Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan türklərinin antropologiyası — Azərbaycan türkləri avropoid irqinin kaspi yarımtipinə aiddir. Bu yarım tipi bəzən Oğuz irqi belə adlandırırlar. Təkcə linqvistik baxımdan yox, həm də antropoloji və genetik xüsusiyyətlərinə görə digər türk xalqı olan türkmənlərə çox yaxındır. Bəzi tətqiqatçılar Azərbaycan türklərinin avropoid irqinin kaspi yarımtipinə aid olmalarına baxmayaraq onlarda monqoloidlərin ən qədim sütunlarından biri sayılan poleosibir tipinin elementlərinin belə olmasını iddia edirlər
Kaspi tipi
Azərbaycan türklərinin daxil olduğu Kaspi tipinə həmçinin türkmənlər, qumuqlar, saxurlar, tatlar və bəzi kürdlər aid edilir. Kaspi irqi tipinin böyük Avropoid irqi sistemindəki yeri qeyri-müəyyəndir. Tədqiqatçıların fikirləri isə, bəziləri istisna olmaqla, əksər hallarda bir-birindən fərqlənir. V.V.Bunak 1947-ci ildə Kaspi tipini dolixokranlığa (uzunbaşlıq) görə Qara dəniz (Pont) tipinə bənzədərək onu Aralıq dənizi irqinə daxil etmişdi. Bunak son tədqiqatlarında isə, kaspi tipini orta Asiya ikiçayarası tipi Pamir-Fərqanə tipinə bənzətmişdir. Bununla belə Kaspi tipini Aralıq dənizi və ya Hind-İran irqlərinin başqa bir növü olaraq da hesab edilir. L.V.Oşanin isə kaspi tipini Ön Asiya irqinin uzunbaşlı modifikasiyası olduğunu iddia edir. Sovet alimləri A.İ.Yarxo, M.Q.Levin, Y.Y.Roginski və M.Q.Abduşelişvili Kaspi tipini Şimali Hindistan və Orta Asiya, həmçinin Ön Asiya və Balkan antropoloji tipinə bənzədirdilər. Bu tipin ümümi xüsusiyyətləri:gözlərin və saçın nisbətən tünd piqmentasiyası, ensiz baş göstəriciləri (dolixokefal – uzunbaşlı) – xüsusən də başın enliliyinin kiçik olması, kiçik diametrli almacıq, almacıq sümüyünün orta və ya iri həcmli çıxıntısı, gövdənin ortalama ölçüsünün orta və ya uzun olması, burun enliliyi və burnun qeyd edilən çəpəri formasının ortalamadan aşağı olması.
Azərbaycan türklərinin antropoloji xüsusiyyətləri
Azərbaycan türkləri ilə eyni tipə aid edilən tatlar və kürdlər arasında uzunbaşlı və dəyirmi başlı variantlar müşahidə edilir. Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində, Kiçik Qafqaz, Böyük Qafqazın cənub və cənub-şərq əraziləri, Abşeron yarımadası, Borçalı, Cənubi Azərbaycanın böyük qismində (Qərbi Azərbaycan ostanlığının cənubu istisna olmaqla qalan hissəsi, Şərqi Azərbaycan və Ərdəbil ostanlığının hamısı, Zəncan ostanlığının az bir qismi) yayılmış azərbaycan türklərinin demək olar ki, hamısı və Kərkük türkmanları uzunbaşlı olması ilə seçilir. Kür çayı boyunca məskunlaşan əhalidə isə qarışıq elementlər müşahidə olunur. Bununla yanaşı Böyük Qafqazın şimal-şərq və şimal-qərb ərazilərində Qafqazion tipi ilə qarışıq elementlər müşahidə edilir. Son 1–2 əsrdə azərbaycan türkləri ilə kütləvi şəkildə olmasa belə ləzgi, buduq, uti, rus, erməni (XX əsrin 90-cı illərinə qədər), fars, tat, kürd və s. xalqlarla birgə nigahdan qarışıq tiplər meydana gəlmişdir. Bunuda qeyd etmək olar ki, adı çəkilən ərazilərdə azsaylı xalqlar arasında və Talışlarda kəllə quruluşu dəyirmibaşdır. Azərbaycan türklərinin əsas irqi göstəriciləri:dolixokran (uzunbaşlı), nazik və düz burunlu, ortaboylu, sıx saqqalı. Azərbaycan türklərində digər türk xaqlarında, xüsusi ilə kaspi tipinə aid olan xalqlarda olduğu kimi Kiçik Əmgək sümüyü çıxıntıya sahibdir. Türk alimləri bunu "turan çıxıntısı" adlandırır. Erməni və rus antropoloqları bunu beşik və ya digər təsirlə izah etməyə çalışsalarda bu isbat olunmamışdır
