Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asiya enliqulağı (lat. Barbastella leucomelas) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yarasalar dəstəsinin hamarburunlar fəsiləsinin enliqulaq cinsinə aid heyvan növü. Avropa enliqulağından fərqli olaraq iriliyi və xəzinin tünlüyü ilə seçilir.
| Asiya enliqulağı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Asiya enliqulağı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Yayılması
Arealı Efiopiyanın şimalını, Kiçik və Orta Asiyanı, Cənubi Qafqaz, Yaxın Şərq, İran, Əfqanistan, Pamir, Pakistanın şimalı, Hindistan və Qərbi Çini əhatə edir. Qlobal areal çərçivəsində müxtəlif landşaftlarda - səhralardan tropik meşələrə qədər, dağətəyi və dağlıq yerlərdə d.s.2500 m hündürlükdə yayılmışdır. Qafqazda Asiya enliqulağı əsasən cənubi-şərq əyalətlərində (440 ş.e. qədər) yayılmışdır. Azərbaycanda 8 nöqtədə qeydə alınmışdır, əsasən cənub yarımkürəsində d.s. 600–1600 m hündürlükdə olan əraziləri əhatə edir.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Adətən bu yarasalar arid landşaftlarda (Qobustanda və Bozdağ silsiləsində mağaralarda, Ordubad Milli Parkının Kilit və digər mağaralarında) rast gəlinir. Oturaq həyat tərzi keçirir. Həm yay, həm də qış fəslində qeydə alınmışdır. Hər yerdə azsaylıdır. Çox güman ki, bunun əsas səbəbi bütün areal daxilində nadir olmasıdır. Sığınacaqları əsasən yeraltı mağaralarda (karst mağaraları), bəzən damlarda rast gəlinir. Balalayan dişilər mağaralarda koloniyalar yaradır. Bizim müşahidələrimizə əsasən, heyvanlar tez-tez sığınacaqlarını dəyişirlər, buna görə də, çoxsaylı quru yeraltı sığınacaqlarının mövcudluğu yaşayış yerlərinin seçilməsi zamanı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Erkəklər və balalamayan dişilər tək-tək, nadir hallarda kiçik qruplarla yaşayırlar. Yazdan payız fəslinə qədər müxtəlif cinsli heyvanlar tək-tək, qışda isə, qruplarla (sığınacaqlarda çox vaxt bir-birilərindən aralı yerləşirlər) nəzərə çarpır. Yeraltı yuyulma sığınacaqlarında Asiya enliqulaqları bəzən böyük nalburunlar (Rhinolophus ferrumequinum), nadir hallarda, üçrəng şəbpərələr (Myotis emarginatus), cənub nalburunları (Rh. euryale), itiqulaq şəbpərələr (Myotis blythii) və adi uzunqanad ilə birlikdə rast gəlinir. Qışı bu enliqulaq quru mağaralarda, kahalarda və suni yeraltı sığınacaqlarda keçirir. Bu koloniyalar zəifdirlər və onları narahat etmək olmaz. Biologiyası az öyrənilmişdir. Dişilər iyunun ortasında bir bala dünyaya gətirir. Alatoranda ova çıxır və az hündürlükdə həşəratları ovlayırlar. Enliqulaqlar yumşaqbədənli həşaratlarla (gecə kəpənəkləri, ikiqanadlılar və s.) qidalanırlar.
Sayı
Əsasən tək yaşayan fərdlər qeydə alınmışdır. Bir sığınacaqda, bəzən 10 enliqulaqdan çox rast gəlinir. Son illər nadir hallarda müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Asiya enliqulağının koloniyaları yeraltı sığınacaqlardan istifadə hallarının çoxalması nəticəsində zəifdir. Nadir növ olduğundan, hər hansı koloniyanın məhv edilməsinin onun regionda yayılmış populyasiyası üçün ağır nəticələri ola bilər. Sığınacaqlarda narahat edilməsi – bu növün sayının azalmasının əsas səbəbidir. Bu landşaftların antropogen transformasiyası da növə xeyli təsir göstərir.
