Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə çoxsaylı problemlər mövcuddur. Zəhmət olmasa, səhifəni redaktə edərək və ya mövcud problemləri diskussiya edərək həll edin.
|
Su təsərrüfatı obyektlərinin layihələndirilməsi üzrə Azərbaycan Dövlət İnstitutu və ya qısaca Azdövsutəslayihə — Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin strukturunda olmuş su təsərrüfatı obyektlərinin layihələndirilməsi üzrə Azərbaycan Dövlət institutu idi. Əsas binası Bakı şəhərində yerləşirdi.
| "Azdövsutəslayihə" institutu AZDÖVSUTƏSLAYİHƏ | |
|---|---|
| Su təsərrüfatı obyektlərinin layihələndirilməsi üzrə Azərbaycan Dövlət institutu | |
| Növü | Dövlət institutu |
| Yaranma tarixi | 8 aprel 1933 |
| Ləğvolma tarixi | 16 may 2024 |
| Rəsmi dili | Azərbaycan dili |
| Mərkəzi |  Bakı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
16 may 2024-cü ildə Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-nin Su təsərrüfatı obyektlərinin layihələndirilməsi üzrə Azərbaycan Dövlət İnstitutu (“Azdövsutəslayihə”) və Azərsu ASC-nin “” Elmi Tədqiqat və Layihə İnstitutu ləğv edilib. Ləğv edilən institutlar birləşdirilərək Su və Meliorasiya Kompleksinin Layihələndirilməsi İnstitutu publik hüquqi şəxs yaradılıb. Yeni yaradılan publik hüquqi şəxs ləğv edilən institutların hüquqi varisi hesab edilib.
Tarixi və fəaliyyəti
1930–1950-ci illər
1930-cu il yanvar ayının 15-də Azərbaycan Su Təsərrüfatı İdarəsində "Su təsərrüfatı obtektlərinin layihələndirilməsi və axtarışı" üzrə "Layihə şöbəsi" kimi yaradılmışdır. Bununla da "Azdövsutəslayihə" institunun əsası qoyulmuşdur. Fəaliyyətin ilk aylarında "Layihə şöbəsi bağlanmış müqavilələr əsasında kanallar, kanal üzərində qurğuların, gözətçi binaların layihələri hazırlanırdı.
Meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində görüləcək işlərin yayılma sahəsinin genişlənəcəyini nəzərə alaraq, Azərbaycan Su Təsərrüfatı İdarəsinin "Layihə Şöbəsi" əsasında 1933-cü il aprel ayının 8-də Azərbaycan Su Təsərrüfatı Obyektlərinin Layihələndirilməsi və Axtarışı üzrə İdarə təşkil olundu. Qısa dövr ərzində layihə-axtarış idarəsində Mil düzündəki qədim suvarma sistemlərinin bərpası layihəsi, Şimali Muğan ərazisində suvarma və kollektor-drenaj sistemlərinin layihə sənədləri hazırlandı. Xudat massivində topoqrafiya işləri görüldü. Bununla yanaşı Salyan düzündə suvarma sisteminin sxematik layihəsi və kollektor suyığıcı sisteminin texniki iqtisadi layihəsi, Kür çayı sahillərindən daşqınlara qarşı mübarizə bəndlərinin layihələri, Araz çayının su qəbul etməklə Mil düzünə və Qarabağın düzən hissələrini suvarılması üçün tədbirlər həyata keçirildi.
Bu dövrlərdə Azərbaycanda torpaqların şoranlaşması xəritəsidə tərtib olundu və bataqlıqların qurudulmasında hidromexanizasiya üsulundan istifadəyə başlandı.
1936-cı ilin sonunda SSRİ Əkinçilik Xalq komissarlığının əmri ilə Zaqafqaziya Su Layihə İdarəsi (Закгиппровод) rəhbər texniki işçilər də daxil olmaqla, Tiflis şəhərindən Bakı şəhərinə köçürülmüşdür. Azərbaycan Su Təsərrüfatı Layihə-Axtarış İdarəsinə birləşdirilməklə, yeni adla zaqafqaziya Su Layihə idarəsi yaradıldı.
1938-ci ilin may ayında idarə Zaqafqaziya Su Layihə-Axtarış (Закводпроиз) adlandırıldı və Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan Respublikaları ərazilərində layihə axtarış işlərini həyata keçirirdi.
1938-ci ildə Samur-Abşeron kanalının birinci növbəsi olan hissəsinin, Samur-Dəvəçi kanalının layihə-axtarış işləri başlamışdır. Layihəçilərin və tikinti işçilərinin birgə fədakar çalışmaqlarının nəticəsində uzunluğu 110 km olan Samur-Dəvəçi kanalı 28 aprel 1940-cı ildə istifadəyə verildi.
1945-ci ildə layihə idarəsi Azərbaycan Layihə-Axtarış İdarəsi adlandırılmışdır. Böyük Vətən müharibəsi bitdikdən sonra Mingəçevir Su anbarı-nın tikintisi və Kür-Araz düzənliyinin suvarılması" layihəsinin həyata keçirilməsinə başlanmışdır.
1948-ci ildə Kür-Araz düzənliyində genişmiqyaslı kollektor-drenaj sisteminin tikintisinə başlandı.
1950–1970-ci illər
1950-ci il iyun ayının sonuna kimi Azərbaycan Layihə-Axtarış İdarəsində görülən işlər, ümumilikdə, Kür-Araz Su Tikintisi Baş İdarəsi və Azərbaycan SSR su təsərrüfatı Nazirliyi ilə başlanmış müavilələr əsasında aparılırdı. 1951-ci ildə Yuxarı Qarabağ kanalının, 1954-cü ildə isə Yuxarı Şirvan kanalının layihələndirilməsinə başlandı.
