Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Dövlət" (yun. Πολιτεία) — ideal dövlət problemi ilə bağlı Platonun dialoqudur. E.ə. 360-cı ildə yazılmışdır. Platonun fikrincə dövlət ədalət ideyasının ifadə şəklidir. Dialoqda ilk dəfə filosoflar əbədi olaraq mövcud olan ideyaya çata bilən şəxslər kimi təqdim edilir.
| Dövlət | |
|---|---|
| q.yun. Πολιτεία | |
 | |
| Müəllif | Platon |
| Orijinalın dili | Qədim yunan dili, yunan dili |
| Ölkə | |
| Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Platonun təklif etdiyi quruluş
Platonun dövləti üç zümrədən ibarətdir:
- Ali zümrə: yalnız müdrik insanlar vətəndaşların düzgün həyat tərzi sürmələrinə cavabdeh ola bilərlər. platonun fikrincə dövlətin başında filosoflar dayanmalıdırlar (tərbiyəçilər zümrəsi)
- Mühafizəçilər zümrəsi: bu zümrə dövlətin daxili və xarici təhlükəsizliyinə cavabdehdir(döyüşçülər zümrəsi).
- Digər vətəndaşların zümrəsi(sənətkarlar, tacirlər, kəndlilər) onların vəzifəsi dövləti zəruri ehtiyaclarının təmin edilməsidir (təchizatçılar zümrəsi).
Platonun dövlətində mülkiyyətin ictimai növü mövcuddur və şəxsi mülkiyyət qadağandır. Hətta qadınlar və uşaqlar da ümumidir və uşaq doğumuna dövlət tərəfindən nəzarət edilir. Əmək bölgüsü qabiliyyətə əsasən aparılır.
- Aristokratik — azlığın (ən yaxşı vətəndaşların) ədalətli hakimiyyəti
- — azlığın (sərkərdələrin, hörmətli vətəndaşların) ədalətsiz hakimiyyəti
- Oliqarxiya— varlı azlığın ədalətsiz hakimiyyəti
- Demokratiya — çoxluğun ədalətli, eyni zamanda ədalətsiz hakimiyyəti;
- Tiraniya — bir şəxsin ədalətsiz hakimiyyəti
Platonun utopiyası
Platon Sparta dövlət quruluşunu özünə nümunə kimi qəbul edir. Onun fikrincə hər bir dövlətdə əmək bölgüsü zəruridir və hər kəs öz işi ilə məşğul olmalı, digərlərinin işinə qarışmamalıdır. Həmçinin dövlətdə əkinçilər, inşaatçılar, sənətkarlar və döyüşçülər olmalıdır və onlar dövləti daxili və xarici düşmənlərdən qorumalıdırlar. Bununla belə, bir şəxsin əkinçilik sahəsində bacarığı varsa, o, döyüş bacarığına malik ola bilməz və ömrünün axırına kimi əkinçi olaraq qalmalıdır. Ruh 3 hissədən ibarət olduğu kimi, dövlət də 3 zümrədən ibarət olmalıdır:
- müdrik hökmdarlar
- cəsur sərkərdələr
- zəhmətkeş sənətkarkar və əkinçilər.
- Hamı yaxşı insanlardan ibrət götürməlidirlər.
Bu dövlətin sakinlərinə onların qardaş olduqları, lakin hamısının bərabər olmadıqda, yəni Allahın insanları bərabər yaratmadığı barədə mif təlqin edilməlidir. İnsanlar hakimiyyətə imtahan yolu ilə seçilməlidirlər, lakin irəli çəkilmənin ən yaxşı üsulu təlimdir. İdeal dövlətdə insanlar arasındakı ayrı seçkilik irsi ötürülmür. İstedadlı uşaqlar imtahan üsulu ilə seçilərək daha yüksək zümrəyə daxil ola bilərlər. Platon insanların vənigahların süni üsulla seçilməsini təklif edirdi. Qimnastika sağlamlığın möhkəmləndirilməsi və təbabətin lazımsız bir sahəyə çevrilməsi üçün zəruridir. Xəstələrin müalicə olması yolverilməzdir. Xüsusilə döyüşçülər gimnastika ilə daha çox məşğul olmalıdırlar. Şəxsi mülkiyyət və ailə ləğv edilməlidir, çünki onlar maraqlar toqquşması yaradır və dövlətin bütövlüyünü sarsıdır. Mühafizəçilər birgə yaşayır və birgə qidalanırlar. İldə bir dəfə əkinçilər onları qoruyan mühafizəçilərə ərzaq məhsulları verirlər. Mühafizəçilərin arvadları və uşaqları ümumi olmalıdır. Qadınların ümumi olması fikrini hərfi mənada başa düşmək lazım deyil, ideal dövlətdə pozğunluq qadağandır. Bütün bunların məqsədi sağlam nəsil almaqdır. Dövlət çalışmalıdır ki, yaxşılar yaxşılarla, pislər isə pislərlə yaxınlıq eləsinlər. Bununla belə pislərin verdikləri nəsil məhv edilir, yaxşıların verdiyi nəsil isə yetişdirilir. Qadınlara 20–40 yaş arasında, kişilərə isə 25–55 yaş arasında uşaq sahibi olmağa icazə verilir. Bu yaş həddlərindən kənarda doğulan uşaqlar məhv edilir. Xüsusi şəxslər mühafizəçilərin uşaqlarını birlikdə tərbiyə edirlər.
