sultani tərəfindən nəstəliq xətlə üzü köçürülmüş nümunəsinin titul vərəqini bəzəyən, qızılı rənglə işlənmiş xonça formalı ekslibrisi də yüksək sənətkarlıq nümunəsi hesab etmək olar. Kitab nişanı hazırda Vaşinqtonda Freyer incəsənət qalereyasında saxlanılır. XVI əsrdə Təbrizdə Xəttat Ələddin Məhəmməd Təbrizi tərəfindən nəsx xətlə yazılmış Qurani-Kərimin cildinin daxili tərtibatında kitabın Şah İsmayıl kitabxanasına məxsusluğunu bildirən nəbati naxışlı ekslibris vardır. Əlyazma Tehran kitabxanasındadır.
Yeni dövr
XVII-XIX əsr Azərbaycan kitab nişanlarındakı bədii dəyişikliyi şahzadə Sultan Hüseynin (XVIII əsr), şair Mirzə Şəfi Vazehin (XIX əsr), Abbasqulu ağa Bakıxanovun (XIX əsr), məşhur sərkərdə Abbas Mirzə Qacarın (XIX əsr), salnaməçi Bəhmən Mirzə Qacarın (XIX əsr), Mirzə Fətəli Axundovun (XIX əsr) və b. kitabxanalarında saxlanılan əlyazmalarını bəzəyən nümunələrdən görmək mümkündür. Bu ekslibrislərdə əsasən yazılardan geniş istifadə olunmuşdur. Onların hamısı ərəb əlifbası ilə yazılmışdır. Kitablara xüsusi yaraşıq verən qədim nişanlarda onun sahibinin adının yazılışından başqa tez-tez müxtəlif məzmunlu kəlamlardan istifadə edilib. Qeyd etmək lazımdır ki, bu yazıların əksəriyyəti dini məzmunludur. Belə ki, M.F.Axundovun kitabxanasına məxsus olan kitablarda "Allahın qulu Fətəli", Abbasqulu ağa Bakıxanovun kitabxanasında olmuş nəfis nümunələrin bir neçəsində "Allahdan başqa allah yoxdur", Şah İsmayıl Xətaiyə aid kitablarda "Heydər oğlu İsmayıl Şahimərdanın (Əlinin) quludur", Mirzə Şəfi Vazehin kitablarında "Ya Məhəmməd" sözləri ilə rastlaşmaq olar. Abbasqulu ağa Bakıxanova aid kitablarda nişan yazılarından əlavə kitabı tərif edən "Kitab ürək açan nemətdir, İndi mənim üçündür, sonra qeyrilərinin olacaq", Bəhmən Mirzə Qacarın kitablarında "Şahlıq dəryasının yeganə gövhəri Bəhmən" və s. sözlər vardır.
XIX əsrin başlanğıcında Azərbaycan kitabsevərləri möhürdən (“ştempel ekslibris”) istifadə etməyə başladılar. Bu ekslibrislər bəzən sadəcə sahibin soyadından ibarət olurdu. Bu cür ekslibrislərdən biri Nəriman Nərimanova aiddir. Bu, kitabsevərlərin dairəsində tamamilə gözlənilməz tapıntı idi. Bu kitab Səid Battal Qazinin türk dilindəki “Hekayələr” (1870) kitabı idi. Yuxarı hissədə rahat oxunan rus dilində Н.Нариманов aşağı sətirdə isə ərəb hərfləri ilə sahibin adı və soyadı yazılmışdır.
Tez-tez rus və ərəb dillərində olan oval ştempel ekslibrislərə də rast gəlinir. Bəzilərində hətta kitabsevərlərin ünvanı da verilir. Belə ştempel ekslibrislərdən biri görkəmli filoloq Sultan Məcid Qənizadəyə məxsusdur.
Bu cəhətdən sadə kompozisiyalı, Azərbaycanın görkəmli folklorçusu Əbülqasım Hüseynzadəyə aid, iki bağlanmış lentin üzərində sahibin adı və soyadı yazılmış, ortada Bakı şəhərinin adı verilmiş ekslibris və Azərbaycanın ilk xalq aktyoru Mirzəağa Əliyevə məxsus ştempel ekslibrisi də misal göstərmək olar.
Süjetlə bağlı mövzuya uyğun olaraq simvolik işarələrin verildiyi bir ekslibris M.F.Axundovun “Komediya və hekayələr” kitabına Mixail Yarovun ştempel ekslibrisi misaldır.
