Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Din fəlsəfəsi — dinə yönəlmiş fəlsəfi baxışların məcmusu.
Fəlsəfi fikirlər
Din barədə ilkin fəlsəfi düşüncələr qədim dövrlərə təsadüf edir. Hələ E.ə. V əsrdə yunanlar öz etiqadları ilə bağlı əqli araşdırmalar aparırdılar. Xristian dünyasında dini-fəlsəfi araşdırmalar I–II əsrlərdə başlanmışdı və bu günə qədər davam etməkdədir. Müsəlmanlar arasında isə dini əqidələrin əql baxımından təhlili və şərhi Qurani-Kərimin özü ilə eyni vaxta başlamışdır. Quranda əql və təfəkkür əsas götürülür, insanlara məsələlərə məhz bu yolla yanaşmaq buyurulur. Bundan əlavə, VII əsrdə yaşamış altıncı əhli-beyt imamı Cəfər Sadiq tərəfindən təsnif olunmuş ilahiyyat elmləri bu istiqamətdə çalışmalara böyük təkan vermişdir. Həmin dövrdə ərsəyə gəlmiş Kəlam elmi sonralar təşəkkül tapmış "din fəlsəfəsi" elmindən forma və məzmunca bir qədər fərqlənir.
Din fəlsəfəsi geniş şəkildə isə XIX əsrin ortalarında tanınmağa başladı. Modernizm prosesini yaşayan Avropada din fəlsəfəsi elminin qədim kəlam elmindən xeyli fərqli şəkildə ərsəyə gəlməsi intibahdan sonrakı elmi-fəlsəfi cərəyanlara az da olsa tanış insanları təəccübləndirməməlidir. Bütün sahələr kimi ilahiyyat elmi də modernləşmə və ya insanmehvərlik hadisəsindən kənarda qalmamışdır. Onun araşdırmaları qədim kəlam elmində olduğu kimi ilahi varlığa yox, əsasən insana yönəlmişdir. Din fəlsəfəsini ümumi fəlsəfədən ayrılmış və dini-fəlsəfi tədqiqatları özündə ehtiva edən bir elm kimi səciyyələndirmək olar. Bu elmdəki metodlar klassik kəlam elmində mövcud deyil. Modernləşmə prosesi ilahiyyat elminin bir neçə yönümündə özünü göstərmişdir:
- a) Dini əqidələrin tədqiqi və təlimində yeni elm və maarifdən istifadə;
- b) Dinlə bağlı yeni sualların cavablandırılması;
- c) Qədim kəlam elmindəki ifadə və məfhumlardan yox, müasir ifadə və məfhumlardan istifadə;
- d) Dinin insan problemlərilə bağlı məqamlarına önəm verib, onları şərh etmək.
Din fəlsəfəsi elminin yeni çöhrə almasının əsas səbəbi məhz onun insanmehvərliyidir. Bu səbəbdən onun mövzuları ilk dövrlərdəkindən xeyli fərqlənir. İslam təlimlərində qədim ilahiyyat elmi yalnız tövhid (Allahın varlığı və yeganəliyi), Allahın sifətləri və adları, peyğəmbərşünaslıq, imanşünaslıq və məad-ölümdən sonrakı axirət həyatı kimi mövzular üzərində qurulmuşdu və onlarla bağlı bəhslərin tədqiqi, təlimi ilə məşğul olurdu. Din fəlsəfəsi elmində isə mövzular dəyişir və bəşər övladının qayğıları daha çox diqqətdə saxlanılır. Burada araşdırılan din və insan əqli, din və sekulyar əxlaq münasibətləri, din və insanın psixoloji problemləri kimi mövzuları misal göstərmək olar. Bununla yanaşı din fəlsəfəsi ilkin ilahiyyat elmindəki təlimləri də özündə cəmləşdirir. Nəticədə, hazırda dinə aid bəhsləri daha ətraflı şəkildə tədqiq etmək imkanı yaranır.
