Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dərələyəz mahalı — Şərur-Dərələyəz tarixi vilayətinin dağlıq hissəsini təşkil edir.
Tarixi
Mahal şimalda Basarkeçər yaylası, şərqdə Zəngəzur silsiləsi, cənubda , qərbdə isə yerləşən hündür dağlarla əhatə olunmuşdur. Ümumi sahəsi 2304 kv.km-dir. Ən qədim dövrlərdən azərbaycanlıların məskunlaşdığı Dərələyəz-Ələyəz dərəsi toponimi orta əsrlərdə inzibati-ərazi bölgüsü mənasında işlənməklə, geniş ərazini əhatə emişdir. XVIII əsrin əvvəlində Osmanlı dövlətinin idarəsi altında olmuş Naxçıvan sancağının 14 nahiyəsindən biri də Dərələyəz idi. Bu dövrdə Dərələyəz nahiyəsi 102 kəndi əhatə edirdi. Xalq bölgüsünə görə, 3 hissəyə ayrılırdı: Şərqi Dərələyəz, Qərbi Dərələyəz və Şərurun dağlıq hissəsi.
Türkmənçay müqaviləsindən (1828) sonra Rusiyanın tərkibinə daxil edilən Dərələyəz bölgəsi İran və Türkiyədən buraya köçürülən ermənilərin hesabına etnodemoqrafik dəyşikliklərə məruz qalmışdır. Köçürmələrə qədər bölgədəki ailələrin 94,1%-ni azərbaycanlılar, 5,8%-ni ermənilər təşkil edirdisə, köçürmələrdən sonra erməni ailələri 25,8%-ə çatmışdır. 1870-ci ildə Dərələyəz İrəvan quberniyasının tərkibndə yaradılan Şərur-Dərələyəz qəzasına daxil edilmişdir. 1897-ci il məlumatına görə, Dərələyəzin sahəsi 2972,3 km², əhalisi 76551 nəfər idi. Əhalinin 70,5%-i azərbaycanlı, 27,5%-i erməni olmuşdur. 1918–1920-ci illərdə Dərələyəzin azərbaycanlı əhalisi dəhşətli soyqırıma məruz qalmış, sağ qalanlar isə öz doğma yerlərini tərk etməyə məcbur edilmişlər. Sovet hakimiyyəti illərində Dərələyəz bölgəsi heç bir əsas olmadan, Azərbaycandan qoparılıb Ermənistana verilmişdir. Bütün 20 əsr boyu azərbaycanlılara qarşı aparılan soyqırım siyasəti nəticəsində onlar Qərbi Azərbaycandan (indki Ermənistan), o cümlədən Dərələyəzdən zorla deportasiya olunmuşlar.
Ermənistan SSR rayonlaşdırılan zaman Dərələyəz mahalı Keşişkənd və Soylan rayonlarına bölünmüşdür. Dərələyəz (dəyişdirilmiş adı Ayotsdzor) dağ silsiləsi Arpaçay ilə Naxçıvançay arasındadır. Şərqdə Zəngəzur zirvəsinə qovuşur. Uzunluğu 70 km, ən hündür zirvəsi (h.3120 m).
Görkəmli şəxsiyyətləri
- Həsən Mirzəyev — filologiya elmləri doktoru, dilçi-türkoloq, Əməkdar elm xadimi, professor.
- Zeynal Həsənalıyev — tarix elmləri doktoru, professor, Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq münasibətlər və iqtisadiyyat fakültəsinin dekanı
- Zəhmət Şahverdiyev — Naxçıvan Dövlət Universitetinin Azərbaycan tarixi kafedrasının müdiri, Tarix elmlərii doktoru, professor AMEA-nın müxbir üzvü, Azərbaycan respublikasının Əməkdar müəllimi
- İsa Alıyev — İqtisadiyyat İnstitutunun direktoru, İ.e.doktoru.
- Tofiq Yusif — şair, publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Mətbuat Şurasının üzvü,"Qızıl Qələm" və "Məmməd Araz" mükafatları laureatı.
- Zakir Şəhriyaz — şair, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvü, "Qızıl Qələm" və "Ustad sənətkar" mükafatları laureatı.
- Maşallah Abdullayev — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı.
- Alim Dərələyəzli (d.18 may, 1953, Gəncə) — şair-publisist.Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü."Qızıl Qələm" mükafatı laureatı. "Dərələyəz" qəzetinin redaktoru.
- Vahid Əziz (tam adı:Cəfərov Vahid Əziz oğlu) — şair, tərcüməçi, Azərbaycan Respublikasının Xalq şairi (2019), Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1978), Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1974). 1945-ci il noyabrın 23-də Dərələyəz mahalının Əzizbəyov rayonunun Əzizbəyov kəndində qulluqçu ailəsində anadan olmuşdur.
- — Professor iqtisadçı
- — 4 qat dünya 7 qat Avropa cempionu və Dünya rekortçusudu.
- Vüqar Əsgərov — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyasının böyük redaktoru, Qızıl Qələm mükafatı laureatı.(Əsərləri: Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları(2005, yenidən işlənmiş variantda 2010, Bir Ovuc Torpaqdır Yarama Məlhəm 2011, Sinəmdə Yurd Dağı Var 2012)
Mənbə
- NDU-nun Elmi Əsərləri,1999
- Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
- PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh.
- Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
- B. Ə. Budaqov, Q. Ə. Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
İstinadlar
- "Bakı Dövlət Universitetinin, Beynəlxalq münasibətlər və iqtisadiyyat fakültəsinin rəsmi saytı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-08-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Dereleyez Amasiya Loru Tavus Armavir Irevan Ararat Gegarkunik Dereleyez Sunik Dereleyez mahali Serur Dereleyez tarixi vilayetinin dagliq hissesini teskil edir TarixiMahal simalda Basarkecer yaylasi serqde Zengezur silsilesi cenubda qerbde ise yerlesen hundur daglarla ehate olunmusdur Umumi sahesi 2304 kv km dir En qedim dovrlerden azerbaycanlilarin meskunlasdigi Dereleyez Eleyez deresi toponimi orta esrlerde inzibati erazi bolgusu menasinda islenmekle genis erazini ehate emisdir XVIII esrin evvelinde Osmanli dovletinin idaresi altinda olmus Naxcivan sancaginin 14 nahiyesinden biri de Dereleyez idi Bu dovrde Dereleyez nahiyesi 102 kendi ehate edirdi Xalq bolgusune gore 3 hisseye ayrilirdi Serqi Dereleyez Qerbi Dereleyez ve Serurun dagliq hissesi Turkmencay muqavilesinden 1828 sonra Rusiyanin terkibine daxil edilen Dereleyez bolgesi Iran ve Turkiyeden buraya kocurulen ermenilerin hesabina etnodemoqrafik deysikliklere meruz qalmisdir Kocurmelere qeder bolgedeki ailelerin 94 1 ni azerbaycanlilar 5 8 ni ermeniler teskil edirdise kocurmelerden sonra ermeni aileleri 25 8 e catmisdir 1870 ci ilde Dereleyez Irevan quberniyasinin terkibnde yaradilan Serur Dereleyez qezasina daxil edilmisdir 1897 ci il melumatina gore Dereleyezin sahesi 2972 3 km ehalisi 76551 nefer idi Ehalinin 70 5 i azerbaycanli 27 5 i ermeni olmusdur 1918 1920 ci illerde Dereleyezin azerbaycanli ehalisi dehsetli soyqirima meruz qalmis sag qalanlar ise oz dogma yerlerini terk etmeye mecbur edilmisler Sovet hakimiyyeti illerinde Dereleyez bolgesi hec bir esas olmadan Azerbaycandan qoparilib Ermenistana verilmisdir Butun 20 esr boyu azerbaycanlilara qarsi aparilan soyqirim siyaseti neticesinde onlar Qerbi Azerbaycandan indki Ermenistan o cumleden Dereleyezden zorla deportasiya olunmuslar Ermenistan SSR rayonlasdirilan zaman Dereleyez mahali Kesiskend ve Soylan rayonlarina bolunmusdur Dereleyez deyisdirilmis adi Ayotsdzor dag silsilesi Arpacay ile Naxcivancay arasindadir Serqde Zengezur zirvesine qovusur Uzunlugu 70 km en hundur zirvesi h 3120 m Serur Dereleyez mahalinin yasayis menteqeleriGorkemli sexsiyyetleriHesen Mirzeyev filologiya elmleri doktoru dilci turkoloq Emekdar elm xadimi professor Zeynal Hesenaliyev tarix elmleri doktoru professor Baki Dovlet Universitetinin Beynelxalq munasibetler ve iqtisadiyyat fakultesinin dekani Zehmet Sahverdiyev Naxcivan Dovlet Universitetinin Azerbaycan tarixi kafedrasinin mudiri Tarix elmlerii doktoru professor AMEA nin muxbir uzvu Azerbaycan respublikasinin Emekdar muellimi Isa Aliyev Iqtisadiyyat Institutunun direktoru I e doktoru Tofiq Yusif sair publisist Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin ve Metbuat Surasinin uzvu Qizil Qelem ve Memmed Araz mukafatlari laureati Zakir Sehriyaz sair Azerbaycan Asiqlar Birliyinin uzvu Qizil Qelem ve Ustad senetkar mukafatlari laureati Masallah Abdullayev Azerbaycanin Milli Qehremani Alim Dereleyezli d 18 may 1953 Gence sair publisist Azerbaycan Yazicilar Birliyinin Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu Qizil Qelem mukafati laureati Dereleyez qezetinin redaktoru Vahid Eziz tam adi Ceferov Vahid Eziz oglu sair tercumeci Azerbaycan Respublikasinin Xalq sairi 2019 Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu 1978 Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvu 1974 1945 ci il noyabrin 23 de Dereleyez mahalinin Ezizbeyov rayonunun Ezizbeyov kendinde qulluqcu ailesinde anadan olmusdur Seferov Musteceb Mustafa oglu Professor iqtisadci 4 qat dunya 7 qat Avropa cempionu ve Dunya rekortcusudu Vuqar Esgerov Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Respublika Xatire Kitabi Redaksiyasinin boyuk redaktoru Qizil Qelem mukafati laureati Eserleri Azerbaycanin Milli Qehremanlari 2005 yeniden islenmis variantda 2010 Bir Ovuc Torpaqdir Yarama Melhem 2011 Sinemde Yurd Dagi Var 2012 MenbeNDU nun Elmi Eserleri 1999 Eziz Elekberli Qedim turk oguz yurdu Ermenistan Baki Sabah 1994 PDF versiyasi Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri Muellifi I M Bayramov Redaktorlari B E Budaqov H I Mirzeyev S A Memmedov Baki Elm nesriyyati 696 seh ISBN 5 8066 1452 2 Hebib Rehimoglu Silinmez adlar sagalmaz yaralar Baki Azernesr 1997 B E Budaqov Q E Qeybullayev Ermenistanda Azerbaycan menseli toponimlerin izahli lugeti Baki Oguz eli 1998 Ermenistan azerbaycanlilarinin tarixi cografiyasi Baki Genclik 1995 Istinadlar Baki Dovlet Universitetinin Beynelxalq munasibetler ve iqtisadiyyat fakultesinin resmi sayti 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2016 08 14