Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Buxarest sülh müqaviləsi — Rusiya imperiyası ilə Osmanlı imperiyası arasında bağlanmış müqavilədir. Müqavilə nəticəsində 1806-1812-ci illəri əhatə edən Rusiya-Osmanlı müharibəsinə son qoyulmuşdur. Sülh danışıqları hələ 1811-ci ilin oktyabrında Jurjevdə, türklərin əsas qüvvələrinin Ruşşuk yaxınlığında (indiki Ruse, Bolqarıstan) məğlubiyyətindən və onların əksər hissəsinin Slobodzeya yaxınlığında mühasirəyə alınmasından sonra başlanmışdır. Sultanın nümayəndəsi Qalib-əfəndi, eləcə də ingilis və fransız diplomatları hər yolla danışıqları ləngitməyə çalışmış, lakin Kutuzov Napoleonun Rusiyaya hücumu başlamazdan bir ay əvvəl danışıqları başa çatdırmışdır. Osmanlı dövləti də öz növbəsində müharibədən mümkün qədər az ziyanla çıxmaq istəyirdi.
| Buxarest müqaviləsi | |
|---|---|
| Buxarest sülh müqaviləsi | |
 Müqaviləyə uyğun olaraq ərazi bölgüsü. 1812-ci il | |
| Müqavilənin tipi | Sülh müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 16 may 1812-ci il |
| İmzalanma yeri | Buxarest,Rumıniya |
| Qüvvəyə minməsi | 12 iyul 1812-ci il |
| • şərtləri | Bu razılaşma sayəsində Rusiyanın cənub-qərb sərhədlərinin təhlükəsizliyi təmin edildi, Anapa, Poti və Axalkələk Türkiyəyə qaytarıldı, Qərbi Gürcüstan hökmdarlarının Rusiya vətəndaşlığına könüllü keçməsi nəticəsində Rusiya tərəfindən ələ keçirilmiş Suxumi və digər məntəqələr Rusiyanın tərkibində qaldı. |
| İmzalayanlar | Rusiya tərəfdən baş komissar Mixail İllarionoviç Qolenişev-Kutuzov, Türkiyə tərəfdən isə Əhməd paşa imzalamışdılar. |
| Tərəflər | Rusiya və Osmanlı imperiyası |
Uzun danışıqlardan sonra 28 may 1812-ci ildə Buxarestdə sülh müqaviləsi imzalandı. Buxarest sülh müqaviləsi 16 açıq və 2 gizli maddədən ibarət idi.
Müqaviləni Rusiya tərəfdən Mixail Kutuzov, Osmanlı tərəfdən imzalamışdır. Müqaviləyə əsasən Prut çayı sərhəd qəbul edildi. Osmanlı dövləti Cənubi Qafqazdakı rus işğallarını tanımalı oldu. Dunay çayında rus gəmilərinə üzmə hüququ verildi. Dunay knyazlıqları özünü idarətmə, Serbiya isə daxili muxtariyyat hüququ qazandı. Müqavilə nəticəsində Rusiya imperiyası cənub sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin etdi. Dunay ordusunu isə qərb sərhədlərinin müdafiəsi üçün səfərbərliyə aldı. Osmanlı dövləti serblərə muxtariyyat hüququnu tanımadı. Napoleonun Rusiyaya hücumundan istifadə edən osmanlılar serb üsyanını yatırdı, lakin Fransa ilə müharibədən qalib çıxan Rusiya serb məsələsini daha qabarıq şəkildə qaldırmağa başladı. Bu razılaşma sayəsində Rusiyanın cənub-qərb sərhədlərinin təhlükəsizliyi təmin edildi və Türkiyə artıq Napoleonun Rusiyaya qarşı kampaniyasında iştirak edə bilməzdi. Bu, 1812-ci ildə Vətən Müharibəsi başlamazdan öncə Rusiyanın strateji vəziyyətini yaxşılaşdıran böyük hərbi və diplomatik qələbə idi. Dunay ordusu Rusiyanın qərb sərhədlərini əhatə edən qoşunları gücləndirmək üçün yenidən orada yerləşdirilə bilərdi. Həmçinin Türkiyə Fransa ilə ittifaqdan çıxdı.
