Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dini plüralizm — (ing. Religious Pluralism) — Dinlərarası münasibətlərin müəyyənləşdirilməsində əsas fəlsəfi yanaşmalardan biri.
Dini plüralizm qısa formada, müxtəlif din və məzhəbləri təsdiqləmək və onların hamısının həqiqəti olmasına hökm etmək mənasındadır. Dini pluralizm, dinlərin haqq olması barəsində olan suala verilən bir cavabdır.
Dini plüralizm nədir?
Bəşər həyatının müxtəlif sahələrindəki və çoxluğu və müxtəlifliyi təbliğ edən və eyni zamanda onların hamısını eyni vaxtda təsdiq edən cərəyan "Plüralizm" adlanır. Plüralizm latın dilində plüralist sözündən götürülmüş və çoxlu mənasını ifadə edir. Plüralizmin din sahəsindəki cərəyanı və bu cərəyanın digər dini baxışlarla fərqini araşdırmaq bizim əsas məqsədimizdir. Plüralizim çoxluğa meyillilik mənasındadır. (plural- cəm) Bu mövzu müxtəlif sahələrdə o cümlədən, din və əxlaq fəlsəfəsində, hüquq və siyasi və sair … sahələrdə çoxluğa tərəf meyl mənasında olub, müxtəlif istifadələri var və bütün bu mənalar arasında müştərək məna, təkliyə meyillilik və ya münhəsirliyin (Exclusivism) qarşısında çoxluğa meyilliliyin rəsmi tanınması mənasıdır.
Amma dini plüralizm (Religious pluralism) bu mənadadır ki, həqiqət və xoşbəxtlik tək bir dində cəm olmayıb, bəlkə də bütün ilahi dinlərdə bu həqiqət var. Nəticədə, ilahi dinlərin hansı biri ilə tərəfdaşlıq olunsa, insan əsl həqiqət və xoşbəxtliyə çata bilər. Bu əsasa görə dinlər arasında haqq və batil meyarı aradan götürülür və dini düşmənçilik və çəkişmələr öz yerini həmkarlıq və dostluğa verir.
Dini plüralizm son onillikdə xristian aləmində Con Hik (1922–2012) tərəfindən irəli sürülüb və dünyada yayılıb. O yazır: "Təbiətşünaslıq baxımından, dinlərin çoxluğu, sadə dildə desək, din tarixində mədəniyyət və adətlərin çoxluğunun nəticəsidir. Fəlsəfi baxımdan bu nəzəriyyə müxtəlif və bir-biri ilə rəqabət aparan adətlər arasında olan əlaqələrin xüsusi formasıdır. Bu termin, o nəzəriyyəyə əsaslanır ki, dünyanın böyük dinləri böyük bir həqiqət və ilahi işarələrdən bəhrələnmiş müxtəlif anlamlardır." Başqa yerdə yazır: "Dinlərin müxtəlifliyi müxtəlif təcrübi dinlərin nəticəsidir. Onların hər biri tarixin müəyyən dövründə başlayıb, elmin və mədəniyyətin inkişafı və insanın özünü dərk etməsi ilə sona yetib."
Biz çox rəngarəng əqidə, mədəniyyət, incəsənət və dinlərin zühur etdiyi əsrdə yaşayırıq. 20-ci əsrin ən qabarıq xüsusiyyəti də məhz budur. Bu gün insanlar dünyanın ən ucqar yerlərinə səfər edir, müxtəlif adət ənənələr və mədəniyyətlərlə tanış olurlar. Müasir həyat bütün sahələrdə olduğu kimi dinin etiqad üzrə rəngarəngliyini də müasir insan üçün adiləşdirmişdir. Bu gün insan təfəkkürünü nisbiliyin kulminasiya nöqtəsi bilsək, yanılmarıq. Müasir post modern filosoflarından sayılan Jak Derrida Postmodernizm dövrünün ən əsas cəhətini onun tam şəkildə nisbiliyi təbliğ etməsi hesab edir. Jak Derridanın fikrincə müasir təfəkkürə əsasən biz indiyə qədər yaxşı və pis adlandırdığımız anlayışları daha bu adla səsləyə bilmərik. Postmodernizm sistemi hər bir mənaya birmənalı münasibət bildirməyi mənasız hesab edir. İndi pis adlandırdığımız insanlar və onların çirkin əməlləri özünü təqdim etmək və öz varlığı ilə qürurlanmaq hüququ qazanmışdır. İnsanların aksiom şəklində təsdiq etdikləri qanunlar bu qədər nisbilik hücumuna məruz qalırsa, dini etiqad və ayinlərin vəziyyəti tam aydındır.
