Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arxeoloji qazıntı — arxeoloji qalıqların üzə çıxarılması, işlənməsi və qeydə alınması prosesidir. Tədqiq olan ərazilər qazıntı sahəsi hesab edilir. Bu yerlər tədqiqat zamanı dəyişilə bilər. Arxeoloji qazıntı prosesi bir neçə həftədən bir ilə qədər davam edə bilər. Arxeoloji qazıntı sahədən əldə edilən informasiyanın bərpasını təmin edir. Bu informasiya artefaktları (qədim insanlar tərəfindən hazırlanmış əşyalar), xüsusiyyətləri, ekofaktları (heyvan sümükləri, kömür və s.) və ən əsası arxeoloji konteksti əhatə edir.
Qazıntı prosesi başlamazdan əvvəl, arxeoloji qalıqların mövcudluğu və ya olmaması yerə nüfuz edən radar kimi müdaxilə xarakteri daşımayan uzaqdan məlumat əldə etmə yoluyla müəyyən edilə bilər. Sahənin inkişafı buradan əldə edilən məlumatlarla izlənilə bilər, ancaq bir sahənin daha detallı incələməsi üçün mütləq qazıntı aparılmalıdır.
Qazıntı zamanı arxeoloqlar tez-tez stratiqrafik qazıntıdan istifadə edərək sahənin fazalarını bir qat çıxarırlar. Bu, materialın zaman qrafikinin bir-birinə uyğun olmasını təmin edir. Bu, adətən, artefaktların müəyyən edilə biləcəyi mexaniki vasitələr və mexaniki ələk və ya su flotasiyası kimi üsullarla torpağın işlənməsi ilə edilir. Daha sonra qazıntı prosesini və onun nəticələrini qeyd edən rəqəmsal üsullardan istifadə edilir.
Tarixi
İlk arxeoloji qazıntıya misal olaraq e.ə VI əsrdə Babil kralı Nabonidin 1000 illik məbədinin qazıntılarını göstərmək olar. Antik əşyaları toplayanlar Şimali Amerikada və Şimal-qərbi Avropada kurqanları qazırdılar, bu da artefaktlar, qədimi əşyalar haqqında məlumatların məhvinə gətirirdi. Keçmişdə arxeoloji qazıntılar daha çox təsadüfi xarakterli olurdu. Artefaktların dəqiq yeri qeyd olunmurdu, ölçmələr aparılmırdı. Müasir arxeoloji qazıntılar olduqca inkişaf etmişdir. Artıq artefaktların yeri dəqiq göstərilir və ölçülər dəqiq hesablanır. Metodik arxeoloji qazıntılar XIX` əsrin əvvəllərindən ortalarına qədər antikvar kurqanlarının qazılmasından başlanılmışdır və bu gün də təkmilləşdirilir.
Stratiqrafiya
Arxeologiyada, xüsusilə qazıntıda stratiqrafiya təbəqələrin yaranmasını öyrənir. Tədqiqatlar göstərir ki, aşağı təbəqələrdə yuxarı təbəqələrə nisbətən daha qədimi artefaktlar olur. Arxeoloji qazıntı zamanı əldə edilən hər bir tapıntının kontekstinin müəyyən edilməsi, arxeoloqa ərazi, onun təbiəti və tarixi haqqında nəticə çıxarmaq üçün geniş imkanlar verir. Arxeoloqun vəzifəsi hansı kontekstlərin mövcud olduğunu və onların necə yarandığını kəşf etməyə çalışmaqdır. Stratiqrafik əlaqələr zamanla kontekstlər arasında yaradılan xronoloji ardıcıllığı təmsil edən əlaqələrdir.Arxeoloji təbəqələşmə və ya ardıcıllıq vahid stratiqrafiya vahidlərinin və ya kontekstlərin dinamik üst-üstə düşməsidir. Kəşfin konteksti (fiziki yer) böyük əhəmiyyət kəsb edə bilər. Arxeoloji kontekst bir artefaktın və ya obyektin harada tapıldığına, habelə artefaktın və ya obyektin yaxınlığında yerləşdiyi yerə aiddir. Kontekst artefaktın və ya xüsusiyyətin nə qədər müddət əvvəl istifadə edildiyini və onun funksiyasının nə ola biləcəyini müəyyən etmək üçün vacibdir. Keçmişdə bir çuxurun və ya xəndəyin kəsilməsi bir kontekstdir, onu dolduran material isə başqa olacaqdır. Struktur xüsusiyyətləri, təbii yataqlar və inhumasiyalar da kontekstlərdir.