Qorunması
Azərbaycanda bu növlərin yaşama yerləri Bern Konvesiyasına (Əlavə II) əsasən, eyni zamanda, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərində qorunur. Lakin bu yarasaların məskunlaşdığı sığınacaqların qorunması üçün xüsusi tədbirlər həyata keçirilmir. Enliqulaqların sıx yayıldığı ərazilərdə inventarizasiyalar həyata keçirilməli, bu ərazilərdə xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri yaradılmalıdır. Növün tədqiqi və mühafizəsi üzrə aktiv koordinasiya yaradılmalıdır. Asiya enliqulağının populyasiyasının və onun sığınacaqlarının vəziyyəti, yayılması və sayı üzrə monitorinqlər həyata keçirilməlidir. Onların məlum sığınacaq yerləri (əsasən Naxçıvan MR və Bozdağ silsiləsində) təbiət abidələri elan edilməlidir. Bu heyvanların əsas sığınacaq yerləri olan quru yuyulma mağaralarınının dağıdılmasının qarşısı alınmalıdır. Növün rasionu öyrənilməlidir və qida obyektlərinin sayına təsir edən faktorlar müəyyən edilməlidir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asiya enliqulagi lat Barbastella leucomelas heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yarasalar destesinin hamarburunlar fesilesinin enliqulaq cinsine aid heyvan novu Avropa enliqulagindan ferqli olaraq iriliyi ve xezinin tunluyu ile secilir Asiya enliqulagiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Deste YarasalarYarimdeste Fesileustu Fesile HamarburunlarYarimfesile Triba Cins EnliqulaqNov Asiya enliqulagiBeynelxalq elmi adiBarbastella leucomelas Philipp Jakob Cretzschmar 1826 Sekil axtarisiITIS 631927NCBI 187009EOL 327186YayilmasiAreali Efiopiyanin simalini Kicik ve Orta Asiyani Cenubi Qafqaz Yaxin Serq Iran Efqanistan Pamir Pakistanin simali Hindistan ve Qerbi Cini ehate edir Qlobal areal cercivesinde muxtelif landsaftlarda sehralardan tropik meselere qeder dageteyi ve dagliq yerlerde d s 2500 m hundurlukde yayilmisdir Qafqazda Asiya enliqulagi esasen cenubi serq eyaletlerinde 440 s e qeder yayilmisdir Azerbaycanda 8 noqtede qeyde alinmisdir esasen cenub yarimkuresinde d s 600 1600 m hundurlukde olan erazileri ehate edir Yasayis yeri ve heyat terziAdeten bu yarasalar arid landsaftlarda Qobustanda ve Bozdag silsilesinde magaralarda Ordubad Milli Parkinin Kilit ve diger magaralarinda rast gelinir Oturaq heyat terzi kecirir Hem yay hem de qis feslinde qeyde alinmisdir Her yerde azsaylidir Cox guman ki bunun esas sebebi butun areal daxilinde nadir olmasidir Siginacaqlari esasen yeralti magaralarda karst magaralari bezen damlarda rast gelinir Balalayan disiler magaralarda koloniyalar yaradir Bizim musahidelerimize esasen heyvanlar tez tez siginacaqlarini deyisirler buna gore de coxsayli quru yeralti siginacaqlarinin movcudlugu yasayis yerlerinin secilmesi zamani boyuk ehemiyyet kesb edir Erkekler ve balalamayan disiler tek tek nadir hallarda kicik qruplarla yasayirlar Yazdan payiz fesline qeder muxtelif cinsli heyvanlar tek tek qisda ise qruplarla siginacaqlarda cox vaxt bir birilerinden arali yerlesirler nezere carpir Yeralti yuyulma siginacaqlarinda Asiya enliqulaqlari bezen boyuk nalburunlar Rhinolophus ferrumequinum nadir hallarda ucreng sebpereler Myotis emarginatus cenub nalburunlari Rh euryale itiqulaq sebpereler Myotis blythii ve adi uzunqanad ile birlikde rast gelinir Qisi bu enliqulaq quru magaralarda kahalarda ve suni yeralti siginacaqlarda kecirir Bu koloniyalar zeifdirler ve onlari narahat etmek olmaz Biologiyasi az oyrenilmisdir Disiler iyunun ortasinda bir bala dunyaya getirir Alatoranda ova cixir ve az hundurlukde heseratlari ovlayirlar Enliqulaqlar yumsaqbedenli hesaratlarla gece kepenekleri ikiqanadlilar ve s qidalanirlar SayiEsasen tek yasayan ferdler qeyde alinmisdir Bir siginacaqda bezen 10 enliqulaqdan cox rast gelinir Son iller nadir hallarda musahide olunur Mehdudlasdirici amillerAsiya enliqulaginin koloniyalari yeralti siginacaqlardan istifade hallarinin coxalmasi neticesinde zeifdir Nadir nov oldugundan her hansi koloniyanin mehv edilmesinin onun regionda yayilmis populyasiyasi ucun agir neticeleri ola biler Siginacaqlarda narahat edilmesi bu novun sayinin azalmasinin esas sebebidir Bu landsaftlarin antropogen transformasiyasi da nove xeyli tesir gosterir QorunmasiAzerbaycanda bu novlerin yasama yerleri Bern Konvesiyasina Elave II esasen eyni zamanda xususi muhafize olunan tebiet erazilerinde qorunur Lakin bu yarasalarin meskunlasdigi siginacaqlarin qorunmasi ucun xususi tedbirler heyata kecirilmir Enliqulaqlarin six yayildigi erazilerde inventarizasiyalar heyata kecirilmeli bu erazilerde xususi muhafize olunan tebiet erazileri yaradilmalidir Novun tedqiqi ve muhafizesi uzre aktiv koordinasiya yaradilmalidir Asiya enliqulaginin populyasiyasinin ve onun siginacaqlarinin veziyyeti yayilmasi ve sayi uzre monitorinqler heyata kecirilmelidir Onlarin melum siginacaq yerleri esasen Naxcivan MR ve Bozdag silsilesinde tebiet abideleri elan edilmelidir Bu heyvanlarin esas siginacaq yerleri olan quru yuyulma magaralarininin dagidilmasinin qarsisi alinmalidir Novun rasionu oyrenilmelidir ve qida obyektlerinin sayina tesir eden faktorlar mueyyen edilmelidir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax