Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Araqonlu İzabella (isp. Isabel de Aragón) (2 oktyabr 1470 – 23 avqust 1498, Saraqosa, Araqon taxt-tacı) — İspaniya şahzadəsi və Portuqaliya kralı I Manuelin ilk xanımı olaraq Portuqaliya kraliçası.
| Araqonlu İzabella | |
|---|---|
 | |
| 30 sentyabr 1497 – 23 avqust 1498 | |
| Əvvəlki | Vizeulu Eleonora |
| Sonrakı | Araqonlu Mariya |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 2 oktyabr 1470 |
| Vəfat tarixi | 23 avqust 1498 (27 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | əsilzadə, consort[d] |
| Atası | II Ferdinand |
| Anası | Kastilyalı İzabella |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşağı | |
| Ailəsi | Trastamar sülaləsi |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Uşaqlıq illəri
İzabella Araqonlu Ferdinandla Kastilyalı İzabellanın ən böyük övladı idi. Dayısı olan IV Henrinin səltənətində doğulan İzabellanın uşaqlıq illəri anası ilə dayısı arasında başlayan siyasi mübarizə dövrünə təsadüf etmişdir. Belə ki, IV Henri ondan icazə almadan gizlicə evlənən bacısını bağışlamamışdı. Dayısının 1474-cü ildə vəfat etməsinin ardından İzabellanın anası Kastiliya taxtına əyləşdi və cəmi 4 yaşındakı İzabella taxtın varisi olaraq elan olundu.
Anası Kastilyalı İzabellanın səltənətinin ilk illəri taxt mübarizəsi ilə keçdi. Çünki dayısı IV Henri geridə rəsmi bir varis qoymadan vəfat etmişdi. Əslində mərhum kralın Yuanna adlı bir qızı vardı ancaq bütün ölkə bu uşağın kraldan olmadığını bilirdi. Portuqaliya kralı olan dayısı V Afonsoyla evlənən Yuanna özünə qazandığı siyasi müttəfiqlərin köməyilə Kastiliyada taxt mübarizəsinə başladı. Nəticədə İzabellanın valideynləri Portuqaliyaya müharibə elan etməyə məcbur qaldı.
Portuqaliya ilə başlayan döyüşlər əsnasında İzabella olduqca pis günlər yaşadı. Belə ki, valideynləri döyüş meydanında ikən İzabella Seqoviyada yalnız buraxıldı. Bu əsnada şəhər əhalisinin çıxardığı üsyan nəticəsində hələ 7 yaşındakı İzabella Alkazar qalasında həbs tutuldu. Anasının döyüş meydanından dönüb şəhərdəki hakimiyyəti yenidən ələ alması ilə İzabella azadlığa buraxıldı.
Portuqaliya ilə müharibə 1479-cu ildə başa çatdı. Bağlanan sülh sazişində İzabellanın Portuqaliya kralı II Conun oğlu Afonsoyla evlənməsi də təklif edilmişdi. Vəliəhdin İzabelladan 5 yaş balaca olmasına baxmayaraq bu təklif qəbul edildi. Üstəlik evlilik boyunca İzabella Portuqaliyada qalmalı, beləcə valideynlərinin sülh şərtlərini qorumasl təmin olunmalı idi. 1480-ci ildə Afonso nənəsi birlikdə Moura şəhərində yaşamağa başladı və ertəsi il hələ 10 yaşlı İzabella da gələcək ərinin yanına göndərildi. 3 il boyunca burada qalan İzabella, valideynlərinin cənubdakı müsəlman torpaqlarında apardığı hərbi əməliyyatlara da qatılmışdır.
İlk evliliyi
İzabellanın ilk evliliyi Portuqaliya kralı II Conun yeganə oğlu və varisi Afonsoyla baş tutdu. Nikah mərasimi 1490-cı ilin yazında Sevilyada baş tutdu və Portuqaliyaya yola düşən İzabella 19 noyabrda Badayoza şəhərinə çatdı. Burada o, ərinin dayısı, gələcək Portuqaliya kralı və ərinin ölümündən sonra evlənəcəyi Manuel tərəfindən qarşılandı. Cütlük 22 noyabrda Elvasda bir araya gəldilər və ertəsi gün İzabella qaynanası olan Portuqaliya kraliçası Eleonora ilə görüşdü.
