Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Başkənd əməliyyatı — 1992-cü ilin avqustunda, Birinci Qarabağ müharibəsinin əvvəllərində, Ermənistan Silahlı Qüvvələri və Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə qarşı Başkənd, o cümlədən Gədəbəy rayonunun Mutudərə və Qasımağalı kəndlərinin nəzarəti uğrunda başladılan hərbi hücum əməliyyatı.
| Başkənd əməliyyatı | |||
|---|---|---|---|
| Birinci Qarabağ müharibəsi | |||
 Başkəndin ümumi görüntüsü. 2016-cı il. | |||
| Tarix | 6 avqust 1992 – 8 avqust 1992 (2 gün) | ||
| Yeri | Başkənd, Ermənistan Mutudərə və Qasımağalı, Gədəbəy, Azərbaycan | ||
| Nəticəsi | Azərbaycanın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| İtkilər | |||
| |||
Əsası XIX əsrdə qoyulan Başkənd sovet dövründə sərhəddən 18 kilometr (11 mil) uzaqlıqda, Azərbaycan ərazisi tərəfindən əhatələnmiş bir Ermənistan eksklavına çevrilmişdi. 6 avqust 1992-ci ildə erməni qüvvələri Başkənd ilə əlaqə qurmaq üçün Mutudərə və Qasımağalı kəndlərini işğal etmişdir. Növbəti gün Azərbaycan tərəfi əraziyə canlı qüvvə, artilleriya və tank bölmələri cəlb edir. 8 avqustda keçirilən əməliyyat Mutudərə və Qasımağalı işğaldan azad edilmiş, növbəti hədəf Başkənd olmuşdur. Ermənilərin ciddi müqavimətinə baxmayaraq, onlar həmin gün təslim olaraq kəndi təhvil vermişdir.
Zəmin
Başkəndin əsası 1845-ci ildə qoyulmuşdur. İlk adı Başkənd olan kəndin adı 1890-cı ildə dəyişdirilərək Arsvaşen adlandırılmışdır. Sovet dövründə Başkənd Ermənistanın Azərbaycan–Ermənistan sərhədindən 18 kilometr (11 mil) aralıda yerləşən eksklavına çevrilmişdi. Təqribən 50 kv. metkilor (5,000 ha) ərazini əhatə edən kənddə 1991-ci ildə 3 minə yaxın erməni yaşayırdı.
1991-ci ilin mayında Ermənistan Daxili İşlər Nazirliyi Başkənd sakinlərinin Çaykənd əməliyyatı çərçivəsində hansısa bir əməliyyatın qarşısını almaq üçün silahlarını təhvil verməsi barədə məlumat yaymışdır. 1992-ci ilin yayında Azərbaycan qüvvələri Qarabağda böyükmiqyaslı əməliyyata başlamışdır. Goranboy əməliyyatı çərçivəsində Ağdərə işğaldan azad edilmiş, Azərbaycan keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ərazisinin təxminən 40%-nə nəzarəti bərpa etmişdir.ATƏT-in Minsk Qrupunun təklifi ilə Azərbaycan 9 iyul 1992-ci ildə 30 günlük atəşkəsə razı olmuş, lakin Ermənistandan cavab gəlməmişdir. 5 avqustda 60 günlük atəşkəs təklif edilmişdi. Ermənistan tərəfi bunu dərhal qəbul etsə də, Azərbaycandan cavab gəlməmişdir. Azərbaycanın ATƏT-in Minsk Qrupundakı nümayəndə heyətinin üzvü Nadir Mehdiyev münaqişəyə son qoymaq üçün bir sıra təkliflərlə çıxış etmişdi. 7–8 avqust tarixlərində Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin şəxsi nümayəndələri Nadir Mehdiyev və David Şahnəzəryan Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin binasında görüşdülər. Növbəti gün saziş layihəsi təsdiq olunmaq üçün Bakı və İrəvana göndərilmişdi.
