Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Culfa Dəmiryol Stansiyası — Azərbaycan Respublikası, Culfa şəhərində yerləşən vağzal tipli beynəlxalq əhəmiyyətli dəmir yolu stansiyasıdır.
| Culfa Dəmiryol Stansiyası azərb. Culfa Dəmir Yolu Vağzalı | |
 | |
 (de)(de) | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Culfa |
| Şəhər | Culfa |
| Tikilmə ili | 1905 |
| İstismar ili | 1908 |
| Elektrikləşdirilməsi | 1988 |
| Sahibi | ADY QSC |
| Operatoru | ADY QSC |
| Vəziyyəti | Qismən fəaliyyət göstərir |
| Kodu: | 55 00 04 |
| Ekspress 3: | 57 00 20 5 |
Azərbaycan Culfa | |
 [[commons:Category: Julfa Rayon Vikianbarda|Culfa Dəmiryol Stansiyası Vikianbarda]] | |
Tarix və əhəmiyyəti
Culfanın Cənubi Qafqazda mühüm geostrateji ərazidə yerləşməsi bu bölgədə dəmir yolu əsasında nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasında xüsusi rol oynayıb. Xüsusilə keçmiş Çar Rusiyasının İranla iqtisadi əlaqələrində Culfanın əhəmiyyəti danılmaz fakt olaraq hər kəsin yaddaşında qalmışdır. Ümumilikdə Culfa Dəmiryol Stansiyası keçmişdən bu günümüzədək tranzit qovşaq kimi regionda şöhrət qazanmışdır.
Qeyd edilməlidir ki, 1902-ci ildə Aleksandropol-Uluxanlı-İrəvan dəmiryol xəttinin tikintisindən sonra Uluxanlıdan Culfaya ilk dəfə dəmir yolu xətti çəkilməyə başlanır. Uzunluğu 189 verst olan və Zaqafqaziya dəmiryollarının tərkibində mühüm hesab edilən bu xəttin çəkilişi 1908-ci il yanvarın 20-də yekunlaşdırılır. Culfa şəhərində yerləşən sinifsiz sahə tipli bu dəmir yolu stansiyası isə 1900-1905-ci illər ərzində inşa edilib, 1908-ci ildən istifadəyə verilir. Həmin ildən Uluxanlı-Culfa xətləri üzrə fəaliyyət göstərən bu stansiya o dövrdə Rusiyanın İranla əlaqələrində mühüm qovşaq kimi maraq dairəsində olur. Buna görə də 1907-ci ildə Araz çayı üzərində yeni körpü tikilir və dəmiryol xətti də bu körpüdən keçməklə İran dəmir yolları ilə birləşir. Birinci Dünya müharibəsi dövründə, daha doğrusu, 1915-ci ildə Culfa-Təbriz dəmir yolu fəaliyyətə başlayır. Bu məqsədlə Rusiyanın Kolomenskiy zavodunda 1913-cü ildə istehsal olunmuş cəmi 4 ədəd parovozdan biri Culfaya göndərilir. Azərbaycanda dəmir yollarının tarixi ilə bağlı elektron resurslarda araşdırma apararkən məlum olur ki, Culfa-Təbriz dəmir yolunun açılışı o dövrdə xüsusi təntənəli mərasimlə qeyd olunub. Çünki bu, kiçik məsələ deyildi, Rusiyanı Qafqazla birləşdirən dəmir yolları, nəhayət Culfa stansiyasından keçməklə İran ərazisinə daxil olurdu. Bu dəmir yolu istər ticari, istərsə də hərbi məqsədli yüklərin daşınmasında Rusiya üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edirdi. I və II Dünya müharibələri dövründə Rusiyanın (sonralar isə SSRİ-nin) geosiyasi maraqlarının müdafiə olunması baxımından bu nəqliyyat dəhlizinin istismarı əvəzolunmaz rol oynayıb. Buna görədir ki, Culfadan Təbrizə istiqamət götürəcək ilk qatarın yola salınmasından əvvəl stansiya binasının həyətindəki meydanda çar Rusiyasının hərbi qulluqçularının iştirakı ilə mərasim təşkil olunur. General N.Yanuşkeviç raportu qəbul etdikdən sonra mərasimdə sıra ilə düzülmüş hərbçilərlə salamlaşır. Sonra süvarilər təntənəli addımlarla generalın önündən