Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bala İbrahim oğlu Əfəndiyev (1893, Çaykənd, Qazax qəzası – 1938, Bakı) — bolşevik dövlət xadimi, Azərbaycanda və Ermənistanda Sovet hakimiyyətinin qurulması uğrunda fəal mübariz, repressiya qurbanı.
| Bala Əfəndiyev | |
|---|---|
| Bala İbrahim oğlu Əfəndiyev | |
 | |
  | |
| 1927 – 1929 | |
| Sonrakı | Əli Tağızadə |
| 1935 – 1937 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Çaykənd, Qaraqoyunlu mahalı, Qazax qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vəfat səbəbi | güllələnmə |
| Dəfn yeri | məlum deyil |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Partiya |  Kommunist partiyası |
| Fəaliyyəti | inqilabçı |
| Atası | İbrahim Əfəndi (1860-1893) |
| Anası | Yaqut xanım |
| Həyat yoldaşı | Fatma Əfəndiyeva (1906-1982) |
| Uşağı | Nazim (1932-1953) |
Həyatı və fəaliyyəti
Bala Əfəndiyev 1893-cü ildə Gəncə quberniyası, Qazax uyezdi, Qaraqoyunlu mahalının Çaykənd kəndində ruhani ailəsində doğulub. Onun mənsub olduğu Əfəndilər nəslinin başçısı, babası Hacı Alı Əfəndi təhsilli din xadimi, kəndin ruhani rəhbəri olub. Əfəndilər nəsli Qaraqoyunlu dərəsinin imkanlı, sayılıb-seçilən nəsillərdən idi. Bala dünyaya gəlməmiş atası İbrahim Əfəndi dünyasını dəyişir. Balanın tərbiyəsi ilə əmisi molla Məhəmməd Əfəndi və atalığı Hacı Əhməd Əfəndi məşğul olurlar. Bala öz kəndlərində molla məktəbini bitirir. Daha sonra əmiləri Balada elm və sənətə olan böyük həvəsi görüb, onu 1907-ci ildə Qazaxda təzə açılmış rus məktəbinin hazırlıq siniflərində təhsil almağa göndərirlər. Bala Əfəndiyev həmin siniflərdə təhsilini davam etdirir, rus dilinə yiyələnir[2]və 1912-ci ildə məktəbi bitirir.
Sərbəst həyat arzusu gənc Balanı 1913-cü ildə Bakıya gətirir. Burada o Zabratdakı "Molot" zavodunda işə düzəlir. Fəhlə hərəkatına qoşulur, şəxsi keyfiyyətləri sayəsində tez bir zamanda gənc aktiv fəhlə liderinə çevrilir, peşəkar inqilabçı kimi yetişir, Hacı Əli təxəllüsü ilə tanınır. Mənşəyinə uyğun olmasa da solçuluq, bolşevizm ideologiyasını qəbul edir və həyatının faciəvi sonunadək onlara sadiq qalır. 1917-ci ilin may ayında müsəlman kommunistlərinin Hümmət təşkilatına qəbul edilir. Bakı sovetinə və onun İcraiyyə komitəsinə üzv seçilir.
Qafqaz bolşeviklərin nəzarətinə keçdikdən sonra B. Əfəndiyev məsul vəzifələrdə çalışır. O cümlədən, 1922–1929-cu illərdə Ermənistan SSR-da mühüm postlar tutur.
B. Əfəndiyev İrəvanda fəaliyyəti zamanı Azərbaycan dilində "Rəncbər" və "Zəngi" qəzetlərinin nəşrinə nail olur və onlara baş redaktor kimi bilavasitə rəhbərlik edir. İrəvanda Azərbaycan (o vaxtkl adı ilə Türk) Pedaqoji texnikumununun açılmasını təşkil edir. Bu təhsil müəssəsi Ermənistanda Azərbaycan məktəbləri üçün pedaqoji kadrların hazırlanmasında mühüm rol oynayır. İrəvan Azərbaycan Dram teatrının işini bərpa etdirir, onun da fəaliyyətində şəxsən iştirak edir, hətta ehtiyac olduqda özü və həyat yoldaşı Fatma Əfəndiyeva xanım da səhnədə rol alırlar. 20-ci illərdə Azərbaycan dili latın qrafikasına keçir və Qərbi Azərbaycanda latın əlifbasına keçidə B. Əfəndiyev rəhbərlik edir.
Tutduğu vəzifələr
- 1918-ci il may-iyul Bakı Sovetinin Kəndlilərlə iş üzrə komissarı.
- 1920–1921-ci illər Gəncə İnqilabi Komitəsinin sədr müavini, Gəncə şəhər milisinin rəisi.
- 1921–1922-ci illər Şamxor qəzası inqilabi komitəsinin sədri.
- 1922–1924-cü illər Ermənistan SSR Daxii İşlər Xalq Komissarının müavini.
- 1924–1927-ci illər Ermənistan Kommunist partiyası Mərkəzi Komitəsinin millətlər şöbəsinin müdiri.
- 1927–1929-cu illər Ermənistan SSR İctimai Təminatı Xalq komissarı (naziri).