1951-ci ildə kiçik layihə təşkilatların ləğv edilməsi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan Layihə-Axtarış İdarəsi əsasında SSRİ Pambıqçılıq Nazirliyinn tabeliyində fəaliyyət göstərən Zaqafqaziya Su-layihə Pambiqçılıq İdarəsi (Закгидроводхлопок) yaradılmışdır.
Muğan-Salyan düzündə aparılan elmi-tədqiqat işləri nəticəsində müəyyən edildi ki, qrunt sularının səviyyəsinin tələb olunan dərinlikdə saxlamaq üçün bu ərazidə kollektor-drenaj sisteminin tikilməsi vacibdir. Tez bir zamanda layihə-axtarış işləri aparıldı və 1950–1953-cü illərdə Muğan-Salyan sutullayıcı sistemi tikilərək istismara verildi.
SSRİ Nazirlər Sovetinin 27.05.1953-cü il qərarı ilə Zaqafqaziya Su-Layihə Pambıqçılıq İdarəsi əsasında SSRİ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Baş Su Təsərrüfatı İdarəsi tabeliyində olmaqla, Azərbaycan Su Təsərrüfatı Layihə İnstitutu "Azdövsutəslayihə" (Азгипроводхоз) yaradıldı.
SSRİ Nazirlər Sovetinin 10.04.1954-cü il 673 saylı qərarı ilə "Azdövsutəslayihə" İnstitutu Azərbaycan SSRİ Su Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyinə verildi.
1955-ci ildə Mingəçevir su anbarında işlər tamamlandı və tam istifadəyə verildı.
1957-ci ildə Araz çayı üzərində Bəhrəmtəpə hidroqovşağı tikildi. Bununla Araz çayının suyundan da səmərəli istifadə olunmağa başlandı.
Mingəçevir su anbarının istifadəsindən sonra 1958-ci ildə Yuxarı Qarabağ kanalı və 1959-cu ildə isə Yuxarı Şirvan kanalı istismara verildi. Bununla da müvafiq olaraq Qarabağ zonasının, Mil düzünün və Yevlax, Ağdaş, Göyçay, Ucar, Zərdab, Ağsu, Kürdəmir, Hacıqabul rayon ərazilərinin ərazilərindəki əkinyanı sahələri suvarma suyu ilə təmin olundu.
1960–70-ci illərdə Mil-Qarabağ və digər kollektorların layihəsi işləri aparıldı və tikintisi başa çatdı. Şimal çaylarının üzərində hidrotexniki qurğuların layihələndirilməsi işlərinə başlandı. Samur-Abşeron kanalının 2-ci növbə tikintisi heyata keçirildi və sonunda Ceyranbatan su anbarı yaradılmışdı.
Bu illərdə "Azsutəslayihə" institunun fəaliyəti genişləndikcə əməkdaşləarını sayıda ilbə-il artırdı:
| İllər | 1957-ci il | 1963-cü il | 1964-cü il |
|---|---|---|---|
| İşçi sayı, nəfər | 588 | 1000 | 1046 |
| Avtomobil və texnika sayı, ədəd | - | - | 85 |
1961-ci ildən başlayaraq əməkdaşlar üçün yaşayış binalarının tikintisinə başlandı və sonrakı illərdə 4 ədəd bina tikildi. Həmçinin, 1964-cü ildə institut yeni 5 mərtəbəli binaya köçmüşdür.
1970–1991-ci illər
Azərbaycanda 1970–1982-ci illərdə meliorasiya və su təsərüffatı sahəsinin geniş miqyasda inkişafı "Azdövsutəslayihə" institutunda yerinə yetirilən layihə-axtarış işlərinin sayının və həcmlərinin artmasına səbəb oldu.
Ümumilli lider Heydər Əliyevin respublikamıza rəhbərlik etdiyi 1969–1982-ci illərdə Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı sahəsinə ayrılmış vəsait, sovet hakimiyyətinin 50 ili ərzində bu sahəyə qoyulmuş ümumi vəsaitdən 2 dəfə artıq olmuşdur. "Azdövsutəslayihə" institutunda 1982-ci ildə layihə-axtarış işlərini zonalar üzrə yerinə yetirən 6 istehsalat-layihə şöbəsi fəaliyyət göstərirdi. İnstitutun 1600 nəfərdən artıq işçi çalışırdı. Əməkdaşlardan 17-nin elmi dərəcəsi var idi.
İnstitut əməkdaşları Yəmən, Kuba, Əlcəzair, İraq, İran, Suriya və s Respublikalarda layihə-axtarış işlərinin aparılmasına yardım etmək üçün bu olkələrə göndərilmişlər.
Çayların su ehtiyatlarının səmərəli istifadə etmək məqsədilə bu illərdə su anbarları və kanallar layihələndirilib tikilməyə başlamışdı.
| Su anbarları | Kanallar |
|---|---|
| Ağstafa su anbarı | Rəsularx kanalı |
| Araz su anbarı | Baş Muğan kanalı |
| Sərsəng su anbarı | Əzizbəyov kanalı |
| Arpaçay su anbarı | Boztəpəarx kanalı |
| Xanbulançay su anbarı | Yeni Xanqızı kanalı |
| Aşağı Köndələnçay su anbarı | Baş Mil kanalı |
| Madagiz su anbarı | Yuxarı Mil kanalı |
| Zoğalavaçay su anbarı | |
| Cəyirli su anbarı | |
| Şəmkir su anbarı | |
| Əyriçay su anbarı | |
| Viləşçay su anbarı | |
| Salxanqala su anbarı |
Suvarma sistemlərinin tikintisi ilə yanaşı kollektor-drenaj şəbəkələrinin tikintisi geniş vüsət almışdır. Şirvan, Qarabağ, Mil, Muğan düzlərində drenaj sistemləri tikilib yenidən qurulurdu.
