Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan memarlığında ornamentlər — Azərbaycan memarlıq abidələrində ornament sənətinin geniş yayılması və onların səthlərinin xalçaya oxşaması bu iki sənəti estetik və funksional cəhətdən bir-birinə yaxınlaşdırdı. Memarlıq elementləri xalçalar, xalça ornament- ləri isə memarlıqda öz əksini tapırdı.İki sənət arasında əlaqələrin yaranması incəsənətin bir növünün digəri üçün materiala çevrilməsinə səbəb olurdu. Memarlıq abidələri üzərində bəzək xarakterli bir çox ornament motivi vardır ki, bunlar da uzaq keçmişdə rəmzi (simvolik) məna kəsb etmiş,xalqın həyatında xüsusi rol oynamış, dır. Memarlıq abidələrimiz üzərində rast gəlinən həndəsi ornamentlər quru, statik üsulda, özü də əksər hallarda o biri bəzək növləri ilə az əlaqədə işlənsə də, orijinallığı və bədii obrazlığı ilə həmişə incəsənətimizin və o cümlədən də dekorativ sənə- tin ayrılmaz tərkib hissəsi olmuşdur. İslamiyyətdən öncə sadə həndəsi çox işlənirdisə, islamiyyət dövrü memarlıq abidələrinin bədii tər- tibatında mürəkkəb həndəsi ornamentlər geniş yayılmışdır. Bunların bir neçə nümunəsi Naxçı -van MR-in ərazisində bu günümüzə qədər qal -maqdadır.Yusif Küseyir oğlu türbəsi (1162), Möminə Xatun türbəsi (1186), Gülüstan türbəsi (XIIIəsr) buna misaldır. Azərbaycan memarlıq abidələri üzərində həndəsi ornamentlərlə yanaşı nəbati ornamentlər də geniş yayılmışdır.Bitki ornamentlərinin memarlıq abidələrində tətbiq olunması və inkişafı Atropatenlərin, Arar-Albanların, qədim türkdilli xalqların kökündə iştirak edən qəbilə birləşmələrinin mifik dünya görünüşü ilə bağlıdır.
İslimi
Bitki ornamentlərindən ən çox işlənəni Qədim Avropa və rus ədəbiyyatında "islimi", "arabeska" kimi tanınmışdır."İslimi" memarlıq abidələrimizdən - məscidlərin günbəzlərində,minarələrin səthlərində,giriş baştağlarında, mehrablarda,abidələrin daxili və xarici səthlərində, yaşayış evlərinin eyvanlarında,çox işlənən naxış növüdür.
Su elementi
Orta Asiyada,Yaxın Şərqdə,eləcə də Azərbaycanda suyu həyatın ən lazımlı şərtlərindən qəbul edir,axar suyu düz və ya dalğalı xətlərlə göstərirdilər. Bu naxış zolağı "S" şəkilli elementlərdən yığılmış və elmi ədəbiyyatda "miandra" adlandırılır. Bu ornament Azərbaycanın tətbiqi memarlığında da geniş yayılmışdır.Naxçıvanda Mömünə Xatun türbəsinin sütunları üzərində "miandra" və yağış damcıları təsvir olunmuşdur.Hər iki ornament su mifi ilə bağlıdır. Bu ornament Gülüstan türbəsində kürsülük hissəsi ilə gövdə hissəsi arasında keçid yaradır.Ornament qurşağı yaxşı işlənilmiş miandradan ibarətdir. Ornamentin türbənin bu hissəsində verilməsi özü də simvolik məna daşımışdır.
