Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birinci Kölə müharibəsi (lat. Primum Bellum servile) və ya Birinci Siciliya üsyanı (lat. Primo Rebellionem Siculis Confunditur) — e.ə. 135–132-ci illərdə Roma Respublikasına qarşı qaldırılan müvəffəqiyyətsiz . Müharibə Siciliya adasındakı Enna şəhərində baş verən kölə qiyamlarından təhriklənmişdi. Üsyana peyğambər olduğunu iddia edən, əvvəllər kölə olan Yevn və kilikiyalı (indiki Türkiyə) rəhbərlik edirdi. Kölələrin bir neçə kiçik qələbə çalmasından sonra, Siciliyaya böyük bir Roma legionu gəlmiş və üsyançıları məğlub etmişdir.
| Birinci Kölə müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | e.ə. 135–132 | ||
| Yeri | Siciliya, Axeya | ||
| Səbəbi | Kölələrin çox pis həyat tərzi | ||
| Nəticəsi | Romanın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Arxaplan
zamanı Karfegenin Hispaniyadan qovulmasından sonra, Siciliyada torpaq sahibliyinə böyük dəyişikliklər baş vermişdi. İtaliya möhtəkirləri adaya axın etmiş, böyük torpaq sahələrini ucuz qiymətə almış və Karfagen ına aid olan əmlak və mülkləri məcburi şəkildə almışdılar. Bu torpaq sahələri və mülklər sahibkarların edamından və sürgünündən sonra Roma hökumətinə verilmişdi.
Roma siciliyalıları öz həmvətənlərinin, soydaşlarının dərdlərindən zənginləşmişdilər. E.ə. II əsrin ortalarında Axeyadakı kölə sayı ölçüyəgəlməz idi. Siciliyalı Diodora görə, siyasi olaraq nüfuzlu quldarlar, əsasən Roma i öz kölələrini kifayət qədər qida və geyimlə təmin etmirdi, halbuki kölələr ən çətin işlərdə fəaliyyət göstərirdilər. Kölələr yaşamaq üçün quldurluğa üz çevirmişdi. Burada əziyyət çəkənlər kasıb siciliyalılar idi. Nüfuzlu quldarlarla münaqişəyə girmək istəməyən Roma hökuməti, vəziyyəti yaxşılaşdırmağa cəhd göstərmirdi. İllərlə artan gərginlik müharibə, ilə nəticələnmişdir.
Yevn
Kölələrin qaldırdığı üsyanın rəhbəri əslən suriyalı olan Yevn idi. O, kölələr arasında bir peyğambər və sehrbaz hesab edilirdi.
Yevn hələ kölə ikən, onun sahibi onu bir də konferansye təyin etmişdi. O, alov udmaq daxil olmaqla çoxlu sehr şoularını gerçəkləşdirə bilirdi. Çıxışları zamanı o, özünü döyəcləyərək “Siciliya cəmiyyəti rol dəyişikliyi yaşayacaq. Bu rol dəyişikliyində zadəgan auditoriyası ya öldürüləcək, ya da kölə ediləcək və mən kral olacam” deyirdi. Aqibətindən xəbərdar olmayan zadəgan tamaşaçılar Yevnin sözlərini məzhəkəli görürdü. Buna əlavə olaraq, o, ona dilənçipayı verənlərə öz krallığında mərhəmət edəcəyinə söz verirdi. O, üsyan vaxtı söz verdiyi zadəganların bəzilərinə mərhəmət göstərmişdir.
Müharibə
Üsyan e.ə. 136-cı ildə Enna şəhərində başladı. 400 köləyə rəhbərlik edən Yevn şəhər zadəganlarına qarşı qırğın törətdi. Şəhərdə baş verən qələbədən təhrikləşən daha 6,000 kölə üsyana qatıldı. Bu kölələr Yevni öz kralları seçmişdilər və ona "Antiox" adını vermişdilər. Kiçik ordunun böyük əməlləri un qulağına gəldi və o, 14,000 kölə ilə Yevnə kömək etməyə Siciliyaya getdi. burada general təyin edilmişdi. Siciliyadakı Roma qoşunları üsyana qarşı çıxmaq istəsələr də, bütün döyüşlərdə məğlub oldular.