Evlilik siyasi məqsədlərlə baş tutsa da, cütlük qısa zamanda bir-birinə bağlandı. İzabella Portuqaliyada keçirdiyi uşaqlıq illərində qazandığı təcrübəylə çox keçmədən özünü sarayda sevdirmişdi. Ancaq İzabellanın xoşbəxt keçən günləri 1491-ci ilin iyulunda ərinin at mindiyi əsnada baş verən qəza nəticəsində vəfat etməsi ilə başa çatdı. Qəlbi qırılan İzabella sonralar bu ölümün səbəbi olaraq, valideynləri tərəfindən ölkədən qovulan yəhudilərə Portuqaliyanın sığınacaq verməsi və nəticədə Portuqaliyanın Tanrının qəzəbinə düçar olmasını gördü.
Valideynlərinin də istəyinin ardından İzabella Kastiliyaya geri döndü. Ərinin ölümünün ardından yas tutmaq məqsədilə uzun müddət oruc tutdu və bir daha evlənməyəcəyini bildirdi. Buna baxmayaraq 1495-ci ildə keçmiş qaynatası olan II Con vəfat etdi və mərhum ərinin dayısı olan I Manuel Portuqaliya kralı oldu. Taxta keçdikdən dərhal sonra isə I Manuel İzabella ilə evlənmək üçün Kastiliyaya elçi göndərdi. Ancaq qızının ilk ərinin kralla olan yaxın qohumluq əlaqələri səbəbilə, Araqonlu Ferdinand bu evliliyə razı olmadı. Onun yerinə digər qızları Mariyanı kralla evləndirmək istəsə də, Portuqaliya kralı bu təklifi qəbul etmədi. Digər tərəfdən İzabella da Portuqaliyadakı qaçqın yəhudiləri ölkədən qovmadığı təqdirdə bu evliliyə razılıq vermədi. Nəhayət, I Manuelin bunu qəbul etməsinin ardından cütlük 1497-ci ilin sentyabrında evləndilər.
İkinci evliliyi - Portuqaliya kraliçası
Toy mərasimindən bir neçə gün sonra İzabellanın yeganə qardaşı vəfat etdi və İzabella valideynlərinin ən böyük qızı olaraq Asturiya şahzadəsi və Kastiliya taxt-tacının varisi elan edildi. Bununla yanaşı İzabellanın kiçik bacısı Yuannanın əri Habsburqlu Filip də, xanımının taxt sırasında daha aşağı mərtəbədə olmasına baxmayaraq öz taxt iddiasını irəli sürdü. Habsburqların İspaniyada nüfuz qazanmasına qarşı çıxmaq məqsədilə İzabellanın valideynləri 1498-ci ildə Toledoda məşvərət məclisi topladı və burada I Manuellə İzabella taxtın varisləri olaraq and içdilər. Ardından cütlük Araqon taxt-tacına da varis olmaq üçün Saraqosaya yola düşdü. Ancaq Kastiliyada qadınların taxt hüququ olsa da, Araqonda bu keçərli deyildi. Bu səbəblə İzabellanın gələcəkdə doğulacaq oğul övladı Araqon taxtının varisi elan ediləcək, yalnız oğlu olmadığı təqdirdə İzabella vəliəhd olaraq qəbul ediləcəkdi.
Ölümü
O əsnada İzabella hamilə idi və Saraqosada ikən 23 avqust 1498-ci ildə bir oğlan uşağı dünyaya gətirdi. Ancaq uzun illərdir oruc tutması və hamiləliyinin son dönəmlərində durmadan səyahət etməsim səbəbilə doğumdan bir neçə saat sonra qanaxmadan İzabella vəfat etdi. Dünyaya gətirdiyi Miquel da Paz adlı oğlu isə sonralar Portuqaliya, Kastiliya və Araqon krallığının varisi elan edildi. Vəsiyyətinə uyğun olaraq İzabella rahibə geyimiylə Toledodakı Santa İzabella monastrında dəfn edildi. Onun ölümüylə I Manuelin Kastiliya taxtına keçmə ehtimalı da yox oldu.
- Kindred Britain.
Mənbə
- Downey, Kirsten (2014). Isabella: the Warrior Queen. New York: Nan A. Talese/Doubleday.
- Fernández Álvarez, Manuel (2003). Isabel la Católica (in Spanish). Madrid: Espasa-Calpe, S.A.
- Rodrigues Oliveira, Ana (2010). Rainhas medievais de Portugal. Dezassete mulheres, duas dinastias, quatro séculos de História (in Portuguese). Lisbon: A esfera dos livros.
