Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dəniz tısbağaları (lat. Chelonioidea) — tısbağalar dəstəsinə aid heyvan fəsiləüstü.
| Dəniz tısbağaları | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Klad: Yarımdəstə: Klad: Klad: Fəsiləüstü: Dəniz tısbağaları | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xüsusiyyətləri
Daim su mühitində yaşamağa uyğunlaşmış iri sürünənlər (zirehinin uz. 1,4 m-ədək, kütləsi 400 kq-a qədər olur). Zirehi hündür deyil, sürüşgən qərni qalxancıqlarla örtülüdür. Sümükdən olan bel qalxanı qabırğalar və kənar qatlar arasında deşiklərin əmələ gəlməsi hesabına yüngülləşmişdir. İri başı və kürəkşəkilli ətrafları çanağa yığılmır, yoğun və qısa boynu isə qismən yığılır. Dəniz tısbağaları ətrafların (xüsusilə arxa ətraflara nisbətən çox iri ön ətrafların) kürəkvarı hərəkəti ilə yaxşı üzür və suya baş vururlar. Yalnız birləşmiş vəziyyətdə olan 1-3-cü barmaqlarda qısa caynaqlar var. Əksəriyyəti balıqlar, mollyusklar, dərisitikanlılar, xərçəngkimilər, bağırsaqboşluqlular və süngərlərlə qidalanır; ən irisi sayılan yaşıl tısbağa (Cheloniamydas) yosunlarla qidalanır. Dəniz tısbağaları bütün həyatlarını dənizdə keçirir, çoxalma yeri ilə okeanın bolqidalı yerləri arasında uzaq (bəzən 1000 km-ədək) miqrasiyalar edirlər. Dişilər ancaq yumurta qoymaq üçün sahilə çıxır. Bir neçə onluqdan 350-yədək üzəri dəriciklə örtülü yumurtaları qumda basdırır, yuvalamaq üçün 60 sm dərinlikdəki yeri arxa ətrafları ilə qazırlar. Yumurtadan çıxan balalar dərhal dənizə üz tutur, axınlar onları okeanın uzaq yerlərinə apa rır. Dəniz tısbağaları cinsi yetkinliyə çatdıqda çoxalmaq üçün əvvəlki yuva yerlərinə qayıdırlar. 4 cinsə aid olan 6 növü var: loqqerxedlər və ya yekəbaş tısbağalar (Caretta), yaşıl və ya şorba tısbağaları (Chelonia), bissalar (Eretmochelys), ridleylər və ya zeytunu tısbağalar (Lepi dochelys). Yer kürəsinin tropik və subtropik dənizlərində yayılmışlar. Dəniz cərəyanları ilə bəzi fərdlər yuxarı coğrafi enliklərə gedib çıxırlar. Dəniz tısbağaları uzun müddət intensiv ovlanmaya məruz qaldıqları üçün (əti, yumurtası və zirehi istifadə olunur) təbii populyasiyalarının sayı kəskin azalmışdır. Dəniz tısbağalarının bütün növləri BTMC-nin “Qırmızı kitabı”na daxil edilmişdir.
Təsnifatı
- fəsiləsi (, 1811)
- fəsiləsi
- † fəsiləsi
- † fəsiləsi
- † fəsiləsi
İstinadlar
- Dəniz tısbağaları// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 576.
Xarici keçidlər
- [1]
- [2] 2009-01-11 at the Wayback Machine Wildlife Trust Sea Turtle protection and research
- Conserving Turtles on a Global Scale
- Sualtı videogörüntülər 2008-05-14 at the Wayback Machine
- Sea Turtle Research and Conservation – Center for Biodiversity and Conservation, American Museum of Natural History
- Kosta-Rika 2011-11-20 at the Wayback Machine
- Juara Turtle Project, Tioman, Malayziya
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deniz tisbagalari lat Chelonioidea tisbagalar destesine aid heyvan fesileustu Deniz tisbagalariElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Deste TisbagalarKlad Yarimdeste Gizliboyun tisbagalarKlad Klad Fesileustu Deniz tisbagalariBeynelxalq elmi adiChelonioidea Georg Baur 1893Sekil axtarisiITIS 948946NCBI 27791EOL 1301584FW 37685XususiyyetleriDaim su muhitinde yasamaga uygunlasmis iri surunenler zirehinin uz 1 4 m edek kutlesi 400 kq a qeder olur Zirehi hundur deyil surusgen qerni qalxanciqlarla ortuludur Sumukden olan bel qalxani qabirgalar ve kenar qatlar arasinda desiklerin emele gelmesi hesabina yungullesmisdir Iri basi ve kureksekilli etraflari canaga yigilmir yogun ve qisa boynu ise qismen yigilir Deniz tisbagalari etraflarin xususile arxa etraflara nisbeten cox iri on etraflarin kurekvari hereketi ile yaxsi uzur ve suya bas vururlar Yalniz birlesmis veziyyetde olan 1 3 cu barmaqlarda qisa caynaqlar var Ekseriyyeti baliqlar mollyusklar derisitikanlilar xercengkimiler bagirsaqbosluqlular ve sungerlerle qidalanir en irisi sayilan yasil tisbaga Cheloniamydas yosunlarla qidalanir Deniz tisbagalari butun heyatlarini denizde kecirir coxalma yeri ile okeanin bolqidali yerleri arasinda uzaq bezen 1000 km edek miqrasiyalar edirler Disiler ancaq yumurta qoymaq ucun sahile cixir Bir nece onluqdan 350 yedek uzeri dericikle ortulu yumurtalari qumda basdirir yuvalamaq ucun 60 sm derinlikdeki yeri arxa etraflari ile qazirlar Yumurtadan cixan balalar derhal denize uz tutur axinlar onlari okeanin uzaq yerlerine apa rir Deniz tisbagalari cinsi yetkinliye catdiqda coxalmaq ucun evvelki yuva yerlerine qayidirlar 4 cinse aid olan 6 novu var loqqerxedler ve ya yekebas tisbagalar Caretta yasil ve ya sorba tisbagalari Chelonia bissalar Eretmochelys ridleyler ve ya zeytunu tisbagalar Lepi dochelys Yer kuresinin tropik ve subtropik denizlerinde yayilmislar Deniz cereyanlari ile bezi ferdler yuxari cografi enliklere gedib cixirlar Deniz tisbagalari uzun muddet intensiv ovlanmaya meruz qaldiqlari ucun eti yumurtasi ve zirehi istifade olunur tebii populyasiyalarinin sayi keskin azalmisdir Deniz tisbagalarinin butun novleri BTMC nin Qirmizi kitabi na daxil edilmisdir Tesnifatifesilesi 1811 fesilesi fesilesi fesilesi fesilesiIstinadlarDeniz tisbagalari Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde VI cild Baki 2009 Seh 576 Xarici kecidler 1 2 2009 01 11 at the Wayback Machine Wildlife Trust Sea Turtle protection and research Conserving Turtles on a Global Scale Sualti videogoruntuler 2008 05 14 at the Wayback Machine Sea Turtle Research and Conservation Center for Biodiversity and Conservation American Museum of Natural History Kosta Rika 2011 11 20 at the Wayback Machine Juara Turtle Project Tioman MalayziyaHemcinin bax