Müasir arxeologiyada bir sahənin başa düşülməsi tək kontekstlərin əlaqələrinə görə getdikcə daha böyük qruplarda qruplaşdırılması prosesidir. Bu daha böyük qrupların terminologiyası praktikantdan asılı olaraq dəyişir, lakin interfeys, alt qrup, qrup və torpaqdan istifadə terminləri ümumidir. Alt qrupa misal olaraq dəfni təşkil edən üç kontekst ola bilər: qəbir kəsimi, cəsəd və bədənin üstündəki arxa ilə doldurulmuş torpaq. Öz növbəsində, alt qruplar stratiqrafik əlaqəsinə görə digər alt qruplarla birlikdə qruplaşdırıla və qruplar meydana gətirə bilər ki, bu da öz növbəsində "fazalar" təşkil edir. Bir alt qrup dəfni digər alt qrup dəfnləri ilə birləşərək qəbiristanlıq və ya dəfn qrupu meydana gətirə bilər ki, bu da öz növbəsində "faza" yaratmaq üçün kilsə kimi bir bina ilə birləşdirilə bilər. Bir və ya bir neçə kontekstin daha az dəqiq müəyyən edilmiş birləşməsinə bəzən xüsusiyyət deyilir.
Metodlar
Qazıntıda əvvəlcə hər hansı üst qatın götürülməsi nəzərdə tutulur. Kontekstlərin və xüsusiyyətlərin nümunə götürülməsi strategiyası da tətbiq edilmişdir ki, bu da hər bir xüsusiyyətin və ya yalnız hissələrin ümumi qazıntısını əhatə edə bilər.
Stratiqrafik qazıntı
Stratiqrafik qazıntıda məqsəd bəzi və ya daha yaxşı olar ki, bütün arxeoloji çöküntüləri və xüsusiyyətləri yaratdıqları tərs ardıcıllıqla çıxarmaq və xronoloji qeyd və ya sahənin "ardıcıllığı" kimi Harris matrisini qurmaqdır.
Bu Harris matrisi şərh etmək və kontekstləri daha böyük anlama vahidlərinə birləşdirmək üçün istifadə olunur. Sahənin bu stratiqrafik ardıcıllıqla çıxarılması baş verən hadisələrin xronologiyasını başa düşmək üçün çox vacibdir.
Stratiqrafik qazıntı sahənin səthinin təmizlənməsi və ya "geri mala ilə silinməsi" və kontekstlərin və kənarların təcrid edilməsi prosesini əhatə edir:
Ətraf səthdən tamamilə ayrılaraq və buna görə də ətrafdan stratiqrafik olaraq gec əmələ gələn diskret, nəzərə çarpan "kənarlar"
Diskret, nəzərə çarpan "kənarları" (1.-də olduğu kimi) və qazıntının həddi ilə diktə edilmiş sərhədləri var
Kontekstin müəyyənləşdirilməsi üçün bu ilkin prosesdən sonra o qeyd edilir və silinir. Çox vaxt praktiki mülahizələrə və ya səhvlərə görə kontekstlərin kənarlarının müəyyən edilməsi prosesinə əməl edilmir və kontekstlər ardıcıllıqla və qeyri-stratiqrafik olaraq çıxarılır. Buna "fazadan kənar qazma" deyilir. Bu yaxşı təcrübə deyil. Kontekst çıxarıldıqdan sonra və ya praktiki vəziyyət kimi bir sıra kontekstlər, məsələn, xüsusiyyətlər üçün olarsa, "təcrid və qazma" proseduru saytda heç bir insan istehsalı qalıq qalmayana və sahə təbii vəziyyətə gətirilənə qədər təkrarlanır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "What Is Excavation?". Archaeological Excavations in Greece (ingilis). 2012-04-13. 2020-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-09.
