Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Con Tayler (ing. John Tyler, 29 mart 1790[…] – 18 yanvar 1862[…], Riçmond, Virciniya, Amerika Konfederativ Ştatları) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 10-cu prezidenti (1841–1845) və 10-cu vitse-prezidenti (4 mart-4 aprel 1841). Con Tayler seçim yolu ilə deyil, vitse-prezident kimi, özündən əvvəlki prezident Vilyam Henri Harrisonun vəfat etməsindən sonra hakimiyyətə gəlmiş ilk ABŞ prezidentidir.
| Con Tayler | |
|---|---|
| ing. John Tyler | |
 | |
| 4 aprel 1841 – 4 mart 1845 | |
| Əvvəlki | Vilyam Henri Harrison |
| Sonrakı | Ceyms Noks Polk |
ABŞ nümayəndəsi[d] | |
| 17 dekabr 1816 – 3 mart 1821 | |
| 4 mart 1841 – 4 aprel 1841 | |
| Əvvəlki | Riçard Conson |
| Sonrakı | Corc Dallas |
ABŞ senatoru[d] | |
| 4 mart 1827 – 4 mart 1829 | |
ABŞ senatoru[d] | |
| 4 mart 1829 – 4 mart 1831 | |
ABŞ senatoru[d] | |
| 4 mart 1831 – 4 mart 1833 | |
ABŞ senatoru[d] | |
| 4 mart 1833 – 4 mart 1835 | |
ABŞ senatoru[d] | |
| 4 mart 1835 – 29 fevral 1836 | |
Virciniya Nümayəndələr Palatasının üzvü[d] | |
| 1811 – 1816 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 29 mart 1790[…] |
| Vəfat tarixi | 18 yanvar 1862[…](71 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | insult |
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, vəkil, dövlət xadimi |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları | 15 |
| Dini | episkopal kilsə[d] |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Viqlər partiyasının nümayəndəsi olmasına baxmayaraq, hakimiyyəti dövründə demokratların mövqeyini dəstəkləmiş və hakimiyyətinin sonunadək Konqreslə gərgin münasibətlərdə olmuşdur.
Tayler 1841–1845-ci illərdə prezident olmuşdur. 1861-ci ildə ABŞ-də cənub ştatlarının şimaldan ayrılmasına çağırışla bağlı Vətəndaş müharibəsi başlamışdır. Cənublular Taylerin də iştirak etdiyi (o, həmin vaxt Nümayəndələr Palatası Konfederasiyasının üzvü olmuşdur) konfederasiya yaratmışlar. Nəticədə cənubluların digər liderləri ilə yanaşı ona şimallılar tərəfindən dövləti cinayətdə ittiham elan edilmişdir. Tayler 1862-ci ildə (müharibə üç il sonra başa çatmışdır) vəfat etmişdir.