Din və fəlsəfə
Din fəlsəfəsinin müntəzəm və mütəşəkkil bir elm olaraq ətraflı və dəqiq tərifini bir neçə şəkildə vermək olar. Məsələn, Mehmet Aydın "Din fəlsəfəsi" əsərində yazır: "Din fəlsəfəsi dinin təməl müddəaları haqqında rasional, obyektiv, əhatəli və tutarlı bir tərzdə düşünmək və danışmaqdır". Yəni dində olan təməl əqidələr tam əqli və fəlsəfi baxışlarla tədqiq olunur, müxtəlif nəzəriyyələr araşdırıldıqdan sonra düzgün yol seçilir.
Hadi Sadiqi "Yeni kəlama müqəddimə" əsərində din fəlsəfəsi məfhumunun izahında deyir: "Din fəlsəfəsi, dinlərdə olan ümumi və müştərək məsələləri əqli baxımdan təhlil edir". Bu tərifdə din fəlsəfəsinin ümumi xarakterə malik olduğu qeyd edilir. Yəni bu elm müxtəlif dinlərin xidmətində ola bilər. Təbii ki, hər bir dinlə bağlı fəlsəfi araşdırmalarda müştərək mövzularla yanaşı yalnız həmin dinə məxsus əqidələr də nəzərdən keçirilir.
Müasir Amerika filosofu Devid Rey Qriffin isə din fəlsəfəsini ilahiyyat adlandırır və onun əhatəli olduğunu bildirir. O, "Postmodern dünyada Tanrı və din" kitabında yazır: "Mən ilahiyyat dedikdə müqəddəs saydığımız hər bir varlıq barədə əqli baxışlar məcmusunu nəzərdə tuturam. Başqa sözlə, son qayəsi elə özü olan həqiqət barədə fəlsəfi düşünələr "ilahiyyat" adlanır".
Din fəlsəfəsi haqqında məqalələr
- Din Fəlsəfəsi
- İslam və Fəlsəfə
- Din fəlsəfəsinin tarixi, tərifi və digər anlayışlarla fərqi
İstinadlar
- Mert Aydın. Dinin felsefesi. I. Ankara: əl-Mustafa (s) Beynəlxalq Tərcümə və Nəşr mərkəzi. 2005.
- Məlikov, Ə. "Din Fəlsəfəsi". researchgate.net (az.). 2020-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-03.
- İslam və Fəlsəfə
- Məlikov, Ə. "Din fəlsəfəsinin tarixi, tərifi və digər anlayışlarla fərqi". researchgate.net (az.). 2020-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Din felsefesi dine yonelmis felsefi baxislarin mecmusu Felsefi fikirlerDin barede ilkin felsefi dusunceler qedim dovrlere tesaduf edir Hele E e V esrde yunanlar oz etiqadlari ile bagli eqli arasdirmalar aparirdilar Xristian dunyasinda dini felsefi arasdirmalar I II esrlerde baslanmisdi ve bu gune qeder davam etmekdedir Muselmanlar arasinda ise dini eqidelerin eql baximindan tehlili ve serhi Qurani Kerimin ozu ile eyni vaxta baslamisdir Quranda eql ve tefekkur esas goturulur insanlara meselelere mehz bu yolla yanasmaq buyurulur Bundan elave VII esrde yasamis altinci ehli beyt imami Cefer Sadiq terefinden tesnif olunmus ilahiyyat elmleri bu istiqametde calismalara boyuk tekan vermisdir Hemin dovrde erseye gelmis Kelam elmi sonralar tesekkul tapmis din felsefesi elminden forma ve mezmunca bir qeder ferqlenir Din felsefesi Din felsefesi genis sekilde ise XIX esrin ortalarinda taninmaga basladi Modernizm prosesini yasayan Avropada din felsefesi elminin qedim kelam elminden xeyli ferqli sekilde erseye gelmesi intibahdan sonraki elmi felsefi cereyanlara az da olsa tanis insanlari teeccublendirmemelidir Butun saheler kimi ilahiyyat elmi de modernlesme ve ya insanmehverlik hadisesinden kenarda qalmamisdir Onun arasdirmalari qedim kelam elminde oldugu kimi ilahi varliga yox esasen insana yonelmisdir