- Emery, Katy Meyers. "Archaeology 101: Artifact versus Feature". MSU Campus Archaeology Program (ingilis). 2011-10-04. 2023-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-21.
- Ashmore, Wendy; Sharer, Robert. Discovering our past : a brief introduction to archaeology (6th). New York: McGraw-Hill. 2013. ISBN . OCLC 821067667. 2020-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-16.
- Kelly&Thomas (2011). Archaeology: down to earth (4th ed.). Belmont, Calif.: Wadsworth, Cengage Learning.
- Sharer, Robert J. Archaeology: Discovering our past (3rd). Boston: McGraw-Hill Higher Education. 2003. 61–63. ISBN . OCLC 50802481.
- Reeves, D.M., "Aerial photography and archaeology", American Antiquity, 2 (2), 1936: 102–07, doi:10.2307/275881, JSTOR 275881
- Bahn, Paul. Archaeology: A Very Short Introduction. Oxford University Press. 2012-08-01. 18. doi:10.1093/actrade/9780199657438.001.0001. ISBN . 2021-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-16.
- Bahn, Paul. Archaeology: A Very Short Introduction. Oxford University Press. 2012-08-01. 8–12. doi:10.1093/actrade/9780199657438.001.0001. ISBN . 2021-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-16.
- "Archaeology". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2021-07-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-13.
- Ashmore, Wendy. Discovering our past : a brief introduction to archaeology. Sharer, Robert J. (Sixth). New York. 4 March 2013. ISBN . OCLC 821067667. 11 July 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 16 January 2024.
- "Stratigraphic Excavation". Archaeology Skills Passport (ingilis). 14 June 2014. 2020-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-31.
Xarici keçidlər
- Adrian Chadwick – Archaeology at the Edge of Chaos: Further Towards Reflexive Excavation Methodologies
- Principles of Archaeological Stratigraphy and Practices of Archaeological Stratigraphy as authorised free PDF
- Record Checking Guidance for Anglo-Lebanese Excavations in Beirut
- Principles of archaeological stratigraphy — Edward Harris
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arxeoloji qazinti arxeoloji qaliqlarin uze cixarilmasi islenmesi ve qeyde alinmasi prosesidir Tedqiq olan eraziler qazinti sahesi hesab edilir Bu yerler tedqiqat zamani deyisile biler Arxeoloji qazinti prosesi bir nece hefteden bir ile qeder davam ede biler Arxeoloji qazinti saheden elde edilen informasiyanin berpasini temin edir Bu informasiya artefaktlari qedim insanlar terefinden hazirlanmis esyalar xususiyyetleri ekofaktlari heyvan sumukleri komur ve s ve en esasi arxeoloji konteksti ehate edir Qazinti prosesi baslamazdan evvel arxeoloji qaliqlarin movcudlugu ve ya olmamasi yere nufuz eden radar kimi mudaxile xarakteri dasimayan uzaqdan melumat elde etme yoluyla mueyyen edile biler Sahenin inkisafi buradan elde edilen melumatlarla izlenile biler ancaq bir sahenin daha detalli incelemesi ucun mutleq qazinti aparilmalidir Qazinti zamani arxeoloqlar tez tez stratiqrafik qazintidan istifade ederek sahenin fazalarini bir qat cixarirlar Bu materialin zaman qrafikinin bir birine uygun olmasini temin edir Bu adeten artefaktlarin mueyyen edile bileceyi mexaniki vasiteler ve mexaniki elek ve ya su flotasiyasi kimi usullarla torpagin islenmesi ile edilir Daha sonra qazinti prosesini ve onun neticelerini qeyd eden