Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bərgüşad mahalı — XIV əsr-1840 inzibati nahiyə. Qarabağ xanlığının bölgələrindən biri. İndiki Qubadlı rayonu ərazisidir.
Bir çox tədqiqatçılara görə, sözün birinci komponentini təşkil edən “bərgü” sözü qədim türk mənşəli “barq” tayfasının adındandır. Çingiz xanın oğlu Çuçinin 1207-ci ildə qərbə doğru yürüşü zamanı başqa tayfalarla yanaşı “bərgü” tayfasının torpaqlarını tutması faktı tarixdən məlumdur. Iran tarixçisi Fəxrəddin Mübarəkşah (XII) 58 türk tayfası arasında “bərgü” tayfasının da adını çəkib. Fəzlullah Rəşidəddin (XIII əsr) bu etnonimi “bərküt” (bərgülər) kimi qeydə almışdır. XV əsr Azərbaycan şairi Bədr Şirvaninin əsərlərində də Bərgüşad coğrafi adı çəkilir
Mahalın tarixindən
Osmanlı dövrü
1593-cü ildə tərtib olunmuş Urud və İsgəndərqalası livalarının müfəssəl dəftərinə görə İsgəndərqalası livası 13 nahiyəyəsindən biri.
Səfəvi dövrü
Qarabağ bəylərbəyliyinin doqquz mahalından biri.
1628-ci ildə Bərgüşad mahalının hakimi idi. Ondan sonra də mahala başçılıq etmişdi. Qılıcan kəndi onun adıyla bağlıdır.
1727 ci ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyalətinin Bərgüşad livasının Bərgüşad nahiyəsi Bərgüşad nahiyəsi 96 kənd 32 məzrədən ibarətdi. Bu kəndlərdən 33 boş və kimsəsiz olub onların yalnız vergi hasılatı qeyd olunmuşdur. Osmanlı dövründə (1724-1834) Bərgüşad mahalının başçısı Məhəmmədşərif bəy idi. Onun başçılığı haqqında Sultan III Əhmədin fərmanı:
Liva-i (Bergüşat)
Sabıka Revan Seraskeri olan Vezir Ahmed Paşa tarafından Hılhına (Xılxına-Ə. Ç.) sancağı tevcih olunan Mehmed Şerif Bey hizmetde bulunduğu ecilden hala, Gence ve Şirvan caniblerine serasker olan Vezir Elhac Mustafa Paşa tarfından Bergüşat sancağı tevcih olunup zabt u muhafazası içün irsal olunduğunu, vezir-i müşarun –ileyh kaimesiyle ilam ve Devlet-i Aliyye tarafından dahi tevcihini reca itmekle liva-i mezbur, muma-ileyh Mehmed Şerif Beye verilmişdir, (28 S 138).
Məhəmmədşərif bəy 1732-ci ildə vəfat etdi. Onun yerinə Əli bəy təyin edildi. Onun təyinatı ilə bağlı Sultan III Əhmədin fərmanı:
Mutasarrıfı Mehmed Şerif fevt olmağla, iki seneden beri Devlet-i Aliyye-ye izhar-itaat ve Kızılbaş ile ceng idüp sünniyyül-mezheb olan Bergüşatlı Aliye mirlivalık ile Gence Seraskeri Vezir Mustafa Paşanın iltimasıyla verilmişdir, (22 Ca 138).
Qarabağ bəylərbəyi II Uğurlu xan Ziyadoğlu-Qacar II Şah Təhmasibin yanına qaçmışdı. 1730-cu ildə şah onu 700 nəfərlik dəstə ilə Qarabağa qoşun toplamağa göndərmişdi. Uğurlu xan Bərgüşad və Bərdə qəzalarından 12 min nəfərlik qoşun yığmışdı. Ibrahim paşanın yanında olan Qarabağ qoşunu Qara bəyin başçılığı altında qaçıb Uğurlu xana qoşuldu.
Nadir şah Qarabağı Osmanlılardan təmizləyəndən sonra Bərgüşad mahalına Əliqulu xanı hakim təyin etdi. Mahalı Qarabağ bəylərbəyliyinin tərkibindən çıxarıb Təbriz şəhərinə, Azərbaycan bəylərbəyiliyinə tabe etdi. Əliqulu xanı başqa yerə göndərib mahal hakimi qoydu.
Bərgüşad kəndindən bir çox tarixi şəxsiyyətlər çıxmışdır. Onlardan ən məşhuru saray şairi Həbibidir (1470-1520).