Ştempel ekslibrislə bərabər ona yaxın olan kitabsatanların nişanı hesab olunan digər ştempel, kitabın forzas hissəsinə (forzas - kitabın blokunu cildinin üstü ilə birləşdirən vərəq) vurulurdu. Bu nişanlarda həm də kitab satış mərkəzinin ünvanı da verilirdi və hətta müxtəlif kitab mağazaları üçün də nişanlar olurdu. Misal üçün, 1969-cu il Sovet qrafik ustası R.S.Bedrosov Molla Pənah Vaqifin şeirlərindən və portretindən ibarət olan “Sevinc” adlı kitab mağazasına kitab satışı üçün nişan hazırlamışdır.
Çap (basma) ekslibrislər Azərbaycanda Oktyabr inqilabından sonra meydana çıxmışdır. İlk bu tip ekslibris 1934-cü ildə hazırlanmış və 1922-1928-ci illərdə Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarı olan Mustafa Quliyevə məxsus ekslibris sayılır.
Ekslibrisin xarakteristikası
Ekslibrislə bağlı əsas xarakteristik xüsusiyyətlər aşağıdakılardır:
- Kitab sahibinin adı soyadı;
- Kitab sahibi haqqında qısa məlumat;
- Müəllifin adı və soyadı;
- İcra olunma texnikası (qravür, sinkoqrafiya və s.);
- Ekslibrisin ölçüləri;
- Ekslibrisin çap ölçüləri;
- Kağızın materialı, rəngi və çapın rəngi;
- Kitabxananın ünvanı;
- Nişanın icra olunma tarixi;
- Ekslibris haqda qısa məlumat;
- Kitabxana haqqında qısa məlumat;
- Nə vaxt, kim və necə əldə etmişdir? (əgər alınıbsa, qiyməti) və s.
Ekslibris nümunələri
İstinadlar
- Z.Əliyev, Q.İ.Gizel, B.Ə.Qasımov. “Azərbaycan ekslibrisi”, Bakı, 1989, səh, 4
- Sheila S.Blair. The Developmnet of the Illustrated Book in Iran
- Qasımxanlı B.Ə “Azərbaycan ekslibrisi”, Bakı, 2009, səh, 7
Xarici keçidlər
- www.exlibrisexlibris - Exlibris | Bookplate 2017-09-30 at the Wayback Machine
- American Society of Bookplate Collectors & Designers
- Selected articles published by the American Society of Bookplate Collectors & Designers since 1922
- The Bookplate Society
- The Cyber Journal of Heraldic Bookplates
- Ainslie Hewett Bookplate Collection, Margaret M. Bridwell Art Library, University of Louisville 2012-07-30 at the Wayback Machine
- Коллекция книжных знаков 2006-12-08 at the Wayback Machine
- Экслибрисы из собрания РНБ
- Это знак всех книг моих
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ekslibris lat ex libris kitablardan kitab ve kitabxana sahibleri terefinden kitabin cildinin daxili terefine yapisdirilan ve ya basilan kitab nisani kagiz etiket Adeten tesvir lakonik ve obrazli sekilde kitab sahibinin senetinden fikirlerinden ibaret olur elave olaraq ad soyad da daxil edilir El ile cekilmis ornamentli XIII esr kitab nisani Menafi el heyvan elyazmasindan TarixiTarixden melum olan ilk ekslibris Qedim Misirde III Amenhotep e e 1391 e e 1353 dovrune aiddir Qedim Sumer Assuriya ve Babilistan dovrune aid arxeoloji qazintilar zamani kitabxanalarda tapilmis gil lovheler uzerinde olan mixi yazilar bir sira kitabseverlere melumdur Melum olmusdur ki gil kitablarin uzerine nisan funksiyasini ozunde dasiyan yazi hekk olunurdu Assuriya hokmdarlarinin kitabxanalari sifrelenmis mixi yazili metnler ve s haqda melumatlara Gil kitablar D Lipin A Belov 1956 Tanrilar serdabeler alimler K Krem 1960 Genc kitabseverler ucun A Qluxov I Lavrinovic 1965 adli kitablarda rast gelmek olar Elle cekilmis ve yaxud qravur cap usulu ile hazirlanmis ilkin ekslibrislerin deqiq yaranma tarixi melum deyil Qerbi Avropa ve Rusiya tedqiqatcilarinin elmi eserlerinde hele XV XVI esrlerden baslayaraq bu janrin bir