Azərbaycan türklərinin Cənubi Qafqazda yayılmış digər xalqların kəllə quruluşu arasında olan fərqlilik:
| Xalqlar | Baş göstəricisi | Almacıq sümüyünün diametri |
|---|---|---|
| Azərbaycan türkləri | 78,1 | 169,5 |
| Ermənilər | 86,1 | 143,2 |
| Gürcülər | 85,4 | 143,9 |
| Talışlar | 87 −89 | - |
| Ləzgilər | 86–88 | - |
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-10-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-10-28.
- "Oğuz irqi" ( (az.)). 2021-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-28.
- . 2017-11-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- "Azərbaycan Türklərinin soy kökü Antropoloji araşdırmalar. Youtube". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-31.
- "Prototürk dilinin yarandığı ilkin Atayurd". 2016-08-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-30.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- . 2017-09-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- Farsların etnik antropologiyası[ölü keçid]
- Soyumuzu qəbul etməyənlərə Antropoloqdan elmi cavab.[ölü keçid]
- "Azərbaycan türklərinin islamaqədər tarixi. Antropologiya". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-10-28.
- . 2017-05-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
- Ermənilərin antropoloji xüsusiyyətləri[ölü keçid]
- "Qafqazda yaşayan xalqların antropologiyası və genetikas". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-31.
- "Azərbaycan Türklərinin soy kökü Antropoloji araşdırmalar əsasında II hisse". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan turklerinin antropologiyasi Azerbaycan turkleri avropoid irqinin kaspi yarimtipine aiddir Bu yarim tipi bezen Oguz irqi bele adlandirirlar Tekce linqvistik baximdan yox hem de antropoloji ve genetik xususiyyetlerine gore diger turk xalqi olan turkmenlere cox yaxindir Bezi tetqiqatcilar Azerbaycan turklerinin avropoid irqinin kaspi yarimtipine aid olmalarina baxmayaraq onlarda monqoloidlerin en qedim sutunlarindan biri sayilan poleosibir tipinin elementlerinin bele olmasini iddia edirlerKaspi tipiTurkmen sagda Azerbaycan turku solda Azerbaycan turklerinin daxil oldugu Kaspi tipine hemcinin turkmenler qumuqlar saxurlar tatlar ve bezi kurdler aid edilir Kaspi irqi tipinin boyuk Avropoid irqi sistemindeki yeri qeyri mueyyendir Tedqiqatcilarin fikirleri ise bezileri istisna olmaqla ekser hallarda bir birinden ferqlenir V V Bunak 1947 ci ilde Kaspi tipini dolixokranliga uzunbasliq gore Qara deniz Pont tipine benzederek onu Araliq denizi irqine daxil etmisdi Bunak son tedqiqatlarinda ise kaspi tipini orta Asiya ikicayarasi tipi Pamir Ferqane tipine benzetmisdir Bununla bele Kaspi tipini Araliq denizi ve ya Hind Iran irqlerinin basqa bir novu olaraq da hesab edilir L V Osanin ise kaspi tipini On Asiya irqinin uzunbasli modifikasiyasi oldugunu iddia edir Sovet alimleri A I Yarxo M Q Levin Y Y Roginski ve M Q Abduselisvili Kaspi tipini Simali Hindistan ve Orta Asiya hemcinin On Asiya ve Balkan antropoloji tipine benzedirdiler Bu tipin umumi xususiyyetleri gozlerin ve sacin nisbeten tund piqmentasiyasi