Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ayaz Niyazi oğlu Mütəllibov (12 may 1938, Bakı – 27 mart 2022, Bakı) — Azərbaycan siyasi xadimi, Azərbaycan Respublikasının 1-ci prezidenti (1990–1992), Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin sonuncu, 14-cü birinci katibi (1990–1991).
| Ayaz Mütəllibov | |
|---|---|
 | |
| 8 sentyabr 1991 – 6 mart 1992 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edilib |
| Sonrakı | Yaqub Məmmədov (i. e.) |
| 14 may 1992 – 18 may 1992 | |
| Əvvəlki | Yaqub Məmmədov (i. e.) |
| Sonrakı | İsa Qəmbər (i. e.) Əbülfəz Elçibəy |
| 18 may 1990 – 5 fevral 1991 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edilib |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edilib |
| 25 yanvar 1990 – 14 sentyabr 1991 | |
| Əvvəlki | Əbdürrəhman Vəzirov |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edilib |
| 1 iyul 1990 – 21 avqust 1991 | |
| 27 yanvar 1989 – 26 yanvar 1990 | |
| Əvvəlki | Həsən Seyidov |
| Sonrakı | Həsən Həsənov |
  | |
| 30 oktyabr 1982 – 27 yanvar 1989 | |
| Əvvəlki | Sabit Abbasəliyev |
| Sonrakı | Rəhim Hüseynov |
| |
| 4 iyul 1979 – 30 oktyabr 1982 | |
| Əvvəlki | Əlibala Əsədullayev |
| Sonrakı | Sənan Axundov |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 12 may 1938 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 mart 2022(83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Niyazi Mütəllibov |
| Anası | Kübra Mütəllibova |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşaqları | oğulları: Azad (1962–2011) Zaur (d. 1970) |
| Dini | islam |
| | |
| Təltifləri | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ayaz Niyazi oğlu Mütəllibov 12 may 1938-ci ildə Bakıda ziyalı ailəsində anadan olub. Əslən Şamaxının Sarıtorpaq məhəlləsindəndir. 1962-ci ildə Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunu maşınqayırma ixtisası üzrə bitirib.
Əmək fəaliyyətinə 1958-ci ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Hidrotexnika və Meliorasiya İnstitutu bürosunun böyük texnik-konstruktoru kimi başlamışdır. 1959–1974-cü illərdə Bakı məişət elektrik cihazlar zavodunda işləmişdir. Burada o, quraşdırma sexinin ustası, mühəndis, texniki nəzarət şöbəsinin rəisi, baş konstruktor, baş mühəndis, zavodun direktoru olmuşdur. 1974–1977-ci illərdə "Bakelektroməişətmaş" istehsalat birliyinin baş direktoru olmuşdur.
Ayaz Mütəllibov 27 mart 2022-ci ildə 83 yaşında ölmüşdür. Sabiq prezident Birinci Fəxri Xiyabanda dəfn edildi.
Siyasi fəaliyyəti
Ayaz Mütəllibov 1963-cü ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasına üzv qəbul edilmişdir. 1977-ci ildə Bakı şəhəri Nərimanov Rayon Partiya Komitəsinin ikinci katibi seçilmiş, 1979-cu ildə respublikanın yerli sənaye naziri təyin olunmuşdur. 1982-ci ilin oktyabrında Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti sədrinin müavini — Dövlət Plan Komitəsinin sədri, 1985-ci ildən isə Azərbaycan SSR Ali Soveti sədrinin müavini vəzifələrini tutmuşdur.
Ayaz Mütəllibov 1981–1986-cı illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Təftiş Komissiyasının üzvü, 1986-cı ildən Mərkəzi Komitənin üzvü olmuşdur. 1989-cu ilin yanvarından Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin sədri olmuş, 1990-cı ilin yanvar ayında Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, daha sonra, 1990-cı il may ayının 18-də Azərbaycan SSR Ali Soveti tərəfindən yeni təsis olunmuş Azərbaycan SSR Prezidenti vəzifəsinə seçilmişdir.