keçirlər. Nəhayət, çar ordusunun general və digər rütbəli hərbçiləri qatara minərək İran ərazisinə yola düşürlər və Araz çayı üzərindəki körpünü keçdikdən sonra İran tərəfinin səlahiyyətli nümayəndələri ilə görüşüb birlikdə qatarla hərəkət edirlər. Təbriz şəhərində isə qatarı böyük insan kütləsi qarşılayır. Burada xüsusilə qeyd edilməlidir ki, Culfa-Təbriz dəmir yolu xəttinin çəkilməsi, əslində, bundan da xeyli əvvələ planlaşdırılmışdı. Belə ki, 1872-ci ildə Tiflis-Poti dəmir yolu xətti çəkilib istifadəyə verildikdən sonra çar hökuməti Cənubi Qafqazın bütün bölgələrini, eyni zamanda İran və Türkiyəni faktiki olaraq bölgənin inzibati mərkəzinə çevrilmiş Tiflis şəhəri ilə birləşdirmək məsələsi üzərində işləməyə başlamışdı. Qafqaz canişinliyinin nəzdində yaradılmış xüsusi komissiyanın 1873-cü ildə keçirilmiş iclasında əvvəlcə Tiflis ilə Culfa arasında, sonra isə Culfa ilə Təbriz şəhəri arasında dəmir yolu xəttinin çəkilməsi haqqında qərar qəbul edilir. Lakin Tiflisi Bakı şəhəri və onun vasitəsilə Rusiyanın mərkəzi quberniyaları ilə birləşdirmək zərurəti Tiflis-Culfa dəmir yolu xəttinin, eləcə də Culfa-Təbriz dəmir yolunun çəkilişini ləngidir. Buna baxmayaraq, Bakı-Tiflis dəmir yolu xəttinin 1899-cu ildə başa çatdırılması Naxçıvan diyarının da dəmir yolu şəbəkəsi ilə əhatə olunması hazırlıqlarına rəvac verir. Bu işin birinci mərhələsi kimi 1899-1902-ci illərdə, yuxarıda da qeyd olunduğu kimi, Aleksandropol-Uluxanlı dəmir yolu xəttinin tikintisi həyata keçirilir. Bu xəttin tamamlanması Uluxanlı-Culfa dəmir yolunun tikintisinə başlamağa imkan verir. O da qeyd edilməlidir ki, Uluxanlı-Culfa dəmir yolunun tikintisi olduqca ağır şəraitdə həyata keçirilmişdi: bir tərəfdən bölgənin sərt iqlimi, digər tərəfdən isə quldurların hücumları tikinti işlərinin gedişinə mənfi təsir göstərmişdir. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, 1908-ci ildə uzunluğu 189 verst olan bu xətti istifadəyə vermək mümkün olur. Culfa dəmiryol stansiyasının və adıçəkilən dəmir yolu xəttinin istifadəyə verilməsi Rusiya ilə İran arasında gedən tranzit ticarətdə Culfanın rolunu xeyli gücləndirir. Məsələn, təkcə 1908-ci ildən 1913-cü ilə qədər keçən qısa müddət ərzində Naxçıvan diyarı vasitəsilə aparılan Rusiya-İran ticarəti bir neçə dəfə artaraq 5 milyon 699 min 947 puda çatdırılır. Əgər 1908-ci ildə bu dəmir yolu vasitəsilə cəmisi 82 min pud pambıq ixrac edilmişdirsə, 1913-cü ildə onun həcmi, təxminən, 4 dəfə artaraq 318 min puda çatır. Qeyd edilməlidir ki, Culfa dəmiryol stansiyası fəaliyyətə başladığı dövrdən etibarən əhəmiyyətli qovşaq kimi özünü təsdiq etmişdir. Cənubi Qafqazın içərilərinə və Rusiyaya ixrac edilmək üçün nəzərdə tutulan İran mallarının böyük əksəriyyəti məhz Culfadakı gömrük-keçid məntəqəsindən keçirilirdi. Bu məntəqə vasitəsilə Naxçıvan ərazisinə daxil olan həmin mallar Culfa dəmiryol stansiyasında yük vaqonlarına yüklənərək Tiflis, Yelizavetpol və Bakı quberniyalarına, daha sonra isə Rusiyaya göndərilirdi. İrəvan quberniyasının 1914-cü ilə aid icmalında qeyd olunur ki, həmin il İrandan gətirilən malların 84,7 faizi Culfa gömrük-keçid məntəqəsinin payına düşmüşdü.