cox meshur ressamlarin yaradiciliginda genis yayildigi qeyd olunur 1490 ci ilde Slovets monastirina mexsus kitabxananin esasini qoymus Dosifey ucun hazirlanmis herflerden ibaret olan nisan en qedim rus ekslibrisi sayilir XVI esr senetkarlari Durer ve cekdikleri numuneleri ise Avropa mekani ucun qedim kitab nisani hesab etmek olar Serq senetkarlarinin gozel xetlerle yazdiqlari qedim elyazmalarda vaxtasiri elle cekilmis kitab nisanlarina rast gelinir Ekslibrisde olan emblem tesvirde olan her bir detal muxtelif yazi novleri ve s onlarin yarandigi dovrun inceseneti ile six baglidir mehz buna gore de kitab nisani maddi medeniyyet tarixinin qiymetli abideleridir Ekslibrisin hazirlandigi material katibin istifade etdiyi yazi materiallari qelem kagiz murekkeb ve s ve yazinin onlardan asili olan texniki usullari mueyyen derecede ekslibrisin hazirlandigi dovrde istehsalin inkisaf seviyyesini de eks etdirir Her bir tarixi dovrde ekslibris muxtelif forma ve mezmuna malik olmusdur Bele ki Intibah ve barokko dovrunde qeliz muemmali fikirlerle agirlasdirilmis klassisizmde ve en esas da ampir dovrunde aydin sakit ve sert modernizmde seliqesiz Azerbaycanda ekslibrisQedim dovr Qedim elyazmalardan XIV esre aid olan Xemse nin uzerindeki tesvir Azerbaycanda en qedim kitab nisanidir Bizim dovre gelib catmis en qedim Azerbaycan kitab nisanlari texminen XIII XV esrlere aiddir Maragali senetkarlar terefinden uzu kocurulmus Menafi el Heyvan 1297 1300 cu iller Morqan kitabxanasi Nyu York kitabindaki nisan benzersiz senetkarliq numunesi sayila biler On iki guseli ulduz formasinda olan bezekli xoncanin icerisinde gozel xetle kitab sahibinin Semseddin ibn Ziyeddin Zusekinin adi yazilib Onun kim oldugu melum olmasa da ehemiyyetli sexs oldugu aydindir 1 olu kecid Daha qedim Azerbaycan kitab nisanlarinin ilk variantlarini ise qiymetli daslar ve metallar uzerindeki tesvir ve yazilardan ibaret olan numuneleri hesab etmek olar Cunki ilk vaxtlar bu nisanlardan onun sahibleri muxtelif meqsedlerle yanasi kitabxanalarindaki kitablarin onlara mexsuslugunu bildirmek ucun de istifade etmisler Tarixci alim E Nuriyev Qafqaz Albaniyasinin senetkarligi tarixinden eserinde qliptikadan soz acaraq qazintilar zamani erazimizden uzeri insan ve heyvan tesvirli das nisanlarin tapildigini bildirir Qedim elyazmalari uzerinde olan sexsi mohurler ve nisanlar da Azerbaycan ekslibris seneti tarixini oyrenmek ucun zengin material verir Onlarin ekseriyyeti zovq oxsayan gozel xettatliq numunelerinden ve naxislardan ibaretdir Cox vaxt mohur nisanlari kitabin muellifleri ve onun uzunu kocuren xettatlar elece de kitabin sahibleri ekslibris evezine isledir kitablarin onlara mexsuslugunu tesdiqleyirdiler Azerbaycanda sexsi kitabxanalarin yaranmasi ve onlarin sayinin coxalmasi ile sexsi mohurlerin kitab nisanlarinin da sayi artmisdir Kolleksiyacilar muxtelif olculu ve formali elece de goz oxsayan tesvirli mohur nisanlar sifaris etmeye baslamislar Behmen Mirze Qacar Susaya kocende ozu ile 95 deve yuku qiymetli elyazma ve kitab getiribmis O kitabseverler arasinda en cox kitab nisani olan sexsdir onun bizim dovre bir birinden ferqlenen 9 kitab nisani gelib catmisdir Qurani Kerimin 1338 ci ilde Maragada uzu kocurulmus ve hazirda Dublinde Cester Bitti kolleksiyasinda saxlanilan numunesi yuksek bedii meziyyetlerine gore diqqet cekir Ustad Abdulla ibn Ehmed Maragayi onun