Din felsefesini umumi felsefeden ayrilmis ve dini felsefi tedqiqatlari ozunde ehtiva eden bir elm kimi seciyyelendirmek olar Bu elmdeki metodlar klassik kelam elminde movcud deyil Modernlesme prosesi ilahiyyat elminin bir nece yonumunde ozunu gostermisdir a Dini eqidelerin tedqiqi ve teliminde yeni elm ve maarifden istifade b Dinle bagli yeni suallarin cavablandirilmasi c Qedim kelam elmindeki ifade ve mefhumlardan yox muasir ifade ve mefhumlardan istifade d Dinin insan problemlerile bagli meqamlarina onem verib onlari serh etmek Din felsefesi elminin yeni cohre almasinin esas sebebi mehz onun insanmehverliyidir Bu sebebden onun movzulari ilk dovrlerdekinden xeyli ferqlenir Islam telimlerinde qedim ilahiyyat elmi yalniz tovhid Allahin varligi ve yeganeliyi Allahin sifetleri ve adlari peygembersunasliq imansunasliq ve mead olumden sonraki axiret heyati kimi movzular uzerinde qurulmusdu ve onlarla bagli behslerin tedqiqi telimi ile mesgul olurdu Din felsefesi elminde ise movzular deyisir ve beser ovladinin qaygilari daha cox diqqetde saxlanilir Burada arasdirilan din ve insan eqli din ve sekulyar exlaq munasibetleri din ve insanin psixoloji problemleri kimi movzulari misal gostermek olar Bununla yanasi din felsefesi ilkin ilahiyyat elmindeki telimleri de ozunde cemlesdirir Neticede hazirda dine aid behsleri daha etrafli sekilde tedqiq etmek imkani yaranir Din ve felsefeDin felsefesinin muntezem ve mutesekkil bir elm olaraq etrafli ve deqiq terifini bir nece sekilde vermek olar Meselen Mehmet Aydin Din felsefesi eserinde yazir Din felsefesi dinin temel muddealari haqqinda rasional obyektiv ehateli ve tutarli bir terzde dusunmek ve danismaqdir Yeni dinde olan temel eqideler tam eqli ve felsefi baxislarla tedqiq olunur muxtelif nezeriyyeler arasdirildiqdan sonra duzgun yol secilir Hadi Sadiqi Yeni kelama muqeddime eserinde din felsefesi mefhumunun izahinda deyir Din felsefesi dinlerde olan umumi ve musterek meseleleri eqli baximdan tehlil edir Bu terifde din felsefesinin umumi xaraktere malik oldugu qeyd edilir Yeni bu elm muxtelif dinlerin xidmetinde ola biler Tebii ki her bir dinle bagli felsefi arasdirmalarda musterek movzularla yanasi yalniz hemin dine mexsus eqideler de nezerden kecirilir Muasir Amerika filosofu Devid Rey Qriffin ise din felsefesini ilahiyyat adlandirir ve onun ehateli oldugunu bildirir O Postmodern dunyada Tanri ve din kitabinda yazir Men ilahiyyat dedikde muqeddes saydigimiz her bir varliq barede eqli baxislar mecmusunu nezerde tuturam Basqa sozle son qayesi ele ozu olan heqiqet barede felsefi dusuneler ilahiyyat adlanir Din felsefesi haqqinda meqalelerDin Felsefesi Islam ve Felsefe Din felsefesinin tarixi terifi ve diger anlayislarla ferqiIstinadlarMert Aydin Dinin felsefesi I Ankara el Mustafa s Beynelxalq Tercume ve Nesr merkezi 2005 Melikov E Din Felsefesi researchgate net az 2020 06 03 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 03 Islam ve Felsefe Melikov E Din felsefesinin tarixi terifi ve diger anlayislarla ferqi researchgate net az 2020 07 08 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 03