E.ə. 135-ci ildə üsyançılar Kataniya və şəhərlərini işğal etdilər. E.ə. 134-cü ildə üsyançılar yerli pretorları – Manliyo, Lentulo və İpseyo məğlub etdilər. Bu hadisədən sonra, Roma Hökuməti üsyanı daha ciddiyə almış və axırda bir konsul göndərmək qərarına gəlmişdir. Bu konsul idi.
Flakk qüvvə sayı artıq 200,000-ə çatmış üsyançıları məğlub edə bilməmiş və nəticədə Messena (indika Messina) şəhəri e.ə. 133-cü ildə işğal edilmişdir. Üsyançıları məğlub etmək vəzifəsi artıq yə düşmüşdür. Pizon və yeni, daha güclü ordusu üsyançıları Messenada məğlub etdi.
E.ə 132-ci ildə üsyançıların idarəsi altında olan tərəfindən mühasirəyə alındı. Üsyançılar özlərini uzun müddət qoruya bildilər. Aclığa tapdıqları tək çarə kannibalizm (adamyeyənlik) idi. Onlar ilk olaraq uşaqları, daha sonra qadınları, axırda isə bir-birlərini yeməyə başladılar. Sonda, üsyançı rəhbərlərindən biri olan Serapion öz yoldaşlarına xəyanət etmiş, nəticədə üsyan yatırılmışdı. Əsir alınan bütün kölələrə Roma Respublikası konstitusiyasına əsasən ilk öncə işgəncə verildi, daha sonra isə kliflərindən körfəzə atılaraq öldürüldülər. Bundan çox keçməmiş, Yevn və un sığınacaqları – Roma ordusu tərəfindən azad edildi. Qalan üsyançılar çox keçməmiş məğlub edildilər. Beləliklə, üsyan sona çatdı.
Nəticə
Yevnin döyüşlərdə birbaşa iştirakı barədə çox məlumat yoxdur. Onun və generalı kilikiyalı haqda sadəcə Roma sərkərdələri məlumat vermişdir. Lakin, Yevn müharibə boyunca öz rütbəsini qoruya bilməsi və öz rəislərinin səlahiyyətlərini icra etməsi Yevnin bacarıqlı bir şəxs olduğunun bir sübutu idi. Kleon döyüşlərdə həlak olmuş, Yevn isə nə aparılmışdır, ancaq cəzalandırılmazdan əvvəl vəfat etmişdir.
Siciliyalı Diodora əsasən, üsyana 200,000 nəfər qatılmışdır, Onun yazdıqlarına görə, üsyanda kişilər, qadınlar və uşaqlar iştirak edirdi.Tit Livi və daha sonra üsyana 70,000 nəfərin qatıldığını yazıblar.
Əsir alınan üsyançıların bəzilərinə işgəncə verildi, onlar zəncirləndilər və həbsxanalara atıldılar, bəziləri isə yorucu işlərə tabe edildi. Həmin kölələrə yenə çox az qida və geyim verdilər və onlar yenə quldurluğa üz tutdular. İlk vaxtlarda bu problem aradan qaldırıldı, ancaq artan kölə sayı vəziyyəti daha da pisləşdirdi. Kölələr öz aralarında bandalar qurmağa başladılar. İlk vaxtlarda ucqar kəndlərə hücum edən və yağmalayan kölə bandaları, daha sonra şəhərətrafı kəndləri və qəsəbələrə vahimələndirdilər.
Bu, Qədim Romada baş verən ndən biri idi. Sonuncu müharibədə kölələrə məşhur qladiator Spartak rəhbərlik edirdi.
Mənbə
İstinadlar
- Foti və Konstantin Baqryanorodun Diodorun məruzələri, Brent D. Şau tərəfindən sitata gətirilmişdir. Spartacus and the Slave Wars: a brief history with documents. 80-81 və 88-89.
- Livi, Tit. Ab Urbe condĭta [Şəhərin qoyulmasından tarix] (lat). Roma. səh. 56.9.
- Livi, Tit. Ab Urbe condĭta [Şəhərin qoyulmasından tarix] (lat). Roma. səh. 56.2.
- Fotinin Diodorun məruzələri, Brent D. Şau tərəfindən sitata gətirilmişdir. Spartacus and the Slave Wars: a brief history with documents. 85.
- Periox və Orozi, Brent D. Şau tərəfindən sitata gətirilmişdir. Spartacus and the Slave Wars: a brief history with documents. 95 və 97.