- Gerli, E. Michael; Armistead, Samuel G. (2003). Medieval Iberia. Taylor & Francis. p. 182.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Araqonlu Izabella isp Isabel de Aragon 2 oktyabr 1470 23 avqust 1498 Saraqosa Araqon taxt taci Ispaniya sahzadesi ve Portuqaliya krali I Manuelin ilk xanimi olaraq Portuqaliya kralicasi Araqonlu IzabellaPortuqaliya kralinin xanimi30 sentyabr 1497 23 avqust 1498EvvelkiVizeulu EleonoraSonrakiAraqonlu MariyaSexsi melumatlarDogum tarixi 2 oktyabr 1470Vefat tarixi 23 avqust 1498 27 yasinda Vefat yeri Saraqosa Araqon taxt taciFealiyyeti esilzade consort d Atasi II FerdinandAnasi Kastilyali IzabellaHeyat yoldaslari Infant Afonso 1490 1491 I Manuel 1497 1498 Usagi Migel de PasAilesi Trastamar sulalesiDini Roma Katolik kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiUsaqliq illeri Izabella Araqonlu Ferdinandla Kastilyali Izabellanin en boyuk ovladi idi Dayisi olan IV Henrinin seltenetinde dogulan Izabellanin usaqliq illeri anasi ile dayisi arasinda baslayan siyasi mubarize dovrune tesaduf etmisdir Bele ki IV Henri ondan icaze almadan gizlice evlenen bacisini bagislamamisdi Dayisinin 1474 cu ilde vefat etmesinin ardindan Izabellanin anasi Kastiliya taxtina eylesdi ve cemi 4 yasindaki Izabella taxtin varisi olaraq elan olundu Anasi Kastilyali Izabellanin seltenetinin ilk illeri taxt mubarizesi ile kecdi Cunki dayisi IV Henri geride resmi bir varis qoymadan vefat etmisdi Eslinde merhum kralin Yuanna adli bir qizi vardi ancaq butun olke bu usagin kraldan olmadigini bilirdi Portuqaliya krali olan dayisi V Afonsoyla evlenen Yuanna ozune qazandigi siyasi muttefiqlerin komeyile Kastiliyada taxt mubarizesine basladi Neticede Izabellanin valideynleri Portuqaliyaya muharibe elan etmeye mecbur qaldi Portuqaliya ile baslayan doyusler esnasinda Izabella olduqca pis gunler yasadi Bele ki valideynleri doyus meydaninda iken Izabella Seqoviyada yalniz buraxildi Bu esnada seher ehalisinin cixardigi usyan neticesinde hele 7 yasindaki Izabella Alkazar qalasinda hebs tutuldu Anasinin doyus meydanindan donub seherdeki hakimiyyeti yeniden ele almasi ile Izabella azadliga buraxildi Portuqaliya ile muharibe 1479 cu ilde basa catdi Baglanan sulh sazisinde Izabellanin Portuqaliya krali II Conun oglu Afonsoyla evlenmesi de teklif edilmisdi Veliehdin Izabelladan 5 yas balaca olmasina baxmayaraq bu teklif qebul edildi Ustelik evlilik boyunca Izabella Portuqaliyada qalmali belece valideynlerinin sulh sertlerini qorumasl temin olunmali idi 1480 ci ilde Afonso nenesi birlikde Moura seherinde yasamaga basladi ve ertesi il hele 10 yasli Izabella da gelecek erinin yanina gonderildi 3 il boyunca burada qalan Izabella valideynlerinin cenubdaki muselman torpaqlarinda apardigi herbi emeliyyatlara da qatilmisdir Ilk evliliyi Izabellanin ilk evliliyi Portuqaliya krali II Conun yegane oglu ve varisi Afonsoyla bas tutdu Nikah merasimi 1490 ci ilin yazinda Sevilyada bas tutdu ve Portuqaliyaya yola dusen Izabella 19 noyabrda Badayoza seherine catdi Burada o erinin dayisi gelecek Portuqaliya krali ve erinin olumunden sonra evleneceyi Manuel terefinden qarsilandi Cutluk 22 noyabrda Elvasda bir araya geldiler ve ertesi gun Izabella qaynanasi olan Portuqaliya kralicasi Eleonora ile gorusdu Evlilik siyasi meqsedlerle bas tutsa da cutluk qisa zamanda