Sovetlər məkanında ölkə iqtisadiyyatında durğunluq, bütün sahələrdə olduğu kimi "Azdövsutəslayihə" institunun fəaliyyətinə də təsirsiz ötüşməmişdir. Meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində də 1985-ci ildən başlamaqla aparılan tikinti işləri ilbəil kəskin şəkildə azalmışdır. "Azdövsutəslayihə" institunun iş həcmlərinin az olduğu şəraitdə çətin günlərinin yaşamalı oldu. Sənətinin fədaisi olan əməkdaşların hesabına institut bu çətin illəri başa vurmağa doğru gedirdi.
1991-ci ildən sonra müstəqillik dövründə
1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması ilə ölkə müstəqillik qazandı. Müstəqilliyin ilk illəri ölkənin müharibə şəraitində olması və iqtisadi cətinliklərlə əlaqədar olaraq meliorasiya və su təsərrüfatında durğunluq dövru idi.
1993-cü il Heydər Əliyevin ikinci dəfə respublika rəhbərliyinə qayıdışı ilə meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsi öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoydu. İlk növbədə respublikaya qoyulan xarici investisiyalar aşağıdakı adı çəkilən meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsinə yönəldildi:
- Kür-Araz düzənliyində şoranlaşmış torpaqların duzlardan təmizlənməsini təmin edəcək Baş Mil-Muğan kollektorunun tikintisinin davam etdirilməsi;
- Bakı, Sumqayıt şəhərlərini və Abşeron yarımadasını su ilə təmin edən Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması;
- Naxçıvan MR Vayxır su anbarının tikintisinin başa çatdırılması;
nın tikintisində. 2002-ci il]] Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması sxemi "Azdövsutəslayihə" institutu və Türkiyə Konsorsiumu "SEYAŞ-SUİS" tərəfindən 1995–1996-cı illərdə hazırlandı.
"Azdövsutəslayihə" institutu və Almaniyanın layihə şirkəti ilə birgə 1997-ci ildə "Azərbaycan İrriqasiya və Drenaj İnfrastrukturunun Bərpası və Yaxşılaşdırması" layihəsi hazırlandı.
Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində aşağıdakı genişmiqyaslı işlərin görülməsi müəyyənləşdirildi:
- Samur Baş suqəbuledicinin bərpası;
- Xanarx kanalının tikintisi;
- Samur-Abşeron kanalının 50 km-lik hissəsinin bərpası;
- Vəlvələ-Taxtakörpü kanalının tikintisi;
- Taxtakörpü su anbarının tikintisi;
- Taxtakörpü-Ceyranbatan kanalının tikintisi.
2000-ci ildə Yenikənd su anbarı SES-le birlikdə istismara verildi.
Azərbaycan Respublikası "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramına (2004–2008-ci illər)daxil edilmiş və Respublika büdcəsindən ayrılmış vəsait hesabına, Dünya Bankının, İslam İnkişaf Bankının Asiya, Asiya İnkişaf Bankının və digər maliyyə qurumlarının krediti hesabına 2006-cı ildə , Naxçıvan MR-da vayxır su anbarının yarımçıq qalmış hissəsinin və Samur-Abşeron kanalının Baş sudurulducusunun layihələri "Azdövsutəslayihə" institutu və Türkiyənin "SU-YAPI" şirkəti ilə birlikdə hazırlanmışdır.
Dövlət başçısı İlham Əliyevin iştirakı ilə 2009-cu ilin may ayında təməli qoyulmuş Şəmkirçay su anbarının layihə smeta sənədləri "Azdövsutəslayihə" institutu və Türkiyənin "TƏMƏLSU" şirkəti tərəfindən birgə işlənib hazırlanmışdı.
Uzun illər ərzində əkin sahələrini və yaşayış məntəqələrini çayların daşqın və sel sularından qorumaq məqsədilə Araz və Kür çaylarının sahillərində 1700 km uzunluğunda torpaq mühafizə bəndləri, dağlıq ərazidəki çayların sahillərində isə 126 km uzunluğunda daş-beton və beton mühafizə bəndləri tikilmişdir ki, bunların da layihə-smeta sənədləri "Azdövsutəslayihə" institutunda hazırlanmışdır.
2004-cü ildə Azərbaycan hökuməti ilə Asiya İnkişaf Bankı arasında "Selə qarşı tədbirlər" layihəsini maliyyələşdirilməsi üzrə kredit sazişi imzalanmış, 12 rayonun ərazisindəki 23 çayda qoruyucu bəndlərin tikilməsinə vəsait ayrılmışdır. 2005-ci ildə həyata keçirilən layihələrdə "Azdövsutəslayihə" institutu yaxından iştirak etmişdir.
Respublika ərazisindəki 1025 min hektar qiş otlaq sahələrində saxlanılan heyvanların suya olan tələbatını ödəmək məqsədilə 5322 ədəd qurğulardan və müxtəlif diametrli 2930 km uzunluğunda borulardan ibarət su sisteminin tikilməsi üçün layihə-smeta sənədlərini "Azdövsutəslayihə" institutu hazırlamışdır.
