Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belarus ədəbiyyatı — belarus dilində və ya belarus müəllifləri tərəfindən yazılmış ədəbiyyat.
Ümumi məlumat
Belarus ərazisində ədəbiyyatın inkişafı X əsrdə xristianlığın qəbulu və qədim slavyan dilində yazının yayılması ilə əlaqədardır. Bu dövrdən başlayaraq indiki Belarus ərazisində dini və dünyəvi yazılı abidələr tərcümə olunmaqla yanaşı, orijinal əsərlər də yaradılırdı (Kirill Turovskinin “Nə sihətlər”i, XII əsr və s.). XIII əsrin 2-ci yarısı– XV əsrdə salnamələr (“Belarus-Litva salnaməsi”, 1446 və s.), hüquqi aktlar qədim Belarus dilində tərtib olunurdu. XIV əsrin sonlarından katolik kilsəsinin təsiri artır, polyaklaşdırma və latın dilinin yayılması prosesi güclənirdi. Ədəbiyyat qədim Belarus latın və polyak dillərində yaradılırdı. XV əsrin sonu – XVI əsrdə Belarus ərazisində Avropa İntibah və Reformasiya ideyaları yayıldı. İlk dəfə şərqi slavyanlarda kitab çapı yarandı: F. Skorina “Əhdi ətiq”in 23 kitabını qədim Belarus dilinə çevirərək Praqada (1517–19) çap etdirdi. Latın ədəbiyyatı N. Qussovskinin “Zubr haqqında nəğmə” (XVI əsrin əvvəlləri) epik poeması ilə təmsil olunurdu. “Bıxovetsin xronikası” (XVI əsrdə tərtib edilmişdir) salnamələr toplusunda tarixi nəsr və belletristika elementləri mövcuddur. XVI əsrin 2-ci yarısında polyaklaşdırma siyasətinin gücləndirilməsi fonunda Reformasiya publisistikasında, satira və bəlağət nəsrində katolisizmə qarşı müqavimət artırdı.
XVII-XVIII əsrlər
XVII əsrdə satirik və polemik ədəbiyyat inkişaf etmişdi (“Meleşkanın bəhsi” və s.). 1697-ci ildə Polşa seyminin qədim Belarus dilində kitabların nəşrini qadağan etməsi XVIII əsrdə Belarus ədəbiyyatının inkişafını ləngitdi. Lakin bu dövrdə ilk dəfə danışıq dilindən istifadə etməklə komediya janrında əsərlər (“Komediya”, K. Maraşevski, 1787) yaradılırdı.
XIX əsr
XIX əsrin 1-ci yarısında romantizmin təsir ilə xalqın folkloruna, tarixinə və adətlərinə maraq artdı. Xalq poeziyası nümunələri yazıya alındı və çap olundu (“Kənd nəğmələri...”. Y. Çeçot, 1837–46; 6 toplu). Satirik parodiya poemaları (XIX əsrin 1-ci yarısı anonim poemaları: “Astarına çevrilmiş Eneida”, “Taras Parnasda”) yarandı. 1866-cı ildə V.İ. Dunin-Martsinkeviç “Pinsk şlyaxtası” komediyası ilə milli teatrın əsasını qoydu. XIX əsrin 2-ci yarısı Belarus ədəbiyyatında milli özünüdərkin oyanışı (Y. Luçinanın poeziyası) müşahidə olunurdu. 1863-cü il üsyanının başçısı Kastus Kalinovskinin publisistikası Belarus ədəbiyyatı tarixində mühüm yertuturdu. F.K. Boquşeviç “Belarus tütəyi” (1891) poeziya toplusunun müqəddiməsində irəli sürdüyü milli dirçəliş proqramında Belarus ədəbi dilinin formalaşmasını təxirəsalınmaz məsələ hesab edirdi.