Beləliklə, Culfa dəmiryol stansiyası 1908-ci ildən Uluxanlı-Culfa, 1915-ci ildən Təbriz-Culfa, 1941-ci ildən isə Mincivan-Culfa xətləri üzrə fəaliyyət göstərmişdir. 1988-ci ildə dəmir yolunun Naxçıvan-Culfa xətti elektrikləşdirilmişdir.
Ermənistanın hərbi təcavüzü və işğalçı siyasəti nəticəsində 1991-ci ildən stansiya fəaliyyətini məcburi olaraq qismən dayandırmış, Azərbaycanın əsas hissəsi, o cümlədən Bakı şəhəri ilə əlaqəsi kəsilmişdir.
Qeyd edilməlidir ki, Stansiya həmçinin Naxçıvan MR-in ilk, ən böyük və mərkəzi dəmiryol stansiyası olmaqla, həm Naxçıvan MR-in, həm də bütövlükdə Azərbaycanın nəqliyyat sahəsində mühüm rola malikdir.
Xətt
- (de)
Ələt-Culfa Dəmiryolu- Ləğv- (de)
İstinadlar
- Железнодорожные станции СССР. Справочник. — М.: Транспорт, 1981
- "Единая сетевая разметка". 2019-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-18. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Əliyev Q.Ə., Azərbaycan nəqliyyatı və iqtisadiyyatı (XIX əsrin sonu - XX əsrin ilk onillikləri), B., 2001.
- Самойлов А., Алят – Джульфинская железная дорого. ―Закавказский транспорт‖, 1924, №10.
- . 2019-07-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "В 1988 г. был электрифицирован (rus.)". 2020-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-18. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Culfa Demiryol Stansiyasi Azerbaycan Respublikasi Culfa seherinde yerlesen vagzal tipli beynelxalq ehemiyyetli demir yolu stansiyasidir Culfa Demiryol Stansiyasi azerb Culfa Demir Yolu Vagzali de Elet Culfa Demiryolu de Olke AzerbaycanRayonCulfaSeherCulfaTikilme ili1905Istismar ili1908Elektriklesdirilmesi1988SahibiADY QSCOperatoruADY QSCVeziyyetiQismen fealiyyet gosterirKodu 55 00 04Ekspress 3 57 00 20 5CulfaAzerbaycan Culfa commons Category Julfa Rayon Vikianbarda Culfa Demiryol Stansiyasi Vikianbarda Tarix ve ehemiyyetiCulfanin Cenubi Qafqazda muhum geostrateji erazide yerlesmesi bu bolgede demir yolu esasinda neqliyyat dehlizinin yaradilmasinda xususi rol oynayib Xususile kecmis Car Rusiyasinin Iranla iqtisadi elaqelerinde Culfanin ehemiyyeti danilmaz fakt olaraq her kesin yaddasinda qalmisdir Umumilikde Culfa Demiryol Stansiyasi kecmisden bu gunumuzedek tranzit qovsaq kimi regionda sohret qazanmisdir Qeyd edilmelidir ki 1902 ci ilde Aleksandropol Uluxanli Irevan demiryol xettinin tikintisinden sonra Uluxanlidan Culfaya ilk defe demir yolu xetti cekilmeye baslanir Uzunlugu 189 verst olan ve Zaqafqaziya demiryollarinin terkibinde muhum hesab edilen bu xettin cekilisi 1908 ci il yanvarin 20 de yekunlasdirilir Culfa seherinde yerlesen sinifsiz sahe tipli bu demir yolu stansiyasi ise 1900 1905 ci iller erzinde insa edilib 1908 ci ilden istifadeye verilir Hemin ilden Uluxanli Culfa xetleri uzre fealiyyet gosteren bu stansiya o dovrde Rusiyanin Iranla elaqelerinde muhum qovsaq kimi maraq dairesinde olur Buna gore