Tağlar
Azərbaycan memarlığında tağlar çox yüksək bədii estetik və kompazisiya keyfiyyətlər daşıyır və son dərəcə rahatlıq və tarazlıq əqidəsini ifadə edir.Tağların quruluş forması və texnikası minillik ənənələrin xüsusiyyətlərini özündə saxlayırdı.Azərbaycan memarlıq və incəsənətində tağ texnikası və forması türk çadırlarının quruluşundan götürülmüşdür. Memarlıq abidələrində işlənən tağ konstruksiyası tikintinin möhkəmliyini artırır, ona monumentallıq, əzəmət və yaraşıq verməklə yanaşı gözəlliyə də xidmət edirdi. Azərbaycan memarlığında çatma tağ formasından əmələ gəlmiş dekorativ tağlar, dekorativ incəsənətdə də geniş yer tutmuşdur.Dekorativ tağlar naxışlar arasında ahəngdarlıq,bir motivdən başqa motivə keçmək imkanı yaradır. Tağlar həm də dini mövzuda yazıların saxlandığı yer, sandıqça adlanır. Ona görə də Qurandan götürülmüş mətnlər memarlıq abidələrinin giriş baştağlarında və xalçalarda təsvir olunmuş tağların üzərində müxtəlif xətli kitabələrlə verilirdi.
Epiqrafik ornamentlər
Epiqrafik ornamentlər Azərbaycan, Orta Asiya və İran memarlıq abidələrinin və xalçaların bəzədilməsində böyük yer tutur.Epiqrafik yazılar Azərbaycan memarlığında XI-XII əsrlərdən inkişaf etməyə başlayır.Bu da binaların dekorunda üstün yer tutan həndəsi ornamentlərin inkişafı ilə sıx əlaqədardır.XIII-XIV əsrlərdə memarlıq abidələrində kufi yazılardan quraşdırılmış iri naxışların hazırlanması üsuluna təsadüf edilir.Lakin XIV əsrdən bitki ornamentinin quruluşuna oxşar nəsx xətti geniş tətbiq olunmağa başlayır.Müxtəlif epiqrafik naxışların quruluşu hərflərin yazılışı və miqyası ilə əlaqədardır.Buna misal olaraq Möminə Xatun türbəsini göstərmək olar.Bərdə türbəsində başdan-başa naxışlanmış səth üzərində firuzəyi şirlə örtülmüş qırmızı bişmiş kərpiclə 200 dəfə "allah" sözü təkrar olunur.Qarabağlar türbəsinin səthi də həmin üsulla naxışlanmışdır.Burada naxışlanmış dioqonal kvadrat şəbəkənin daxilində təkrar olunan dini mətn verilmişdir. Memarlıqda və xalçaçılıqda işlənən bu yazılar informasiya xarakteri də daşıyırdı.Belə yazılara Azərbaycan memarlıq abidələrində və xalçalarında rast gəlirik.
Istinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan memarliginda ornamentler Azerbaycan memarliq abidelerinde ornament senetinin genis yayilmasi ve onlarin sethlerinin xalcaya oxsamasi bu iki seneti estetik ve funksional cehetden bir birine yaxinlasdirdi Memarliq elementleri xalcalar xalca ornament leri ise memarliqda oz eksini tapirdi Iki senet arasinda elaqelerin yaranmasi incesenetin bir novunun digeri ucun materiala cevrilmesine sebeb olurdu Memarliq abideleri uzerinde bezek xarakterli bir cox ornament motivi vardir ki bunlar da uzaq kecmisde remzi simvolik mena kesb etmis xalqin heyatinda xususi rol oynamis dir Memarliq abidelerimiz uzerinde rast gelinen hendesi ornamentler quru statik usulda ozu de ekser hallarda o biri bezek novleri ile az elaqede islense de orijinalligi ve bedii obrazligi ile hemise incesenetimizin ve o cumleden de dekorativ sene tin ayrilmaz terkib hissesi olmusdur Islamiyyetden once sade hendesi cox islenirdise islamiyyet dovru memarliq abidelerinin bedii ter tibatinda murekkeb hendesi ornamentler genis yayilmisdir Bunlarin bir nece numunesi Naxci van MR in erazisinde bu gunumuze qeder qal maqdadir Yusif Kuseyir oglu turbesi 1162 Momine Xatun turbesi 1186 Gulustan turbesi XIIIesr buna misaldir Azerbaycan memarliq abideleri uzerinde hendesi ornamentlerle yanasi nebati