Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Divanxana meydanı və ya Bazarbaşı — Gəncə qapısından keçdikdə Şuşa qalası daxilində yerləşən ilk və ən böyük şəhər meydanıdır. Şəhərin ən böyük ticarət küçəsi olan Rasta bazar öz başlanğıcını məhz bu meydandan götürür.
| Divanxana meydanı | |
|---|---|
 Meydanın XIX əsrin sonlarına aid fotosu | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Şuşa |
| Yerləşir | Şuşa |
| Aidiyyatı | Şuşa Tarix-Memarlıq Qoruğu |
| Tikilmə tarixi | XIX əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qarabağ xan sarayının qarşısında yerləşən Divanxana meydanı Şuşa şəhərinin tarixi qeyd edilməmiş baş planına əsasən XIX əsrin I yarısına kimi sarayı əhatə edən qala divarlarının (qəsr də adlandırılır) içində olmaqla qalanın digər hissələrindən təcrid edilmişdi. Həmin dövrdə meydan ərazisində Qarabağ xan sarayı kompleksinə aid müxtəlif köməkçi tikililər yerləşirdi.
Qarabağ xanlığının Rusiya imperiyasına birləşdirilməsindən sonra Şuşada aparılan yenidənqurma işləri zamanı Xan sarayını əhatə edən qala divarlarının bir hissəsi, o cümlədən meydan ərazisində yerləşən tikililər sökülmüş, bundan sonra Divanxana meydanı ictimayətə açılmışdır. Həmin dövrdən sonra meydan həm də "Bazarbaşı" adlandırılmağa başlayır. Dövrümüzə kimi saxlanılmış bu adın meydana gəlməsinin əsas səbəbi o zamanlar inkişaf etdirilən və ticarət sıraları yerləşdirilmiş Rasta bazar küçəsinin öz başlanğıcını məhz bu meydandan götürməsidir.
Xüsusiyyətləri
XVIII əsrdən Şuşanın əsas ticarət küçəsi olan şəhərdə aparılan yenidənqurma işlərindən sonra öz ticari əhəmiyyətini itirir. Bu zaman inşa edilən Rasta bazar küçəsi bir xətt üzrə inşa edilmiş səliqəli ticarət sıraları ilə şəhərin əsas ticarət küçəsinə çevrilir. Həmin küçə öz başlanğıcını Divanxana meydanından götürür. Meydanın şimalında qala divarları və bürcləri ilə əhatə olunmuş Qarabağ xan sarayı, şərq tərəfində isə Divanxana binası yerləşirdi. Qarabağ xanlığının Rusiya imperiyasına birləşdirilməsindən sonra şəhərə rus əsgərlərinin yerləşdirilməsi ilə əlaqəli olaraq Divanxana binasında dəyişikliklər edilərək pravoslav kilsəsi kimi istifadə edilmişdir.
Şuşa şəhərinin 1855-ci ildə hazırlanmış baş planına əsasən meydanın cənub və qərb hissələrində karvansaraylar, şərqində isə ticarət sıraları yerləşirdi. Buna görə şəhərin əsas meydanı həm də ticarət meydanı rolunu oynayırdı.
Şəhərin digər əraziləri ilə müqayisədə daha sakit relyefli yerdə qərarlaşan Divanxana meydanı Qarabağ xan sarayı və Divanxana binasının qarşısında olmaqla, həm də müxtəlif təntənəli mərasimlərin (o cümlədən Novruz bayramının) keçirilmə məkanı idi. Xan ordusunun, daha sonra isə Rusiya imperiyasının şəhərdə yerləşən silahlı qüvvələrinin toplantıları da bu meydanda təşkil edilirdi.
Meydan ətrafında yerləşən binalar
Qarabağ xan sarayı
Qarabağ xan sarayı Qarabağ xanlığının banisi Pənahəli xanın iqamətgahı olmuş tarixi saraydır. Pənahəli xannın dövründə saray xanın iqamətgahı olmaqla yanaşı, həm də xan ailəsi ilə birlikdə bu sarayda yaşamışdır. Qarabağ xan sarayı Şuşadakı ən qədim tikililərdən biri olmaqla, Şuşa qalası ilə eyni dövrdə inşa edilmiş və qala divarları ilə əhatə olunmuşdur. Bu baxımdan, Qarabağ xan sarayı bir növ qala içində qalanı xatırladır. Bəzi mənbələrdə sarayın qəsr adlandırılması da onun ciddi müdafiə sisteminə malik olması ilə əlaqəlidir.
