Şəki Cümə məscidi — 1900-1914-cü illərdə tikilmiş tarix-memarlıq abidəsi. Azərbaycanın Şəki şəhərində Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisində yerləşir.
Şəki Cümə məscidi | |
---|---|
Ölkə | Azərbaycan |
Şəhər | Şəki |
Yerləşir | Şəki şəhəri, Dadaş Bünyadzadə, 40. |
Aidiyyatı | Yuxarı-Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu |
Tikilmə tarixi | 1900-1914 |
Vəziyyəti | Bərpa olunub. |
Rəsmi adı: Historic Centre of Sheki with the Khan’s Palace | |
Tipi | Mədəni |
Kriteriya | ii, v |
Təyin edilib | 2019 |
İstinad nöm. | 1549 |
Dövlət | Azərbaycan |
Region | Avropa |
İstinad nöm. | 4978 |
Kateqoriya | Məscid |
Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2019-cu il iyulun 7-də “Xan Sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi” UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Şəki şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən Şəki Cümə məscid də Ümumdünya İrsinə daxildir.
Haqqında
Şəki Cümə məscidi 1900-1914-cü illərdə Şəkinin Dabbaqxana məhəlləsində tikilib. Məscidi yanındakı mədrəsə və Yeraltı hamamla birlikdə kompleks şəkildə inşa olunub. Daşa həkk olunmuş tarixə əsaslanaraq demək olar ki, 1914-cü ildə əlavə eyvan, hücrə və minarənin inşası ilə məscidin tikintisi başa çatıb. Sonradan məscidin yanında mədrəsə tikilib. Mədrəsə məscidin eyvanına birləşdirilib.
Sovet işğalından sonra
Sovet işğalından sonra rəsmi sürətdə 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi. Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1933-cü ildə isə 17 idi.
Şəki Cümə məscidinin də işğaldan sonra minarəsi dağıdılıb. Məscidin binasından idman məktəbi kimi istifadə edilib. Binanı idman zalına uyğunlaşdırmaq üçün ibadət zalının içəri eyvanı sökülüb.
1988-ci ildə məscidin binası yanıb. 1989-cu ildə məsciddə ölçü işləri aparılıb və bərpa layihəsi hazırlanıb. Məscidin ibadət zalında qazıntı aparılarkən eyvan tərəfdəki daxili divarın yeri tapılıb, bu divarla birgə daxili eyvan da bərpa olunub. Sonradan hörgü ilə bağlanmış pəncərələr açılıb, ölçü cizgiləri əsasında bərpa edilib. İnteryerdə layihə əsasında 4 iri sütun qoyulub, məscidin mehrabı bərpa edilib.
Müstəqillikdən sonra
Məscidin minarəsini arxivdən tapılmış fotosurət əsasında layihələndirilib və bünövrədən şərafəyə qədər 28,5 metr hündürlüyündə bərpa edilib. Minarənin bərpası 1991-ci ildə yekunlaşıb.
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2001-ci ildən Şəki şəhərinin tarixi hissəi UNESCO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına namizəd seçilib. 2019-cu il iyulun 7-də “Xan Sarayı ilə birgə Şəkinin tarixi mərkəzi” UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Qərar Bakı Konqres Mərkəzində keçirilən UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasında qəbul olunub. Şəki şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşən Şəki Cümə məscidi də Ümumdünya İrsinə daxildir.
1993–cü ildə Şəki İcra Hakimi Çingiz Əfəndiyevin göstərişi ilə burada Şəki İslam Mədrəsəsi fəaliyyətə başlayır. Mədrəsə 1996-cı ildə isə Ədliyyə Nazirliyindən qeydiyyatdan keçir. Burada təhsil alan şagirdlər həm dini, həm də dünyəvi təhsil alırlar.
Memarlığı
Məscidinin tikintisində yerli inşaat materiallarından, çaylaq daşı və bişmiş kərpicdən istifadə edilib. Plan quruluşuna görə tağlı, sütunlu salondan ibarət olub, daş və ağaclarla bölmələrə ayrılaraq binadakı böyük aşırımı örtməyə imkan vermişdir. Taxtadan düzəldilmiş on pilləli minbəri şəbəkə ilə işlənib. 28,5 m hündürlüyündə olan minarə məscid binasından bir neçə metr aralı tikilib. Yuxarıya doğru nazikləşən minarə kərpic hörgülərlə, relyefli naxışlarla bəzədilib.
Məscidin iç məkanı sadədir. Buradan ibadət yeri, hücrələrindən isə mədrəsə kimi istifadə olunur. "N" şəklində olan məscid kompleksi ikimərtəbəlidir. İkinci mərtəbədə qadınlar üçün ibadət zalı fəaliyyət göstərir. Baş fasad kərpic naxışlarla işlənib.
Şəkilləri
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Помощь в реставрации исторических памятников/Мечеть "Джума"". 2014-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-15. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- (az.). sheki.heritage.org.az. Archived from the original on 2022-12-15. İstifadə tarixi: 2022-12-15.
- Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN . 2023-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-15. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-15.
- "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace" (ingilis). unesco.org. 2019. 2022-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-15.
- "Şəki Xan Sarayı Dünya İrsinin siyahısında" (az.). Amerikanın Səsi. 2019-07-07. 2021-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-15.