XX əsr
XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində yeni Belarus ədəbiyyatı banilərinin (Ş. Yadvigin, Tyotka, Y. Kupala, Y. Kolas, M.A. Boqdanoviç, T. Qart nı və b.) yaradıcılığında kəndli obrazı əsas yer tu turdu. Poeziyada Avropa lirikasının klassik forma və janrlarından istifadə olunurdu (Boqdanoviç; Kupala və Kolasın sonetləri). Belarus bədii nəsri (Kolas, Yadvigin, Z. Byadulya, M. Qoretski və b.-nın hekayələri) yaranır, dramaturgiya (Kupala, F. Alexnoviç) inkişaf edir, ədəbi tənqid (Y. Karski, A. Lutskeviç) formalaşırdı.
Belarusdilinə dövlət statusunun veril məsi, belaruslaşdırma mədəni siyasəti 1920-ci illərdə ədəbiyyatın güclü inkişafına, onun mövzu və obraz sistemində yeniliklərə yol açdı. Ədəbi dövri nəşrlər (“Polımya” jurnalı, 1922), yazıçı birlikləri (“Maladnyak”, 1923; “Uzvışşa”, 1926 və s.) meydana gəldi.
Müasir dövr
XX əsrin 2-ci yarısında Belarus yazıçılarının yaradıcılığında müharibə mövzusu başlıca yer tuturdu. Roman janrında epik meyillərin güclənməsi M. Lınkovun “Unu dulmaz günlər” (1948–58) tetralogiyası və İ. Melejin “Minsk istiqaməti” (1949–52) romanında əksini tapmışdır. 50-ci illərin ortaları, 60-cı illər Belarus ədəbiyyatında qəhrəmanlıq, mənəvi seçim, insanın şərə qarşı çıxa bilməsi mövzuları geniş yer tuturdu (R. Borodulin, Q. Buravkin, V. Korotkeviç, V. Bıkov və b.). 70-ci illərdə ədəbi tənqid və ədəbiyyatşünaslıq inkişaf edir (A. Adamoviç, S. Alek sandroviç, V. Borisenko, V. Kolesnik, O. Loyko və b.), ədəbiyyat tarixi və nəzəriyyəsinə dair əsərlər, görkəmli Belarus yazıçıları haqqında monoqrafiyalar nəşr olunurdu. 1970–2000-ci illərdə Belarus ədəbiyyatının əsas janrına çevrilmiş romanla yanaşı müasir cəmiyyətin kəskin problemlərinə toxunan sənədli nəsr də (A. Adamoviç, Y. Brıl, V. Kolesnik, S. Aleksieviç) inkişaf edir, Çernobıl mövzusuna xüsusi yer verilir (“Sular acı oldu” sənədli povesti, V. Gigeviç və O. Çernov, 1991; “Çernobıl duası”, S. Aleksieviç, 1997). Poeziya xeyli janr-üslub müxtəlifliyi əldə edir. Belarus mühacir şairlərinin (N. Arsenyeva, A. Solovey və M. Sednevin lirikası) əsərləri çap olunur. P. Brovkanın “Günlər keçir” kitabı, Y. Kupala, Y. Kolas, P. Qlebka, A. Kuleşov, M. Tank, Y. Brıl və b. Belarus yazıçılarının bir sıra əsəri Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. “Azərbaycan nağılları”, S. Vurğunun bir sıra şeirləri, M. İbrahimovun “Gələcək gün” romanı, Əbülhəsənin “Tamaşa qarının nəvələri” povesti, həmçinin başqa Azərbaycan şair və yazıçılarının əsərləri Balarus dilin də nəşr olunmuşdur.
Ədəbiyyat
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN .
- Александровіч С. Х. Пуцявіны роднага слова. — Мн.: Выдавецтва БДУ, 1971. — 245 с.
- Александровіч С. Х. Слова — багацце : Літ.-крытыч. арт. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1981. — 413 с.
- Александровіч С. Х., Александровіч В. С. Беларуская літаратура XIX-пачатку XX ст. : Хрэстаматыя крыт. матэрыялаў. — Мн.: Выд-ва БДУ, 1978. — 256 с.