Ədəbiyyat
- Livi, Tit. Ab Urbe condĭta [Şəhərin qoyulmasından tarix] (lat). Roma.
- Arnold. History of Rome. III (London buraxılışı). 317–318.
- D. Şau, Brent. Spartacus and the Slave Wars: a brief history with documents. 2001. 79–106.
- Engels, Deyvid. Ein syrisches Sizilien? Seleukidische Aspekte des Ersten Sizilischen Sklavenkriegs und der Herrschaft des Eunus-Antiochos. Polifemo. 2011. 233–251.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Birinci Kole muharibesi lat Primum Bellum servile ve ya Birinci Siciliya usyani lat Primo Rebellionem Siculis Confunditur e e 135 132 ci illerde Roma Respublikasina qarsi qaldirilan muveffeqiyyetsiz Muharibe Siciliya adasindaki Enna seherinde bas veren kole qiyamlarindan tehriklenmisdi Usyana peygamber oldugunu iddia eden evveller kole olan Yevn ve kilikiyali indiki Turkiye rehberlik edirdi Kolelerin bir nece kicik qelebe calmasindan sonra Siciliyaya boyuk bir Roma legionu gelmis ve usyancilari meglub etmisdir Birinci Kole muharibesiTarix e e 135 132Yeri Siciliya AxeyaSebebi Kolelerin cox pis heyat terziNeticesi Romanin qelebesiMunaqise terefleriRoma Respublikasi Siciliya koleleriKomandan lar Afrikali Ssipion YevnTereflerin quvvesiNamelum tex 70 000 200 000ItkilerAgir Olu Ekseriyyeti Esir Sag qalanlarin hamisiArxaplanzamani Karfegenin Hispaniyadan qovulmasindan sonra Siciliyada torpaq sahibliyine boyuk deyisiklikler bas vermisdi Italiya mohtekirleri adaya axin etmis boyuk torpaq sahelerini ucuz qiymete almis ve Karfagen ina aid olan emlak ve mulkleri mecburi sekilde almisdilar Bu torpaq saheleri ve mulkler sahibkarlarin edamindan ve surgununden sonra Roma hokumetine verilmisdi Roma siciliyalilari oz hemvetenlerinin soydaslarinin derdlerinden zenginlesmisdiler E e II esrin ortalarinda Axeyadaki kole sayi olcuyegelmez idi Siciliyali Diodora gore siyasi olaraq nufuzlu quldarlar esasen Roma i oz kolelerini kifayet qeder qida ve geyimle temin etmirdi halbuki koleler en cetin islerde fealiyyet gosterirdiler Koleler yasamaq ucun quldurluga uz cevirmisdi Burada eziyyet cekenler kasib siciliyalilar idi Nufuzlu quldarlarla munaqiseye girmek istemeyen Roma hokumeti veziyyeti yaxsilasdirmaga cehd gostermirdi Illerle artan gerginlik muharibe ile neticelenmisdir Yevn Kolelerin qaldirdigi usyanin rehberi eslen suriyali olan Yevn idi O koleler arasinda bir peygamber ve sehrbaz hesab edilirdi Yevn hele kole iken onun sahibi onu bir de konferansye teyin etmisdi O alov udmaq daxil olmaqla coxlu sehr soularini gerceklesdire bilirdi Cixislari zamani o ozunu doyecleyerek Siciliya cemiyyeti rol deyisikliyi yasayacaq Bu rol deyisikliyinde zadegan auditoriyasi ya oldurulecek ya da kole edilecek ve men kral olacam deyirdi Aqibetinden xeberdar olmayan zadegan tamasacilar Yevnin sozlerini mezhekeli gorurdu Buna elave olaraq o ona dilencipayi verenlere oz kralliginda merhemet edeceyine soz verirdi O usyan vaxti soz verdiyi zadeganlarin bezilerine merhemet gostermisdir MuharibeUsyan e e 136 ci ilde Enna seherinde basladi 400 koleye rehberlik eden Yevn seher zadeganlarina qarsi qirgin toretdi Seherde bas veren qelebeden tehriklesen daha 6 000 kole usyana qatildi Bu koleler Yevni oz krallari secmisdiler ve ona Antiox adini vermisdiler Kicik ordunun boyuk emelleri un qulagina geldi ve o 14 000 kole ile Yevne komek etmeye Siciliyaya getdi burada general teyin edilmisdi Siciliyadaki Roma qosunlari usyana qarsi cixmaq isteseler de butun