Döyüş
5 avqust 1992-ci ildə Çəmbərək və Başkənd ətrafında döyüşlər baş vermişdir. Növbəti gün Ermənistan Silahlı Qüvvələri Başkənd ilə əlaqə yaratmaq üçün Gədəbəy rayonunun Mutudərə və Qasımağalı kəndlərini işğal edir. Növbəti gün İsgəndər Aznaurovun artilleriya bölmələri və Eldar Salmanovun rəhbərlik etdiyi tankçılar bölüyü əraziyə cəlb olunur. Planlaşdırılan əməliyyatlara xüsusi təyinatlı qüvvələr də cəlb edilir.
Azərbaycanın hücum əməliyyatı 8 avqustda başlayır. Dilqəm Əliyevin komandanlığındakı qüvvələr Mutudərə və Qasımağalı kəndlərini işğaldan azad edir. Qalan azərbaycanlı qüvvələr Başkəndə doğru irəliləyir. Azərbaycan qüvvələri Ermənistan Daxili İşlər Nazirliyinin sərhəd alayının bölmələrini anklavdan qovaraq kəndi azad edir, lakin Ermənistan mənbələri yerli əhalinin təslim olaraq kəndi Azərbaycana təhvil verdiyini bildirir.
Nəticə
Azərbaycan mənbələri döyüş zamanı 300 erməni hərbçisinin öldürüldüyünü, bir neçə tankın məhv edildiyini bildirmişdir. Ermənistan mənbələri döyüş zamanı erməni tərəfindən ölüm halının olmadığını qeyd etmiş, lakin 29 nəfərin itkin düşdüyünü əlavə etmişdir. Kəndin erməni əhalisi məcburi olaraq Ermənistana köçmüş, əsasən Çəmbərəkə yerləşdirilmişdir. Başkənd erməniləri həmçinin, azərbaycanlı sakinlərinin qovulduğu Cıvıxlı kəndinə, o cümlədən Qubadlı və Zəngilan rayonlarına da köçmüşdür. Arsvaşenin adı dəyişdirilərək yenidən Başkənd adlandırılmışdır. 1992-ci ildən sonra kəndin sakinləri azərbaycanlılardan ibarətdir.
Ermənistan Prezidenti Levon Ter-Petrosyan 10 avqustdakı çıxışında Azərbaycanı Ermənistan Respublikası ilə elan olunmamış müharibəyə başlamaqda günahlandırmışdı. O, kömək üçün Müstəqil Dövlətlər Birliyinin digər üzvlərinə də müraciət etmişdi. Başkənd Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı xarici qüvvə tərəfindən ələ keçirilən eksklavlardan biridir. Azərbaycanın Kərki, Yuxarı Əskipara, Sofulu və Barxudarlı kəndləri Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.
Bu məsələ İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra gündəmə gəlmiş, yeni mübahisələrə səbəb olmuşdur. 2021-ci ildə keçirilən seçkilər zamanı Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Başkəndin Azərbaycanın işğal altında olan eksklavları ilə dəyişdirilməli olduğunu bildirmişdi.
Mənbə
İstinadlar
- Kizlinq, 2009. səh. 31
- Sukiasyan, 2021
- de Vaal, 2021
- IWPR, 2011
- Yunusov, 2005. səh. 48
- HRW, 1994. səh. 92
- Reuters, 1991
- Kazimirov, 2014. səh. 56
- Kazimirov, 2014. səh. 386
- Kazimirov, 2014. səh. 73
- Middle East Journal, 1993
- Güneyli, 2020
- Jiroxov, 2012. səh. 263
- Ruqman, 1992. səh. 6
- Bədəlyan, 2019
- Reuters, 1992
- ATƏT, 2005. səh. 18–19
- Kazimirov, 2014. səh. 368, 543
- PCGN, 2021. səh. 4
- İsayev, 2021
Ədəbiyyat
- Kazimirov, Vladimir. Peace to Karabakh. Russia's Mediation in the Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict (ingilis). Moskva: VES MIR. 2014. ISBN .
- Kizlinq, Con Bredi. Rediscovering Armenia (ingilis). İrəvan: Tigran Mets. 2001. ISBN .
- "Cold Comfort for Displaced Armenian Villagers". (ingilis). 12 fevral 2011.
