Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Artefakt (lat. artefactum arte - süni + faktus - düzəldilmiş) — arxeologiyada keçmişdə mexaniki təsirə məruz qalmış, məqsədyönlü arxeoloji qazıntılar və ya hər hansı tək, bəzən təsadüfi hadisə nəticəsində aşkar edilmiş obyekt. Artefaktlara misal olaraq daş alətlər, zərgərlik məmulatları, silahlar, keramika məmulatları, tikililər və onların detalları, qədim yanğının kömürləri, insan təsirinin izləri olan sümüklər və s. göstərmək olar. Artefaktlar arxeoloji ərazilərdə qazıntılar aparan, tapıntıları və qazıntıların nəticələrini araşdırıb dərc edən və bu məlumatlar əsasında bəşəriyyətin tarixi keçmişini bərpa edən arxeoloqlar tərəfindən öyrənilir. Onlarda elm və ya sənət baxımından dəyərli olanları muzeylərdə və sərgilərdə nümayiş etdirilir.
Terminologiya
Azərbaycandilli ədəbiyyatda artefakt sözü nisbətən yaxınlarda istifadə olunur və ingilis dilindən götürülmüşdür (ingiliscə artefakt, artefakt), o da öz növbəsində latın sözündəndir ars (süni) + faktum (edilmiş). Termin ibtidai arxeologiyaya, daha sonra biologiya və tibbdən arxeologiyanın digər sahələrinə daxil oldu. Azərbaycandilli ədəbiyyatda da artefaktları adlandırmaq üçün aşağıdakı ekvivalent terminlər istifadə edilmişdir və ya istifadə olunur:
maddi mənbələr. Bu termindən istifadə edərkən adətən elə başa düşülür ki, söhbət heç bir yazısı olmayan artefaktlardan gedir. Yazıları ehtiva edən artefaktlara “yazılı mənbələr” deyilir.
maddi mədəniyyət obyektləri. Burada “mədəniyyət” sözü arxeoloji mədəniyyət termini ilə eyni mənada işlənir.
arxeoloji abidələr. Bu termin daha geniş məna kəsb edir və daha böyük ərazilərə arxeoloji yerlər də deyilir, məsələn, bütövlükdə qədim yaşayış məskəni. Arxeoloji abidələrə ən çox xüsusi qiymətli əsərlər deyilir.
arxeoloji tapıntılar. Onların arasında fərdi tapıntılar və kütləvi tapıntılar ayırd edilir.
Artefakt termininin ümumiyyətlə arxeologiyada istifadəsi onun semantikasına görə məqbul sayıla bilməz. Apriori olaraq aydındır ki, demək olar ki, bütün arxeoloji tapıntılar insan tərəfindən hazırlanır. Termin yalnız təbii mənşəli obyektlər və insan tərəfindən hazırlanmış obyektlər arasında obyektin mənşəyinin alternativi qərar verildiyi hallarda istifadə olunur. Əşyanın insan tərəfindən hazırlanmasına dair sübutlar verildikdə, əşya artefakt sayılır.
Ədəbiyyat
- Авдусин Д. А. Основы археологии. — М.: Высшая школа, 1989. — 335 с. — 25 000 экз. — .
- Dark K. R. Theoretical archaeology. — New York: Cornell University Press, 1995. — 246 p. — .
- Актуальные проблемы теории и истории искусства: сб. науч. статей. Вып. 7. / Под ред. С. В. Мальцевой, Е. Ю. Станюкович-Денисовой, А. В. Захаровой. — СПб.: Изд-во СПбГУ, 2017. — 800 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Artefakt lat artefactum arte suni faktus duzeldilmis arxeologiyada kecmisde mexaniki tesire meruz qalmis meqsedyonlu arxeoloji qazintilar ve ya her hansi tek bezen tesadufi hadise neticesinde askar edilmis obyekt Artefaktlara misal olaraq das aletler zergerlik memulatlari silahlar keramika memulatlari tikililer ve onlarin detallari qedim yanginin komurleri insan tesirinin izleri olan sumukler ve s gostermek olar Artefaktlar arxeoloji erazilerde qazintilar aparan tapintilari ve qazintilarin neticelerini arasdirib derc eden ve bu melumatlar esasinda beseriyyetin tarixi kecmisini berpa eden arxeoloqlar terefinden oyrenilir Onlarda elm ve ya senet baximindan deyerli olanlari muzeylerde ve sergilerde numayis etdirilir Ras Samra Uqarit Suriyadan tapilan eramizdan evvel 1400 1300 cu illere aid Mikena qabiTerminologiyaAzerbaycandilli edebiyyatda artefakt sozu nisbeten yaxinlarda istifade olunur ve ingilis dilinden goturulmusdur ingilisce artefakt artefakt o da oz novbesinde latin sozundendir ars suni faktum edilmis Termin ibtidai arxeologiyaya daha sonra biologiya ve tibbden arxeologiyanin diger sahelerine daxil oldu Azerbaycandilli edebiyyatda da artefaktlari adlandirmaq ucun asagidaki ekvivalent terminler istifade edilmisdir ve ya istifade olunur maddi menbeler Bu terminden istifade ederken adeten ele basa dusulur ki sohbet hec bir yazisi olmayan artefaktlardan gedir Yazilari ehtiva eden artefaktlara yazili menbeler deyilir maddi medeniyyet obyektleri Burada medeniyyet sozu arxeoloji medeniyyet termini ile eyni menada islenir arxeoloji abideler Bu termin daha genis mena kesb edir ve daha boyuk erazilere arxeoloji yerler de deyilir meselen butovlukde qedim yasayis meskeni Arxeoloji abidelere en cox xususi qiymetli eserler deyilir arxeoloji tapintilar Onlarin arasinda ferdi tapintilar ve kutlevi tapintilar ayird edilir Artefakt termininin umumiyyetle arxeologiyada istifadesi onun semantikasina gore meqbul sayila bilmez Apriori olaraq aydindir ki demek olar ki butun arxeoloji tapintilar insan terefinden hazirlanir Termin yalniz tebii menseli obyektler ve insan terefinden hazirlanmis obyektler arasinda obyektin menseyinin alternativi qerar verildiyi hallarda istifade olunur Esyanin insan terefinden hazirlanmasina dair subutlar verildikde esya artefakt sayilir EdebiyyatAvdusin D A Osnovy arheologii M Vysshaya shkola 1989 335 s 25 000 ekz ISBN 5 06 000015 X Dark K R Theoretical archaeology New York Cornell University Press 1995 246 p ISBN 0801431255 Aktualnye problemy teorii i istorii iskusstva sb nauch statej Vyp 7 Pod red S V Malcevoj E Yu Stanyukovich Denisovoj A V Zaharovoj SPb Izd vo SPbGU 2017 800 s