Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bala bəy Aşurbəyov (d. Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası, 1882 – 1937, Karaqanda, Qazaxıstan, SSRİ) – Aşurbəylilər nəslinin nümayəndəsi, neft milyonçusu, Teymur bəy Aşurbəyovun oğlu və məşhur tarixçi Sara Aşurbəylinin atası.
| Bala bəy Aşurbəyov | |
|---|---|
| Bala bəy Teymur bəy Aşurbəyov | |
 Bala bəy və həyat yoldaşı İsmət xanım Aşurbəyova | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Karaqanda, Qazaxıstan, SSRİ |
| Vəfat səbəbi | Edam |
| Vətəndaşlığı | Rusiya imperiyası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Dini | İslam |
| Fəaliyyəti | Neft istehsalı və satışı |
| Tanınır | Xeyriyyə və biznes sahəsindəki işlərinə görə |
Həyatı
Ailəsi
Bala bəy 1882-ci ildə anadan olmuşdur. Atası Teymur bəy Qara bəy oğlu Aşurbəyov (1834 – 1908) Aşurbəyovlar nəslinin əsasını qoymuş Aşur xanın oğlu Hacı İmamverdi bəyin nəvəsi idi. Anasının adı Tutu xanım olmuşdur. Tutu xanım (1846-1930-cu illərin əvvəlləri) zabratlı və Məşədi Ələsgər Hacı Cəfər oğlunun qızı idi. Bala bəyin qardaşı Əli bəy də dövrünün məşhur neft milyonçularından biri olmuşdur.
Ümumilikdə Bala bəyin və bütün Aşurbəyovlar kökən olaraq Əfşar türklərindən olan Aşur xan Əfşardan gəlməkdədirlər. Aşur xan Bakının Sabunçu, Keşlə və Zabrat kəndlərini Nadir şah Əfşardan hərbi xidmətləri müqabilində almışdı. Sonradan bu torpaqlarda neftin tapılması ilə ailə Bakının məşhur milyonçu ailələrindən birinə çevrilmişdi.
Evliliyi
İsmət xanım ilə evliliyi barədə bildirilir ki, atası Teymur bəy Tiflisdə səfərdə ikən məşhur tacir ailəsi olan Sultanovlardan İsmət xanımı görür və oğlu Bala bəy ilə evləndirmək qərarına gəlir. Bakıya geri dönən Teymur bəy oğlunu Tiflisə oxumağa göndərir və Bala bəy də burada İsmət xanımla tanış olur. Teymur bəy 1904-cü ildə oğlu Tiflisdə təhsilini tamamlayanadək gələcək gəlini və oğlu üçün məşhur Aşurbəyovun evini inşa etdirmişdir.
Həyat yoldaşı İsmət xanım ilə Tiflisdə tanış olmuşdular. İsmət xanımın atası tanınmış xalça, daş-qaş və əntiq əşya taciri idi. Onların nikahı əvvəlcə Tiflisdə, daha sonra isə Bakıda bir neçə günü əhatə edən toy ilə qeyd edilmişdir. Atası Teymur bəy 1904-cü ildə toy hədiyyəsi olaraq inqilabdan əvvəlki Bakının memarlıq incilərindən sayılan üçmərtəbəli mülkünü onlara bağışlamışdı. Bu bina ovaxtkı Şəhər Dumasının, indi isə Bakı meriyası binasının müəllifi olan İosif Qoslavskinin sonuncu işi idi. Aşurbəyovların mülkü Praçeçnaya küçəsində, indiki Qoqol–28 ünvanında yerləşirdi. Birinci mərtəbədə "Aşurbəyov qardaşları və Ko" neft şirkətinin ofisi, həmçinin gürcü knyaginyası Dadianinin mənzili yerləşirdi. İkinci mərtəbədəki 11 otaq və böyük zalda Bala bəy ailəsi ilə, üçüncü mərtəbədə isə valideynləri və böyük qardaşı Əli bəy yaşayırdı. Aşurbəyov qardaşları uğurlu biznesmenə çevrilmişdilər, onların yaratdığı "Əli bəy və Bala bəy Aşurbəyov qardaşları" şirkəti isə Bakının ən inkişaf etmiş neft şirkətlərindən biri idi. Şirkətin mədənləri Sabunçu və Zabrat kəndləri yaxınlığında yerləşirdi. Uzun illər Aşurbəyov mədənlərinin müdiri işləmiş dağ mühəndisi Lann sonralar Estoniyanın mədənçıxarma sənayesi naziri olmuşdur.
