Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bhillər,(ehtimal ki, dravid dilindəki bhil-kaman sözündəndir) - Qərbi Hindistanda qohum hind-ari xalqları qrupu.
 | |||||||||
| Blill xalqına aid uşaqlar | |||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 :16,908,907 (2001) | |||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||
| |||||||||
| Dili | |||||||||
| Bhili | |||||||||
| Dini | |||||||||
| Hinduizm, islam, xristian |
Etnik tərkibi
Bhillərin etnik əsasını, ehtimal ki, yerli əhali təşkil etmişdir. Bhillər endoqam qruplara bölünürlər: qametiyalar, katariyalar, minalar, mamalar ( ştatı), pauralar, tadvilər, qarasiyalar, dholilər, vasavalar (Qucarat və Maharaştra ştatı), danqilər, mevasilər, ravallar, bhaqaliyalar, bhilalarlar (Maharaştra ştatı), barelalar, minalar (Madhya-Pradeş ştatı); racputlarla qarışıq qruplar (bhilalalar, qarasiyalar, pateliyalar, minalar) daha üstün mövqe tuturlar. Bhillər adivasi qrupuna daxildirlər. Müxtəlif mənbələrə görə onların sayları 7 mln.-dan 13 mln. nəfərədəkdir (2006).
Dilləri və dinləri
Hind-ari dillərinin cənub-qərb qrupuna daxil olan bhili dilində danışırlar. Yazıları devanaqari əsasındadır. Həmçinin hind, Marath, Qucarat, dilləri yayılmışdır. Dindarların əksəriyyəti hinduistdir, təqribən 1 (bir) faizi xristian və müsəlmandır.
Tarixi
Bhillər haqqında ilk səhih məlumatlar IX-X əsrlərə aid racput salnamələridir. Bhil racəlikləri racputlarla (XX əsrədək bhil racələri racput hakimlərinin alınlarına hakimiyyət rəmzi olan tiku çəkmək hüququnu saxlamışdılar), moğollarla, marathlarla, ingilislərlə [[müharibələr aparmış, bəzən isə ittifaq bağlamışlar. XX əsrin I yarısında bhillərin muxtariyyət uğrunda hərəkatı formalaşdı. Ənənəvi mədəniyyətləri Cənubi Asiya xalqları üçün səciyyəvidir.
Əsas məşğuliyyətləri
Bhillərin əsas məşğuliyyətləri xış əkinçiliyi və heyvandarlıqdır, dağlıq yerlərdə talalarda toxa əkinçiliyi, ovçuluq (sadə kaman, bambukdan düzəldilmiş nizələr vasitəsilə), yığıcılıqdır (xüsusilə çiçək və mahua ağacının meyvələri). Hörmə sənəti inkişaf etmişdir, parça və keramikanı isə qonşu xalqlardan mübadilə yolu ilə əldə edirlər. Mövsümçülük geniş yayılmışdır.
Əhalinin sosial tərkibi
Çobanlar (qorilər) statusuna görə toxunulmazlara bərabər idilər; kənd təsərrüfatında çalışan fəhlələr, yarımasılı kəndlilər (halilər) və başqaları qucaratlıların, pacəstanlıların, marathların tərkibində ən aşağı kastaları təşkil edirlər. Şəhərlərdə ziyalılar mühüm mövqelərə malikdirlər.
Etnoqrafik xüsusiyyətləri
Yaşayış məskənləri pərakəndədir, evlərin divarları yarılmış bambuklardan hörülür. XX əsrədək kişilər bel sarğısı bağlayırdılar: qadınlar enli yubka, qısa köynək geyinir, örtükdən istifadə edirlər. Kişilər üçün silah gəzdirmək səciyyəvidir. Tatirovka yayılmışdır. Ata xətti ilə qohum olan ekzoqam nəsillərə (atak) bölgü qalmaqdadır. Ənənəvi məskənləri eyni nəslə mənsub olan yerli sakinləri başçı (qameti, mukhi, patel) tərəfindən idarə olunan ekzoqam qrup (bhala) təşkil edirlər; bir neşə bhala endoqam qrupda (pal) birləşir. Pal üzvləri özlərini gəlmələrdən (kaliyalar) fərqli olaraq "həqiqi Bhillər (paliyalar) hesab edirlər. Boşanma, təkrar evlənmə, levirat, sororat və s. adətlər var. Ölülərin şərəfinə döyüşçü təsviri olan stelalar ucaldılır. Yerli allahlara (Racə Pandha və onun arvadı Rani Pandhar; Dev Moqra dağı yanında qeyd olunan ilin əsas bayramlarından biri ona həsr edilir), əcdadlara (Baba-Dev; hər kəndin yanında onlara həsr olunmuş meşəlik - devastan var idi), şamanlara (badva) və kahinlərə sitayiş qalmaqdadır.