1990-cı ilin iyulundan 1991-ci ilin avqustuna kimi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası MK-nin və Sov. İKP MK-nin Siyasi Bürosunun üzvü olmuşdur. 1991-ci ilin avqustunda Moskvada SSRİ prezidenti Mixail Qorbaçova qarşı baş verən Avqust qiyamını dəstəkləyən az sayda respublika rəhbərlərindən biri də Ayaz Mütəllibov idi, lakin 2016-cı ildə verdiyi müsahibədə Mütəllibov bunu inkar edərək çevrilişi dəstəkləmədiyini deyib.
1991-ci il sentyabrın 8-də ümumi seçkilərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir. Prezident seçilməsinə baxmayaraq müxalif AXC hərəkatının təzyiqi nəticəsində Ayaz Mütəllibov Ali Soveti buraxmışdır. Onun yerinə Milli Məclisi təşkil edilmiş, oradakı 50 nəfərlik deputat yerlərinin yarısı müxalifətə verilmişdir.
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda ermənilər rus ordusunun köməkliyi ilə dəhşətli qətliam törədirlər, azərbaycanlıları soyqırıma məruz qoyurlar (bax: Xocalı soyqırımı). Bu faciədən sonra Milli Məclisdə xalqın dəstəyini qazanan o vaxtkı müxalifət növbədənkənar sessiyanın çağırılmasına nail olur və Ayaz Mütəllibovu tutduğu vəzifədən istefa verməyə məcbur etmiş, nəticədə 1992-ci il martın 6-da istefa vermişdir.
Həmin ilin mayında faciənin səbəblərini araşdıran komissiya Ayaz Mütəllibovun günahını təsdiq edən faktlar aşkar etmədiyindən Ali Sovet öz qərarını ləğv edir və onu mayın 14-də vəzifəsinə qaytarır. Buna baxmayaraq, müxalif cəbhədə duran "Xalq Cəbhəsi"nin təzyiqi altında Ayaz Mütəllibov yeniden istefası barədə sənədi imzalamalı olur və ölkəni tərk edir. O vaxtdan etibarən o, 1992-ci ildən 2012-ci ilə qədər Moskvada yaşayıb. 2003-cü il Azərbaycan prezident seçkilərində prezidentliyə namizədliyini irəli sürsə də MSK təsdiq etməyib.. 2012-ci ildə yenidən Azərbaycan qayıdıb.
Ayaz Mütəllibov 1999–2003-cü illərdə Vətəndaş Birliyi Partiyasının sədri, 27 avqust 2003-cü ildən Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının həmsədri olub. Partiyanın 2012-ci il iyunun 30-da Bakıda keçirilən qurultayına təbrik məktubu göndərən Ayaz Mütəllibov partiyanın həmsədri vəzifəsindən və siyasətdən getdiyini bəyan etmişdir.
Azərbaycanda sabiq prezidentə cinayət işləri qaldırılıb. Baş Prokurorluq Ayaz Mütəllibovu Nazirlər Sovetinin sədri və prezident vəzifələrində işlədiyi, habelə istefa verəndən sonrakı dövrdə çoxsaylı ağır cinayət əməlləri törətməkdə ittiham etmişdir.
İstinadlar
- Ayas ogly Mutalibow // Munzinger Personen (alm.).
- https://vesti.az/politika/skoncalsya-byvsii-prezident-azerbaidzana-ayaz-mutallibov-459853.
- "AYAZ MÜTƏLLİBOV BİRİNCİ VİTSE-PREZİDENTDƏN DANIŞDI:"Ana Vətən bu xanımı hazırlaşdırıb"-VİDEO". 2022-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-01-17.
- Rahr, Alexander G. Mutalibov, Ayaz Niyazi ogly // A biographical directory of 100 leading Soviet officials (ingilis). Boulder, Colorado: Westview Press. 1990. səh. 124. ISBN .
- Ајаз Нијази оғлу Мүтәллибов: [Азәрбајҹан Совет Сосиалист Республикасынын Президенти] // Коммунист. № 109 (21177). 19 мај 1990-ҹы ил. С. 1.