Hal-hazırda Respublika ərazisində meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində aparılan yenidənqurma, bərpa işlərində "Azdövsutəslayihə" institutunun rolu və əməyi böyükdür.
Tərkibi və strukturu
İnstituta rəhbərlik etmiş şəxslər:
| İllər | Direktorlar | Baş mühəndislər |
|---|---|---|
| 1933 | Nəzirov | Zdobnov E. İ (1933–1934) |
| 1933–1964 | Abbasov Mehdi Əli oğlu | Qovert A. R. (1934–1935) Manzor A. İ. (1935–1938) Dobronravov V. A. (1938–1950) Rudman İ. A. (1950–1961) Bağırov Zülfüqar Əli oğlu (1961–1963) |
| 1964–1972 | Səlimbəyov Cəfər Vahab oğlu | Tabasaranski Bəybala Əlimərdanoviç (1963–1978) |
| 1972–1975 | Musayev Zülfüqar Fətulla oğlu | |
| 1975–1983 | Paşayev Paşa Sirac oğlu | Bağırov Zülfüqar Əli oğlu (1978–1982) |
| 1983–2008 | Əliyev Rahib Oruc oğlu | Mirzəxanov Əli Cəbrayıl oğlu (1982–2003) Musayev Telman Mir Məsim oğlu (2003–2007) Paşayev Elbrus Paşa oğlu (2007–2008) |
| 2008-indi | Paşayev Elbrus Paşa oğlu | Qaziyev Yusif Cəbrayıl oğlu (2008–2017) |
İnstitutun şöbələri və əməkdaşları:
"Azdövsutəslayihə" institutunun srukturu 17 şöbədən, 5 sektordan və 6 yardımçı bölmələrdən ibarətdir. Ümumiyyətlə hal-hazırda institutda 175 əməkdaş fəaliyyət göstərir. Bunlardan 8-i Layihənin Baş Mühəndisi, 12-si isə Baş Mütəxəssisdir. Bundan əlavə şöbələrdə və çöl şəraitində işləyən müxtəlif dərəcəli mühəndislər, texniklər və fəhlələr çalışır.
Son illərdə su təsərrüfatı və meliorasiya sahəsində yüksək fəalyyətlərinə görə institutun bir neçə əməkdaşı Əməkdar mühəndis adı almış, bəzilləri isə ilə təltif olunmuşlar.
| Şöbələr (17 şöbə) | 1№-li layihə şöbəsi | 2№-li layihə şöbəsi | 3№-li layihə şöbəsi | Texniki şöbəsi | Hidrotexniki qurğular şöbəsi | Su anbarı və bəndlər şöbəsi | Topoqrafiya axtarış şöbəsi | Mühəndis qeologiya şöbəsi | Torpaq melorativ axtarış şöbəsi | Nasos stansiyası və metal konst şöbəsi | Elektrotexnika şöbəsi | Tikintinin təşkilinin layih-si və Smeta şöbəsi | Hidrologiya şöbəsi | Torpaq ayırma şöbəsi | Layihə tərtibatı və buraxılışı şöbəsi | Maliyyə iqtisadiyyat və mühasibət uçotu şöbəsi | Təsərrüfat şöbəsi |
| Sektorlar (5 sektor) | Kadrlar sektoru | Memar-inşaat sektoru | Kənd təsərrüfatı layihələndirmə sektoru | Layihə tərtibatı və buraxılışı sektoru | Kompyüter sektoru | ||||||||||||
| Yardımçı bölmələr | Dəftərxana | Mülkü mudafiyə və təhlükəsizlik texnikası üzrə mühəndis | Geotexniki və kimyəvi analiz laboratoriyası | Texniki kitabxana | Texniki informasiya qrupu | Arxiv |
Azdövsutəslayihə institutu-80
Azdövsutəslayihə institutunun 80 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq institutun tarixini və inkişaf yolunu tam əhatə edən "Azdövsutəslayihə" İnstitutu — 80 kitabı nəşr olunmuşdur. Bu kitabda Azdövsutəslayihə institutunun yarandığı dövrdən Azərbaycan meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində həyata keçirilən layihələr, aparılmış tikinti işləri və əməkdaşları haqqında geniş məlumat verilmişdir.
Milli qəhrəmanımız
"Azdövsutəslayihə" institutunun əməkdaşlarından: Nəsrəddinov Rafiq Hüseyn oğlu, Atakişiyev Məmməd İslam oğlu, Hüseynov Fazil Bakir oğlu, Yusifov Vüqarlı Camal oğlu, Tağıyev Mehman Musarza oğlu və Orucov Niyaz Tofiq oğlu Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak ediblər.
Milli Qəhrəman Nəsrəddinov Rafiq Hüseyn oğlu 1987-ci ildən 1992-ci ilə qədər mühəndis-hidroloq vəzifəsində işləmişdir. O, işlədiyi müddətdə kollektivin böyük hörmətini qazanmışdır.
1992-ci ildə Nəsrəddinov Rafiq Milli Ordu sıralarına çağırılmışdir. Baş leytenant rütbəsində Rafiq Ağdərə rayonunda gedən döyüşlərdə cəsarətlə vuruşaraq qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Ona ölümündən sonra Azərbaycan Milli Qəhrəmanı fəxri adı verilib.
"Azdövsutəslayihə" institutunun kollektivi şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş Azərbaycan Milli Qəhrəmanı Rafiq Hüseyn oğlu Nəsrəddinovla fəxr edir.