Dinlərin çoxluğu məsələsinə, başqa cavablar da, verilibdir. Yalnız bir dinin haqq olması, alimlərin çoxunun tarix boyu inandığı fikir olubdur. Təbiətçilik də, 17-ci əsrdən sonra, bir miqdar yayıldı. Vəhdətçilik, əhlinin nəzəri, uzaq keçmişdən indiki zamana qədər olub və mövcuddur. Şumulçuluq da, nisbətən yeni bir nəzəriyyədir ki, xristian və müsəlman alimləri arasında tərəfdarı var. Şumulçuluq, bu mənayadır ki, dünya dinlərini, məxsusən uzun müddət qalıb və ardıcıllarının ehtiyaclarını cavablandıranlar, həqiqətən bəhrəsiz deyildirlər. Amma onların hamısının haqq olması eyni zamanda doğru ola bilməz. Dinlərin biri, o birilərindən daha çox haqqdır. O birilər də onunla dinin əsası və əsl ruhunda şərik olduqları qədər, həqiqətə malikdirlər.
Axır ki, ildə, dinlərin kəsrəti mövzusunda açıqlanan məsələlər, elm və düşüncə əhli üçün, xüsusi maarif müəllimlərinin, həmçinin cəmiyyətin digər tərbiyəçilərinin, bu məsələnin digər tərəfləri ilə və ya müxtəlif nəzərlərlə tanış olmaları zəruridir. Bu mövzu barəsində kitab və nəşriyyatlarda indiyə kimi yazılanlara daha çox, bir nəzəriyyəni əks etdirirlər. nəzəriyyələri bir səviyyədə çatdırmaq, həm düşüncənin inkişafına manedir, həm də təqlid olunan və cahilanı təəssübü çoxaldır.
Bu mövzuda daha da geniş və səmərəli məlumat əldə etmək istəyirlər, Ələddin Məlikovun tərcümə etdiyi Dini Plüralizm kitabına müraciət edə bilərlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Dini Plüralizm, Hadi Sadiqi, Tərcümə: Ələddin Məlikov, 2011, səh 14.
- "Dini Plüralizm". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-24.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dini pluralizm ing Religious Pluralism Dinlerarasi munasibetlerin mueyyenlesdirilmesinde esas felsefi yanasmalardan biri Dini pluralizm qisa formada muxtelif din ve mezhebleri tesdiqlemek ve onlarin hamisinin heqiqeti olmasina hokm etmek menasindadir Dini pluralizm dinlerin haqq olmasi baresinde olan suala verilen bir cavabdir Dini pluralizmin simvollariDini pluralizm nedir Beser heyatinin muxtelif sahelerindeki ve coxlugu ve muxtelifliyi teblig eden ve eyni zamanda onlarin hamisini eyni vaxtda tesdiq eden cereyan Pluralizm adlanir Pluralizm latin dilinde pluralist sozunden goturulmus ve coxlu menasini ifade edir Pluralizmin din sahesindeki cereyani ve bu cereyanin diger dini baxislarla ferqini arasdirmaq bizim esas meqsedimizdir Pluralizim coxluga meyillilik menasindadir plural cem Bu movzu muxtelif sahelerde o cumleden din ve exlaq felsefesinde huquq ve siyasi ve sair sahelerde coxluga teref meyl menasinda olub muxtelif istifadeleri var ve butun bu menalar arasinda musterek mena tekliye meyillilik ve ya munhesirliyin Exclusivism qarsisinda coxluga meyilliliyin resmi taninmasi menasidir Amma dini pluralizm Religious pluralism bu menadadir ki heqiqet ve xosbextlik tek bir dinde cem olmayib belke de butun ilahi dinlerde bu heqiqet var Neticede ilahi dinlerin hansi biri ile terefdasliq olunsa insan esl heqiqet ve xosbextliye cata biler Bu esasa gore dinler arasinda haqq ve batil meyari aradan goturulur ve dini dusmencilik ve cekismeler oz yerini hemkarliq ve dostluga verir Dini pluralizm son onillikde xristian aleminde Con Hik 1922 2012 terefinden ireli surulub ve dunyada