reqemsal usullardan istifade edilir TarixiIlk arxeoloji qazintiya misal olaraq e e VI esrde Babil krali Nabonidin 1000 illik mebedinin qazintilarini gostermek olar Antik esyalari toplayanlar Simali Amerikada ve Simal qerbi Avropada kurqanlari qazirdilar bu da artefaktlar qedimi esyalar haqqinda melumatlarin mehvine getirirdi Kecmisde arxeoloji qazintilar daha cox tesadufi xarakterli olurdu Artefaktlarin deqiq yeri qeyd olunmurdu olcmeler aparilmirdi Muasir arxeoloji qazintilar olduqca inkisaf etmisdir Artiq artefaktlarin yeri deqiq gosterilir ve olculer deqiq hesablanir Metodik arxeoloji qazintilar XIX esrin evvellerinden ortalarina qeder antikvar kurqanlarinin qazilmasindan baslanilmisdir ve bu gun de tekmillesdirilir StratiqrafiyaArxeologiyada xususile qazintida stratiqrafiya tebeqelerin yaranmasini oyrenir Tedqiqatlar gosterir ki asagi tebeqelerde yuxari tebeqelere nisbeten daha qedimi artefaktlar olur Arxeoloji qazinti zamani elde edilen her bir tapintinin kontekstinin mueyyen edilmesi arxeoloqa erazi onun tebieti ve tarixi haqqinda netice cixarmaq ucun genis imkanlar verir Arxeoloqun vezifesi hansi kontekstlerin movcud oldugunu ve onlarin nece yarandigini kesf etmeye calismaqdir Stratiqrafik elaqeler zamanla kontekstler arasinda yaradilan xronoloji ardicilligi temsil eden elaqelerdir Arxeoloji tebeqelesme ve ya ardicilliq vahid stratiqrafiya vahidlerinin ve ya kontekstlerin dinamik ust uste dusmesidir Kesfin konteksti fiziki yer boyuk ehemiyyet kesb ede biler Arxeoloji kontekst bir artefaktin ve ya obyektin harada tapildigina habele artefaktin ve ya obyektin yaxinliginda yerlesdiyi yere aiddir Kontekst artefaktin ve ya xususiyyetin ne qeder muddet evvel istifade edildiyini ve onun funksiyasinin ne ola bileceyini mueyyen etmek ucun vacibdir Kecmisde bir cuxurun ve ya xendeyin kesilmesi bir kontekstdir onu dolduran material ise basqa olacaqdir Struktur xususiyyetleri tebii yataqlar ve inhumasiyalar da kontekstlerdir Muasir arxeologiyada bir sahenin basa dusulmesi tek kontekstlerin elaqelerine gore getdikce daha boyuk qruplarda qruplasdirilmasi prosesidir Bu daha boyuk qruplarin terminologiyasi praktikantdan asili olaraq deyisir lakin interfeys alt qrup qrup ve torpaqdan istifade terminleri umumidir Alt qrupa misal olaraq defni teskil eden uc kontekst ola biler qebir kesimi cesed ve bedenin ustundeki arxa ile doldurulmus torpaq Oz novbesinde alt qruplar stratiqrafik elaqesine gore diger alt qruplarla birlikde qruplasdirila ve qruplar meydana getire biler ki bu da oz novbesinde fazalar teskil edir Bir alt qrup defni diger alt qrup defnleri ile birleserek qebiristanliq ve ya defn qrupu meydana getire biler ki bu da oz novbesinde faza yaratmaq ucun kilse kimi bir bina ile birlesdirile biler Bir ve ya bir nece kontekstin daha az deqiq mueyyen edilmis birlesmesine bezen xususiyyet deyilir MetodlarQazintida evvelce her hansi ust qatin goturulmesi nezerde tutulur Kontekstlerin ve xususiyyetlerin numune goturulmesi strategiyasi da tetbiq edilmisdir ki bu da her bir xususiyyetin ve ya yalniz hisselerin umumi qazintisini ehate ede biler Stratiqrafik qazinti Stratiqrafik qazintida meqsed bezi ve ya daha yaxsi olar ki butun arxeoloji cokuntuleri ve xususiyyetleri yaratdiqlari ters ardicilliqla cixarmaq ve xronoloji qeyd ve ya sahenin ardicilligi kimi Harris matrisini qurmaqdir Bu Harris matrisi