Divanxana meydanının şimalında yerləşən iri saray kompleksi təkcə meydanın deyil, eyni zamanda Şuşa şəhərinin (Yuxarı Gövhər ağa məscidi ilə birlikdə) əsas kompozisiya dominantlarından biridir.
Şahbulaq qəsrində olduğu kimi bu qəsrlərin də girişləri şimal istiqamətində yerləşir. Birbaşa girişdən müdafiə olunmaq üçün qapının qarşısında Г formalı keçidə malik prizmatik örtüklə tamamlanan qüllə ucaldılmışdı. Pənahəli xanın qəsrinin yuxarı hissələri saxlanmamışdır. E. Avalov ehtimal edir ki, Pənahəli xanın qəsri və Qaraböyük xanım qəsrində də Şahbulaq qəsrində olduğu kimi kvadrat formalı qüllə ikimərtəbəli olmuşdur.
İki mərtəbəli saray binasında çoxlu sayda otaqlar, o cümlədən T formalı böyük parad zalı yerləşir. Zal, binanın kompozisiya mərkəzi rolunu oynayır. Bu zal iki tərəfdən nəhəng qaldırılan şəbəkə pəncərələrə malik idi.
Bazarbaşı karvansarası
Bazarbaşı karvansarası Divanxana meydanının cənubunda yerləşməklə meydanın cənub sərhədlərini formalaşdırır. Karvansaranın inşası XIX əsrə aid edilir. Avalov 51 Karvansara cənubdan Divanxana meydanına çıxan iki paralel küçə — Rasta bazar və Saatlı küçələri arasında yerləşir. Karvansaranın cənubda inşa edilməsi Divanxana meydanının cənuba doöru uzanan ticarət küçələri ilə əlaqəni təmin edirdi.
Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarası
Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarası Divanxana meydanının cənub-şərq tərəfində yerləşir. Karvansara XIX əsrdə inşa edilmişdir. Bina planda kvadrat formaya malikdir. Karvansarayın cənub fasadı Divanxana meydanının memarlıq ansamblını uğurla tamamlamışdır.
Müqəddəs Georgi kilsəsi
Müqəddəs Georgi kilsəsi Divanxana meydanının şərq tərəfində yerləşirdi. Kilsə binası əvvəl Qarabağ xanının Divanxanası olmuş, rus əsgərlərinin Şuşada yerləşdirilməsindən sonra isə bəzi əlavələr edilərək pravoslav kilsəsinə çevrilmişdir. 1970-ci illərdə kilsəyə çevrilmiş qədim Divanxana binası tamamilə dağıdılaraq, yerində mədəniyyət evi inşa edilmişdir.
Üçnefli bazilika formasına malik binanın zərf formalı tavanı həm fasad divarları, həm də ibadət zalında olan on iki taxta sütun vasitəsiylə saxlanırdı. Kilsə, biri cənubda, digəri isə qərbdə yerləşən iki tağlı girişə və səkkiz pəncərəyə malik idi. Kilsənin altarı düzbucaqlı formada idi.
Binanın qərb tərəfinə əlavə edilmiş zəng qülləsi rus kilsə memarlığı üçün ənənəvi olan forma və örtüyə malik idi. Zəng qülləsinə aparan pilləkən isə ibadət zalının cənub-qərb tərəfində yerləşdirilmişi.
İstinadlar
- Авалов, 1977. səh. 49
- Авалов, 1977. səh. 50
- Авалов, 1977. səh. 51
- Авалов, 1977. səh. 25
- Город Шуша. Дворец карабахских ханов //. Азербайджан (Исторические и достопримечательные места) / Под общей редакцией М. А. Казиева. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР. 1960. 92.