ensiz bas gostericileri dolixokefal uzunbasli xususen de basin enliliyinin kicik olmasi kicik diametrli almaciq almaciq sumuyunun orta ve ya iri hecmli cixintisi govdenin ortalama olcusunun orta ve ya uzun olmasi burun enliliyi ve burnun qeyd edilen ceperi formasinin ortalamadan asagi olmasi Azerbaycan turklerinin antropoloji xususiyyetleriAzerbaycan turkleri ile eyni tipe aid edilen tatlar ve kurdler arasinda uzunbasli ve deyirmi basli variantlar musahide edilir Azerbaycanin Naxcivan Muxtar Respublikasi erazisinde Kicik Qafqaz Boyuk Qafqazin cenub ve cenub serq erazileri Abseron yarimadasi Borcali Cenubi Azerbaycanin boyuk qisminde Qerbi Azerbaycan ostanliginin cenubu istisna olmaqla qalan hissesi Serqi Azerbaycan ve Erdebil ostanliginin hamisi Zencan ostanliginin az bir qismi yayilmis azerbaycan turklerinin demek olar ki hamisi ve Kerkuk turkmanlari uzunbasli olmasi ile secilir Kur cayi boyunca meskunlasan ehalide ise qarisiq elementler musahide olunur Bununla yanasi Boyuk Qafqazin simal serq ve simal qerb erazilerinde Qafqazion tipi ile qarisiq elementler musahide edilir Son 1 2 esrde azerbaycan turkleri ile kutlevi sekilde olmasa bele lezgi buduq uti rus ermeni XX esrin 90 ci illerine qeder fars tat kurd ve s xalqlarla birge nigahdan qarisiq tipler meydana gelmisdir Bunuda qeyd etmek olar ki adi cekilen erazilerde azsayli xalqlar arasinda ve Talislarda kelle qurulusu deyirmibasdir Azerbaycan turklerinin esas irqi gostericileri dolixokran uzunbasli nazik ve duz burunlu ortaboylu six saqqali Azerbaycan turklerinde diger turk xaqlarinda xususi ile kaspi tipine aid olan xalqlarda oldugu kimi Kicik Emgek sumuyu cixintiya sahibdir Turk alimleri bunu turan cixintisi adlandirir Ermeni ve rus antropoloqlari bunu besik ve ya diger tesirle izah etmeye calissalarda bu isbat olunmamisdir Azerbaycan turklerinin Cenubi Qafqazda yayilmis diger xalqlarin kelle qurulusu arasinda olan ferqlilik Xalqlar Bas gostericisi Almaciq sumuyunun diametriAzerbaycan turkleri 78 1 169 5Ermeniler 86 1 143 2Gurculer 85 4 143 9Talislar 87 89 Lezgiler 86 88 Istinadlar Arxivlenmis suret PDF 2021 10 28 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 10 28 Oguz irqi az 2021 07 11 tarixinde Istifade tarixi 2021 10 28 2017 11 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 08 29 Azerbaycan Turklerinin soy koku Antropoloji arasdirmalar Youtube 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 31 Prototurk dilinin yarandigi ilkin Atayurd 2016 08 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 30 Arxivlenmis suret 2021 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 29 2017 09 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 08 29 Farslarin etnik antropologiyasi olu kecid Soyumuzu qebul etmeyenlere Antropoloqdan elmi cavab olu kecid Azerbaycan turklerinin islamaqeder tarixi Antropologiya 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 10 28 2017 05 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 08 29 Ermenilerin antropoloji xususiyyetleri olu kecid Qafqazda yasayan xalqlarin antropologiyasi ve genetikas 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 31 Azerbaycan Turklerinin soy koku Antropoloji arasdirmalar esasinda II hisse 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 31