Erkən həyatı
İngilis əsilli əcdadları 200 əvvəl Virciniyada məskunlaşmış Con Tayler 1790-cı il martın 29-da Vilyamsburqda anadan olub. Atası Con Tayler varlı plantator və quldar olmaqla yanaşı ölkənin siyasi xadimləri, xüsusilə T. Ceffersonla dostluq əlaqələrinə malik idi. O, 1809–11-ci illərdə Virciniyanın qubernatoru, sonra isə ştatın federal məhkəməsinin hakimi olmuşdu. Con Tayler ilk olaraq nüfuzlu "Vilyam Ənd Meri" kollecində oxuyur. Kolleci bitirdikdən sonra o dövrün aristokratik ənənələrinə uyğun olaraq vəkillik sənətinə yiyələnir. O, hüquqşünaslığı bu elmin görkəmli nümayəndələrinin rəhbərliyi altında öyrənir: əvvəl atası, sonra isə C. Vaşinqton administrasiyasında ədliyyə naziri olmuş məşhur Edmund Rendolf onun müəllimi olur. Özəl vəkillər kontoru açaraq qısa müddətdə varlanır. 23 yaşlı Con Virciniya müstəmləkəçisinin qızı Letisiya Kristianla evlənir. Onun vəfatından iki il sonra, 1842-ci ildə, özündən 30 yaş kiçik Culiya Qardinerlə ailə qurur. Taylerin iki nikahdan on beş övladı olmuşdur. Tayler ABŞ tarixində ən çox uşaqlı prezident olmuşduür. Onun birinci arvadından 8, ikinci arvadından isə 7 uşağı olmuşdur. 15-ci uşağı prezidentin 70-dən artıq yaşı olan vaxt doğulmuşdur. 2-ci evliliyi prezidentlik dövrünə təsadüf edir (26 iyun 1844). O, hakimiyyətdə olduğu müddətdə evlənmiş ilk ABŞ prezidentidir. Taylerin kiçik qızı Perl (1860–1948) böyük qızı Meridən (1815–1848) 45 il sonra dünyaya gəlmiş və ondan 100 il sonra vəfat etmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
Gənc yaşlarından siyasi fəaliyyət göstərməsi 21 yaşında Virciniya parlamentinə seçilməsi ilə sonuclanır. 1816–21-ci illərdə Konqresin Nümayəndələr Palatasının, 1827–36-cı illərdə isə senatın üzvü olur. 1825–27-ci illərdə Virciniya qubernatoru vəzifəsini tutmuşdur. Taylerin zəngin siyasi təcrübə toplamasına baxmayaraq konkret partiya mənsubluğu olmamışdır. 1836-cı il prezident seçkilərində bəzi ştatlarda H. Vaytla, digərlərində isə U. Harrisonla yanaşı vitse-prezidentliyə namizəd kimi çıxış edir. O, əsl cənublu kimi quldarlığın məhdudlaşdırılmasının, ittifaqın silah gücünə qorunub saxlanılmasının əleyhinə çıxır. Bununla o, Ceksonun rəqibinə çevrilir və nəticədə viqlər partiyasına yaxınlaşır. Partiyanın 1839-cu ildə keçirilən Konventində H. Kleyin namizədliyini müdafiə etsə də, Harrisonun namizədliyi göstərilir. Viqlərin Cənubda qələbəsinə kömək göstərəcəyini nəzərə alıb, Tayleri vitse-prezidentliyə namizəd göstərirlər. 4 mart 1841-ci ildə vəzifəsinin icrasına başlasa da, hökumətin formalaşdırılmasına təsir göstərə bilməyəcəyini anlayaraq Vilyamsburqdakı malikanəsinə çəkilir. Aprelin 5-də səhər tezdən prezidentin vəfatı xəbərini alaraq Vaşinqtona tələsir və növbəti gün ABŞ-nin 10-cu prezidenti kimi and içir.
Prezidentliyi
Bəzi problemlərin həllində onun, hələ Harrisonun qurduğu kabinet üzvləri ilə ciddi fi kir ayrılığı əmələ gəlir. Xüsusilə, prezidentin ABŞ Xəzinə Bankının yaradılması haqda qanun layihəsinə veto qoyması 1841-ci il 11 sentyabrda dövlət katibi Uebsterdən başqa bütün nazirlərin istefaya getməsi ilə nəticələnir. Eyni zamanda Tayler yeni üzv olduğu viqlər partiyasından xaric edilir. Tayler iki gün ərzində Şimal və Cənubdan dəvət etdiyi tanınmış siyasətçi-viqlərin köməyilə yeni kabineti qurur. Dövlət katibi Uebster istefa verdikdə isə o, Con Kalhaunu bu vəzifəyə təyin edir. Bu öz növbəsində prezidentin Cənub ştatlarından olan demokratlarla yaxınlaşmasına səbəb olur. Tayler növbəti seçkilərdə namizədi olacağına ümid bəsləyir. Lakin özünə sadiq və etibarlı komanda yarada bilməməsi onun bu ümidlərini də heçə çıxarır.