Platon demokratiyanı tənqid edir və demokat obrazını satirik formada belə təsvir edir: "varlanmış keçəl və qozbel dəmirçi həbsxanadan yenicə çıxmış, hamamda yuyunmuş, özünə yeni plaş almış və öz ağasının kasıblığından və köməksizliyindən istifadə etməklə onun qızı ilə evlənir… O, adətən sırtıq, pozğun və şərəfsizdir" Platon özünün ideal dövlət quruluşunu eybəcər hala salınmış dövlət quruluşları — demokratiya, tiraniya, oliqarxiya və timokratiyaya qarşı qoyur. Aristokratiyanı isə ideal dövlət quruluşu hesab edir. İdeal dövləti filosoflar idarə etməlidirlər. Onlar ən ağıllı mühafizəçilərin arasından çıxırlar. Gələcək filosoflara gözəl təhsil verilir və 35 yaşında onlar dövləti idarə etməyə başlayırlar və 15 il vəzifədə qalırlar.
Dialoqun quruluşu
Dialoq elə qurulub ki, sanki ədalət və fayda müəllifin əsas ideyasıdır. Bu səbəbdən bəzi tədqiqatçılar dialoqu tamamilə metaforik qiymətləndirirlər. Yəni hesab edilir ki, bu fikirlərin əsil dövlətlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu fikir bir az şişirdilmədir, lakin müəllif dialoqda bildirir ki, onun müasiri olduğu heç bir dövlət ideal dövlət quruluşu uyğun gəlmir, hətta dünyada ideal dövlətin qurulacağına şübhə də ifadə edilir.
İstinadlar
- Чанышев А. Н. Курс лекций по древней философии. М., 1981. С. 271.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Platon. Dövlət. Çevirəni, giriş məqaləsinin, qeydlər və şərhlərin müəllifi: A. Tağıyev; Elmi redaktor: Q. Əliyev. Bakı: Təbib nəşriyyatı, 1999, 358 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Dovlet deqiqlesdirme Dovlet yun Politeia ideal dovlet problemi ile bagli Platonun dialoqudur E e 360 ci ilde yazilmisdir Platonun fikrince dovlet edalet ideyasinin ifade seklidir Dialoqda ilk defe filosoflar ebedi olaraq movcud olan ideyaya cata bilen sexsler kimi teqdim edilir Dovletq yun PoliteiaMuellif PlatonOrijinalin dili Qedim yunan dili yunan diliOlke Qedim YunanistanElektron versiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarPlatonun teklif etdiyi qurulusPlatonun dovleti uc zumreden ibaretdir Ali zumre yalniz mudrik insanlar vetendaslarin duzgun heyat terzi surmelerine cavabdeh ola bilerler platonun fikrince dovletin basinda filosoflar dayanmalidirlar terbiyeciler zumresi Muhafizeciler zumresi bu zumre dovletin daxili ve xarici tehlukesizliyine cavabdehdir doyusculer zumresi Diger vetendaslarin zumresi senetkarlar tacirler kendliler onlarin vezifesi dovleti zeruri ehtiyaclarinin temin edilmesidir techizatcilar zumresi Platonun dovletinde mulkiyyetin ictimai novu movcuddur ve sexsi mulkiyyet qadagandir Hetta qadinlar ve usaqlar da umumidir ve usaq dogumuna dovlet terefinden nezaret edilir Emek bolgusu qabiliyyete esasen aparilir Hemcinin bu eserde dovlet qurulusarinin sistematikasi aparilir ve qisa tenqidi tehlili verilir Platon asagidaki dovlet quruluslarini tesvir edir yaxsidan pise dogru Aristokratik azligin en yaxsi vetendaslarin edaletli hakimiyyeti azligin serkerdelerin hormetli vetendaslarin edaletsiz hakimiyyeti Oliqarxiya varli azligin edaletsiz hakimiyyeti Demokratiya coxlugun edaletli eyni zamanda edaletsiz hakimiyyeti Tiraniya bir sexsin edaletsiz hakimiyyeti DemokratiyatiraniyaPlatonun utopiyasiPlaton Sparta dovlet qurulusunu ozune numune kimi qebul edir Onun fikrince her bir dovletde emek bolgusu zeruridir ve her kes oz isi ile mesgul olmali digerlerinin isine qarismamalidir Hemcinin dovletde ekinciler