- de Vaal, Tomas. "Unfinished Business in the Armenia-Azerbaijan Conflict" (ingilis). 11 fevral 2021. 13 yanvar 2022 tarixində .
- Jiroxov, Mixail. Семена распада. войны и конфликты на территории бывшего СССР (rus). Moskva: BHV-Peterburg. 2012. ISBN .
- Ruqman, Conatan. "'Turkish troops 'not helping Azeris'". The Guardian (ingilis). London. 13 avqust 1992 – Newspaper.com vasitəsilə.
- "Chronology July 16, 1992-October 15, 1992". Middle East Journal (ingilis). Middle East Institute. 47 (1). 1993. JSTOR 4328531.
- "Soviet Army Is Reported to Attack And Occupy 2 Armenian Villages". Reuters (ingilis). 10 may 1991. 11 oktyabr 2021 tarixində – The New York Times vasitəsilə.
- Sukiasyan, Hamo. "The process of drawing the borders between Armenia and Azerbaijan in the 1920s". Heinrich-Böll-Stiftung (ingilis). 6 iyul 2021. 29 noyabr 2021 tarixində .
- "Armenia Seeks Help in Fighting Azerbaijan". Reuters (ingilis). 10 avqust 1992. 28 noyabr 2021 tarixində – The New York Times vasitəsilə.
- Fate of ex-Soviet exclaves uncertain in the wake of Armenia-Azerbaijan war. Eurasianet (ingilis). 29 iyul 2021. 24 noyabr 2021 tarixində .
- Report of the OSCE Fact-Finding Mission (FFM) to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno-Karabakh (PDF) (ingilis). Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı. 2005.
- Bədəlyan, Naira. . Arminfo (ingilis). 5 dekabr 2019. 2021-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-15.
- Yunusov, Arif. Karabakh: Past and Present (ingilis). Bakı: Turan İnformasiya Agentliyi. 2005. ISBN .
- Azerbaijan: Seven Years of Conflict in Nagorno-Karabakh (ingilis). Human Rights Watch, . 1994. ISBN .
- Toponymic Factfile, Azerbaijan (PDF). Permanent Committee on Geographical Names (ingilis). Müdafiə Nazirliyi. yanvar 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baskend emeliyyati 1992 cu ilin avqustunda Birinci Qarabag muharibesinin evvellerinde Ermenistan Silahli Quvveleri ve Daxili Isler Nazirliyi terefinden Azerbaycan Silahli Quvvelerine qarsi Baskend o cumleden Gedebey rayonunun Mutudere ve Qasimagali kendlerinin nezareti ugrunda basladilan herbi hucum emeliyyati Baskend emeliyyatiBirinci Qarabag muharibesiBaskendin umumi goruntusu 2016 ci il Tarix 6 avqust 1992 1992 08 06 8 avqust 1992 1992 08 08 2 gun Yeri Baskend Ermenistan Mutudere ve Qasimagali Gedebey AzerbaycanNeticesi Azerbaycanin qelebesiMunaqise terefleri Ermenistan AzerbaycanKomandan lar Levon Ter Petrosyan Vazgen Sarkisyan Qurgen Dalibaltayan Ebulfez Elcibey Rehim Qaziyev Isgender AznaurovItkiler300 herbci helak olmusdur Azerbaycan menbelerine gore 29 nefer itkin dusmusdur Ermenistan menbelerine gore Namelum Esasi XIX esrde qoyulan Baskend sovet dovrunde serhedden 18 kilometr 11 mil uzaqliqda Azerbaycan erazisi terefinden ehatelenmis bir Ermenistan eksklavina cevrilmisdi 6 avqust 1992 ci ilde ermeni quvveleri Baskend ile elaqe qurmaq ucun Mutudere ve Qasimagali kendlerini isgal etmisdir Novbeti gun Azerbaycan terefi eraziye canli quvve artilleriya ve tank bolmeleri celb edir 8 avqustda kecirilen emeliyyat Mutudere ve Qasimagali isgaldan