Osmanlı dövrü
1728 ci ildə Osmanlı İmperiyasının Bərgüşad livası nın bir nahiyəsi 128 Köy bulunmaktadır 33 köy boştur ve vergi veren :
- 1 Ağalı /Kahiyeli Mehellesi
- 2 Yuxarı Xocexan
- 4 Gazıyan
- 5 Balabasan
- 6 Tiryekçi
- 7 Garışlı
- 8 Mamır / Emiryalı Mahallesi
- 9 Demirçi
- 10 Gümüş
- 11 Gazi
- 12 Kütleşam Subasar
- 13 Eyenük
- 14 Kehran
- 15 Ebülhücce
- 16 Möhtesib
- 17 Dideban
- 18 Xelifan
- 19 Salur
- 20 Melik Yunis
- 21 Zebani Hacı köyü,
- 22 Şerifhan
- 23 İnceabad
- 24 Eyerek
- 25 Kebudterince
- 26 Direkli
- 27 Galacıg
- 28 Kamalabad
- 29 Biruze
- 30 Zaviyye
- 31 Milatşin
- 32 Geribxan
- 33 Hal
- 34 Zinkan
- 35 Tors
- 36 Reşid
- 37 Buniker
- 38 Kaki
- 39 Hacı köy
Qarabağ xanlığı dövründə
Mahal cənubda və qərbdə Çulundur mahalı, şimalda Qapanat mahalları, şərqdə isə Dizaq-Cəbrayıllı mahalı ilə həmsərhəddi. Mahalın paytaxtı Xocahan kəndi idi. Bu kənddə məscid, mədrəsə, hamam və həftəbazar vardı. Mahalın naibi Şəfi bəy Xocahanlı idi. Mahalın şenliklərindən Xocahan, Yeməzli, Üdgün, Gödəkli, , Ucanis kəndləri xəzinə mülkü, qalanları sahibkar mülkləri statusundaydı.
Bərgüşad mahalı Araz çayının sol sahilində, xanlığın cənubi-qərb hissəsində Ordubaddan şimal-şərqdə yerləşən düzənlik rayon idi. Xanlıq ləğv olunan zaman cəmi 5 kənddə 146 ailə yaşayırdı. Kəndlərdən üçündə yalnız azərbaycanlılar, ikisində isə həm müsəlmanlar, həm də xristianlar yaşayırdı. Mahal naibi Şəfi bəyin yaşadığı Xocaxan kəndindəki 58 ailədən 41-nin azərbaycanlı olduğu mənbədə göstərilir, qalan 17 ailənin isə azərbaycanh və qeyri-azərbaycanlı rəncbərlərdən ibarət olduğu yazılsa da, dəqiq nə qədərinin azərbaycanlı, nə qədərinin isə xristian olduğu qeyd olunmur. Buna görə də orta rəqəm kimi 9 azərbaycanh və 7 xristian ailəsinin yaşadığını deyə bilərik. Qeyd etmək lazımdır ki, əvvəlki dövrlərdə bu kənddə yalnız azərbaycanlılar yaşayıblar. Cəmi 28 ailənin yaşadığı Ucanis kəndində təqribən 20 ailənin xristianlardan ibarət olduğunu güman etmək olar. Beləliklə, mahal üzrə cəmi 119 azərbaycanh və 27 xristian ailəsi yaşayırdı. Bərgüşad mahalında bütün vergi və mükəlləfiyyətlər Əbülfət xanın xeyrinə toplanırdı. Mahal əhalisi maldarlıqla məşğul olur, eyni zamanda, buğda, arpa, darı, çəltik və bostan bitkiləri yetişdirirdi. Əvvəlki dövrlərdə mahal ərazisində pambıq əkilirdi.
Bərgüşad mahalının naibləri
| Titul | Adı | Başlanığıcı | Sonu |
|---|---|---|---|
| Naib | Fətəli xan Dünbuli | 1747 | 1751 |
| Naib | Əliqulu xan Dünbuli | 1751 | 1762 |
| Naib | Xudat xan Dünbuli | 1762 | 1784 |
| Naib | İsmail xan Dünbuli | 1784 | 1800 |
| Naib | Şəfi bəy Xocahanlı | 1800 | 1822 |
Kəndləri
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Bərgüşad mahalı, Bakı: "Soy" dərgisi №5 (37), 2010, səh. 107-125.