Şifahi yaradıcılıq
Allahlar haqqında miflər, etnogenetik əfsanələr, ilahə Velubai tərəfindən dünyanın yaranması haqqında nəğmələr (təbil dhakin müşayiəti ilə müğənni-qayanlar ifa edir), qəhrəmanlar haqqında mahnılar (gəzərgi müğənnilərin ifasında), sevgi mahnıları (gənc oğlanla qızın dialoqu şəklində) saxlanılmışdır. Populyar formalardan biri savanqdır (musiqi və rəqslə rəvayət). Racəstanda təqvim mərasimlərinə uyğunlaşdırılmış dairəvi rəqs-qhumar (sevgi, tərifləyici və s. mahnıların müşayiəti ilə qadın və kişilərin ifasında) yayılmışdır. Allah Bhayrayanatha sitayiş və məhsuldarlıq kultu ilə bağlı qayr (qauri) dini xoreoqrafik dramı şaravana və bhadra (iyul-avqust) aylarında kişilər tərəfindən ifa edilir; onun əsas qəhrəmanı rəqs zamanı transa düşən və hərəkətlərini parat və thali adlanan sinclərlə müşayiət edən bhoyyadır. Musiqi alətləri arasında ən çox böyük təbillər dhol və mandal,, kişik təbil durbari, qum saatı formasında olan təbil dhak; fleyta pauli, varqan qhanqlil geniş yayılmışdır. 1940-cı illərdə hind rəqqası və xoreoqrafı Uday Şankar öz tamaşalarında Bhillərin rəqs sənəti elementlərindən istifadə etmişdir.
Mənbə
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. IV cild. Bakı,2013. səh.7
- "Madhya Pradesh: Data Highlights the Scheduled Tribes" (PDF). Census of India 2001. Census Commission of India. 2008-12-19 tarixində (PDF).
- "Gujarat: Data Highlights the Scheduled Tribes" (PDF). Census of India 2001. Census. 2015-09-24 tarixində (PDF).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bhiller ehtimal ki dravid dilindeki bhil kaman sozundendir Qerbi Hindistanda qohum hind ari xalqlari qrupu Bhiller Blill xalqina aid usaqlarUmumi sayi 16 908 907 2001 Yasadigi erazilerMadhya Prades 5 993 921Qucarat 4 215 603Tripura 3 105 2001 DiliBhiliDiniHinduizm islam xristianEtnik terkibiBhillerin etnik esasini ehtimal ki yerli ehali teskil etmisdir Bhiller endoqam qruplara bolunurler qametiyalar katariyalar minalar mamalar stati pauralar tadviler qarasiyalar dholiler vasavalar Qucarat ve Maharastra stati danqiler mevasiler ravallar bhaqaliyalar bhilalarlar Maharastra stati barelalar minalar Madhya Prades stati racputlarla qarisiq qruplar bhilalalar qarasiyalar pateliyalar minalar daha ustun movqe tuturlar Bhiller adivasi qrupuna daxildirler Muxtelif menbelere gore onlarin saylari 7 mln dan 13 mln neferedekdir 2006 Dilleri ve dinleriHind ari dillerinin cenub qerb qrupuna daxil olan bhili dilinde danisirlar Yazilari devanaqari esasindadir Hemcinin hind Marath Qucarat dilleri yayilmisdir Dindarlarin ekseriyyeti hinduistdir teqriben 1 bir faizi xristian ve muselmandir TarixiBhiller haqqinda ilk sehih melumatlar IX X esrlere aid racput salnameleridir Bhil racelikleri racputlarla XX esredek bhil raceleri racput hakimlerinin alinlarina hakimiyyet remzi olan tiku cekmek huququnu saxlamisdilar mogollarla marathlarla ingilislerle muharibeler aparmis bezen ise ittifaq baglamislar XX esrin I yarisinda bhillerin muxtariyyet ugrunda herekati formalasdi Enenevi medeniyyetleri Cenubi Asiya xalqlari ucun seciyyevidir Esas mesguliyyetleriBhillerin