insaatcilar senetkarlar ve doyusculer olmalidir ve onlar dovleti daxili ve xarici dusmenlerden qorumalidirlar Bununla bele bir sexsin ekincilik sahesinde bacarigi varsa o doyus bacarigina malik ola bilmez ve omrunun axirina kimi ekinci olaraq qalmalidir Ruh 3 hisseden ibaret oldugu kimi dovlet de 3 zumreden ibaret olmalidir mudrik hokmdarlar cesur serkerdeler zehmetkes senetkarkar ve ekinciler Hami yaxsi insanlardan ibret goturmelidirler Bu dovletin sakinlerine onlarin qardas olduqlari lakin hamisinin beraber olmadiqda yeni Allahin insanlari beraber yaratmadigi barede mif telqin edilmelidir Insanlar hakimiyyete imtahan yolu ile secilmelidirler lakin ireli cekilmenin en yaxsi usulu telimdir Ideal dovletde insanlar arasindaki ayri seckilik irsi oturulmur Istedadli usaqlar imtahan usulu ile secilerek daha yuksek zumreye daxil ola bilerler Platon insanlarin venigahlarin suni usulla secilmesini teklif edirdi Qimnastika saglamligin mohkemlendirilmesi ve tebabetin lazimsiz bir saheye cevrilmesi ucun zeruridir Xestelerin mualice olmasi yolverilmezdir Xususile doyusculer gimnastika ile daha cox mesgul olmalidirlar Sexsi mulkiyyet ve aile legv edilmelidir cunki onlar maraqlar toqqusmasi yaradir ve dovletin butovluyunu sarsidir Muhafizeciler birge yasayir ve birge qidalanirlar Ilde bir defe ekinciler onlari qoruyan muhafizecilere erzaq mehsullari verirler Muhafizecilerin arvadlari ve usaqlari umumi olmalidir Qadinlarin umumi olmasi fikrini herfi menada basa dusmek lazim deyil ideal dovletde pozgunluq qadagandir Butun bunlarin meqsedi saglam nesil almaqdir Dovlet calismalidir ki yaxsilar yaxsilarla pisler ise pislerle yaxinliq elesinler Bununla bele pislerin verdikleri nesil mehv edilir yaxsilarin verdiyi nesil ise yetisdirilir Qadinlara 20 40 yas arasinda kisilere ise 25 55 yas arasinda usaq sahibi olmaga icaze verilir Bu yas heddlerinden kenarda dogulan usaqlar mehv edilir Xususi sexsler muhafizecilerin usaqlarini birlikde terbiye edirler Platon demokratiyani tenqid edir ve demokat obrazini satirik formada bele tesvir edir varlanmis kecel ve qozbel demirci hebsxanadan yenice cixmis hamamda yuyunmus ozune yeni plas almis ve oz agasinin kasibligindan ve komeksizliyinden istifade etmekle onun qizi ile evlenir O adeten sirtiq pozgun ve serefsizdir Platon ozunun ideal dovlet qurulusunu eybecer hala salinmis dovlet quruluslari demokratiya tiraniya oliqarxiya ve timokratiyaya qarsi qoyur Aristokratiyani ise ideal dovlet qurulusu hesab edir Ideal dovleti filosoflar idare etmelidirler Onlar en agilli muhafizecilerin arasindan cixirlar Gelecek filosoflara gozel tehsil verilir ve 35 yasinda onlar dovleti idare etmeye baslayirlar ve 15 il vezifede qalirlar Dialoqun qurulusuDialoq ele qurulub ki sanki edalet ve fayda muellifin esas ideyasidir Bu sebebden bezi tedqiqatcilar dialoqu tamamile metaforik qiymetlendirirler Yeni hesab edilir ki bu fikirlerin esil dovletle hec bir elaqesi yoxdur Bu fikir bir az sisirdilmedir lakin muellif dialoqda bildirir ki onun muasiri oldugu hec bir dovlet ideal dovlet qurulusu uygun gelmir hetta dunyada ideal dovletin qurulacagina subhe de ifade edilir IstinadlarChanyshev A N Kurs lekcij po drevnej filosofii M 1981 S 271 Hemcinin baxVikimenbede Dovlet Platon ile elaqeli melumatlar var Xarici kecidlerPlaton Dovlet Cevireni giris meqalesinin qeydler ve serhlerin muellifi A Tagiyev Elmi redaktor Q Eliyev Baki Tebib nesriyyati 1999 358 s