Bala bəyin İsmət xanım ilə evliliyindən dünyaya gələn Sara Aşurbəyli sonradan Azərbaycanın məşhur tarixçilərindən birinə çevrildi. O, fəaliyəti dövründə bir çox elmi mükafatlarla təltif edilmişdir. Sara Aşurbəyli ailəsi və atası barədə bunları yazmışdır:
Mən 120 məqalə və dörd kitabın müəllifiyəm. “Şirvanşahlar dövləti” kitabına görə üç mükafat almışam – “əməkdar elm xadimi” adı, SSRİ Dövlət mükafatı və . Mənim kitablarımda rəhbərlərə və marksizm-leninizm klassiklərinə istinadlar yoxdur. Mənim kitablarımı açın, orada Lenindən, Stalindən, Bağırovdan, Xruşşovdan, Brejnevdən, Qorbaçovdan sitatlar görməzsiniz. Onların tarixi mənim ürəyimi parçalayıb, məni doğmalarıma həsrət qoyub, bizim gözəl evimizi dağıdıb. Mənim devizim – hakimiyyətlə heç bir kompromisə getməməkdir. Atam Bala bəy də belə idi. O, tarixdə neft sənayeçisi kimi qalıb, onun öhdəsindən nə Nobel qardaşları gələ bilib, nə Bağırov, nə də Stalin.
Oğlanları Rəşad Aşurbəyli isə həkim olmuş və 1944-cü ildə İkinci Dünya müharibəsində Budapeştin almanlardan alınması əməliyyatı zamanı öldürülmüşdür. Bacıları onun ölümünü uzun illər analarından gizlədirlər. İsmət xanım 1954-cü ildə, toyunun 50-ci ildönümü günündə vəfat etmişdir.
Təhsili
Bakıda Rus gimnaziyasını və Tiflisdə iqtisadiyyat kurslarını bitirmişdir.
Fəaliyyəti
Rus imperiyası dövründə
Bala bəy sahibkarlıqla məşğul olmuş və böyük qardaşı Əli bəy (1878–1940) ilə birlikdə xeyriyyəçilik fəaliyyəti göstərmişdir. Əli bəy və Bala bəy atalarının işini davam etdirərək Bakı nefti uğrunda güclənən rəqabətlə əlaqədar tez-tez meydana çıxan münaqişələrin ən nüfuzlu arbitrləri olmuşlar. Onlar Ruhulla Axundovun (realnı məktəb), akademik Mir Əsədulla Mirqasımovun (Odessa Tibb İnstitutu) və Hənifə Pirvərdiyevin (realnı məktəb) təhsilinə dəstək vermişdir. Bakı su kəmərinin, Sabunçu xəstəxanasının və tikintisinin maliyyələşdirilməsində iştirak etmişdirlər.
Aprel işğalından sonra
Aprel işğalından sonra Azərbaycanda neft sənayesinin milliləşdirilməsinə başlanıldı. Aşurbəyovların şirkətlərinin və mülklərinin müsadirə edilməsi ilə birlikdə özləri də təzyiqə məruz qalırlar. Əvvəlcə Bala bəyin qardaşı Əli bəy həbs edilir. Lakin İsmət xanımın uzaq qohumu olan Nəriman Nərimanovun sayəsində onu azadlığa buraxırlar. Eyni zamanda Nərimanov Bala bəyə ailəsi ilə birlikdə Türkiyəyə köçməyə kömək edir. Ailə beş il İstanbulda yaşayır, yeni iqtisadi siyasət dövründə sakitlik yaranan kimi yenidən Bakıya qayıdır. Qoqol küçəsindəki mülkdə artıq çoxdan yeni sakinlər məskunlaşmışdı və Aşurbəyovlar qohumlarının Şah döngəsindəki kiçik mənzilində yaşamağa məcbur olurlar. Lakin 1935-ci ildə Bala bəy həbs edilərək Qazaxıstanın Karaqanda şəhərinə sürgün edilir. Burada həbsdə olarkən 1937-ci ildə güllələnir. Bu hadisədən təsirlənən qardaşı Əli bəy də 1940-cı ildə ürək tutmasından vəfat edir.
Ölümü
Karakandada sürgündə olarkən 1937-ci ildə güllələnmişdir. 1965-ci ildə Bala bəy Aşurbəyov ölümündən sonra bəraət almışdır.
Həmçinin bax
Mənbə
- Ашурбейли, Сара ханум Балабек кызы, История города Баку. Период средневековья, Баку: Азернешр, 1992
İstinadlar
- "Справка о реабилитации отца Сары ханым Бала бека Ашурбекова". www.sara-ashurbeyli.info. 25 aprel 2012. 31 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2024.