de 1907 ci ilde Araz cayi uzerinde yeni korpu tikilir ve demiryol xetti de bu korpuden kecmekle Iran demir yollari ile birlesir Birinci Dunya muharibesi dovrunde daha dogrusu 1915 ci ilde Culfa Tebriz demir yolu fealiyyete baslayir Bu meqsedle Rusiyanin Kolomenskiy zavodunda 1913 cu ilde istehsal olunmus cemi 4 eded parovozdan biri Culfaya gonderilir Azerbaycanda demir yollarinin tarixi ile bagli elektron resurslarda arasdirma apararken melum olur ki Culfa Tebriz demir yolunun acilisi o dovrde xususi tenteneli merasimle qeyd olunub Cunki bu kicik mesele deyildi Rusiyani Qafqazla birlesdiren demir yollari nehayet Culfa stansiyasindan kecmekle Iran erazisine daxil olurdu Bu demir yolu ister ticari isterse de herbi meqsedli yuklerin dasinmasinda Rusiya ucun mustesna ehemiyyet kesb edirdi I ve II Dunya muharibeleri dovrunde Rusiyanin sonralar ise SSRI nin geosiyasi maraqlarinin mudafie olunmasi baximindan bu neqliyyat dehlizinin istismari evez olunmaz rol oynayib Buna goredir ki Culfadan Tebrize istiqamet goturecek ilk qatarin yola salinmasindan evvel stansiya binasinin heyetindeki meydanda car Rusiyasinin herbi qulluqcularinin istiraki ile merasim teskil olunur General N Yanuskevic raportu qebul etdikden sonra merasimde sira ile duzulmus herbcilerle salamlasir Sonra suvariler tenteneli addimlarla generalin onunden kecirler Nehayet car ordusunun general ve diger rutbeli herbcileri qatara minerek Iran erazisine yola dusurler ve Araz cayi uzerindeki korpunu kecdikden sonra Iran terefinin selahiyyetli numayendeleri ile gorusub birlikde qatarla hereket edirler Tebriz seherinde ise qatari boyuk insan kutlesi qarsilayir Burada xususile qeyd edilmelidir ki Culfa Tebriz demir yolu xettinin cekilmesi eslinde bundan da xeyli evvele planlasdirilmisdi Bele ki 1872 ci ilde Tiflis Poti demir yolu xetti cekilib istifadeye verildikden sonra car hokumeti Cenubi Qafqazin butun bolgelerini eyni zamanda Iran ve Turkiyeni faktiki olaraq bolgenin inzibati merkezine cevrilmis Tiflis seheri ile birlesdirmek meselesi uzerinde islemeye baslamisdi Qafqaz canisinliyinin nezdinde yaradilmis xususi komissiyanin 1873 cu ilde kecirilmis iclasinda evvelce Tiflis ile Culfa arasinda sonra ise Culfa ile Tebriz seheri arasinda demir yolu xettinin cekilmesi haqqinda qerar qebul edilir Lakin Tiflisi Baki seheri ve onun vasitesile Rusiyanin merkezi quberniyalari ile birlesdirmek zerureti Tiflis Culfa demir yolu xettinin elece de Culfa Tebriz demir yolunun cekilisini lengidir Buna baxmayaraq Baki Tiflis demir yolu xettinin 1899 cu ilde basa catdirilmasi Naxcivan diyarinin da demir yolu sebekesi ile ehate olunmasi hazirliqlarina revac verir Bu isin birinci merhelesi kimi 1899 1902 ci illerde yuxarida da qeyd olundugu kimi Aleksandropol Uluxanli demir yolu xettinin tikintisi heyata kecirilir Bu xettin tamamlanmasi Uluxanli Culfa demir yolunun tikintisine