Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Damanlar (lat. Hyracoidea) — afroterilər dəstəüstünə aid heyvan dəstəsi.
| Damanlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Dəstəüstü: ???: Damanlar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Haqqında
Xarici görünüşünə görə bir qədər marmota oxşayır. Bədəninin uzunluğu 30–60 sm, quyruğu qısa (1–3 sm), yaxud yoxdur. Kütləsi 2–4 kq-dır. Bədən quruluşu möhkəm, beli qövsşəkilli əyilmişdir. Başı iri, sifəti qısa, üst dodağı haçalanmışdır. Üst kəsici dişləri uzun, içəri tərəfdən minasızdır, bütün ömrü boyu böyüyür. Yastı dırnaqlı ön ətrafları dörd-barmaqlı, arxa ətrafları üçbarmaqlıdır. Pəncələrin çılpaq alt tərəfi tər vəzilərinin sekresiyası ilə daima nəmlənən qalın elastiki epiteli ilə örtülü olduğuna görə də Damanlar substrat üzərində möhkəm dayana bilirlər. Rəngi qəhvəyi-boz, tük örtüyü sıx və coddur. Bel hissəsində daha açıq rəngli tük lərlə örtülmüş iri vəzi var; qorxu, yaxud həyəcan zamanı tüklər pırpızlaşdıqda vəzi çılpaqlaşır və iyli maddə ifraz edir.
Dəstənin yeganə fəsiləsi olan Damanlara (Pro caviidae) 3 cins: ağac Damanları (Dend rohyrax), dağ Damanları (Heterohyrax), qaya Damanları (Procavia); 10-a qədər növ daxildir. Afrikada (Böyük Səhranın qumluq sahələrindən başqa) və Ərəbistan yarımadasının cənubunda yayılmışdır. Qayalıq yerlərdə, quru çöllərdə və meşələrdə yaşayır; dağlara 4500 m-ə qədər yüksəkliyə qalxırlar. Gündüzlər, bəzən də gecələr fəal olurlar. Çox hərəkətlidir, sıldırım qayalarda və ağacların budaqlarında asan və sürətlə qaça bilirlər. Damanların ağacda məskunlaşmış formaları tək-tək, yerdəkilər 60 fərddən ibarət dəstələrlə yaşayırlar. Müxtəlif bitki qidası, buğumayaqlılar və onların sürfələri ilə qidalanırlar. Suya ehtiyacları yoxdur. Ətinə görə ovlanır. 1–3 (6-ya qədər) bala doğur. Balalar gözləri açıq, yunla örtülü olur, doğulan kimi sürətlə qaça bilir. Damanların 4 növü BTMİ-nin "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.
Mənbə
- Damanlar // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — VI cild. Bakı, 2009. — Səh.: 273–274.
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2006.
- Wilson D. E., Reeder D. M. Class Mammalia Linnaeus, 1758. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 56–60. , 978-1-86977-850-7
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Damanlar lat Hyracoidea afroteriler desteustune aid heyvan destesi DamanlarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarDesteustu Afroteriler DamanlarBeynelxalq elmi adiHyracoidea Tomas Henri Haksli 1869 Sekil axtarisiITIS 180675NCBI 9810EOL 1690FW 43292HaqqindaXarici gorunusune gore bir qeder marmota oxsayir Bedeninin uzunlugu 30 60 sm quyrugu qisa 1 3 sm yaxud yoxdur Kutlesi 2 4 kq dir Beden qurulusu mohkem beli qovssekilli eyilmisdir Basi iri sifeti qisa ust dodagi hacalanmisdir Ust kesici disleri uzun iceri terefden minasizdir butun omru boyu boyuyur Yasti dirnaqli on etraflari dord barmaqli arxa etraflari ucbarmaqlidir Pencelerin cilpaq alt terefi ter vezilerinin sekresiyasi ile daima nemlenen qalin elastiki epiteli ile ortulu olduguna gore de Damanlar substrat uzerinde mohkem dayana bilirler Rengi qehveyi boz tuk ortuyu six ve coddur Bel hissesinde daha aciq rengli tuk lerle ortulmus iri vezi var qorxu yaxud heyecan zamani tukler pirpizlasdiqda vezi cilpaqlasir ve iyli madde ifraz edir Destenin yegane fesilesi olan Damanlara Pro caviidae 3 cins agac Damanlari Dend rohyrax dag Damanlari Heterohyrax qaya Damanlari Procavia 10 a qeder nov daxildir Afrikada Boyuk Sehranin qumluq sahelerinden basqa ve Erebistan yarimadasinin cenubunda yayilmisdir Qayaliq yerlerde quru collerde ve meselerde yasayir daglara 4500 m e qeder yuksekliye qalxirlar Gunduzler bezen de geceler feal olurlar Cox hereketlidir sildirim qayalarda ve agaclarin budaqlarinda asan ve suretle qaca bilirler Damanlarin agacda meskunlasmis formalari tek tek yerdekiler 60 ferdden ibaret destelerle yasayirlar Muxtelif bitki qidasi bugumayaqlilar ve onlarin surfeleri ile qidalanirlar Suya ehtiyaclari yoxdur Etine gore ovlanir 1 3 6 ya qeder bala dogur Balalar gozleri aciq yunla ortulu olur dogulan kimi suretle qaca bilir Damanlarin 4 novu BTMI nin Qirmizi kitab ina daxil edilmisdir MenbeDamanlar Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde VI cild Baki 2009 Seh 273 274 Integrated Taxonomic Information System ing 2006 Wilson D E Reeder D M Class Mammalia Linnaeus 1758 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 56 60 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7