Həyatının son illəri
Prezidentlik müddəti bitdikdən sonra Virciniyadakı malikanəsinə qayıdır. Demokratlarla sıx əlaqə saxlasa da aktiv siyasi fəaliyyət göstərmir. Son illər Vilyamsburqdakı kollecdə kansler kimi çalışır. Yalnız hər an başlaya biləcək vətəndaş müharibəsi təhlükəsi, onu dinc kənd həyatından ayırır. Virciniya parlamentinin təşəbbüsü ilə müharibənin qarşısını almaq məqsədilə Vaşinqtonda aparılan danışıqlarda iştirak edir. Müharibənin labüdlüyünü başa düşərək doğma ştata İttifaqdan ayrılmağı məsləhət görmüşdür. Noyabr ayında İttifaqdan ayrılmış ştatların Nümayəndələr palatasına üzv seçilsə də, orada fəaliyyət göstərmək ona nəsib olmur. Con Tayler 1862-ci il 18 yanvarda 72 yaşında vəfat edir. Özü də ölən vaxt o, rəsmi olaraq ABŞ-nin vətəndaşı olmamışdır (bu da ABŞ prezidentləri üçün unikal hadisədir) — o, Konfederasiyanın vətəndaşı olmuşdur. Onun adı ABŞ tarixində ən uğursuz prezidentlər sırasındadır. Xarici müşahidəçilər bunu hətta ABŞ Prezidentlik İnstitutunun böhranı kimi dəyərləndirirdilər. Sadəcə Taylerin şəxsi keyfiyyətlərinin naqisliyi ucbatından, bəzi tanınmış siyasi xadimlərlə dil tapa bilməməsi, onun yeritdiyi siyasi kursun Konqresdə dəstəklənməməsi ilə nəticələnmişdir. Prezidentlik İnstitutu belə siyasi çəkişmələrdən daha da təkmilləşmişdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- John Tyler // Encyclopædia Britannica (ing.).
- https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/john-tyler/.
- https://millercenter.org/president/tyler.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118803034 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Jones J. M., Jones J. L. Presidential stroke: United States presidents and cerebrovascular disease (ing.). // CNS Spectrums: the international journal of neuropsychiatric medicine CNS Spectrums, 2006. Vol. 11, Iss. 9. P. 674–8; 719. ISSN 1092-8529; 2165-6509 doi:10.1017/S1092852900014760 PMID:16946692
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Con Tayler ing John Tyler 29 mart 1790 18 yanvar 1862 Ricmond Virciniya Amerika Konfederativ Statlari Amerika Birlesmis Statlarinin 10 cu prezidenti 1841 1845 ve 10 cu vitse prezidenti 4 mart 4 aprel 1841 Con Tayler secim yolu ile deyil vitse prezident kimi ozunden evvelki prezident Vilyam Henri Harrisonun vefat etmesinden sonra hakimiyyete gelmis ilk ABS prezidentidir Con Taylering John TylerABS Prezidenti4 aprel 1841 4 mart 1845EvvelkiVilyam Henri HarrisonSonrakiCeyms Noks PolkABS numayendesi d 17 dekabr 1816 3 mart 1821ABS vitse prezidenti4 mart 1841 4 aprel 1841EvvelkiRicard ConsonSonrakiCorc DallasABS senatoru d 4 mart 1827 4 mart 1829ABS senatoru d 4 mart 1829 4 mart 1831ABS senatoru d 4 mart 1831 4 mart 1833ABS senatoru d 4 mart 1833 4 mart 1835ABS senatoru d 4 mart 1835 29 fevral 1836Virciniya Numayendeler Palatasinin uzvu d 1811 1816Sexsi melumatlarDogum tarixi 29 mart 1790 1790 03 29 Vefat tarixi 18 yanvar 1862 1862 01 18 71 yasinda Vefat yeri Ricmond Virciniya Amerika Konfederativ StatlariVefat sebebi insultPartiya ABS Demokratlar Partiyasi 1828 1834 Viqler Partiyasi ABS 1834 1841 Demokratik Respublikaci Partiya d 1811 