- 1929-cu il Zaqafqaziya Federasiyası fəhlə-kəndli müfəttişliyi Xalq Komissarlığının kollegiya üzvü (Tiflis).
- 1929–1933-cü illər Azərbaycan Kommunist partiyası Mərkəzi Təftiş Komissiyasının məsul katibi, eyni zamanda Azərbaycan SSR fəhlə-kəndli müfəttişliyi Xalq Komissarının müavini.
- 1933–1934-cü illər Sabirabad rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri.
- 1934–1935 Lənkəran rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri.
- 1935–1937-ci illər Azərbaycan KP Zaqatala rayon komitəsinin birinci katibi.
Bəzi məlumatlara əsasən həbsindən az əvvəl Azərbaycan SSR Yüngül Sənaye Xalq komissarı vəzifəsinə təyin edilibmiş.
B. Əfəndiyev dəfələrlə Azərbaycan KP MK və Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin, Ermənistan KP MK və Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin, habelə Zaqafqaziya MİK-nin üzvü seçilib. 1924-cü ildə SSRİ Sovetlərinin 2-ci qurultayının, 1930-cu ildə Ümumittifaq KP(b) 16-cı qurultayının nümayəndəsi olub.
Ermənistanda və Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması uğrunda fəal mübariz, hər iki respublikada yüksək vəzifələrdə çalışmış məşhur partiya və dövlət xadimi B. Əfəndiyev bir çoxları kimi, siyasi repressiya qurbanı olmuşdur. O, 1937-ci ilin avqust ayında həbs edilmiş və 08 yanvar 1938-ci ildə güllələnmişdir. Onun ömür-gün yoldaşı Fatma xanım Əfəndiyeva da 8 il müddətinə azadlıqdan mərhum edilmişdir. Hər ikisi 1955-ci ildə tam bəraət qazanmışlar.
Qaraqoyunluların təkidi və tələbi ilə Çaykənd orta məktəbinə Bala Əfəndiyevin adı verilmiş və məktəbin qarşısında 1973-cü ildə onun büstü qoyulmuşdur.
Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Bala Əfəndiyevin əmisi qızı və eyni zamanda həyat yoldaşı, 1906-cı ildə Çaykənddə anadan olmuş Fatma xanım da ilk təhsilini Çaykənddə almışdır.
Haqqında yazılanlar
- T. Miralayevin 1972-ci ildə "Ayastan" nəşriyyatı tərəfindən İrəvanda nəşr etdirdiyi "Bala Əfəndiyev" adlı bioqrafik oçerki.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-15.
2. N. Süleymanov, T. Miralayev, "Bala Əfəndiyev" Bakı, 1975
3. "Активные борцы за cоветскую власть в Азербайджане", səh. 108–109, Bakı 1957-ci il ,
4. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, 4-cü cild, səh. 244–245, Bakı 1980-ci il
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bala Ibrahim oglu Efendiyev 1893 Caykend Qazax qezasi 1938 Baki bolsevik dovlet xadimi Azerbaycanda ve Ermenistanda Sovet hakimiyyetinin qurulmasi ugrunda feal mubariz repressiya qurbani Bala EfendiyevBala Ibrahim oglu EfendiyevErmenistan SSR ictimai teminat komissari1927 1929SonrakiEli TagizadeZaqatala rayon Partiya Komitesinin birinci katibi1935 1937Sexsi melumatlarDogum tarixi 1893Dogum yeri Caykend Qaraqoyunlu mahali Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 8 yanvar 1938Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat sebebi gullelenmeDefn yeri melum deyilMilliyyeti azerbaycanliPartiya Kommunist partiyasiFealiyyeti inqilabciAtasi Ibrahim Efendi 1860 1893 Anasi Yaqut xanimHeyat yoldasi Fatma Efendiyeva 1906 1982 Usagi Nazim 1932 1953 Heyati ve fealiyyetiBala Efendiyev 1893 cu ilde Gence quberniyasi Qazax uyezdi Qaraqoyunlu mahalinin Caykend kendinde ruhani ailesinde dogulub Onun mensub oldugu Efendiler neslinin bascisi babasi Haci Ali Efendi tehsilli din xadimi kendin ruhani rehberi olub Efendiler nesli Qaraqoyunlu deresinin imkanli sayilib secilen nesillerden idi Bala dunyaya gelmemis atasi Ibrahim Efendi dunyasini deyisir Balanin terbiyesi ile emisi molla Mehemmed Efendi ve ataligi Haci Ehmed Efendi mesgul olurlar Bala oz kendlerinde molla mektebini bitirir Daha sonra emileri Balada elm ve senete olan boyuk hevesi gorub onu 1907 ci ilde Qazaxda teze acilmis rus mektebinin hazirliq siniflerinde tehsil almaga gonderirler Bala Efendiyev hemin siniflerde tehsilini davam etdirir rus diline yiyelenir 2 ve 1912 ci ilde mektebi bitirir Serbest heyat arzusu