İstinadlar
- "Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Nizamnaməsinin və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17 iyun 2006-cı il tarixli, 149 nömrəli qərarı. Arxivləşdirilib 2022-06-17 at the Wayback Machine (az.)
- "İki institut ləğv olundu, əvəzində yeni qurum yaradıldı". Axar.Az (az.). 2024-05-16. İstifadə tarixi: 2024-10-26.
- Azdövsutəslayihə institutu-80 Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine, Müəlliflər: Paşayev E. P, Həsənov F. H.
Mənbə
- “Azdövsutəslayihə” institutunun tarixi və inkişaf yolu
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede coxsayli problemler movcuddur Zehmet olmasa sehifeni redakte ederek ve ya movcud problemleri diskussiya ederek hell edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin oktyabr 2024 Bu meqaledeki numuneler ve perspektivler movzuya dunya miqyasinda baxisi eks etdirmeye biler Siz bu meqaleni tekmillesdire meseleni muzakire ede ve ya lazim olduqda yeni meqale yarada bilersiniz Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz oktyabr 2024 Su teserrufati obyektlerinin layihelendirilmesi uzre Azerbaycan Dovlet Institutu ve ya qisaca Azdovsuteslayihe Azerbaycan Meliorasiya ve Su Teserrufati Aciq Sehmdar Cemiyyetinin strukturunda olmus su teserrufati obyektlerinin layihelendirilmesi uzre Azerbaycan Dovlet institutu idi Esas binasi Baki seherinde yerlesirdi Azdovsuteslayihe institutu AZDOVSUTESLAYIHESu teserrufati obyektlerinin layihelendirilmesi uzre Azerbaycan Dovlet institutuNovu Dovlet institutuYaranma tarixi 8 aprel 1933Legvolma tarixi 16 may 2024Resmi dili Azerbaycan diliMerkezi Baki Baki Vikianbarda elaqeli mediafayllar 16 may 2024 cu ilde Azerbaycan Meliorasiya ve Su Teserrufati ASC nin Su teserrufati obyektlerinin layihelendirilmesi uzre Azerbaycan Dovlet Institutu Azdovsuteslayihe ve Azersu ASC nin Elmi Tedqiqat ve Layihe Institutu legv edilib Legv edilen institutlar birlesdirilerek Su ve Meliorasiya Kompleksinin Layihelendirilmesi Institutu publik huquqi sexs yaradilib Yeni yaradilan publik huquqi sexs legv edilen institutlarin huquqi varisi hesab edilib Tarixi ve fealiyyeti1930 1950 ci iller Paylayici kanalda sluz tikintisi 1933 cu il 1930 cu il yanvar ayinin 15 de Azerbaycan Su Teserrufati Idaresinde Su teserrufati obtektlerinin layihelendirilmesi ve axtarisi uzre Layihe sobesi kimi yaradilmisdir Bununla da Azdovsuteslayihe institunun esasi qoyulmusdur Fealiyyetin ilk aylarinda Layihe sobesi baglanmis muqavileler esasinda kanallar kanal uzerinde qurgularin gozetci binalarin layiheleri hazirlanirdi Meliorasiya ve su teserrufati sahesinde gorulecek islerin yayilma sahesinin genisleneceyini nezere alaraq Azerbaycan Su Teserrufati Idaresinin Layihe Sobesi esasinda 1933 cu il aprel ayinin 8 de Azerbaycan Su Teserrufati Obyektlerinin Layihelendirilmesi ve Axtarisi uzre Idare teskil olundu Qisa dovr erzinde layihe axtaris idaresinde Mil duzundeki qedim suvarma sistemlerinin berpasi layihesi Simali Mugan erazisinde suvarma ve kollektor drenaj sistemlerinin layihe senedleri hazirlandi Xudat massivinde topoqrafiya isleri goruldu Bununla yanasi Salyan duzunde suvarma sisteminin sxematik layihesi ve kollektor suyigici sisteminin texniki iqtisadi layihesi Kur cayi sahillerinden dasqinlara qarsi mubarize bendlerinin layiheleri Araz cayinin su qebul etmekle Mil duzune ve Qarabagin duzen hisselerini suvarilmasi ucun tedbirler heyata kecirildi Bu dovrlerde Azerbaycanda torpaqlarin soranlasmasi xeriteside tertib olundu ve bataqliqlarin qurudulmasinda hidromexanizasiya usulundan istifadeye baslandi 1936 ci ilin sonunda SSRI Ekincilik Xalq komissarliginin emri ile Zaqafqaziya Su Layihe Idaresi Zakgipprovod rehber texniki isciler de daxil olmaqla Tiflis seherinden Baki seherine kocurulmusdur Azerbaycan Su Teserrufati Layihe Axtaris Idaresine birlesdirilmekle yeni adla zaqafqaziya Su Layihe idaresi yaradildi Samur Deveci kanalinin acilisi 1940 ci il 1938 ci ilin may ayinda idare Zaqafqaziya Su Layihe Axtaris Zakvodproiz adlandirildi ve Azerbaycan Gurcustan Ermenistan Respublikalari erazilerinde layihe axtaris islerini heyata kecirirdi 1938 ci ilde Samur Abseron kanalinin birinci novbesi olan hissesinin Samur Deveci kanalinin layihe axtaris isleri baslamisdir Layihecilerin ve