serh etmek ve kontekstleri daha boyuk anlama vahidlerine birlesdirmek ucun istifade olunur Sahenin bu stratiqrafik ardicilliqla cixarilmasi bas veren hadiselerin xronologiyasini basa dusmek ucun cox vacibdir Stratiqrafik qazinti sahenin sethinin temizlenmesi ve ya geri mala ile silinmesi ve kontekstlerin ve kenarlarin tecrid edilmesi prosesini ehate edir Etraf sethden tamamile ayrilaraq ve buna gore de etrafdan stratiqrafik olaraq gec emele gelen diskret nezere carpan kenarlar Diskret nezere carpan kenarlari 1 de oldugu kimi ve qazintinin heddi ile dikte edilmis serhedleri var Kontekstin mueyyenlesdirilmesi ucun bu ilkin prosesden sonra o qeyd edilir ve silinir Cox vaxt praktiki mulahizelere ve ya sehvlere gore kontekstlerin kenarlarinin mueyyen edilmesi prosesine emel edilmir ve kontekstler ardicilliqla ve qeyri stratiqrafik olaraq cixarilir Buna fazadan kenar qazma deyilir Bu yaxsi tecrube deyil Kontekst cixarildiqdan sonra ve ya praktiki veziyyet kimi bir sira kontekstler meselen xususiyyetler ucun olarsa tecrid ve qazma proseduru saytda hec bir insan istehsali qaliq qalmayana ve sahe tebii veziyyete getirilene qeder tekrarlanir Hemcinin baxArxeologiya Antropologiya Arxeologiya ve Etnoqrafiya MuzeyiIstinadlar What Is Excavation Archaeological Excavations in Greece ingilis 2012 04 13 2020 07 31 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 09 Emery Katy Meyers Archaeology 101 Artifact versus Feature MSU Campus Archaeology Program ingilis 2011 10 04 2023 06 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 21 Ashmore Wendy Sharer Robert Discovering our past a brief introduction to archaeology 6th New York McGraw Hill 2013 ISBN 978 0 07 803491 6 OCLC 821067667 2020 07 11 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 16 Kelly amp Thomas 2011 Archaeology down to earth 4th ed Belmont Calif Wadsworth Cengage Learning Sharer Robert J Archaeology Discovering our past 3rd Boston McGraw Hill Higher Education 2003 61 63 ISBN 0 7674 2727 0 OCLC 50802481 Reeves D M Aerial photography and archaeology American Antiquity 2 2 1936 102 07 doi 10 2307 275881 JSTOR 275881 Bahn Paul Archaeology A Very Short Introduction Oxford University Press 2012 08 01 18 doi 10 1093 actrade 9780199657438 001 0001 ISBN 978 0 19 965743 8 2021 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 16 Bahn Paul Archaeology A Very Short Introduction Oxford University Press 2012 08 01 8 12 doi 10 1093 actrade 9780199657438 001 0001 ISBN 978 0 19 965743 8 2021 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 16 Archaeology Encyclopedia Britannica ingilis 2021 07 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 13 Ashmore Wendy Discovering our past a brief introduction to archaeology Sharer Robert J Sixth New York 4 March 2013 ISBN 978 0 07 803491 6 OCLC 821067667 11 July 2020 tarixinde Istifade tarixi 16 January 2024 Stratigraphic Excavation Archaeology Skills Passport ingilis 14 June 2014 2020 07 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 31 Xarici kecidlerAdrian Chadwick Archaeology at the Edge of Chaos Further Towards Reflexive Excavation Methodologies Principles of Archaeological Stratigraphy and Practices of Archaeological Stratigraphy as authorised free PDFRecord Checking Guidance for Anglo Lebanese Excavations in Beirut Principles of archaeological stratigraphy Edward Harris