doyuslerde meglub oldular E e 135 ci ilde usyancilar Kataniya ve seherlerini isgal etdiler E e 134 cu ilde usyancilar yerli pretorlari Manliyo Lentulo ve Ipseyo meglub etdiler Bu hadiseden sonra Roma Hokumeti usyani daha ciddiye almis ve axirda bir konsul gondermek qerarina gelmisdir Bu konsul idi Flakk quvve sayi artiq 200 000 e catmis usyancilari meglub ede bilmemis ve neticede Messena indika Messina seheri e e 133 cu ilde isgal edilmisdir Usyancilari meglub etmek vezifesi artiq ye dusmusdur Pizon ve yeni daha guclu ordusu usyancilari Messenada meglub etdi E e 132 ci ilde usyancilarin idaresi altinda olan terefinden muhasireye alindi Usyancilar ozlerini uzun muddet qoruya bildiler Acliga tapdiqlari tek care kannibalizm adamyeyenlik idi Onlar ilk olaraq usaqlari daha sonra qadinlari axirda ise bir birlerini yemeye basladilar Sonda usyanci rehberlerinden biri olan Serapion oz yoldaslarina xeyanet etmis neticede usyan yatirilmisdi Esir alinan butun kolelere Roma Respublikasi konstitusiyasina esasen ilk once isgence verildi daha sonra ise kliflerinden korfeze atilaraq oldurulduler Bundan cox kecmemis Yevn ve un siginacaqlari Roma ordusu terefinden azad edildi Qalan usyancilar cox kecmemis meglub edildiler Belelikle usyan sona catdi NeticeYevnin doyuslerde birbasa istiraki barede cox melumat yoxdur Onun ve generali kilikiyali haqda sadece Roma serkerdeleri melumat vermisdir Lakin Yevn muharibe boyunca oz rutbesini qoruya bilmesi ve oz reislerinin selahiyyetlerini icra etmesi Yevnin bacariqli bir sexs oldugunun bir subutu idi Kleon doyuslerde helak olmus Yevn ise ne aparilmisdir ancaq cezalandirilmazdan evvel vefat etmisdir Siciliyali Diodora esasen usyana 200 000 nefer qatilmisdir Onun yazdiqlarina gore usyanda kisiler qadinlar ve usaqlar istirak edirdi Tit Livi ve daha sonra usyana 70 000 neferin qatildigini yaziblar Esir alinan usyancilarin bezilerine isgence verildi onlar zencirlendiler ve hebsxanalara atildilar bezileri ise yorucu islere tabe edildi Hemin kolelere yene cox az qida ve geyim verdiler ve onlar yene quldurluga uz tutdular Ilk vaxtlarda bu problem aradan qaldirildi ancaq artan kole sayi veziyyeti daha da pislesdirdi Koleler oz aralarinda bandalar qurmaga basladilar Ilk vaxtlarda ucqar kendlere hucum eden ve yagmalayan kole bandalari daha sonra seheretrafi kendleri ve qesebelere vahimelendirdiler Bu Qedim Romada bas veren nden biri idi Sonuncu muharibede kolelere meshur qladiator Spartak rehberlik edirdi MenbeIstinadlar Foti ve Konstantin Baqryanorodun Diodorun meruzeleri Brent D Sau terefinden sitata getirilmisdir Spartacus and the Slave Wars a brief history with documents 80 81 ve 88 89 Livi Tit Ab Urbe condĭta Seherin qoyulmasindan tarix lat Roma seh 56 9 Livi Tit Ab Urbe condĭta Seherin qoyulmasindan tarix lat Roma seh 56 2 Fotinin Diodorun meruzeleri Brent D Sau terefinden sitata getirilmisdir Spartacus and the Slave Wars a brief history with documents 85 Periox ve Orozi Brent D Sau terefinden sitata getirilmisdir Spartacus and the Slave Wars a brief history with documents 95 ve 97 Edebiyyat Livi Tit Ab Urbe condĭta Seherin qoyulmasindan tarix lat Roma Arnold History of Rome III London buraxilisi 317 318 D Sau Brent Spartacus and the Slave Wars a brief history with documents 2001 79 106 Engels Deyvid Ein syrisches Sizilien Seleukidische Aspekte des Ersten Sizilischen Sklavenkriegs und der Herrschaft des Eunus Antiochos Polifemo 2011 233 251