- «Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri»
- [1] 2019-04-09 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-04.
- Musa Urud. "Zəngəzur"[ölü keçid] (PDF), Bakı, Nurlar nəşriyyatı, 2005. "VI hissə. Zəngəzur arxivlərin güzgüsündə" hissəsi, Əlavə 1, səh. 407–408. (az.)
- "Defter-i mufassal liva-i Urut ve liva-i İskenderkalası". Ankara, Tapu ve Kadastro Kuyud-i Kadime Arşivi, №199, ss.l 1 1–191
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-04.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-12-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bergusad mahali XIV esr 1840 inzibati nahiye Qarabag xanliginin bolgelerinden biri Indiki Qubadli rayonu erazisidir Bir cox tedqiqatcilara gore sozun birinci komponentini teskil eden bergu sozu qedim turk menseli barq tayfasinin adindandir Cingiz xanin oglu Cucinin 1207 ci ilde qerbe dogru yurusu zamani basqa tayfalarla yanasi bergu tayfasinin torpaqlarini tutmasi fakti tarixden melumdur Iran tarixcisi Fexreddin Mubareksah XII 58 turk tayfasi arasinda bergu tayfasinin da adini cekib Fezlullah Resideddin XIII esr bu etnonimi berkut berguler kimi qeyde almisdir XV esr Azerbaycan sairi Bedr Sirvaninin eserlerinde de Bergusad cografi adi cekilirMahalin tarixindenOsmanli dovru1593 cu ilde tertib olunmus Urud ve Isgenderqalasi livalarinin mufessel defterine gore Isgenderqalasi livasi 13 nahiyeyesinden biri Sefevi dovruQarabag beylerbeyliyinin doqquz mahalindan biri 1628 ci ilde Bergusad mahalinin hakimi idi Ondan sonra de mahala basciliq etmisdi Qilican kendi onun adiyla baglidir 1727 ci ilde Osmanli Imperiyasinin Gence Qarabag eyaletinin Bergusad livasinin Bergusad nahiyesi Bergusad nahiyesi 96 kend 32 mezreden ibaretdi Bu kendlerden 33 bos ve kimsesiz olub onlarin yalniz vergi hasilati qeyd olunmusdur Osmanli dovrunde 1724 1834 Bergusad mahalinin bascisi Mehemmedserif bey idi Onun basciligi haqqinda Sultan III Ehmedin fermani Liva i Bergusat Sabika Revan Seraskeri olan Vezir Ahmed Pasa tarafindan Hilhina Xilxina E C sancagi tevcih olunan Mehmed Serif Bey hizmetde bulundugu ecilden hala Gence ve Sirvan caniblerine serasker olan Vezir Elhac Mustafa Pasa tarfindan Bergusat sancagi tevcih olunup zabt u muhafazasi icun irsal olundugunu vezir i musarun ileyh kaimesiyle ilam ve Devlet i Aliyye tarafindan dahi tevcihini reca itmekle liva i mezbur muma ileyh Mehmed Serif Beye verilmisdir 28 S 138 Mehemmedserif bey 1732 ci ilde vefat etdi Onun yerine Eli bey teyin edildi Onun teyinati ile bagli Sultan III Ehmedin fermani Mutasarrifi Mehmed Serif fevt olmagla iki seneden beri Devlet i Aliyye ye izhar itaat ve Kizilbas ile ceng idup sunniyyul mezheb olan Bergusatli Aliye mirlivalik ile Gence Seraskeri Vezir Mustafa Pasanin iltimasiyla verilmisdir 22 Ca 138 Qarabag beylerbeyi II Ugurlu xan Ziyadoglu Qacar II Sah Tehmasibin yanina qacmisdi 1730 cu ilde sah onu 700 neferlik deste ile Qarabaga qosun toplamaga gondermisdi Ugurlu xan Bergusad ve Berde qezalarindan 12 min neferlik qosun yigmisdi Ibrahim pasanin yaninda olan Qarabag qosunu Qara beyin basciligi altinda qacib Ugurlu xana qosuldu Nadir sah Qarabagi Osmanlilardan temizleyenden sonra Bergusad mahalina Eliqulu xani hakim teyin etdi Mahali Qarabag beylerbeyliyinin terkibinden cixarib Tebriz seherine Azerbaycan beylerbeyiliyine