- Беларуская літаратура : ХІ—ХХ стст.: Дапам. для шк., ліцэяў, гімназій, ВНУ / А. І. Бельскі, У. Г. Кароткі, П. І. Навуменка і інш.. — 2-е выд., дапрац. — Мн., 2001.
- Беларускія пісьменнікі (1917-1990) : Даведнік / Склад. А. К. Гардзіцкі. — Мн.: Маст.літ., 1994. — 652 с. — ISBN 5-340-00709-X.
İstinadlar
- Роўда І.С. Гісторыя беларускай літаратуры ХI—ХIХ стагоддзя. 2022-03-26 at the Wayback Machine Пад рэдакцыяй: Т.П. Казаковай.2007.75.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Belarus edebiyyati belarus dilinde ve ya belarus muellifleri terefinden yazilmis edebiyyat Umumi melumatBelarus erazisinde edebiyyatin inkisafi X esrde xristianligin qebulu ve qedim slavyan dilinde yazinin yayilmasi ile elaqedardir Bu dovrden baslayaraq indiki Belarus erazisinde dini ve dunyevi yazili abideler tercume olunmaqla yanasi orijinal eserler de yaradilirdi Kirill Turovskinin Ne sihetler i XII esr ve s XIII esrin 2 ci yarisi XV esrde salnameler Belarus Litva salnamesi 1446 ve s huquqi aktlar qedim Belarus dilinde tertib olunurdu XIV esrin sonlarindan katolik kilsesinin tesiri artir polyaklasdirma ve latin dilinin yayilmasi prosesi guclenirdi Edebiyyat qedim Belarus latin ve polyak dillerinde yaradilirdi XV esrin sonu XVI esrde Belarus erazisinde Avropa Intibah ve Reformasiya ideyalari yayildi Ilk defe serqi slavyanlarda kitab capi yarandi F Skorina Ehdi etiq in 23 kitabini qedim Belarus diline cevirerek Praqada 1517 19 cap etdirdi Latin edebiyyati N Qussovskinin Zubr haqqinda negme XVI esrin evvelleri epik poemasi ile temsil olunurdu Bixovetsin xronikasi XVI esrde tertib edilmisdir salnameler toplusunda tarixi nesr ve belletristika elementleri movcuddur XVI esrin 2 ci yarisinda polyaklasdirma siyasetinin guclendirilmesi fonunda Reformasiya publisistikasinda satira ve belaget nesrinde katolisizme qarsi muqavimet artirdi XVII XVIII esrler XVII esrde satirik ve polemik edebiyyat inkisaf etmisdi Meleskanin behsi ve s 1697 ci ilde Polsa seyminin qedim Belarus dilinde kitablarin nesrini qadagan etmesi XVIII esrde Belarus edebiyyatinin inkisafini lengitdi Lakin bu dovrde ilk defe danisiq dilinden istifade etmekle komediya janrinda eserler Komediya K Marasevski 1787 yaradilirdi XIX esr XIX esrin 1 ci yarisinda romantizmin tesir ile xalqin folkloruna tarixine ve adetlerine maraq artdi Xalq poeziyasi numuneleri yaziya alindi ve cap olundu Kend negmeleri Y Cecot 1837 46 6 toplu Satirik parodiya poemalari XIX esrin 1 ci yarisi anonim poemalari Astarina cevrilmis Eneida Taras Parnasda yarandi 1866 ci ilde V I Dunin Martsinkevic Pinsk slyaxtasi komediyasi ile milli teatrin esasini qoydu XIX esrin 2 ci yarisi Belarus edebiyyatinda milli ozunuderkin oyanisi Y Lucinanin poeziyasi musahide olunurdu 1863 cu il usyaninin bascisi Kastus Kalinovskinin publisistikasi Belarus edebiyyati tarixinde muhum yertuturdu F K Boqusevic Belarus tuteyi 1891 poeziya toplusunun muqeddimesinde ireli surduyu milli dircelis proqraminda Belarus edebi dilinin formalasmasini texiresalinmaz mesele hesab edirdi XX esr Yanka Kupala XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde yeni Belarus edebiyyati banilerinin S Yadvigin Tyotka Y Kupala Y Kolas M A Boqdanovic T Qart ni ve b yaradiciliginda kendli obrazi esas yer tu turdu Poeziyada Avropa lirikasinin klassik forma ve janrlarindan istifade olunurdu Boqdanovic Kupala ve Kolasin sonetleri Belarus bedii nesri Kolas Yadvigin Z Byadulya M Qoretski ve b nin hekayeleri yaranir dramaturgiya Kupala F Alexnovic inkisaf edir edebi tenqid Y Karski A Lutskevic formalasirdi Belarusdiline dovlet statusunun veril mesi belaruslasdirma medeni siyaseti 1920 ci illerde edebiyyatin guclu inkisafina onun movzu ve obraz sisteminde yeniliklere yol acdi Edebi dovri nesrler Polimya jurnali 1922 yazici birlikleri Maladnyak 1923 Uzvissa 1926 ve s meydana geldi Muasir dovr XX esrin 2 ci yarisinda Belarus yazicilarinin yaradiciliginda muharibe movzusu baslica yer tuturdu Roman janrinda epik meyillerin guclenmesi M Linkovun Unu dulmaz gunler 1948 58 tetralogiyasi ve I Melejin Minsk istiqameti 1949 52 romaninda eksini tapmisdir 50 ci illerin ortalari 60 ci iller Belarus edebiyyatinda qehremanliq menevi secim insanin sere qarsi cixa bilmesi movzulari genis yer tuturdu R Borodulin Q Buravkin V Korotkevic V Bikov ve b 70 ci illerde edebi tenqid ve edebiyyatsunasliq inkisaf edir A Adamovic S Alek sandrovic V Borisenko V Kolesnik O Loyko ve b edebiyyat tarixi ve nezeriyyesine dair eserler gorkemli Belarus yazicilari haqqinda monoqrafiyalar nesr olunurdu 1970 2000 ci illerde Belarus edebiyyatinin esas janrina cevrilmis romanla yanasi muasir cemiyyetin keskin problemlerine toxunan senedli nesr de A Adamovic Y Bril V Kolesnik S Aleksievic inkisaf edir Cernobil movzusuna xususi yer verilir Sular aci oldu senedli povesti V Gigevic ve O Cernov 1991 Cernobil duasi S Aleksievic 1997 Poeziya xeyli janr uslub muxtelifliyi elde edir Belarus muhacir sairlerinin N Arsenyeva A Solovey ve M Sednevin lirikasi eserleri cap olunur P Brovkanin Gunler kecir kitabi Y Kupala Y Kolas P Qlebka A Kulesov M Tank Y Bril ve b Belarus yazicilarinin bir sira eseri Azerbaycan diline tercume edilmisdir Azerbaycan nagillari S Vurgunun bir sira seirleri M Ibrahimovun Gelecek gun romani Ebulhesenin Tamasa qarinin neveleri povesti hemcinin basqa Azerbaycan sair ve yazicilarinin eserleri Balarus dilin de nesr olunmusdur Edebiyyat Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi ISBN 978 9952 441 00 0 Aleksandrovich S H Pucyaviny rodnaga slova Mn Vydavectva BDU 1971 245 s Aleksandrovich S H Slova bagacce Lit krytych art Mn Mastackaya litaratura 1981 413 s Aleksandrovich S H Aleksandrovich V S Belaruskaya litaratura XIX pachatku XX st Hrestamatyya kryt materyyalay Mn Vyd va BDU 1978 256 s Belaruskaya litaratura HI HH stst Dapam dlya shk liceyay gimnazij VNU A I Belski U G Karotki P I Navumenka i insh 2 e vyd daprac Mn 2001 Belaruskiya pismenniki 1917 1990 Davednik Sklad A K Gardzicki Mn Mast lit 1994 652 s ISBN 5 340 00709 X IstinadlarRoyda I S Gistoryya belaruskaj litaratury HI HIH stagoddzya 2022 03 26 at the Wayback Machine Pad redakcyyaj T P Kazakovaj 2007 75