genc Balani 1913 cu ilde Bakiya getirir Burada o Zabratdaki Molot zavodunda ise duzelir Fehle herekatina qosulur sexsi keyfiyyetleri sayesinde tez bir zamanda genc aktiv fehle liderine cevrilir pesekar inqilabci kimi yetisir Haci Eli texellusu ile taninir Menseyine uygun olmasa da solculuq bolsevizm ideologiyasini qebul edir ve heyatinin facievi sonunadek onlara sadiq qalir 1917 ci ilin may ayinda muselman kommunistlerinin Hummet teskilatina qebul edilir Baki sovetine ve onun Icraiyye komitesine uzv secilir Qafqaz bolseviklerin nezaretine kecdikden sonra B Efendiyev mesul vezifelerde calisir O cumleden 1922 1929 cu illerde Ermenistan SSR da muhum postlar tutur B Efendiyev Irevanda fealiyyeti zamani Azerbaycan dilinde Rencber ve Zengi qezetlerinin nesrine nail olur ve onlara bas redaktor kimi bilavasite rehberlik edir Irevanda Azerbaycan o vaxtkl adi ile Turk Pedaqoji texnikumununun acilmasini teskil edir Bu tehsil muessesi Ermenistanda Azerbaycan mektebleri ucun pedaqoji kadrlarin hazirlanmasinda muhum rol oynayir Irevan Azerbaycan Dram teatrinin isini berpa etdirir onun da fealiyyetinde sexsen istirak edir hetta ehtiyac olduqda ozu ve heyat yoldasi Fatma Efendiyeva xanim da sehnede rol alirlar 20 ci illerde Azerbaycan dili latin qrafikasina kecir ve Qerbi Azerbaycanda latin elifbasina kecide B Efendiyev rehberlik edir Tutdugu vezifeler1918 ci il may iyul Baki Sovetinin Kendlilerle is uzre komissari 1920 1921 ci iller Gence Inqilabi Komitesinin sedr muavini Gence seher milisinin reisi 1921 1922 ci iller Samxor qezasi inqilabi komitesinin sedri 1922 1924 cu iller Ermenistan SSR Daxii Isler Xalq Komissarinin muavini 1924 1927 ci iller Ermenistan Kommunist partiyasi Merkezi Komitesinin milletler sobesinin mudiri 1927 1929 cu iller Ermenistan SSR Ictimai Teminati Xalq komissari naziri 1929 cu il Zaqafqaziya Federasiyasi fehle kendli mufettisliyi Xalq Komissarliginin kollegiya uzvu Tiflis 1929 1933 cu iller Azerbaycan Kommunist partiyasi Merkezi Teftis Komissiyasinin mesul katibi eyni zamanda Azerbaycan SSR fehle kendli mufettisliyi Xalq Komissarinin muavini 1933 1934 cu iller Sabirabad rayon Icraiyye Komitesinin sedri 1934 1935 Lenkeran rayon Icraiyye Komitesinin sedri 1935 1937 ci iller Azerbaycan KP Zaqatala rayon komitesinin birinci katibi Bezi melumatlara esasen hebsinden az evvel Azerbaycan SSR Yungul Senaye Xalq komissari vezifesine teyin edilibmis B Efendiyev defelerle Azerbaycan KP MK ve Merkezi Icraiyye Komitesinin Ermenistan KP MK ve Merkezi Icraiyye Komitesinin habele Zaqafqaziya MIK nin uzvu secilib 1924 cu ilde SSRI Sovetlerinin 2 ci qurultayinin 1930 cu ilde Umumittifaq KP b 16 ci qurultayinin numayendesi olub Ermenistanda ve Azerbaycanda Sovet hakimiyyetinin qurulmasi ugrunda feal mubariz her iki respublikada yuksek vezifelerde calismis meshur partiya ve dovlet xadimi B Efendiyev bir coxlari kimi siyasi repressiya qurbani olmusdur O 1937 ci ilin avqust ayinda hebs edilmis ve 08 yanvar 1938 ci ilde gullelenmisdir Onun omur gun yoldasi Fatma xanim Efendiyeva da 8 il muddetine azadliqdan merhum edilmisdir Her ikisi 1955 ci ilde tam beraet qazanmislar Qaraqoyunlularin tekidi ve telebi ile Caykend orta mektebine Bala Efendiyevin adi verilmis ve mektebin qarsisinda 1973 cu ilde onun bustu qoyulmusdur Onu da qeyd etmek yerine duser ki Bala Efendiyevin emisi qizi ve eyni zamanda heyat yoldasi 1906 ci ilde Caykendde anadan olmus Fatma xanim da ilk tehsilini Caykendde almisdir Haqqinda yazilanlarT Miralayevin 1972 ci ilde Ayastan nesriyyati terefinden Irevanda nesr etdirdiyi Bala Efendiyev adli bioqrafik ocerki Istinadlar Arxivlenmis suret 2020 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 15 2 N Suleymanov T Miralayev Bala Efendiyev Baki 1975 3 Aktivnye borcy za covetskuyu vlast v Azerbajdzhane seh 108 109 Baki 1957 ci il 4 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 4 cu cild seh 244 245 Baki 1980 ci il