esas mesguliyyetleri xis ekinciliyi ve heyvandarliqdir dagliq yerlerde talalarda toxa ekinciliyi ovculuq sade kaman bambukdan duzeldilmis nizeler vasitesile yigiciliqdir xususile cicek ve mahua agacinin meyveleri Horme seneti inkisaf etmisdir parca ve keramikani ise qonsu xalqlardan mubadile yolu ile elde edirler Movsumculuk genis yayilmisdir Ehalinin sosial terkibiCobanlar qoriler statusuna gore toxunulmazlara beraber idiler kend teserrufatinda calisan fehleler yarimasili kendliler haliler ve basqalari qucaratlilarin pacestanlilarin marathlarin terkibinde en asagi kastalari teskil edirler Seherlerde ziyalilar muhum movqelere malikdirler Etnoqrafik xususiyyetleriYasayis meskenleri perakendedir evlerin divarlari yarilmis bambuklardan horulur XX esredek kisiler bel sargisi baglayirdilar qadinlar enli yubka qisa koynek geyinir ortukden istifade edirler Kisiler ucun silah gezdirmek seciyyevidir Tatirovka yayilmisdir Ata xetti ile qohum olan ekzoqam nesillere atak bolgu qalmaqdadir Enenevi meskenleri eyni nesle mensub olan yerli sakinleri basci qameti mukhi patel terefinden idare olunan ekzoqam qrup bhala teskil edirler bir nese bhala endoqam qrupda pal birlesir Pal uzvleri ozlerini gelmelerden kaliyalar ferqli olaraq heqiqi Bhiller paliyalar hesab edirler Bosanma tekrar evlenme levirat sororat ve s adetler var Olulerin serefine doyuscu tesviri olan stelalar ucaldilir Yerli allahlara Race Pandha ve onun arvadi Rani Pandhar Dev Moqra dagi yaninda qeyd olunan ilin esas bayramlarindan biri ona hesr edilir ecdadlara Baba Dev her kendin yaninda onlara hesr olunmus meselik devastan var idi samanlara badva ve kahinlere sitayis qalmaqdadir Sifahi yaradiciliqAllahlar haqqinda mifler etnogenetik efsaneler ilahe Velubai terefinden dunyanin yaranmasi haqqinda negmeler tebil dhakin musayieti ile mugenni qayanlar ifa edir qehremanlar haqqinda mahnilar gezergi mugennilerin ifasinda sevgi mahnilari genc oglanla qizin dialoqu seklinde saxlanilmisdir Populyar formalardan biri savanqdir musiqi ve reqsle revayet Racestanda teqvim merasimlerine uygunlasdirilmis dairevi reqs qhumar sevgi terifleyici ve s mahnilarin musayieti ile qadin ve kisilerin ifasinda yayilmisdir Allah Bhayrayanatha sitayis ve mehsuldarliq kultu ile bagli qayr qauri dini xoreoqrafik drami saravana ve bhadra iyul avqust aylarinda kisiler terefinden ifa edilir onun esas qehremani reqs zamani transa dusen ve hereketlerini parat ve thali adlanan sinclerle musayiet eden bhoyyadir Musiqi aletleri arasinda en cox boyuk tebiller dhol ve mandal kisik tebil durbari qum saati formasinda olan tebil dhak fleyta pauli varqan qhanqlil genis yayilmisdir 1940 ci illerde hind reqqasi ve xoreoqrafi Uday Sankar oz tamasalarinda Bhillerin reqs seneti elementlerinden istifade etmisdir MenbeAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi IV cild Baki 2013 seh 7 Madhya Pradesh Data Highlights the Scheduled Tribes PDF Census of India 2001 Census Commission of India 2008 12 19 tarixinde PDF Gujarat Data Highlights the Scheduled Tribes PDF Census of India 2001 Census 2015 09 24 tarixinde PDF