bir birine baglandi Izabella Portuqaliyada kecirdiyi usaqliq illerinde qazandigi tecrubeyle cox kecmeden ozunu sarayda sevdirmisdi Ancaq Izabellanin xosbext kecen gunleri 1491 ci ilin iyulunda erinin at mindiyi esnada bas veren qeza neticesinde vefat etmesi ile basa catdi Qelbi qirilan Izabella sonralar bu olumun sebebi olaraq valideynleri terefinden olkeden qovulan yehudilere Portuqaliyanin siginacaq vermesi ve neticede Portuqaliyanin Tanrinin qezebine ducar olmasini gordu Valideynlerinin de isteyinin ardindan Izabella Kastiliyaya geri dondu Erinin olumunun ardindan yas tutmaq meqsedile uzun muddet oruc tutdu ve bir daha evlenmeyeceyini bildirdi Buna baxmayaraq 1495 ci ilde kecmis qaynatasi olan II Con vefat etdi ve merhum erinin dayisi olan I Manuel Portuqaliya krali oldu Taxta kecdikden derhal sonra ise I Manuel Izabella ile evlenmek ucun Kastiliyaya elci gonderdi Ancaq qizinin ilk erinin kralla olan yaxin qohumluq elaqeleri sebebile Araqonlu Ferdinand bu evliliye razi olmadi Onun yerine diger qizlari Mariyani kralla evlendirmek istese de Portuqaliya krali bu teklifi qebul etmedi Diger terefden Izabella da Portuqaliyadaki qacqin yehudileri olkeden qovmadigi teqdirde bu evliliye raziliq vermedi Nehayet I Manuelin bunu qebul etmesinin ardindan cutluk 1497 ci ilin sentyabrinda evlendiler Ikinci evliliyi Portuqaliya kralicasi Toy merasiminden bir nece gun sonra Izabellanin yegane qardasi vefat etdi ve Izabella valideynlerinin en boyuk qizi olaraq Asturiya sahzadesi ve Kastiliya taxt tacinin varisi elan edildi Bununla yanasi Izabellanin kicik bacisi Yuannanin eri Habsburqlu Filip de xaniminin taxt sirasinda daha asagi mertebede olmasina baxmayaraq oz taxt iddiasini ireli surdu Habsburqlarin Ispaniyada nufuz qazanmasina qarsi cixmaq meqsedile Izabellanin valideynleri 1498 ci ilde Toledoda mesveret meclisi topladi ve burada I Manuelle Izabella taxtin varisleri olaraq and icdiler Ardindan cutluk Araqon taxt tacina da varis olmaq ucun Saraqosaya yola dusdu Ancaq Kastiliyada qadinlarin taxt huququ olsa da Araqonda bu kecerli deyildi Bu sebeble Izabellanin gelecekde dogulacaq ogul ovladi Araqon taxtinin varisi elan edilecek yalniz oglu olmadigi teqdirde Izabella veliehd olaraq qebul edilecekdi Olumu O esnada Izabella hamile idi ve Saraqosada iken 23 avqust 1498 ci ilde bir oglan usagi dunyaya getirdi Ancaq uzun illerdir oruc tutmasi ve hamileliyinin son donemlerinde durmadan seyahet etmesim sebebile dogumdan bir nece saat sonra qanaxmadan Izabella vefat etdi Dunyaya getirdiyi Miquel da Paz adli oglu ise sonralar Portuqaliya Kastiliya ve Araqon kralliginin varisi elan edildi Vesiyyetine uygun olaraq Izabella rahibe geyimiyle Toledodaki Santa Izabella monastrinda defn edildi Onun olumuyle I Manuelin Kastiliya taxtina kecme ehtimali da yox oldu Kindred Britain MenbeDowney Kirsten 2014 Isabella the Warrior Queen New York Nan A Talese Doubleday ISBN 9780385534116 Fernandez Alvarez Manuel 2003 Isabel la Catolica in Spanish Madrid Espasa Calpe S A ISBN 84 670 1260 9 Rodrigues Oliveira Ana 2010 Rainhas medievais de Portugal Dezassete mulheres duas dinastias quatro seculos de Historia in Portuguese Lisbon A esfera dos livros ISBN 978 989 626 261 7 Gerli E Michael Armistead Samuel G 2003 Medieval Iberia Taylor amp Francis p 182 ISBN 9780415939188Istinadlar