Dördüncü maddəyə görə, Moldova knyazlığının şərq hissəsini - sonralar Bessarabiya adı ilə tanınan Prut-Dnestr çayı arası ərazisini Rusiyaya güzəştə getdi. Knyazlığın qalan hissəsi türk hakimiyyəti altında qaldı. Rusiya ilə Porta arasında sərhəd Prut çayı boyunca quruldu. Altıncı maddəyə görə, Rusiya Qafqazın “silah gücünə tutulmuş...” bütün nöqtələrini Porta qaytarmalı idi. Anapa Poti və Axalkələk Türkiyəyə qaytarıldı, Qərbi Gürcüstan hökmdarlarının Rusiya vətəndaşlığına könüllü keçməsi nəticəsində Rusiya tərəfindən ələ keçirilmiş Suxumi və digər məntəqələr Rusiyanın tərkibində qaldı . 1859-cu ildə Moldova və Valaxiya knyazlıqları birləşdirildi. 1873-cü ildə isə təşkil edildi. Rusiya ilk dəfə olaraq, Qara dənizin Qafqaz sahillərində hərbi dəniz bazalarına yiyələndi. Həmçinin Buxarest müqaviləsi Dunay knyazlıqlarının imtiyazlarını və Serbiyanın tam müstəqilliyinin əsasını qoyan daxili özünüidarəetməni təmin etdi. Müqavilənin əsas müddəaları 25 sentyabr (7 oktyabr) 1826-cı ildə Akkerman Konvensiyası ilə təsdiq edildi.
Buxarest sülhü bağlandıqdan sonra qoşunların Prutsahili Moldovadan və digər tərəfdən çıxarılması, bir il müddətinə əmlakla bağlı sərəncam vermək hüququnun təmin edilməsi haqqında manifest nəşr olundu, bu müddət ərzində Prutun hər iki sahilində yaşayan sakinlər öz xahişləri ilə Türkiyə və Rusiya ərazilərinə köçməkdə, əmlaklarını satmaqda sərbəst idilər. Həmin il bir çox əmlakın satışı və mübadiləsi həyata keçirildi.
1812-ci ildən sonra Moldova knyazlığının hər iki hissəsində müxtəlif siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni mühitin inkişafı onların müxtəlif tarixi müqəddəratlarını əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdir.
İstinadlar
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası II cild. səh. 360.
- 1812 Bükreş antlaşmasının maddeleri ve önemi 2020-09-30 at the Wayback Machine
- "Bükreş antlaşması". 2021-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-08-22.
- Бухарестский мир // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Buxarest sulh muqavilesi Rusiya imperiyasi ile Osmanli imperiyasi arasinda baglanmis muqaviledir Muqavile neticesinde 1806 1812 ci illeri ehate eden Rusiya Osmanli muharibesine son qoyulmusdur Sulh danisiqlari hele 1811 ci ilin oktyabrinda Jurjevde turklerin esas quvvelerinin Russuk yaxinliginda indiki Ruse Bolqaristan meglubiyyetinden ve onlarin ekser hissesinin Slobodzeya yaxinliginda muhasireye alinmasindan sonra baslanmisdir Sultanin numayendesi Qalib efendi elece de ingilis ve fransiz diplomatlari her yolla danisiqlari lengitmeye calismis lakin Kutuzov Napoleonun Rusiyaya hucumu baslamazdan bir ay evvel danisiqlari basa catdirmisdir Osmanli dovleti de oz novbesinde muharibeden mumkun qeder az ziyanla cixmaq isteyirdi Buxarest muqavilesiBuxarest sulh muqavilesiMuqavileye uygun olaraq erazi bolgusu 1812 ci ilMuqavilenin tipi Sulh muqavilesiImzalanma tarixi 16 may 1812 ci ilImzalanma yeri Buxarest RuminiyaQuvveye minmesi 12 iyul 1812 ci il sertleri Bu razilasma sayesinde Rusiyanin cenub qerb serhedlerinin tehlukesizliyi temin edildi Anapa Poti ve Axalkelek Turkiyeye qaytarildi Qerbi Gurcustan hokmdarlarinin Rusiya vetendasligina konullu kecmesi neticesinde Rusiya terefinden ele kecirilmis Suxumi ve diger menteqeler Rusiyanin terkibinde qaldi Imzalayanlar Rusiya terefden bas komissar Mixail Illarionovic