1828 Tehsili Vilyam ve Meri kolleci 1807 Fealiyyeti siyasetci vekil dovlet xadimiHeyat yoldaslari Letisiya Kristian Tayler 1813 1842 Culiya Tayler 1844 1862 Usaqlari 15Dini episkopal kilse d Herbi xidmetDoyusler 1812 ci il muharibesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Viqler partiyasinin numayendesi olmasina baxmayaraq hakimiyyeti dovrunde demokratlarin movqeyini desteklemis ve hakimiyyetinin sonunadek Konqresle gergin munasibetlerde olmusdur Tayler 1841 1845 ci illerde prezident olmusdur 1861 ci ilde ABS de cenub statlarinin simaldan ayrilmasina cagirisla bagli Vetendas muharibesi baslamisdir Cenublular Taylerin de istirak etdiyi o hemin vaxt Numayendeler Palatasi Konfederasiyasinin uzvu olmusdur konfederasiya yaratmislar Neticede cenublularin diger liderleri ile yanasi ona simallilar terefinden dovleti cinayetde ittiham elan edilmisdir Tayler 1862 ci ilde muharibe uc il sonra basa catmisdir vefat etmisdir Erken heyatiIngilis esilli ecdadlari 200 evvel Virciniyada meskunlasmis Con Tayler 1790 ci il martin 29 da Vilyamsburqda anadan olub Atasi Con Tayler varli plantator ve quldar olmaqla yanasi olkenin siyasi xadimleri xususile T Ceffersonla dostluq elaqelerine malik idi O 1809 11 ci illerde Virciniyanin qubernatoru sonra ise statin federal mehkemesinin hakimi olmusdu Con Tayler ilk olaraq nufuzlu Vilyam End Meri kollecinde oxuyur Kolleci bitirdikden sonra o dovrun aristokratik enenelerine uygun olaraq vekillik senetine yiyelenir O huquqsunasligi bu elmin gorkemli numayendelerinin rehberliyi altinda oyrenir evvel atasi sonra ise C Vasinqton administrasiyasinda edliyye naziri olmus meshur Edmund Rendolf onun muellimi olur Ozel vekiller kontoru acaraq qisa muddetde varlanir 23 yasli Con Virciniya mustemlekecisinin qizi Letisiya Kristianla evlenir Onun vefatindan iki il sonra 1842 ci ilde ozunden 30 yas kicik Culiya Qardinerle aile qurur Taylerin iki nikahdan on bes ovladi olmusdur Tayler ABS tarixinde en cox usaqli prezident olmusduur Onun birinci arvadindan 8 ikinci arvadindan ise 7 usagi olmusdur 15 ci usagi prezidentin 70 den artiq yasi olan vaxt dogulmusdur 2 ci evliliyi prezidentlik dovrune tesaduf edir 26 iyun 1844 O hakimiyyetde oldugu muddetde evlenmis ilk ABS prezidentidir Taylerin kicik qizi Perl 1860 1948 boyuk qizi Meriden 1815 1848 45 il sonra dunyaya gelmis ve ondan 100 il sonra vefat etmisdir Siyasi fealiyyetiGenc yaslarindan siyasi fealiyyet gostermesi 21 yasinda Virciniya parlamentine secilmesi ile sonuclanir 1816 21 ci illerde Konqresin Numayendeler Palatasinin 1827 36 ci illerde ise senatin uzvu olur 1825 27 ci illerde Virciniya qubernatoru vezifesini tutmusdur Taylerin zengin siyasi tecrube toplamasina baxmayaraq konkret partiya mensublugu olmamisdir 1836 ci il prezident seckilerinde bezi statlarda H Vaytla digerlerinde ise U Harrisonla yanasi vitse prezidentliye namized kimi cixis edir O esl cenublu kimi quldarligin mehdudlasdirilmasinin ittifaqin silah gucune qorunub saxlanilmasinin eleyhine cixir Bununla o Ceksonun reqibine cevrilir ve neticede viqler partiyasina yaxinlasir Partiyanin 1839 cu ilde kecirilen Konventinde H Kleyin