ornamentler de genis yayilmisdir Bitki ornamentlerinin memarliq abidelerinde tetbiq olunmasi ve inkisafi Atropatenlerin Arar Albanlarin qedim turkdilli xalqlarin kokunde istirak eden qebile birlesmelerinin mifik dunya gorunusu ile baglidir IslimiBitki ornamentlerinden en cox isleneni Qedim Avropa ve rus edebiyyatinda islimi arabeska kimi taninmisdir Islimi memarliq abidelerimizden mescidlerin gunbezlerinde minarelerin sethlerinde giris bastaglarinda mehrablarda abidelerin daxili ve xarici sethlerinde yasayis evlerinin eyvanlarinda cox islenen naxis novudur Su elementiOrta Asiyada Yaxin Serqde elece de Azerbaycanda suyu heyatin en lazimli sertlerinden qebul edir axar suyu duz ve ya dalgali xetlerle gosterirdiler Bu naxis zolagi S sekilli elementlerden yigilmis ve elmi edebiyyatda miandra adlandirilir Bu ornament Azerbaycanin tetbiqi memarliginda da genis yayilmisdir Naxcivanda Momune Xatun turbesinin sutunlari uzerinde miandra ve yagis damcilari tesvir olunmusdur Her iki ornament su mifi ile baglidir Bu ornament Gulustan turbesinde kursuluk hissesi ile govde hissesi arasinda kecid yaradir Ornament qursagi yaxsi islenilmis miandradan ibaretdir Ornamentin turbenin bu hissesinde verilmesi ozu de simvolik mena dasimisdir TaglarAzerbaycan memarliginda taglar cox yuksek bedii estetik ve kompazisiya keyfiyyetler dasiyir ve son derece rahatliq ve tarazliq eqidesini ifade edir Taglarin qurulus formasi ve texnikasi minillik enenelerin xususiyyetlerini ozunde saxlayirdi Azerbaycan memarliq ve incesenetinde tag texnikasi ve formasi turk cadirlarinin qurulusundan goturulmusdur Memarliq abidelerinde islenen tag konstruksiyasi tikintinin mohkemliyini artirir ona monumentalliq ezemet ve yarasiq vermekle yanasi gozelliye de xidmet edirdi Azerbaycan memarliginda catma tag formasindan emele gelmis dekorativ taglar dekorativ incesenetde de genis yer tutmusdur Dekorativ taglar naxislar arasinda ahengdarliq bir motivden basqa motive kecmek imkani yaradir Taglar hem de dini movzuda yazilarin saxlandigi yer sandiqca adlanir Ona gore de Qurandan goturulmus metnler memarliq abidelerinin giris bastaglarinda ve xalcalarda tesvir olunmus taglarin uzerinde muxtelif xetli kitabelerle verilirdi Epiqrafik ornamentlerEpiqrafik ornamentler Azerbaycan Orta Asiya ve Iran memarliq abidelerinin ve xalcalarin bezedilmesinde boyuk yer tutur Epiqrafik yazilar Azerbaycan memarliginda XI XII esrlerden inkisaf etmeye baslayir Bu da binalarin dekorunda ustun yer tutan hendesi ornamentlerin inkisafi ile six elaqedardir XIII XIV esrlerde memarliq abidelerinde kufi yazilardan qurasdirilmis iri naxislarin hazirlanmasi usuluna tesaduf edilir Lakin XIV esrden bitki ornamentinin qurulusuna oxsar nesx xetti genis tetbiq olunmaga baslayir Muxtelif epiqrafik naxislarin qurulusu herflerin yazilisi ve miqyasi ile elaqedardir Buna misal olaraq Momine Xatun turbesini gostermek olar Berde turbesinde basdan basa naxislanmis seth uzerinde firuzeyi sirle ortulmus qirmizi bismis kerpicle 200 defe allah sozu tekrar olunur Qarabaglar turbesinin sethi de hemin usulla naxislanmisdir Burada naxislanmis dioqonal kvadrat sebekenin daxilinde tekrar olunan dini metn verilmisdir Memarliqda ve xalcaciliqda islenen bu yazilar informasiya xarakteri de dasiyirdi Bele yazilara Azerbaycan memarliq abidelerinde ve xalcalarinda rast gelirik Istinadlarhttp azkurs org azerbaycan milli elmler akademiyasi naxcivan bolmesi html page 22 olu kecid