- "Ayaz Mütəllibov vəfat edib". 2023-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-28.
- "Ayaz Mütəllibov dəfn olundu". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-28.
- Ајаз Нијази оғлу Мүтәллибов: [Азәрбајҹан ССР Назирләр Советинин сәдри] // Коммунист. № 24 (20792). 28 јанвар 1989-ҹу ил. С. 1.
- "Ayaz Mütəllibov: "Bu, düşmənlərimin böyük hiyləgərliyi idi"". 2020-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-26.
- "POLITICS, PARTIES AND PRESIDENTS IN TRANSCAUCASIA". 2020-02-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-26.
- "MSK Ayaz Mütəllibovun prezident seçkilərində namizədliyini təsdiq etmədi". 2022-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-08.
- . 2013-11-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-02.
- . 2010-05-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-14.
Xarici keçidlər
- Ayaz Mütəllibovun bioqrafiyası 2016-03-05 at the Wayback Machine
- "Dərs - 6 mart hadisələri (06.03.1993)" ( (az.)). youtube.com/ANS TV. 1993-03-06. İstifadə tarixi: 2015-01-17.
- Ayaz Mütəllibov: "55 yaşımda həyata sıfırdan başlamalı idim" 2017-06-25 at the Wayback Machine
- ÖLKƏNİN İLK PREZİDENTİ OLDUĞU VƏ GÖRÜNDÜYÜ KİMİ
- O DA BU XALQIN OĞLUDUR
- Ayaz Mütəllibovdan keçmişlə bağlı acı həqiqətlər
- Keçmiş prezident Ayaz Mütəllibov maraqlı detallar haqda danışır
- "Keçmiş SSRİ-də ilk dəfə tam müstəqilliyi biz qazandıq" – Ayaz Mütəllibov 2017-10-29 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ayaz Niyazi oglu Mutellibov 12 may 1938 Baki 27 mart 2022 Baki Azerbaycan siyasi xadimi Azerbaycan Respublikasinin 1 ci prezidenti 1990 1992 Azerbaycan Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin sonuncu 14 cu birinci katibi 1990 1991 Ayaz MutellibovAzerbaycan Respublikasinin 1 ci Prezidenti8 sentyabr 1991 6 mart 1992Evvelkivezife tesis edilibSonrakiYaqub Memmedov i e 14 may 1992 18 may 1992EvvelkiYaqub Memmedov i e SonrakiIsa Qember i e Ebulfez ElcibeyAzerbaycan SSR Prezidenti18 may 1990 5 fevral 1991Evvelkivezife tesis edilibSonrakivezife legv edilibAzerbaycan Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin birinci katibi25 yanvar 1990 14 sentyabr 1991EvvelkiEbdurrehman VezirovSonrakivezife legv edilibSovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesi Siyasi Burosunun uzvu1 iyul 1990 21 avqust 1991Azerbaycan SSR Nazirler Sovetinin sedri27 yanvar 1989 26 yanvar 1990EvvelkiHesen SeyidovSonrakiHesen HesenovAzerbaycan SSR Nazirler Soveti sedrinin muavini Dovlet Plan Komitesinin sedri30 oktyabr 1982 27 yanvar 1989EvvelkiSabit AbbaseliyevSonrakiRehim HuseynovAzerbaycan SSR yerli senaye naziri4 iyul 1979 30 oktyabr 1982EvvelkiElibala EsedullayevSonrakiSenan AxundovSexsi melumatlarDogum tarixi 12 may 1938 1938 05 12 Dogum yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat tarixi 27 mart 2022 2022 03 27 83 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanDefn yeri Fexri XiyabanPartiya Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi 1963 1991 Vetendas Birliyi Partiyasi 1999 2003 Azerbaycan Sosial Demokrat Partiyasi 2003 2012 partiyasiz 2012 2022 Tehsili Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye UniversitetiFealiyyeti siyasetciAtasi Niyazi