tabe etdi Eliqulu xani basqa yere gonderib mahal hakimi qoydu Bergusad kendinden bir cox tarixi sexsiyyetler cixmisdir Onlardan en meshuru saray sairi Hebibidir 1470 1520 Osmanli dovru1728 ci ilde Osmanli Imperiyasinin Bergusad livasi nin bir nahiyesi 128 Koy bulunmaktadir 33 koy bostur ve vergi veren 1 Agali Kahiyeli Mehellesi 2 Yuxari Xocexan 4 Gaziyan 5 Balabasan 6 Tiryekci 7 Garisli 8 Mamir Emiryali Mahallesi 9 Demirci 10 Gumus 11 Gazi 12 Kutlesam Subasar 13 Eyenuk 14 Kehran 15 Ebulhucce 16 Mohtesib 17 Dideban 18 Xelifan 19 Salur 20 Melik Yunis 21 Zebani Haci koyu 22 Serifhan 23 Inceabad 24 Eyerek 25 Kebudterince 26 Direkli 27 Galacig 28 Kamalabad 29 Biruze 30 Zaviyye 31 Milatsin 32 Geribxan 33 Hal 34 Zinkan 35 Tors 36 Resid 37 Buniker 38 Kaki 39 Haci koyQarabag xanligi dovrundeMahal cenubda ve qerbde Culundur mahali simalda Qapanat mahallari serqde ise Dizaq Cebrayilli mahali ile hemserheddi Mahalin paytaxti Xocahan kendi idi Bu kendde mescid medrese hamam ve heftebazar vardi Mahalin naibi Sefi bey Xocahanli idi Mahalin senliklerinden Xocahan Yemezli Udgun Godekli Ucanis kendleri xezine mulku qalanlari sahibkar mulkleri statusundaydi Bergusad mahali Araz cayinin sol sahilinde xanligin cenubi qerb hissesinde Ordubaddan simal serqde yerlesen duzenlik rayon idi Xanliq legv olunan zaman cemi 5 kendde 146 aile yasayirdi Kendlerden ucunde yalniz azerbaycanlilar ikisinde ise hem muselmanlar hem de xristianlar yasayirdi Mahal naibi Sefi beyin yasadigi Xocaxan kendindeki 58 aileden 41 nin azerbaycanli oldugu menbede gosterilir qalan 17 ailenin ise azerbaycanh ve qeyri azerbaycanli rencberlerden ibaret oldugu yazilsa da deqiq ne qederinin azerbaycanli ne qederinin ise xristian oldugu qeyd olunmur Buna gore de orta reqem kimi 9 azerbaycanh ve 7 xristian ailesinin yasadigini deye bilerik Qeyd etmek lazimdir ki evvelki dovrlerde bu kendde yalniz azerbaycanlilar yasayiblar Cemi 28 ailenin yasadigi Ucanis kendinde teqriben 20 ailenin xristianlardan ibaret oldugunu guman etmek olar Belelikle mahal uzre cemi 119 azerbaycanh ve 27 xristian ailesi yasayirdi Bergusad mahalinda butun vergi ve mukellefiyyetler Ebulfet xanin xeyrine toplanirdi Mahal ehalisi maldarliqla mesgul olur eyni zamanda bugda arpa dari celtik ve bostan bitkileri yetisdirirdi Evvelki dovrlerde mahal erazisinde pambiq ekilirdi Bergusad mahalinin naibleriTitul Adi Baslanigici SonuNaib Feteli xan Dunbuli 1747 1751Naib Eliqulu xan Dunbuli 1751 1762Naib Xudat xan Dunbuli 1762 1784Naib Ismail xan Dunbuli 1784 1800Naib Sefi bey Xocahanli 1800 1822KendleriYuxari Xocahan Qazyan Qubadli Demirciler Qubadli KamalabadMenbeEnver Cingizoglu Bergusad mahali Baki Soy dergisi 5 37 2010 seh 107 125 Gence Qarabag eyaletinin mufessel defteri 1 2019 04 09 at the Wayback MachineHemcinin baxBergusad Bergusad cayi Arxivlenmis suret 2023 07 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 04 Musa Urud Zengezur olu kecid PDF Baki Nurlar nesriyyati 2005 VI hisse Zengezur arxivlerin guzgusunde hissesi Elave 1 seh 407 408 az Defter i mufassal liva i Urut ve liva i Iskenderkalasi Ankara Tapu ve Kadastro Kuyud i Kadime Arsivi 199 ss l 1 1 191 Arxivlenmis suret 2023 07 01 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 04 Arxivlenmis suret 2020 12 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 26