- . bvahan.com. 2017-06-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyul 2018.
Ədəbiyyat
- Авалов, Э. В. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм. 1977.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Divanxana Divanxana meydani ve ya Bazarbasi Gence qapisindan kecdikde Susa qalasi daxilinde yerlesen ilk ve en boyuk seher meydanidir Seherin en boyuk ticaret kucesi olan Rasta bazar oz baslangicini mehz bu meydandan goturur Divanxana meydaniMeydanin XIX esrin sonlarina aid fotosu39 45 43 sm e 46 44 35 s u Olke AzerbaycanSeher SusaYerlesir SusaAidiyyati Susa Tarix Memarliq QoruguTikilme tarixi XIX esr Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQarabag xan sarayinin qarsisinda yerlesen Divanxana meydani Susa seherinin tarixi qeyd edilmemis bas planina esasen XIX esrin I yarisina kimi sarayi ehate eden qala divarlarinin qesr de adlandirilir icinde olmaqla qalanin diger hisselerinden tecrid edilmisdi Hemin dovrde meydan erazisinde Qarabag xan sarayi kompleksine aid muxtelif komekci tikililer yerlesirdi Qarabag xanliginin Rusiya imperiyasina birlesdirilmesinden sonra Susada aparilan yenidenqurma isleri zamani Xan sarayini ehate eden qala divarlarinin bir hissesi o cumleden meydan erazisinde yerlesen tikililer sokulmus bundan sonra Divanxana meydani ictimayete acilmisdir Hemin dovrden sonra meydan hem de Bazarbasi adlandirilmaga baslayir Dovrumuze kimi saxlanilmis bu adin meydana gelmesinin esas sebebi o zamanlar inkisaf etdirilen ve ticaret siralari yerlesdirilmis Rasta bazar kucesinin oz baslangicini mehz bu meydandan goturmesidir XususiyyetleriDivanxana meydaninin erazisi Qarabag xan sarayinin qala divarlari daxilinde XIX esrin evvelleri XVIII esrden Susanin esas ticaret kucesi olan seherde aparilan yenidenqurma islerinden sonra oz ticari ehemiyyetini itirir Bu zaman insa edilen Rasta bazar kucesi bir xett uzre insa edilmis seliqeli ticaret siralari ile seherin esas ticaret kucesine cevrilir Hemin kuce oz baslangicini Divanxana meydanindan goturur Meydanin simalinda qala divarlari ve burcleri ile ehate olunmus Qarabag xan sarayi serq terefinde ise Divanxana binasi yerlesirdi Qarabag xanliginin Rusiya imperiyasina birlesdirilmesinden sonra sehere rus esgerlerinin yerlesdirilmesi ile elaqeli olaraq Divanxana binasinda deyisiklikler edilerek pravoslav kilsesi kimi istifade edilmisdir Susa seherinin 1855 ci ilde hazirlanmis bas planina esasen meydanin cenub ve qerb hisselerinde karvansaraylar serqinde ise ticaret siralari yerlesirdi Buna gore seherin esas meydani hem de ticaret meydani rolunu oynayirdi Seherin diger erazileri ile muqayisede daha sakit relyefli yerde qerarlasan Divanxana meydani Qarabag xan sarayi ve Divanxana binasinin qarsisinda olmaqla hem de muxtelif tenteneli merasimlerin o cumleden Novruz bayraminin kecirilme mekani idi Xan ordusunun daha sonra ise Rusiya imperiyasinin seherde yerlesen silahli quvvelerinin toplantilari da bu meydanda teskil edilirdi Meydan etrafinda yerlesen binalarQarabag xan sarayi Qarabag xan sarayi Divanxana meydaninin simal terefinde yerlesir Esas meqale Qarabag xan sarayi Qarabag xan sarayi Qarabag xanliginin banisi Penaheli xanin iqametgahi olmus tarixi saraydir Penaheli xannin dovrunde saray xanin iqametgahi olmaqla yanasi hem de xan ailesi ile birlikde bu