Qolenisev Kutuzov Turkiye terefden ise Ehmed pasa imzalamisdilar Terefler Rusiya ve Osmanli imperiyasi Uzun danisiqlardan sonra 28 may 1812 ci ilde Buxarestde sulh muqavilesi imzalandi Buxarest sulh muqavilesi 16 aciq ve 2 gizli maddeden ibaret idi Muqavileni Rusiya terefden Mixail Kutuzov Osmanli terefden imzalamisdir Muqavileye esasen Prut cayi serhed qebul edildi Osmanli dovleti Cenubi Qafqazdaki rus isgallarini tanimali oldu Dunay cayinda rus gemilerine uzme huququ verildi Dunay knyazliqlari ozunu idaretme Serbiya ise daxili muxtariyyat huququ qazandi Muqavile neticesinde Rusiya imperiyasi cenub serhedlerinin tehlukesizliyini temin etdi Dunay ordusunu ise qerb serhedlerinin mudafiesi ucun seferberliye aldi Osmanli dovleti serblere muxtariyyat huququnu tanimadi Napoleonun Rusiyaya hucumundan istifade eden osmanlilar serb usyanini yatirdi lakin Fransa ile muharibeden qalib cixan Rusiya serb meselesini daha qabariq sekilde qaldirmaga basladi Bu razilasma sayesinde Rusiyanin cenub qerb serhedlerinin tehlukesizliyi temin edildi ve Turkiye artiq Napoleonun Rusiyaya qarsi kampaniyasinda istirak ede bilmezdi Bu 1812 ci ilde Veten Muharibesi baslamazdan once Rusiyanin strateji veziyyetini yaxsilasdiran boyuk herbi ve diplomatik qelebe idi Dunay ordusu Rusiyanin qerb serhedlerini ehate eden qosunlari guclendirmek ucun yeniden orada yerlesdirile bilerdi Hemcinin Turkiye Fransa ile ittifaqdan cixdi Dorduncu maddeye gore Moldova knyazliginin serq hissesini sonralar Bessarabiya adi ile taninan Prut Dnestr cayi arasi erazisini Rusiyaya guzeste getdi Knyazligin qalan hissesi turk hakimiyyeti altinda qaldi Rusiya ile Porta arasinda serhed Prut cayi boyunca quruldu Altinci maddeye gore Rusiya Qafqazin silah gucune tutulmus butun noqtelerini Porta qaytarmali idi Anapa Poti ve Axalkelek Turkiyeye qaytarildi Qerbi Gurcustan hokmdarlarinin Rusiya vetendasligina konullu kecmesi neticesinde Rusiya terefinden ele kecirilmis Suxumi ve diger menteqeler Rusiyanin terkibinde qaldi 1859 cu ilde Moldova ve Valaxiya knyazliqlari birlesdirildi 1873 cu ilde ise teskil edildi Rusiya ilk defe olaraq Qara denizin Qafqaz sahillerinde herbi deniz bazalarina yiyelendi Hemcinin Buxarest muqavilesi Dunay knyazliqlarinin imtiyazlarini ve Serbiyanin tam musteqilliyinin esasini qoyan daxili ozunuidareetmeni temin etdi Muqavilenin esas muddealari 25 sentyabr 7 oktyabr 1826 ci ilde Akkerman Konvensiyasi ile tesdiq edildi Buxarest sulhu baglandiqdan sonra qosunlarin Prutsahili Moldovadan ve diger terefden cixarilmasi bir il muddetine emlakla bagli serencam vermek huququnun temin edilmesi haqqinda manifest nesr olundu bu muddet erzinde Prutun her iki sahilinde yasayan sakinler oz xahisleri ile Turkiye ve Rusiya erazilerine kocmekde emlaklarini satmaqda serbest idiler Hemin il bir cox emlakin satisi ve mubadilesi heyata kecirildi 1812 ci ilden sonra Moldova knyazliginin her iki hissesinde muxtelif siyasi sosial iqtisadi ve medeni muhitin inkisafi onlarin muxtelif tarixi muqedderatlarini evvelceden mueyyenlesdirmisdir IstinadlarAzerbaycan Sovet Ensiklopediyasi II cild seh 360 1812 Bukres antlasmasinin maddeleri ve onemi 2020 09 30 at the Wayback Machine Bukres antlasmasi 2021 05 16 tarixinde Istifade tarixi 2018 08 22 Buharestskij mir Voennaya enciklopediya v 18 t pod red V F Novickogo i dr SPb M Tip t va I D Sytina 1911 1915