Xarici keçidlər
- Şəki Cümə məscidi
- Şəki Cümə məscidi - XIX əsr və İslam kolleci
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seki Cume mescidi 1900 1914 cu illerde tikilmis tarix memarliq abidesi Azerbaycanin Seki seherinde Yuxari Bas Dovlet Tarix Memarliq Qorugunun erazisinde yerlesir Seki Cume mescidi41 12 09 sm e 47 10 52 s u Olke AzerbaycanSeher SekiYerlesir Seki seheri Dadas Bunyadzade 40 Aidiyyati Yuxari Bas Dovlet Tarix Memarliq QoruguTikilme tarixi 1900 1914Veziyyeti Berpa olunub UNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Historic Centre of Sheki with the Khan s PalaceTipiMedeniKriteriyaii vTeyin edilib2019Istinad nom 1549DovletAzerbaycanRegionAvropaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4978KateqoriyaMescidEhemiyyetiYerli ehemiyyetliCume mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib 2019 cu il iyulun 7 de Xan Sarayi ile birge Sekinin tarixi merkezi UNESCO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilib Seki seherinin tarixi merkezinde yerlesen Seki Cume mescid de Umumdunya Irsine daxildir HaqqindaSeki Cume mescidi 1900 1914 cu illerde Sekinin Dabbaqxana mehellesinde tikilib Mescidi yanindaki medrese ve Yeralti hamamla birlikde kompleks sekilde insa olunub Dasa hekk olunmus tarixe esaslanaraq demek olar ki 1914 cu ilde elave eyvan hucre ve minarenin insasi ile mescidin tikintisi basa catib Sonradan mescidin yaninda medrese tikilib Medrese mescidin eyvanina birlesdirilib Sovet isgalindan sonra Sovet isgalindan sonra resmi suretde 1928 ci ilden dinle mubarizeye basladilar Hemin ilin dekabrinda Azerbaycan KP MK i bir cox mescid kilse ve sinaqoqlari maariflendirici istiqametlerde istifade ucun klublarin balansina verdi Eger 1917 ci ilde Azerbaycanda 3 000 mescid var idise 1927 ci ilde bu reqem 1 700 1933 cu ilde ise 17 idi Seki Cume mescidinin de isgaldan sonra minaresi dagidilib Mescidin binasindan idman mektebi kimi istifade edilib Binani idman zalina uygunlasdirmaq ucun ibadet zalinin iceri eyvani sokulub 1988 ci ilde mescidin binasi yanib 1989 cu ilde mescidde olcu isleri aparilib ve berpa layihesi hazirlanib Mescidin ibadet zalinda qazinti aparilarken eyvan terefdeki daxili divarin yeri tapilib bu divarla birge daxili eyvan da berpa olunub Sonradan horgu ile baglanmis pencereler acilib olcu cizgileri esasinda berpa edilib Interyerde layihe esasinda 4 iri sutun qoyulub mescidin mehrabi berpa edilib Musteqillikden sonra Mescidin minaresini arxivden tapilmis fotosuret esasinda layihelendirilib ve bunovreden serafeye qeder 28 5 metr hundurluyunde berpa edilib Minarenin berpasi 1991 ci ilde yekunlasib Mescid Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2 avqust 2001 ci ilde verdiyi 132 nomreli qerar ile yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisina salinib 2001 ci ilden Seki seherinin tarixi hissei UNESCO nun Umumdunya Irsi siyahisina namized secilib 2019 cu il iyulun 7 de Xan Sarayi ile birge Sekinin tarixi merkezi UNESCO nun Umumdunya Irs Siyahisina daxil edilib Qerar Baki Konqres Merkezinde kecirilen UNESCO nun Umumdunya Irs Komitesinin 43 cu sessiyasinda qebul olunub Seki seherinin tarixi merkezinde yerlesen Seki Cume mescidi de Umumdunya Irsine daxildir 1993 cu ilde Seki Icra Hakimi Cingiz Efendiyevin gosterisi ile burada Seki Islam Medresesi fealiyyete baslayir Medrese 1996 ci ilde ise Edliyye Nazirliyinden qeydiyyatdan kecir Burada tehsil alan sagirdler hem dini hem de dunyevi tehsil alirlar MemarligiMescidinin tikintisinde yerli insaat materiallarindan caylaq dasi ve bismis kerpicden istifade edilib Plan qurulusuna gore tagli sutunlu salondan ibaret olub das ve agaclarla bolmelere ayrilaraq binadaki boyuk asirimi ortmeye imkan vermisdir Taxtadan duzeldilmis on pilleli minberi sebeke ile islenib 28 5 m hundurluyunde olan minare mescid binasindan bir nece metr arali tikilib Yuxariya dogru naziklesen minare kerpic horgulerle relyefli naxislarla bezedilib Mescidin ic mekani sadedir Buradan ibadet yeri hucrelerinden ise medrese kimi istifade olunur N seklinde olan mescid kompleksi ikimertebelidir Ikinci mertebede qadinlar ucun ibadet zali fealiyyet gosterir Bas fasad kerpic naxislarla islenib SekilleriHemcinin baxSeki Xan mescidi Omer Efendi mescidi Godek minareli mescidIstinadlar Pomosh v restavracii istoricheskih pamyatnikov Mechet Dzhuma 2014 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2022 12 15 redundant parameters redundant parameters az sheki heritage org az Archived from the original on 2022 12 15 Istifade tarixi 2022 12 15 Arif Yunusov Islam v Azerbajdzhane PDF Baki Zaman 2004 seh 78 ISBN 9952 8052 0 9 2023 07 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 12 15 redundant parameters redundant parameters redundant parameters redundant parameters Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust Tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmisdir PDF az mct gov az 2001 08 02 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 12 15 Historic Centre of Sheki with the Khan s Palace ingilis unesco org 2019 2022 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 15 Seki Xan Sarayi Dunya Irsinin siyahisinda az Amerikanin Sesi 2019 07 07 2021 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 15 Xarici kecidlerSeki Cume mescidi Seki Cume mescidi XIX esr ve Islam kolleci