azad edilmis novbeti hedef Baskend olmusdur Ermenilerin ciddi muqavimetine baxmayaraq onlar hemin gun teslim olaraq kendi tehvil vermisdir ZeminBaskendin esasi 1845 ci ilde qoyulmusdur Ilk adi Baskend olan kendin adi 1890 ci ilde deyisdirilerek Arsvasen adlandirilmisdir Sovet dovrunde Baskend Ermenistanin Azerbaycan Ermenistan serhedinden 18 kilometr 11 mil aralida yerlesen eksklavina cevrilmisdi Teqriben 50 kv metkilor 5 000 ha erazini ehate eden kendde 1991 ci ilde 3 mine yaxin ermeni yasayirdi 1991 ci ilin mayinda Ermenistan Daxili Isler Nazirliyi Baskend sakinlerinin Caykend emeliyyati cercivesinde hansisa bir emeliyyatin qarsisini almaq ucun silahlarini tehvil vermesi barede melumat yaymisdir 1992 ci ilin yayinda Azerbaycan quvveleri Qarabagda boyukmiqyasli emeliyyata baslamisdir Goranboy emeliyyati cercivesinde Agdere isgaldan azad edilmis Azerbaycan kecmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti erazisinin texminen 40 ne nezareti berpa etmisdir ATET in Minsk Qrupunun teklifi ile Azerbaycan 9 iyul 1992 ci ilde 30 gunluk ateskese razi olmus lakin Ermenistandan cavab gelmemisdir 5 avqustda 60 gunluk ateskes teklif edilmisdi Ermenistan terefi bunu derhal qebul etse de Azerbaycandan cavab gelmemisdir Azerbaycanin ATET in Minsk Qrupundaki numayende heyetinin uzvu Nadir Mehdiyev munaqiseye son qoymaq ucun bir sira tekliflerle cixis etmisdi 7 8 avqust tarixlerinde Azerbaycan ve Ermenistan prezidentlerinin sexsi numayendeleri Nadir Mehdiyev ve David Sahnezeryan Rusiya Xarici Isler Nazirliyinin binasinda gorusduler Novbeti gun sazis layihesi tesdiq olunmaq ucun Baki ve Irevana gonderilmisdi Doyus5 avqust 1992 ci ilde Cemberek ve Baskend etrafinda doyusler bas vermisdir Novbeti gun Ermenistan Silahli Quvveleri Baskend ile elaqe yaratmaq ucun Gedebey rayonunun Mutudere ve Qasimagali kendlerini isgal edir Novbeti gun Isgender Aznaurovun artilleriya bolmeleri ve Eldar Salmanovun rehberlik etdiyi tankcilar boluyu eraziye celb olunur Planlasdirilan emeliyyatlara xususi teyinatli quvveler de celb edilir Azerbaycanin hucum emeliyyati 8 avqustda baslayir Dilqem Eliyevin komandanligindaki quvveler Mutudere ve Qasimagali kendlerini isgaldan azad edir Qalan azerbaycanli quvveler Baskende dogru irelileyir Azerbaycan quvveleri Ermenistan Daxili Isler Nazirliyinin serhed alayinin bolmelerini anklavdan qovaraq kendi azad edir lakin Ermenistan menbeleri yerli ehalinin teslim olaraq kendi Azerbaycana tehvil verdiyini bildirir NeticeBaskendin xeritesi Azerbaycan menbeleri doyus zamani 300 ermeni herbcisinin oldurulduyunu bir nece tankin mehv edildiyini bildirmisdir Ermenistan menbeleri doyus zamani ermeni terefinden olum halinin olmadigini qeyd etmis lakin 29 neferin itkin dusduyunu elave etmisdir Kendin ermeni ehalisi mecburi olaraq Ermenistana kocmus esasen Cembereke yerlesdirilmisdir Baskend ermenileri hemcinin azerbaycanli sakinlerinin qovuldugu Civixli kendine o cumleden Qubadli ve Zengilan rayonlarina da kocmusdur Arsvasenin adi deyisdirilerek yeniden Baskend adlandirilmisdir 1992 ci ilden sonra kendin sakinleri azerbaycanlilardan