tikinti iscilerinin birge fedakar calismaqlarinin neticesinde uzunlugu 110 km olan Samur Deveci kanali 28 aprel 1940 ci ilde istifadeye verildi 1945 ci ilde layihe idaresi Azerbaycan Layihe Axtaris Idaresi adlandirilmisdir Boyuk Veten muharibesi bitdikden sonra Mingecevir Su anbari nin tikintisi ve Kur Araz duzenliyinin suvarilmasi layihesinin heyata kecirilmesine baslanmisdir 1948 ci ilde Kur Araz duzenliyinde genismiqyasli kollektor drenaj sisteminin tikintisine baslandi 1950 1970 ci iller 1950 ci il iyun ayinin sonuna kimi Azerbaycan Layihe Axtaris Idaresinde gorulen isler umumilikde Kur Araz Su Tikintisi Bas Idaresi ve Azerbaycan SSR su teserrufati Nazirliyi ile baslanmis muavileler esasinda aparilirdi 1951 ci ilde Yuxari Qarabag kanalinin 1954 cu ilde ise Yuxari Sirvan kanalinin layihelendirilmesine baslandi 1951 ci ilde kicik layihe teskilatlarin legv edilmesi ile elaqedar olaraq Azerbaycan Layihe Axtaris Idaresi esasinda SSRI Pambiqciliq Nazirliyinn tabeliyinde fealiyyet gosteren Zaqafqaziya Su layihe Pambiqciliq Idaresi Zakgidrovodhlopok yaradilmisdir Mugan Salyan duzunde aparilan elmi tedqiqat isleri neticesinde mueyyen edildi ki qrunt sularinin seviyyesinin teleb olunan derinlikde saxlamaq ucun bu erazide kollektor drenaj sisteminin tikilmesi vacibdir Tez bir zamanda layihe axtaris isleri aparildi ve 1950 1953 cu illerde Mugan Salyan sutullayici sistemi tikilerek istismara verildi SSRI Nazirler Sovetinin 27 05 1953 cu il qerari ile Zaqafqaziya Su Layihe Pambiqciliq Idaresi esasinda SSRI Kend Teserrufati Nazirliyinin Bas Su Teserrufati Idaresi tabeliyinde olmaqla Azerbaycan Su Teserrufati Layihe Institutu Azdovsuteslayihe Azgiprovodhoz yaradildi SSRI Nazirler Sovetinin 10 04 1954 cu il 673 sayli qerari ile Azdovsuteslayihe Institutu Azerbaycan SSRI Su Teserrufati Nazirliyinin tabeliyine verildi 1955 ci ilde Mingecevir su anbarinda isler tamamlandi ve tam istifadeye verildi 1957 ci ilde Araz cayi uzerinde Behremtepe hidroqovsagi tikildi Bununla Araz cayinin suyundan da semereli istifade olunmaga baslandi Mingecevir su anbarinin istifadesinden sonra 1958 ci ilde Yuxari Qarabag kanali ve 1959 cu ilde ise Yuxari Sirvan kanali istismara verildi Bununla da muvafiq olaraq Qarabag zonasinin Mil duzunun ve Yevlax Agdas Goycay Ucar Zerdab Agsu Kurdemir Haciqabul rayon erazilerinin erazilerindeki ekinyani saheleri suvarma suyu ile temin olundu 1960 70 ci illerde Mil Qarabag ve diger kollektorlarin layihesi isleri aparildi ve tikintisi basa catdi Simal caylarinin uzerinde hidrotexniki qurgularin layihelendirilmesi islerine baslandi Samur Abseron kanalinin 2 ci novbe tikintisi heyata kecirildi ve sonunda Ceyranbatan su anbari yaradilmisdi Bu illerde Azsuteslayihe institunun fealiyeti genislendikce emekdaslearini sayida ilbe il artirdi Iller 1957 ci il 1963 cu il 1964 cu ilIsci sayi nefer 588 1000 1046Avtomobil ve texnika sayi eded 85 1961 ci ilden baslayaraq emekdaslar ucun yasayis binalarinin tikintisine baslandi ve sonraki illerde 4 eded bina tikildi Hemcinin 1964 cu ilde institut yeni 5 mertebeli binaya kocmusdur 1970 1991 ci iller Azerbaycanda 1970 1982 ci illerde meliorasiya ve su teseruffati sahesinin genis miqyasda inkisafi Azdovsuteslayihe institutunda yerine yetirilen layihe axtaris islerinin sayinin ve hecmlerinin artmasina sebeb oldu Heyder Eliyev Xanbulancay su anbarinin acilisinda 1976 ci il Umumilli lider Heyder Eliyevin respublikamiza rehberlik etdiyi 1969 1982 ci illerde Azerbaycan Meliorasiya ve Su Teserrufati sahesine ayrilmis vesait sovet hakimiyyetinin 50 ili erzinde bu saheye qoyulmus umumi vesaitden 2 defe artiq olmusdur Azdovsuteslayihe institutunda 1982 ci ilde layihe axtaris islerini zonalar uzre yerine yetiren 6 istehsalat layihe sobesi fealiyyet gosterirdi Institutun 1600 neferden artiq isci calisirdi Emekdaslardan 17 nin elmi derecesi var idi Institut emekdaslari Yemen Kuba Elcezair Iraq Iran Suriya ve s Respublikalarda layihe axtaris islerinin aparilmasina yardim etmek ucun bu olkelere gonderilmisler Caylarin su ehtiyatlarinin semereli istifade etmek meqsedile bu illerde su anbarlari ve kanallar layihelendirilib tikilmeye baslamisdi Seref nisani ordeniSu anbarlari KanallarAgstafa su anbari Resularx kanaliAraz su anbari Bas Mugan kanaliSerseng