nesx xetle kocurulmesinde ve sehifelerinin bedii tertibatinda en baslicasi ise kitab nisaninin cekilmesinde boyuk senetkarliq numayis etdirmisdir Elyazmanin ilk sehifesini orijinal bicimli merkezini 6 guseli ulduz kenarlarini ise 12 yarpaqli xonca teskil eden ekslibris bezeyir Onun merkezinde bezek elementleri arasi bos sahelere ustaliqla kufi xetle Qarsinizdakina yaradan terefinden gonderilen ancaq temiz adamlar toxuna biler kelami yerlesdirilmisdir Samaxili senetkar Ebdul Rehman ibn Ebdul Eziz terefinden yazilan ve bezedilen hazirda ise Istanbulun Evkaf muzeyinde saxlanan Seadet kimyasi kitabindaki XIV esr ekslibrisin bedii hellinde nebati naxislardan istifade olunub Kompozisiyani sifarisci sahzade Husengin kufi xetle yazilmis adi tamamlayir Vaxtile Baysunqur Mirzenin kitabxanasinda saxlanilan Sedinin Gulustan XV esr Cester Bitti kitabxanasi Dublin eserinin 1426 ci ilde tebrizli xettat Efer Tebrizi terefinden Heratda nestelik xetle uzu kocurulmus nusxesinin Nizaminin Xosrov ve Sirin eserinin XV esrde uzu kocurulmus nusxesinin Frir qalereyasi Vasinqton Quranin XIV esrde Maragada yazilmis nusxesinin Cester Bitti kitabxanasi Dublin ilk sehifelerindeki senetkarliqla yaradilmis muxtelif formali nisanlar da eski numunelerden sayilir Qaraqoyunlu dovletinin qurub cagina yaxin 1465 ci ilde Bagdadda yazilmis bir elyazmanin titul sehifesi elle cekilmis esas ekslibrisden basqa muxtelif sexsi mohurlerle de doludur Bu da hemin Divanin muxtelif sexslere mexsuslugunu tesdiqleyir Dehlevinin Behrem Mirze ucun yazilmis Xemsesini 1530 40 ci iller bezeyen ekslibrisi elle islenmis kitab nisanlarinin forma bicim zenginliyini eyanilesdiren numune hesab etmek olar Nizami Gencevinin Xosrov ve Sirin poemasinin XV esrin evvelleri Tebrizde Xettat Eli ibn Hesen Sultani terefinden nesteliq xetle uzu kocurulmus numunesinin titul vereqini bezeyen qizili rengle islenmis xonca formali ekslibrisi de yuksek senetkarliq numunesi hesab etmek olar Kitab nisani hazirda Vasinqtonda Freyer incesenet qalereyasinda saxlanilir XVI esrde Tebrizde Xettat Eleddin Mehemmed Tebrizi terefinden nesx xetle yazilmis Qurani Kerimin cildinin daxili tertibatinda kitabin Sah Ismayil kitabxanasina mexsuslugunu bildiren nebati naxisli ekslibris vardir Elyazma Tehran kitabxanasindadir Yeni dovr XVII XIX esr Azerbaycan kitab nisanlarindaki bedii deyisikliyi sahzade Sultan Huseynin XVIII esr sair Mirze Sefi Vazehin XIX esr Abbasqulu aga Bakixanovun XIX esr meshur serkerde Abbas Mirze Qacarin XIX esr salnameci Behmen Mirze Qacarin XIX esr Mirze Feteli Axundovun XIX esr ve b kitabxanalarinda saxlanilan elyazmalarini bezeyen numunelerden gormek mumkundur Bu ekslibrislerde esasen yazilardan genis istifade olunmusdur Onlarin hamisi ereb elifbasi ile yazilmisdir Kitablara xususi yarasiq veren qedim nisanlarda onun sahibinin adinin yazilisindan basqa tez tez muxtelif mezmunlu kelamlardan istifade edilib Qeyd etmek lazimdir ki bu yazilarin ekseriyyeti dini mezmunludur Bele ki M F Axundovun kitabxanasina mexsus olan kitablarda Allahin qulu Feteli Abbasqulu aga Bakixanovun kitabxanasinda olmus nefis numunelerin bir necesinde Allahdan basqa allah yoxdur Sah Ismayil Xetaiye aid kitablarda Heyder oglu Ismayil Sahimerdanin Elinin quludur Mirze Sefi Vazehin kitablarinda Ya Mehemmed sozleri ile rastlasmaq olar Abbasqulu aga Bakixanova aid kitablarda nisan yazilarindan elave