ibaretdir Ermenistan Prezidenti Levon Ter Petrosyan 10 avqustdaki cixisinda Azerbaycani Ermenistan Respublikasi ile elan olunmamis muharibeye baslamaqda gunahlandirmisdi O komek ucun Musteqil Dovletler Birliyinin diger uzvlerine de muraciet etmisdi Baskend Dagliq Qarabag munaqisesi zamani xarici quvve terefinden ele kecirilen eksklavlardan biridir Azerbaycanin Kerki Yuxari Eskipara Sofulu ve Barxudarli kendleri Ermenistan Silahli Quvveleri terefinden isgal edilmisdir Bu mesele Ikinci Qarabag muharibesinden sonra gundeme gelmis yeni mubahiselere sebeb olmusdur 2021 ci ilde kecirilen seckiler zamani Ermenistanin bas naziri Nikol Pasinyan Baskendin Azerbaycanin isgal altinda olan eksklavlari ile deyisdirilmeli oldugunu bildirmisdi MenbeIstinadlar Kizlinq 2009 seh 31 Sukiasyan 2021 de Vaal 2021 IWPR 2011 Yunusov 2005 seh 48 HRW 1994 seh 92 Reuters 1991 Kazimirov 2014 seh 56 Kazimirov 2014 seh 386 Kazimirov 2014 seh 73 Middle East Journal 1993 Guneyli 2020 Jiroxov 2012 seh 263 Ruqman 1992 seh 6 Bedelyan 2019 Reuters 1992 ATET 2005 seh 18 19 Kazimirov 2014 seh 368 543 PCGN 2021 seh 4 Isayev 2021 Edebiyyat Kazimirov Vladimir Peace to Karabakh Russia s Mediation in the Settlement of the Nagorno Karabakh Conflict ingilis Moskva VES MIR 2014 ISBN 978 5 7777 0568 6 Kizlinq Con Bredi Rediscovering Armenia ingilis Irevan Tigran Mets 2001 ISBN 9993052280 Cold Comfort for Displaced Armenian Villagers ingilis 12 fevral 2011 de Vaal Tomas Unfinished Business in the Armenia Azerbaijan Conflict ingilis 11 fevral 2021 13 yanvar 2022 tarixinde Jiroxov Mixail Semena raspada vojny i konflikty na territorii byvshego SSSR rus Moskva BHV Peterburg 2012 ISBN 978 5 9775 0817 9 Ruqman Conatan Turkish troops not helping Azeris The Guardian ingilis London 13 avqust 1992 Newspaper com vasitesile Chronology July 16 1992 October 15 1992 Middle East Journal ingilis Middle East Institute 47 1 1993 JSTOR 4328531 Soviet Army Is Reported to Attack And Occupy 2 Armenian Villages Reuters ingilis 10 may 1991 11 oktyabr 2021 tarixinde The New York Times vasitesile Sukiasyan Hamo The process of drawing the borders between Armenia and Azerbaijan in the 1920s Heinrich Boll Stiftung ingilis 6 iyul 2021 29 noyabr 2021 tarixinde Armenia Seeks Help in Fighting Azerbaijan Reuters ingilis 10 avqust 1992 28 noyabr 2021 tarixinde The New York Times vasitesile Fate of ex Soviet exclaves uncertain in the wake of Armenia Azerbaijan war Eurasianet ingilis 29 iyul 2021 24 noyabr 2021 tarixinde Report of the OSCE Fact Finding Mission FFM to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno Karabakh PDF ingilis Avropada Tehlukesizlik ve Emekdasliq Teskilati 2005 Bedelyan Naira Arminfo ingilis 5 dekabr 2019 2021 11 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 01 15 Yunusov Arif Karabakh Past and Present ingilis Baki Turan Informasiya Agentliyi 2005 ISBN 950021135811 Azerbaijan Seven Years of Conflict in Nagorno Karabakh ingilis Human Rights Watch 1994 ISBN 9781564321428 Toponymic Factfile Azerbaijan PDF Permanent Committee on Geographical Names ingilis Mudafie Nazirliyi yanvar 2021