Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Dəniz çöküntüləri - dəniz hövzələrinin dib çöküntüləri
Haqqında
Dəniz çöküntüləri termin dar çərçivədə dənizlərin, geniş mənada isə Dünya okeanının çöküntüləri üçün tətbiq edilir. Dəniz çöküntüləri müxtəlif mənşəli: terrigen (qurudan gətirilən), biogen (dəniz orqanizmləri vasitəsilə yaradılan), vulkanogen (sualtı və yerüstü vulkan tullantılarından yaranan), (kimyəvi və ya biokimyəvi yolla dəniz suyundan çökmüş) olur. Bu və ya digər kompanentin üstünlük təşkil etməsinə görə dəniz çöküntüləri terrigen, biogen, vulkanogen və hemogen tiplərə bölünür. Terrigen çöküntülər (qırıntılı, gilli) daha geniş yayılmışdır ki, onların da dəniz suyunun müxtəlif tipli hərəkətlərinin (dalğa, axın) təsiri altında və dibin relyefindən asılı olaraq formalaşır. Mötədil iqlimli humid zonanın dərin dənizlərində diatom çöküntüləri yaranır, tropik zona dənizlərində isə biogen karbonattoplanma prosesi gedir (mərcan, qabıq, foraminifer və b.). Xemogen (karbonat, halogen) tipli dəniz çöküntüləri əsasən arid zonanın qitədaxili dənizlərində əmələ gəlir. Dəniz çöküntüləri adətən bu və ya digər dəniz fauna və flora qalıqları saxlayır. Dayaz şelf çöküntülərində bu qalıqlar daha çox olur, dərinlik çöküntülərində isə çox az və ya heç olmur.
Dəniz çöküntülərinin təsnifatı
Dəniz çöküntülərinin təsnifatı müasir dəniz hövzələri çöküntülərinin qrup, tip və yarım tipə bölünmə sistemi. Dəniz çöküntülərinin təsnifatı ilk dəfə Merrey və Renar (1891) təklif etmişlər. Təsnifat çöküntütoplanmanın fatsial şəraitinin göstəricilərinə (dərinlik, sahildən uzaqlıq), onların tərkibinə (qumlar, gillər), rənginə, çoxluq təşkil edən orqanizm qalıqlarının tərkibinə (foraminifer, , radiolyariya lilləri) əsaslanır. Bu təsnifat sonralar Krummel (1907), Andre (1920), Revel (1944) tərəfindən dəqiqləşdirilmiş və buraya biogen komponentlərin miqdar tərkibinin göstəricisi əlavə edilmişdir. Sonralar çöküntülərdə pelit fraksiyasının (<0,01mm) miqdarına əsaslanan dinamik təsnifat (Klenova, 1948), daha sonralar isə çöküntülərin maddi-genetik və qranulometrik tərkibini nəzərə alan kompleks (litoloji) təsnifat işlənilmişdir (Straxov, 1953; Bezrukov və Lisitsin, 1960). Bu təsnifata görə, çöküntülərin aşağıdakı əsas genetik qrupları ayrılır: terrigen, biogen, vulkanogen, poligen, homogen; əsas komponentlərin maddi tərkibinə görə qırıntılı, gilli, karbonatlı, silisiumlu, dəmirli və b. çöküntülər ayrılaraq əsas tərkib və mənşəyinə görə (məsələn: karbonatlı foraminiferli çöküntülər, zəif silisiumlu diatomea çöküntüləri) dəqiqləşdirilir. Paralel olaraq qranulometrik tərkibə (üstünlük təşkil edən fraksiyanın ölçüsü və ya bəzən hissəciklərin median diametri) görə təsnifat aparılır: kobuddənəli çöküntülər (qaymalar, valunlar, çaqıl, çınqıl), qumlar (iri, orta, xırda dənəli), alevritlər (iri- və xırda dənəli) və pelit (yaxud pelitli və alevrit-pelitli) çöküntülər ayrılır.
Həmçinin bax
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Deniz cokuntuleri deniz hovzelerinin dib cokuntuleriHaqqindaDeniz cokuntuleri termin dar cercivede denizlerin genis menada ise Dunya okeaninin cokuntuleri ucun tetbiq edilir Deniz cokuntuleri muxtelif menseli terrigen qurudan getirilen biogen deniz orqanizmleri vasitesile yaradilan vulkanogen sualti ve yerustu vulkan tullantilarindan yaranan kimyevi ve ya biokimyevi yolla deniz suyundan cokmus olur Bu ve ya diger kompanentin ustunluk teskil etmesine gore deniz cokuntuleri terrigen biogen vulkanogen ve hemogen tiplere bolunur Terrigen cokuntuler qirintili gilli daha genis yayilmisdir ki onlarin da deniz suyunun muxtelif tipli hereketlerinin dalga axin tesiri altinda ve dibin relyefinden asili olaraq formalasir Motedil iqlimli humid zonanin derin denizlerinde diatom cokuntuleri yaranir tropik zona denizlerinde ise biogen karbonattoplanma prosesi gedir mercan qabiq foraminifer ve b Xemogen karbonat halogen tipli deniz cokuntuleri esasen arid zonanin qitedaxili denizlerinde emele gelir Deniz cokuntuleri adeten bu ve ya diger deniz fauna ve flora qaliqlari saxlayir Dayaz self cokuntulerinde bu qaliqlar daha cox olur derinlik cokuntulerinde ise cox az ve ya hec olmur Deniz cokuntulerinin tesnifatiDeniz cokuntulerinin tesnifati muasir deniz hovzeleri cokuntulerinin qrup tip ve yarim tipe bolunme sistemi Deniz cokuntulerinin tesnifati ilk defe Merrey ve Renar 1891 teklif etmisler Tesnifat cokuntutoplanmanin fatsial seraitinin gostericilerine derinlik sahilden uzaqliq onlarin terkibine qumlar giller rengine coxluq teskil eden orqanizm qaliqlarinin terkibine foraminifer radiolyariya lilleri esaslanir Bu tesnifat sonralar Krummel 1907 Andre 1920 Revel 1944 terefinden deqiqlesdirilmis ve buraya biogen komponentlerin miqdar terkibinin gostericisi elave edilmisdir Sonralar cokuntulerde pelit fraksiyasinin lt 0 01mm miqdarina esaslanan dinamik tesnifat Klenova 1948 daha sonralar ise cokuntulerin maddi genetik ve qranulometrik terkibini nezere alan kompleks litoloji tesnifat islenilmisdir Straxov 1953 Bezrukov ve Lisitsin 1960 Bu tesnifata gore cokuntulerin asagidaki esas genetik qruplari ayrilir terrigen biogen vulkanogen poligen homogen esas komponentlerin maddi terkibine gore qirintili gilli karbonatli silisiumlu demirli ve b cokuntuler ayrilaraq esas terkib ve menseyine gore meselen karbonatli foraminiferli cokuntuler zeif silisiumlu diatomea cokuntuleri deqiqlesdirilir Paralel olaraq qranulometrik terkibe ustunluk teskil eden fraksiyanin olcusu ve ya bezen hisseciklerin median diametri gore tesnifat aparilir kobuddeneli cokuntuler qaymalar valunlar caqil cinqil qumlar iri orta xirda deneli alevritler iri ve xirda deneli ve pelit yaxud pelitli ve alevrit pelitli cokuntuler ayrilir Hemcinin baxDeniz Dunya okeani CokuntulerMenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679