MutellibovAnasi Kubra MutellibovaHeyat yoldasi Adile MutellibovaUsaqlari ogullari Azad 1962 2011 Zaur d 1970 Dini islamTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAyaz Niyazi oglu Mutellibov 12 may 1938 ci ilde Bakida ziyali ailesinde anadan olub Eslen Samaxinin Saritorpaq mehellesindendir 1962 ci ilde Azerbaycan Neft Kimya Institutunu masinqayirma ixtisasi uzre bitirib Emek fealiyyetine 1958 ci ilde Azerbaycan Elmi Tedqiqat Hidrotexnika ve Meliorasiya Institutu burosunun boyuk texnik konstruktoru kimi baslamisdir 1959 1974 cu illerde Baki meiset elektrik cihazlar zavodunda islemisdir Burada o qurasdirma sexinin ustasi muhendis texniki nezaret sobesinin reisi bas konstruktor bas muhendis zavodun direktoru olmusdur 1974 1977 ci illerde Bakelektromeisetmas istehsalat birliyinin bas direktoru olmusdur Ayaz Mutellibov 27 mart 2022 ci ilde 83 yasinda olmusdur Sabiq prezident Birinci Fexri Xiyabanda defn edildi Siyasi fealiyyetiAyaz Mutellibov 1963 cu ilde Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasina uzv qebul edilmisdir 1977 ci ilde Baki seheri Nerimanov Rayon Partiya Komitesinin ikinci katibi secilmis 1979 cu ilde respublikanin yerli senaye naziri teyin olunmusdur 1982 ci ilin oktyabrinda Azerbaycan SSR Nazirler Soveti sedrinin muavini Dovlet Plan Komitesinin sedri 1985 ci ilden ise Azerbaycan SSR Ali Soveti sedrinin muavini vezifelerini tutmusdur Ayaz Mutellibov 1981 1986 ci illerde Azerbaycan Kommunist Partiyasi Teftis Komissiyasinin uzvu 1986 ci ilden Merkezi Komitenin uzvu olmusdur 1989 cu ilin yanvarindan Azerbaycan SSR Nazirler Sovetinin sedri olmus 1990 ci ilin yanvar ayinda Azerbaycan Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin birinci katibi daha sonra 1990 ci il may ayinin 18 de Azerbaycan SSR Ali Soveti terefinden yeni tesis olunmus Azerbaycan SSR Prezidenti vezifesine secilmisdir 1990 ci ilin iyulundan 1991 ci ilin avqustuna kimi Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi MK nin ve Sov IKP MK nin Siyasi Burosunun uzvu olmusdur 1991 ci ilin avqustunda Moskvada SSRI prezidenti Mixail Qorbacova qarsi bas veren Avqust qiyamini destekleyen az sayda respublika rehberlerinden biri de Ayaz Mutellibov idi lakin 2016 ci ilde verdiyi musahibede Mutellibov bunu inkar ederek cevrilisi desteklemediyini deyib 1991 ci il sentyabrin 8 de umumi seckilerde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti secilmisdir Prezident secilmesine baxmayaraq muxalif AXC herekatinin tezyiqi neticesinde Ayaz Mutellibov Ali Soveti buraxmisdir Onun yerine Milli Meclisi teskil edilmis oradaki 50 neferlik deputat yerlerinin yarisi muxalifete verilmisdir 1992 ci il fevralin 25 den 26 na kecen gece Xocalida ermeniler rus ordusunun komekliyi ile dehsetli qetliam toredirler azerbaycanlilari soyqirima meruz qoyurlar bax Xocali soyqirimi Bu facieden sonra Milli Meclisde xalqin desteyini qazanan o vaxtki muxalifet novbedenkenar sessiyanin cagirilmasina nail olur ve Ayaz Mutellibovu tutdugu vezifeden istefa vermeye mecbur etmis neticede 1992 ci il martin 6 da istefa vermisdir Hemin ilin mayinda facienin sebeblerini arasdiran komissiya Ayaz Mutellibovun gunahini tesdiq eden faktlar askar etmediyinden Ali Sovet