su anbari Ezizbeyov kanaliArpacay su anbari Boztepearx kanaliXanbulancay su anbari Yeni Xanqizi kanaliAsagi Kondelencay su anbari Bas Mil kanaliMadagiz su anbari Yuxari Mil kanaliZogalavacay su anbariCeyirli su anbariSemkir su anbariEyricay su anbariVilescay su anbariSalxanqala su anbari Suvarma sistemlerinin tikintisi ile yanasi kollektor drenaj sebekelerinin tikintisi genis vuset almisdir Sirvan Qarabag Mil Mugan duzlerinde drenaj sistemleri tikilib yeniden qurulurdu Sovetler mekaninda olke iqtisadiyyatinda durgunluq butun sahelerde oldugu kimi Azdovsuteslayihe institunun fealiyyetine de tesirsiz otusmemisdir Meliorasiya ve su teserrufati sahesinde de 1985 ci ilden baslamaqla aparilan tikinti isleri ilbeil keskin sekilde azalmisdir Azdovsuteslayihe institunun is hecmlerinin az oldugu seraitde cetin gunlerinin yasamali oldu Senetinin fedaisi olan emekdaslarin hesabina institut bu cetin illeri basa vurmaga dogru gedirdi 1991 ci ilden sonra musteqillik dovrunde 1991 ci ilde Sovet Ittifaqinin dagilmasi ile olke musteqillik qazandi Musteqilliyin ilk illeri olkenin muharibe seraitinde olmasi ve iqtisadi cetinliklerle elaqedar olaraq meliorasiya ve su teserrufatinda durgunluq dovru idi 1993 cu il Heyder Eliyevin ikinci defe respublika rehberliyine qayidisi ile meliorasiya ve su teserrufati sahesi oz inkisafinin yeni merhelesine qedem qoydu Ilk novbede respublikaya qoyulan xarici investisiyalar asagidaki adi cekilen meliorasiya ve su teserrufati sahesine yoneldildi Kur Araz duzenliyinde soranlasmis torpaqlarin duzlardan temizlenmesini temin edecek Bas Mil Mugan kollektorunun tikintisinin davam etdirilmesi Baki Sumqayit seherlerini ve Abseron yarimadasini su ile temin eden Samur Abseron suvarma sisteminin yeniden qurulmasi Naxcivan MR Vayxir su anbarinin tikintisinin basa catdirilmasi nin tikintisinde 2002 ci il Samur Abseron suvarma sisteminin yeniden qurulmasi sxemi Azdovsuteslayihe institutu ve Turkiye Konsorsiumu SEYAS SUIS terefinden 1995 1996 ci illerde hazirlandi Azdovsuteslayihe institutu ve Almaniyanin layihe sirketi ile birge 1997 ci ilde Azerbaycan Irriqasiya ve Drenaj Infrastrukturunun Berpasi ve Yaxsilasdirmasi layihesi hazirlandi Samur Abseron suvarma sisteminin yeniden qurulmasi layihesi cercivesinde asagidaki genismiqyasli islerin gorulmesi mueyyenlesdirildi Samur Bas suqebuledicinin berpasi Xanarx kanalinin tikintisi Samur Abseron kanalinin 50 km lik hissesinin berpasi Velvele Taxtakorpu kanalinin tikintisi Taxtakorpu su anbarinin tikintisi Taxtakorpu Ceyranbatan kanalinin tikintisi 2000 ci ilde Yenikend su anbari SES le birlikde istismara verildi Azerbaycan Respublikasi Regionlarin sosial iqtisadi inkisafi Dovlet Proqramina 2004 2008 ci iller daxil edilmis ve Respublika budcesinden ayrilmis vesait hesabina Dunya Bankinin Islam Inkisaf Bankinin Asiya Asiya Inkisaf Bankinin ve diger maliyye qurumlarinin krediti hesabina 2006 ci ilde Naxcivan MR da vayxir su anbarinin yarimciq qalmis hissesinin ve Samur Abseron kanalinin Bas sudurulducusunun layiheleri Azdovsuteslayihe institutu ve Turkiyenin SU YAPI sirketi ile birlikde hazirlanmisdir Dovlet bascisi Ilham Eliyevin istiraki ile 2009 cu ilin may ayinda temeli qoyulmus Semkircay su anbarinin layihe smeta senedleri Azdovsuteslayihe institutu ve Turkiyenin TEMELSU sirketi terefinden birge islenib hazirlanmisdi Uzun iller erzinde ekin sahelerini ve yasayis menteqelerini caylarin dasqin ve sel sularindan qorumaq meqsedile Araz ve Kur caylarinin sahillerinde 1700 km uzunlugunda torpaq muhafize bendleri dagliq erazideki caylarin sahillerinde ise 126 km uzunlugunda das beton ve beton muhafize bendleri tikilmisdir ki bunlarin da layihe smeta senedleri Azdovsuteslayihe institutunda hazirlanmisdir 2004 cu ilde Azerbaycan hokumeti ile Asiya Inkisaf Banki arasinda Sele qarsi tedbirler layihesini maliyyelesdirilmesi uzre kredit sazisi imzalanmis 12 rayonun erazisindeki 23 cayda qoruyucu bendlerin tikilmesine vesait ayrilmisdir 2005 ci ilde heyata kecirilen layihelerde Azdovsuteslayihe institutu yaxindan istirak etmisdir Respublika erazisindeki 1025 min hektar qis otlaq sahelerinde saxlanilan heyvanlarin suya olan telebatini odemek meqsedile 5322 eded qurgulardan ve muxtelif diametrli 2930 km uzunlugunda borulardan