namizedliyini mudafie etse de Harrisonun namizedliyi gosterilir Viqlerin Cenubda qelebesine komek gostereceyini nezere alib Tayleri vitse prezidentliye namized gosterirler 4 mart 1841 ci ilde vezifesinin icrasina baslasa da hokumetin formalasdirilmasina tesir gostere bilmeyeceyini anlayaraq Vilyamsburqdaki malikanesine cekilir Aprelin 5 de seher tezden prezidentin vefati xeberini alaraq Vasinqtona telesir ve novbeti gun ABS nin 10 cu prezidenti kimi and icir PrezidentliyiBezi problemlerin hellinde onun hele Harrisonun qurdugu kabinet uzvleri ile ciddi fi kir ayriligi emele gelir Xususile prezidentin ABS Xezine Bankinin yaradilmasi haqda qanun layihesine veto qoymasi 1841 ci il 11 sentyabrda dovlet katibi Uebsterden basqa butun nazirlerin istefaya getmesi ile neticelenir Eyni zamanda Tayler yeni uzv oldugu viqler partiyasindan xaric edilir Tayler iki gun erzinde Simal ve Cenubdan devet etdiyi taninmis siyasetci viqlerin komeyile yeni kabineti qurur Dovlet katibi Uebster istefa verdikde ise o Con Kalhaunu bu vezifeye teyin edir Bu oz novbesinde prezidentin Cenub statlarindan olan demokratlarla yaxinlasmasina sebeb olur Tayler novbeti seckilerde namizedi olacagina umid besleyir Lakin ozune sadiq ve etibarli komanda yarada bilmemesi onun bu umidlerini de hece cixarir Heyatinin son illeriPrezidentlik muddeti bitdikden sonra Virciniyadaki malikanesine qayidir Demokratlarla six elaqe saxlasa da aktiv siyasi fealiyyet gostermir Son iller Vilyamsburqdaki kollecde kansler kimi calisir Yalniz her an baslaya bilecek vetendas muharibesi tehlukesi onu dinc kend heyatindan ayirir Virciniya parlamentinin tesebbusu ile muharibenin qarsisini almaq meqsedile Vasinqtonda aparilan danisiqlarda istirak edir Muharibenin labudluyunu basa duserek dogma stata Ittifaqdan ayrilmagi meslehet gormusdur Noyabr ayinda Ittifaqdan ayrilmis statlarin Numayendeler palatasina uzv secilse de orada fealiyyet gostermek ona nesib olmur Con Tayler 1862 ci il 18 yanvarda 72 yasinda vefat edir Ozu de olen vaxt o resmi olaraq ABS nin vetendasi olmamisdir bu da ABS prezidentleri ucun unikal hadisedir o Konfederasiyanin vetendasi olmusdur Onun adi ABS tarixinde en ugursuz prezidentler sirasindadir Xarici musahideciler bunu hetta ABS Prezidentlik Institutunun bohrani kimi deyerlendirirdiler Sadece Taylerin sexsi keyfiyyetlerinin naqisliyi ucbatindan bezi taninmis siyasi xadimlerle dil tapa bilmemesi onun yeritdiyi siyasi kursun Konqresde desteklenmemesi ile neticelenmisdir Prezidentlik Institutu bele siyasi cekismelerden daha da tekmillesmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 John Tyler Encyclopaedia Britannica ing https www whitehouse gov about the white house presidents john tyler https millercenter org president tyler Deutsche Nationalbibliothek Record 118803034 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Jones J M Jones J L Presidential stroke United States presidents and cerebrovascular disease ing CNS Spectrums the international journal of neuropsychiatric medicineCNS Spectrums 2006 Vol 11 Iss 9 P 674 8 719 ISSN 1092 8529 2165 6509 doi 10 1017 S1092852900014760 PMID 16946692