kitabi terif eden Kitab urek acan nemetdir Indi menim ucundur sonra qeyrilerinin olacaq Behmen Mirze Qacarin kitablarinda Sahliq deryasinin yegane govheri Behmen ve s sozler vardir XIX esrin baslangicinda Azerbaycan kitabseverleri mohurden stempel ekslibris istifade etmeye basladilar Bu ekslibrisler bezen sadece sahibin soyadindan ibaret olurdu Bu cur ekslibrislerden biri Neriman Nerimanova aiddir Bu kitabseverlerin dairesinde tamamile gozlenilmez tapinti idi Bu kitab Seid Battal Qazinin turk dilindeki Hekayeler 1870 kitabi idi Yuxari hissede rahat oxunan rus dilinde N Narimanov asagi setirde ise ereb herfleri ile sahibin adi ve soyadi yazilmisdir Tez tez rus ve ereb dillerinde olan oval stempel ekslibrislere de rast gelinir Bezilerinde hetta kitabseverlerin unvani da verilir Bele stempel ekslibrislerden biri gorkemli filoloq Sultan Mecid Qenizadeye mexsusdur Bu cehetden sade kompozisiyali Azerbaycanin gorkemli folklorcusu Ebulqasim Huseynzadeye aid iki baglanmis lentin uzerinde sahibin adi ve soyadi yazilmis ortada Baki seherinin adi verilmis ekslibris ve Azerbaycanin ilk xalq aktyoru Mirzeaga Eliyeve mexsus stempel ekslibrisi de misal gostermek olar Sujetle bagli movzuya uygun olaraq simvolik isarelerin verildiyi bir ekslibris M F Axundovun Komediya ve hekayeler kitabina Mixail Yarovun stempel ekslibrisi misaldir Stempel ekslibrisle beraber ona yaxin olan kitabsatanlarin nisani hesab olunan diger stempel kitabin forzas hissesine forzas kitabin blokunu cildinin ustu ile birlesdiren vereq vurulurdu Bu nisanlarda hem de kitab satis merkezinin unvani da verilirdi ve hetta muxtelif kitab magazalari ucun de nisanlar olurdu Misal ucun 1969 cu il Sovet qrafik ustasi R S Bedrosov Molla Penah Vaqifin seirlerinden ve portretinden ibaret olan Sevinc adli kitab magazasina kitab satisi ucun nisan hazirlamisdir Cap basma ekslibrisler Azerbaycanda Oktyabr inqilabindan sonra meydana cixmisdir Ilk bu tip ekslibris 1934 cu ilde hazirlanmis ve 1922 1928 ci illerde Azerbaycan SSR Xalq Maarif Komissari olan Mustafa Quliyeve mexsus ekslibris sayilir Ekslibrisin xarakteristikasiEkslibrisle bagli esas xarakteristik xususiyyetler asagidakilardir Kitab sahibinin adi soyadi Kitab sahibi haqqinda qisa melumat Muellifin adi ve soyadi Icra olunma texnikasi qravur sinkoqrafiya ve s Ekslibrisin olculeri Ekslibrisin cap olculeri Kagizin materiali rengi ve capin rengi Kitabxananin unvani Nisanin icra olunma tarixi Ekslibris haqda qisa melumat Kitabxana haqqinda qisa melumat Ne vaxt kim ve nece elde etmisdir eger alinibsa qiymeti ve s Ekslibris numuneleriIstinadlarZ Eliyev Q I Gizel B E Qasimov Azerbaycan ekslibrisi Baki 1989 seh 4 Sheila S Blair The Developmnet of the Illustrated Book in Iran Qasimxanli B E Azerbaycan ekslibrisi Baki 2009 seh 7Xarici kecidlerVikianbarda Ekslibris ile elaqeli mediafayllar var www exlibrisexlibris Exlibris Bookplate 2017 09 30 at the Wayback Machine American Society of Bookplate Collectors amp Designers Selected articles published by the American Society of Bookplate Collectors amp Designers since 1922 The Bookplate Society The Cyber Journal of Heraldic Bookplates Ainslie Hewett Bookplate Collection Margaret M Bridwell Art Library University of Louisville 2012 07 30 at the Wayback Machine Kollekciya knizhnyh znakov 2006 12 08 at the Wayback Machine Ekslibrisy iz sobraniya RNB Eto znak vseh knig moih