oz qerarini legv edir ve onu mayin 14 de vezifesine qaytarir Buna baxmayaraq muxalif cebhede duran Xalq Cebhesi nin tezyiqi altinda Ayaz Mutellibov yeniden istefasi barede senedi imzalamali olur ve olkeni terk edir O vaxtdan etibaren o 1992 ci ilden 2012 ci ile qeder Moskvada yasayib 2003 cu il Azerbaycan prezident seckilerinde prezidentliye namizedliyini ireli surse de MSK tesdiq etmeyib 2012 ci ilde yeniden Azerbaycan qayidib Ayaz Mutellibov 1999 2003 cu illerde Vetendas Birliyi Partiyasinin sedri 27 avqust 2003 cu ilden Azerbaycan Sosial Demokrat Partiyasinin hemsedri olub Partiyanin 2012 ci il iyunun 30 da Bakida kecirilen qurultayina tebrik mektubu gonderen Ayaz Mutellibov partiyanin hemsedri vezifesinden ve siyasetden getdiyini beyan etmisdir Azerbaycan Respublikasinin 4 cu prezidenti Ilham Eliyev ve 1 ci prezidenti Ayaz Mutellibov Xocali Soyqirimi qurbanlarinin anim yuruyusunde Azerbaycanda sabiq prezidente cinayet isleri qaldirilib Bas Prokurorluq Ayaz Mutellibovu Nazirler Sovetinin sedri ve prezident vezifelerinde islediyi habele istefa verenden sonraki dovrde coxsayli agir cinayet emelleri toretmekde ittiham etmisdir IstinadlarAyas ogly Mutalibow Munzinger Personen alm https vesti az politika skoncalsya byvsii prezident azerbaidzana ayaz mutallibov 459853 AYAZ MUTELLIBOV BIRINCI VITSE PREZIDENTDEN DANISDI Ana Veten bu xanimi hazirlasdirib VIDEO 2022 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 01 17 Rahr Alexander G Mutalibov Ayaz Niyazi ogly A biographical directory of 100 leading Soviet officials ingilis Boulder Colorado Westview Press 1990 seh 124 ISBN 0 8133 8015 4 Aјaz Niјazi oglu Mүtәllibov Azәrbaјҹan Sovet Sosialist Respublikasynyn Prezidenti Kommunist 109 21177 19 maј 1990 ҹy il S 1 Ayaz Mutellibov vefat edib 2023 02 16 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 28 Ayaz Mutellibov defn olundu 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 28 Aјaz Niјazi oglu Mүtәllibov Azәrbaјҹan SSR Nazirlәr Sovetinin sәdri Kommunist 24 20792 28 јanvar 1989 ҹu il S 1 Ayaz Mutellibov Bu dusmenlerimin boyuk hiylegerliyi idi 2020 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 26 POLITICS PARTIES AND PRESIDENTS IN TRANSCAUCASIA 2020 02 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 26 MSK Ayaz Mutellibovun prezident seckilerinde namizedliyini tesdiq etmedi 2022 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 08 2013 11 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 07 02 2010 05 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 05 14 Xarici kecidlerAyaz Mutellibovun bioqrafiyasi 2016 03 05 at the Wayback Machine Ders 6 mart hadiseleri 06 03 1993 az youtube com ANS TV 1993 03 06 Istifade tarixi 2015 01 17 Ayaz Mutellibov 55 yasimda heyata sifirdan baslamali idim 2017 06 25 at the Wayback Machine OLKENIN ILK PREZIDENTI OLDUGU VE GORUNDUYU KIMI O DA BU XALQIN OGLUDUR Ayaz Mutellibovdan kecmisle bagli aci heqiqetler Kecmis prezident Ayaz Mutellibov maraqli detallar haqda danisir Kecmis SSRI de ilk defe tam musteqilliyi biz qazandiq Ayaz Mutellibov 2017 10 29 at the Wayback MachineVikixeberde Azerbaycanin ilk prezidenti Ayaz Mutellibov 19 ilden sonra Bakida movzusunda xeber var