- "Теймур-бек Кара-бек оглы". www.sara-ashurbeyli.info. 5 yanvar 2009. 9 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2024.
- "Bakının memarlıq incisi: Aşurbəyovlar malikanəsi". Zaman. 30 oktyabr 2013.
- "Bakının neftxudaları - Aşurbəyovlar ailəsi". modern.az. 5 fevral 2024. 3 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2024.
- Ашурбейли, 1992. səh. 337
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bala bey Asurbeyov d Baki Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasi 1882 1937 Karaqanda Qazaxistan SSRI Asurbeyliler neslinin numayendesi neft milyoncusu Teymur bey Asurbeyovun oglu ve meshur tarixci Sara Asurbeylinin atasi Bala bey AsurbeyovBala bey Teymur bey AsurbeyovBala bey ve heyat yoldasi Ismet xanim AsurbeyovaDogum tarixi 1882Dogum yeri Baki Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1937Vefat yeri Karaqanda Qazaxistan SSRIVefat sebebi EdamVetendasligi Rusiya imperiyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Azerbaycan Sovet Sosialist RespublikasiMilliyyeti AzerbaycanliDini IslamFealiyyeti Neft istehsali ve satisiTaninir Xeyriyye ve biznes sahesindeki islerine goreHeyatiAilesi Bala bey 1882 ci ilde anadan olmusdur Atasi Teymur bey Qara bey oglu Asurbeyov 1834 1908 Asurbeyovlar neslinin esasini qoymus Asur xanin oglu Haci Imamverdi beyin nevesi idi Anasinin adi Tutu xanim olmusdur Tutu xanim 1846 1930 cu illerin evvelleri zabratli ve Mesedi Elesger Haci Cefer oglunun qizi idi Bala beyin qardasi Eli bey de dovrunun meshur neft milyoncularindan biri olmusdur Umumilikde Bala beyin ve butun Asurbeyovlar koken olaraq Efsar turklerinden olan Asur xan Efsardan gelmekdedirler Asur xan Bakinin Sabuncu Kesle ve Zabrat kendlerini Nadir sah Efsardan herbi xidmetleri muqabilinde almisdi Sonradan bu torpaqlarda neftin tapilmasi ile aile Bakinin meshur milyoncu ailelerinden birine cevrilmisdi Evliliyi Ismet xanim ile evliliyi barede bildirilir ki atasi Teymur bey Tiflisde seferde iken meshur tacir ailesi olan Sultanovlardan Ismet xanimi gorur ve oglu Bala bey ile evlendirmek qerarina gelir Bakiya geri donen Teymur bey oglunu Tiflise oxumaga gonderir ve Bala bey de burada Ismet xanimla tanis olur Teymur bey 1904 cu ilde oglu Tiflisde tehsilini tamamlayanadek gelecek gelini ve oglu ucun meshur Asurbeyovun evini insa etdirmisdir Heyat yoldasi Ismet xanim ile Tiflisde tanis olmusdular Ismet xanimin atasi taninmis xalca das qas ve entiq esya taciri idi Onlarin nikahi evvelce Tiflisde daha sonra ise Bakida bir nece gunu ehate eden toy ile qeyd edilmisdir Atasi Teymur bey 1904 cu ilde toy hediyyesi olaraq inqilabdan evvelki Bakinin memarliq incilerinden sayilan ucmertebeli mulkunu onlara bagislamisdi Bu bina ovaxtki Seher Dumasinin indi ise Baki meriyasi binasinin muellifi olan Iosif Qoslavskinin sonuncu isi idi Asurbeyovlarin mulku Pracecnaya kucesinde indiki Qoqol 28 unvaninda yerlesirdi Birinci mertebede Asurbeyov qardaslari ve Ko neft sirketinin ofisi hemcinin gurcu knyaginyasi Dadianinin menzili yerlesirdi Ikinci mertebedeki 11 otaq ve boyuk zalda Bala bey ailesi ile ucuncu mertebede ise valideynleri ve boyuk qardasi Eli bey yasayirdi Asurbeyov qardaslari ugurlu biznesmene cevrilmisdiler onlarin yaratdigi Eli bey ve Bala bey Asurbeyov qardaslari sirketi ise Bakinin en inkisaf etmis neft sirketlerinden biri idi Sirketin medenleri Sabuncu ve Zabrat kendleri yaxinliginda yerlesirdi Uzun iller Asurbeyov medenlerinin mudiri islemis dag muhendisi Lann sonralar Estoniyanin medencixarma senayesi naziri olmusdur Bala beyin Ismet xanim ile evliliyinden