yayilib O yazir Tebietsunasliq baximindan dinlerin coxlugu sade dilde desek din tarixinde medeniyyet ve adetlerin coxlugunun neticesidir Felsefi baximdan bu nezeriyye muxtelif ve bir biri ile reqabet aparan adetler arasinda olan elaqelerin xususi formasidir Bu termin o nezeriyyeye esaslanir ki dunyanin boyuk dinleri boyuk bir heqiqet ve ilahi isarelerden behrelenmis muxtelif anlamlardir Basqa yerde yazir Dinlerin muxtelifliyi muxtelif tecrubi dinlerin neticesidir Onlarin her biri tarixin mueyyen dovrunde baslayib elmin ve medeniyyetin inkisafi ve insanin ozunu derk etmesi ile sona yetib Biz cox rengareng eqide medeniyyet incesenet ve dinlerin zuhur etdiyi esrde yasayiriq 20 ci esrin en qabariq xususiyyeti de mehz budur Bu gun insanlar dunyanin en ucqar yerlerine sefer edir muxtelif adet eneneler ve medeniyyetlerle tanis olurlar Muasir heyat butun sahelerde oldugu kimi dinin etiqad uzre rengarengliyini de muasir insan ucun adilesdirmisdir Bu gun insan tefekkurunu nisbiliyin kulminasiya noqtesi bilsek yanilmariq Muasir post modern filosoflarindan sayilan Jak Derrida Postmodernizm dovrunun en esas cehetini onun tam sekilde nisbiliyi teblig etmesi hesab edir Jak Derridanin fikrince muasir tefekkure esasen biz indiye qeder yaxsi ve pis adlandirdigimiz anlayislari daha bu adla sesleye bilmerik Postmodernizm sistemi her bir menaya birmenali munasibet bildirmeyi menasiz hesab edir Indi pis adlandirdigimiz insanlar ve onlarin cirkin emelleri ozunu teqdim etmek ve oz varligi ile qururlanmaq huququ qazanmisdir Insanlarin aksiom seklinde tesdiq etdikleri qanunlar bu qeder nisbilik hucumuna meruz qalirsa dini etiqad ve ayinlerin veziyyeti tam aydindir Dinlerin coxlugu meselesine basqa cavablar da verilibdir Yalniz bir dinin haqq olmasi alimlerin coxunun tarix boyu inandigi fikir olubdur Tebietcilik de 17 ci esrden sonra bir miqdar yayildi Vehdetcilik ehlinin nezeri uzaq kecmisden indiki zamana qeder olub ve movcuddur Sumulculuq da nisbeten yeni bir nezeriyyedir ki xristian ve muselman alimleri arasinda terefdari var Sumulculuq bu menayadir ki dunya dinlerini mexsusen uzun muddet qalib ve ardicillarinin ehtiyaclarini cavablandiranlar heqiqeten behresiz deyildirler Amma onlarin hamisinin haqq olmasi eyni zamanda dogru ola bilmez Dinlerin biri o birilerinden daha cox haqqdir O biriler de onunla dinin esasi ve esl ruhunda serik olduqlari qeder heqiqete malikdirler Axir ki ilde dinlerin kesreti movzusunda aciqlanan meseleler elm ve dusunce ehli ucun xususi maarif muellimlerinin hemcinin cemiyyetin diger terbiyecilerinin bu meselenin diger terefleri ile ve ya muxtelif nezerlerle tanis olmalari zeruridir Bu movzu baresinde kitab ve nesriyyatlarda indiye kimi yazilanlara daha cox bir nezeriyyeni eks etdirirler nezeriyyeleri bir seviyyede catdirmaq hem dusuncenin inkisafina manedir hem de teqlid olunan ve cahilani teessubu coxaldir Bu movzuda daha da genis ve semereli melumat elde etmek isteyirler Eleddin Melikovun tercume etdiyi Dini Pluralizm kitabina muraciet ede bilerler Hemcinin baxInkluzivizm Dini ekskluzivizmIstinadlarDini Pluralizm Hadi Sadiqi Tercume Eleddin Melikov 2011 seh 14 Dini Pluralizm 2023 07 07 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 24 Xarici kecidler