sarayda yasamisdir Qarabag xan sarayi Susadaki en qedim tikililerden biri olmaqla Susa qalasi ile eyni dovrde insa edilmis ve qala divarlari ile ehate olunmusdur Bu baximdan Qarabag xan sarayi bir nov qala icinde qalani xatirladir Bezi menbelerde sarayin qesr adlandirilmasi da onun ciddi mudafie sistemine malik olmasi ile elaqelidir Divanxana meydaninin simalinda yerlesen iri saray kompleksi tekce meydanin deyil eyni zamanda Susa seherinin Yuxari Govher aga mescidi ile birlikde esas kompozisiya dominantlarindan biridir Sahbulaq qesrinde oldugu kimi bu qesrlerin de girisleri simal istiqametinde yerlesir Birbasa girisden mudafie olunmaq ucun qapinin qarsisinda G formali kecide malik prizmatik ortukle tamamlanan qulle ucaldilmisdi Penaheli xanin qesrinin yuxari hisseleri saxlanmamisdir E Avalov ehtimal edir ki Penaheli xanin qesri ve Qaraboyuk xanim qesrinde de Sahbulaq qesrinde oldugu kimi kvadrat formali qulle ikimertebeli olmusdur Iki mertebeli saray binasinda coxlu sayda otaqlar o cumleden T formali boyuk parad zali yerlesir Zal binanin kompozisiya merkezi rolunu oynayir Bu zal iki terefden neheng qaldirilan sebeke pencerelere malik idi Bazarbasi karvansarasi Bazarbasi karvansarasi Divanxana meydaninin cenubunda yerlesmekle meydanin cenub serhedlerini formalasdirir Karvansaranin insasi XIX esre aid edilir Avalov 51 Karvansara cenubdan Divanxana meydanina cixan iki paralel kuce Rasta bazar ve Saatli kuceleri arasinda yerlesir Karvansaranin cenubda insa edilmesi Divanxana meydaninin cenuba dooru uzanan ticaret kuceleri ile elaqeni temin edirdi Aga Qehreman Mirsiyab oglunun karvansarasi Esas meqale Aga Qehreman Mirsiyab oglunun karvansarayi Aga Qehreman Mirsiyab oglunun karvansarasi Divanxana meydaninin cenub serq terefinde yerlesir Karvansara XIX esrde insa edilmisdir Bina planda kvadrat formaya malikdir Karvansarayin cenub fasadi Divanxana meydaninin memarliq ansamblini ugurla tamamlamisdir Muqeddes Georgi kilsesi Muqeddes Georgi kilsesi Divanxana meydaninin serq terefinde yerlesirdi Kilse binasi evvel Qarabag xaninin Divanxanasi olmus rus esgerlerinin Susada yerlesdirilmesinden sonra ise bezi elaveler edilerek pravoslav kilsesine cevrilmisdir 1970 ci illerde kilseye cevrilmis qedim Divanxana binasi tamamile dagidilaraq yerinde medeniyyet evi insa edilmisdir Ucnefli bazilika formasina malik binanin zerf formali tavani hem fasad divarlari hem de ibadet zalinda olan on iki taxta sutun vasitesiyle saxlanirdi Kilse biri cenubda digeri ise qerbde yerlesen iki tagli girise ve sekkiz pencereye malik idi Kilsenin altari duzbucaqli formada idi Binanin qerb terefine elave edilmis zeng qullesi rus kilse memarligi ucun enenevi olan forma ve ortuye malik idi Zeng qullesine aparan pilleken ise ibadet zalinin cenub qerb terefinde yerlesdirilmisi IstinadlarAvalov 1977 seh 49 Avalov 1977 seh 50 Avalov 1977 seh 51 Avalov 1977 seh 25 Gorod Shusha Dvorec karabahskih hanov Azerbajdzhan Istoricheskie i dostoprimechatelnye mesta Pod obshej redakciej M A Kazieva Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1960 92 bvahan com 2017 06 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 iyul 2018 EdebiyyatAvalov E V Arhitektura goroda Shushi i problemy sohraneniya ego istoricheskogo oblika Baku Elm 1977 Hemcinin baxSusa Dovlet Tarix Memarliq Qorugu