dunyaya gelen Sara Asurbeyli sonradan Azerbaycanin meshur tarixcilerinden birine cevrildi O fealiyeti dovrunde bir cox elmi mukafatlarla teltif edilmisdir Sara Asurbeyli ailesi ve atasi barede bunlari yazmisdir Men 120 meqale ve dord kitabin muellifiyem Sirvansahlar dovleti kitabina gore uc mukafat almisam emekdar elm xadimi adi SSRI Dovlet mukafati ve Sohret ordeni Menim kitablarimda rehberlere ve marksizm leninizm klassiklerine istinadlar yoxdur Menim kitablarimi acin orada Leninden Stalinden Bagirovdan Xrussovdan Brejnevden Qorbacovdan sitatlar gormezsiniz Onlarin tarixi menim ureyimi parcalayib meni dogmalarima hesret qoyub bizim gozel evimizi dagidib Menim devizim hakimiyyetle hec bir kompromise getmemekdir Atam Bala bey de bele idi O tarixde neft senayecisi kimi qalib onun ohdesinden ne Nobel qardaslari gele bilib ne Bagirov ne de Stalin Oglanlari Resad Asurbeyli ise hekim olmus ve 1944 cu ilde Ikinci Dunya muharibesinde Budapestin almanlardan alinmasi emeliyyati zamani oldurulmusdur Bacilari onun olumunu uzun iller analarindan gizledirler Ismet xanim 1954 cu ilde toyunun 50 ci ildonumu gununde vefat etmisdir Tehsili Bakida Rus gimnaziyasini ve Tiflisde iqtisadiyyat kurslarini bitirmisdir Fealiyyeti Rus imperiyasi dovrunde Bala bey sahibkarliqla mesgul olmus ve boyuk qardasi Eli bey 1878 1940 ile birlikde xeyriyyecilik fealiyyeti gostermisdir Eli bey ve Bala bey atalarinin isini davam etdirerek Baki nefti ugrunda guclenen reqabetle elaqedar tez tez meydana cixan munaqiselerin en nufuzlu arbitrleri olmuslar Onlar Ruhulla Axundovun realni mekteb akademik Mir Esedulla Mirqasimovun Odessa Tibb Institutu ve Henife Pirverdiyevin realni mekteb tehsiline destek vermisdir Baki su kemerinin Sabuncu xestexanasinin ve tikintisinin maliyyelesdirilmesinde istirak etmisdirler Aprel isgalindan sonra Aprel isgalindan sonra Azerbaycanda neft senayesinin millilesdirilmesine baslanildi Asurbeyovlarin sirketlerinin ve mulklerinin musadire edilmesi ile birlikde ozleri de tezyiqe meruz qalirlar Evvelce Bala beyin qardasi Eli bey hebs edilir Lakin Ismet xanimin uzaq qohumu olan Neriman Nerimanovun sayesinde onu azadliga buraxirlar Eyni zamanda Nerimanov Bala beye ailesi ile birlikde Turkiyeye kocmeye komek edir Aile bes il Istanbulda yasayir yeni iqtisadi siyaset dovrunde sakitlik yaranan kimi yeniden Bakiya qayidir Qoqol kucesindeki mulkde artiq coxdan yeni sakinler meskunlasmisdi ve Asurbeyovlar qohumlarinin Sah dongesindeki kicik menzilinde yasamaga mecbur olurlar Lakin 1935 ci ilde Bala bey hebs edilerek Qazaxistanin Karaqanda seherine surgun edilir Burada hebsde olarken 1937 ci ilde gullelenir Bu hadiseden tesirlenen qardasi Eli bey de 1940 ci ilde urek tutmasindan vefat edir Olumu Karakandada surgunde olarken 1937 ci ilde gullelenmisdir 1965 ci ilde Bala bey Asurbeyov olumunden sonra beraet almisdir Hemcinin baxAsurbeyovlar Eli bey AsurbeyovMenbeAshurbejli Sara hanum Balabek kyzy Istoriya goroda Baku Period srednevekovya Baku Azerneshr 1992Istinadlar Spravka o reabilitacii otca Sary hanym Bala beka Ashurbekova www sara ashurbeyli info 25 aprel 2012 31 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 dekabr 2024 Tejmur bek Kara bek ogly www sara ashurbeyli info 5 yanvar 2009 9 dekabr 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 dekabr 2024 Bakinin memarliq incisi Asurbeyovlar malikanesi Zaman 30 oktyabr 2013 Bakinin neftxudalari Asurbeyovlar ailesi modern az 5 fevral 2024 3 sentyabr 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 dekabr 2024 Ashurbejli 1992 seh 337