baslamaga imkan verir O da qeyd edilmelidir ki Uluxanli Culfa demir yolunun tikintisi olduqca agir seraitde heyata kecirilmisdi bir terefden bolgenin sert iqlimi diger terefden ise quldurlarin hucumlari tikinti islerinin gedisine menfi tesir gostermisdir Lakin butun bunlara baxmayaraq 1908 ci ilde uzunlugu 189 verst olan bu xetti istifadeye vermek mumkun olur Culfa demiryol stansiyasinin ve adicekilen demir yolu xettinin istifadeye verilmesi Rusiya ile Iran arasinda geden tranzit ticaretde Culfanin rolunu xeyli guclendirir Meselen tekce 1908 ci ilden 1913 cu ile qeder kecen qisa muddet erzinde Naxcivan diyari vasitesile aparilan Rusiya Iran ticareti bir nece defe artaraq 5 milyon 699 min 947 puda catdirilir Eger 1908 ci ilde bu demir yolu vasitesile cemisi 82 min pud pambiq ixrac edilmisdirse 1913 cu ilde onun hecmi texminen 4 defe artaraq 318 min puda catir Qeyd edilmelidir ki Culfa demiryol stansiyasi fealiyyete basladigi dovrden etibaren ehemiyyetli qovsaq kimi ozunu tesdiq etmisdir Cenubi Qafqazin icerilerine ve Rusiyaya ixrac edilmek ucun nezerde tutulan Iran mallarinin boyuk ekseriyyeti mehz Culfadaki gomruk kecid menteqesinden kecirilirdi Bu menteqe vasitesile Naxcivan erazisine daxil olan hemin mallar Culfa demiryol stansiyasinda yuk vaqonlarina yuklenerek Tiflis Yelizavetpol ve Baki quberniyalarina daha sonra ise Rusiyaya gonderilirdi Irevan quberniyasinin 1914 cu ile aid icmalinda qeyd olunur ki hemin il Irandan getirilen mallarin 84 7 faizi Culfa gomruk kecid menteqesinin payina dusmusdu Belelikle Culfa demiryol stansiyasi 1908 ci ilden Uluxanli Culfa 1915 ci ilden Tebriz Culfa 1941 ci ilden ise Mincivan Culfa xetleri uzre fealiyyet gostermisdir 1988 ci ilde demir yolunun Naxcivan Culfa xetti elektriklesdirilmisdir Ermenistanin herbi tecavuzu ve isgalci siyaseti neticesinde 1991 ci ilden stansiya fealiyyetini mecburi olaraq qismen dayandirmis Azerbaycanin esas hissesi o cumleden Baki seheri ile elaqesi kesilmisdir Qeyd edilmelidir ki Stansiya hemcinin Naxcivan MR in ilk en boyuk ve merkezi demiryol stansiyasi olmaqla hem Naxcivan MR in hem de butovlukde Azerbaycanin neqliyyat sahesinde muhum rola malikdir Xett de Elet Culfa Demiryolu Legv de Istinadlar Zheleznodorozhnye stancii SSSR Spravochnik M Transport 1981 Edinaya setevaya razmetka 2019 09 30 tarixinde Istifade tarixi 2014 12 18 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Eliyev Q E Azerbaycan neqliyyati ve iqtisadiyyati XIX esrin sonu XX esrin ilk onillikleri B 2001 Samojlov A Alyat Dzhulfinskaya zheleznaya dorogo Zakavkazskij transport 1924 10 2019 07 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 22 redundant parameters redundant parameters redundant parameters V 1988 g byl elektrificirovan rus 2020 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2014 12 18 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Hemcinin bax