ibaret su sisteminin tikilmesi ucun layihe smeta senedlerini Azdovsuteslayihe institutu hazirlamisdir Hal hazirda Respublika erazisinde meliorasiya ve su teserrufati sahesinde aparilan yenidenqurma berpa islerinde Azdovsuteslayihe institutunun rolu ve emeyi boyukdur Terkibi ve strukturuInstituta rehberlik etmis sexsler Iller Direktorlar Bas muhendisler1933 Nezirov Zdobnov E I 1933 1934 1933 1964 Abbasov Mehdi Eli oglu Qovert A R 1934 1935 Manzor A I 1935 1938 Dobronravov V A 1938 1950 Rudman I A 1950 1961 Bagirov Zulfuqar Eli oglu 1961 1963 1964 1972 Selimbeyov Cefer Vahab oglu Tabasaranski Beybala Elimerdanovic 1963 1978 1972 1975 Musayev Zulfuqar Fetulla oglu1975 1983 Pasayev Pasa Sirac oglu Bagirov Zulfuqar Eli oglu 1978 1982 1983 2008 Eliyev Rahib Oruc oglu Mirzexanov Eli Cebrayil oglu 1982 2003 Musayev Telman Mir Mesim oglu 2003 2007 Pasayev Elbrus Pasa oglu 2007 2008 2008 indi Pasayev Elbrus Pasa oglu Qaziyev Yusif Cebrayil oglu 2008 2017 Institutun sobeleri ve emekdaslari Azdovsuteslayihe institutunun srukturu 17 sobeden 5 sektordan ve 6 yardimci bolmelerden ibaretdir Umumiyyetle hal hazirda institutda 175 emekdas fealiyyet gosterir Bunlardan 8 i Layihenin Bas Muhendisi 12 si ise Bas Mutexessisdir Bundan elave sobelerde ve col seraitinde isleyen muxtelif dereceli muhendisler texnikler ve fehleler calisir Son illerde su teserrufati ve meliorasiya sahesinde yuksek fealyyetlerine gore institutun bir nece emekdasi Emekdar muhendis adi almis bezilleri ise Tereqqi medali ile teltif olunmuslar Sobeler 17 sobe 1 li layihe sobesi 2 li layihe sobesi 3 li layihe sobesi Texniki sobesi Hidrotexniki qurgular sobesi Su anbari ve bendler sobesi Topoqrafiya axtaris sobesi Muhendis qeologiya sobesi Torpaq melorativ axtaris sobesi Nasos stansiyasi ve metal konst sobesi Elektrotexnika sobesi Tikintinin teskilinin layih si ve Smeta sobesi Hidrologiya sobesi Torpaq ayirma sobesi Layihe tertibati ve buraxilisi sobesi Maliyye iqtisadiyyat ve muhasibet ucotu sobesi Teserrufat sobesiSektorlar 5 sektor Kadrlar sektoru Memar insaat sektoru Kend teserrufati layihelendirme sektoru Layihe tertibati ve buraxilisi sektoru Kompyuter sektoruYardimci bolmeler Defterxana Mulku mudafiye ve tehlukesizlik texnikasi uzre muhendis Geotexniki ve kimyevi analiz laboratoriyasi Texniki kitabxana Texniki informasiya qrupu ArxivAzdovsuteslayihe institutu 80Azdovsuteslayihe institutunun 80 illik yubileyi ile elaqedar olaraq institutun tarixini ve inkisaf yolunu tam ehate eden Azdovsuteslayihe Institutu 80 kitabi nesr olunmusdur Bu kitabda Azdovsuteslayihe institutunun yarandigi dovrden Azerbaycan meliorasiya ve su teserrufati sahesinde heyata kecirilen layiheler aparilmis tikinti isleri ve emekdaslari haqqinda genis melumat verilmisdir Milli qehremanimiz Azdovsuteslayihe institutunun emekdaslarindan Nesreddinov Rafiq Huseyn oglu Atakisiyev Memmed Islam oglu Huseynov Fazil Bakir oglu Yusifov Vuqarli Camal oglu Tagiyev Mehman Musarza oglu ve Orucov Niyaz Tofiq oglu Qarabag ugrunda geden doyuslerde istirak edibler Milli Qehreman Nesreddinov Rafiq Huseyn oglu 1987 ci ilden 1992 ci ile qeder muhendis hidroloq vezifesinde islemisdir O islediyi muddetde kollektivin boyuk hormetini qazanmisdir 1992 ci ilde Nesreddinov Rafiq Milli Ordu siralarina cagirilmisdir Bas leytenant rutbesinde Rafiq Agdere rayonunda geden doyuslerde cesaretle vurusaraq qehremancasina helak olmusdur Ona olumunden sonra Azerbaycan Milli Qehremani fexri adi verilib Azdovsuteslayihe institutunun kollektivi sehidlik zirvesine yukselmis Azerbaycan Milli Qehremani Rafiq Huseyn oglu Nesreddinovla fexr edir Istinadlar Azerbaycan Meliorasiya ve Su Teserrufati Aciq Sehmdar Cemiyyetinin Nizamnamesinin ve strukturunun tesdiq edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 17 iyun 2006 ci il tarixli 149 nomreli qerari Arxivlesdirilib 2022 06 17 at the Wayback Machine az Iki institut legv olundu evezinde yeni qurum yaradildi Axar Az az 2024 05 16 Istifade tarixi 2024 10 26 Azdovsuteslayihe institutu 80 Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback Machine Muellifler Pasayev E P Hesenov F H Menbe Azdovsuteslayihe institutunun tarixi ve inkisaf yoluXarici kecidlerVikianbarda Azdovsuteslayihe ile elaqeli mediafayllar var http mst gov az