Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Andre Jid (tam adı: Andre Pol Giyom Jid) (fr. André Gide; 22 noyabr 1869[…], Paris, İkinci Fransa İmperiyası – 19 fevral 1951[…], Paris, Dördüncü Fransa Respublikası) — fransız yazıçı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1947).
| Andre Jid | |
|---|---|
| fr. André Gide | |
 | |
| Doğum adı | André Paul Guillaume Gide |
| Doğum tarixi | 22 noyabr 1869[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 19 fevral 1951[…](81 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, film prodüseri, esseist, dramaturq, roman yazıçısı, gündəlik yazıçısı[d], yazıçı-səyyah[d], tərcüməçi, avtobioqraf[d], yazıçı, nasir, ssenarist |
| Əsərlərinin dili | fransız dili |
| Janrlar | roman, nəsr, dramaturgiya |
| Mükafatları | |
 | |
 Andre Jid Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fransız romançısı, tənqidçi və esseist Andre Pol Giyom Jid Paris universitetinin professoru Pol Jidin oğlu idi. 11 yaşında atasını itirdiyindən təhsili və tərbiyəsi ilə anası Jülyetta Rondo-Jid məşğul olmuşdu.
Səhhətindəki problemlər ucbatından Andre ardıcıl təhsil ala bilməmişdi. Paris protestant liseyində oxuduğu illərdə ədəbiyyata, xüsusən də qədim yunan poeziyasına böyük maraq göstərmişdi. Anasının məsləhəti ilə musiqi ilə də ciddi maraqlanmışdı. 1889-cu ildə liseyi bitirəndə yazıçı olmaq qərarı qəti idi. Atasından qalan maddi və mənəvi irs buna tam imkan verirdi.
İlk kitabı – "Andre Valterin dəftərləri" 1891-ci ildə çap edilmişdi. Başlanğıc mərhələdə Stefan Mallarme və digər simvolistlərlə tanışlıq nəticəsində bu ədəbi cərəyanın təsiri altına düşmüş və simvolist üslublu iki povest yazmışdı. Lakin həmin maraq ötəri xarakter daşımışdı. Hətta "Bataqlıq" (1895) adlı əsərində Andre Jid simvolist salonlarının daimi sakinlərinin satirik portretlərini yaratmışdı.
Aralıq dənizi sahillərində – Tunis və Əlcəzairdə keçirdiyi bir neçə il gənc yazıçının uşaqlıqdan əziyyət çəkdiyi vərəmdən sağalmasına kömək etmişdi. Əvəzində isə başqa xəstəliyə tutulmuşdu - təkcə həyatına deyil, yaradıcılığına da ciddi təsir göstərən homoseksual əlaqələri ilk dəfə burada başlanmışdı.
İnsanın şəxsi azadlıq və sərbəstliyi ilə bağlı fikirlərini Andre Jid ilk dəfə mənsur şeirlə yazdığı "Yer nemətləri" (1897) kitabında ifadə etmişdi. Əsər xüsusi maraq doğurmamışdı. Üstəlik də real mövzularda yazmağa başlaması simvolist dostları ilə o qədər də səmimi olmayan münasibətlərini tamam korlamışdı. Lakin "Yer nemətləri" Andre Jidin diqqətəlayiq əsərlərindən biri kimi gənc fransız yazıçılarına, ilk növbədə isə ekzistensializm cərəyanının nümayəndələrinə — Alber Kamyu və Jan Pol Sartra təsirsiz qalmamışdı.
Andre Jid fransız mədəniyyəti tarixinə həm də səviyyəli ədəbi məcmuələrdən birinin — 1909-cu ildə təsis olunan "Nuvel revyü fransez" jurnalının yaradıcısı kimi daxil olmuşdu. Sonralar bu jurnalın bazasında Jidin sevimli müəlliflərinin — Dostoyevski, Cozef Konrad, Uolt Uitmen və b. dünya ədəbiyyatı klassiklərinin əsərlərini nəşr edən "Qallimar" nəşriyyatı qurulmuşdu.
1902-1919-cu illərdə Andre Jid "İmmoralist", "Dar qapılar", "İzabella" və "Pastoral simfoniya" adlı dörd kiçik psixoloji roman yazmışdı. Fransız ədəbiyyatı mütəxəssisləri şəxsiyyətin özünütəsdiq uğrunda mübarizəsinin əsas yer tutduğu bu romanları müəllifin uğuru kimi qiymətləndirmişdilər. Mövzunu davam etdirən Andre Jid kompozisiya və psixologizm baxımından daha mürəkkəb, çoxlaylı "Vatikan zirzəmiləri" (1914) romanında katolik kilsəsinin və mason təşkilatının konformizmini kəskin istehza hədəfinə çevirmişdi. Roman protestant tərbiyəsi almış müəllifin bir sıra katolik dostları ilə münasibətlərinin korlanmasına, şəxsiyyətinə və yaradıcılığına hücumların daha da artmasına səbəb olmuşdu.
"Nuvel revyü fransez" məcmuəsindən və əsərlərinin nəşrindən gələn gəlir sayəsində Andre Jid maddi müstəqilliyini tam təmin etsə də, rəsmi dairələr və kilsə tərəfindən daim təzyiqlərə məruz qalırdı. Onu ilk növbədə gənclərin əxlaqını pozmaqda günahlandırırdılar. Andre Jid ünvanına söylənən tənqidlərə cavab kimi 1924-cü ildə homoseksualizmə haqq qazandıran "Koridon" adlı dialoqlarını çap etdirmişdi. Fransız cəmiyyətinin seksual azlıqlara indiki kimi dözümlü yanaşmadığı dövrdə bu çox riskli addım idi. Yazıçı tələskənliyinin acı nəticələrini tezliklə gördü. Ən yaxın dostları da ondan uzaq gəzməyə başladılar. Üzərinə hər tərəfdən tənqid yağanda müdafiəsinə qalxan olmadı. Andre Jidin ilk gənclik illərində xalası qızı ilə qurduğu ailə də onun homoseksual meyllərinə görə tezliklə dağılmışdı.
20-ci illərdə yazıçının "Sən haradansan?", "Əgər toxum çürümürsə" kimi fərqli qarşılanan, ciddi mübahisə doğuran əsərləri çap olunmuşdu. Xüsusən də avtobioqrafik çalarlarla zəngin olan etiraf xarakterli ikinci povest yarandığı dövrün əxlaqi əndazələrini aşan əsər kimi dəyərləndirilmişdi. Lakin aradan keçən müddətdə münasibətlər və zövqlər dəyişdiyindən Andre Jidin "Əgər toxum çürümürsə" povesti indi Jan Jak Russonun "Etiraf"ı ilə bir sıraya qoyulur.
Andre Jid "Qəlp pul kəsənlər" (1926) əsərini özünün yeganə həqiqi romanı hesab edirdi. Çünki o həm həcm, həm də ədəbi siqlət baxımından müəllifin digər əsərləri ilə müqayisədə daha samballı təsir bağışlayırdı. "Qəlp pul kəsənlər" həm də Jidin adını Avropa miqyasına çıxaran, ondan XX əsrin görkəmli sənətkarlarından biri kimi bəhs etməyə imkan yaradan uğurlu yaradıcılıq nümunəsi idi.
İctimai fəallıq, önəmli məsələlərə zamanında və obyektiv münasibət bildirmək hər zaman Andre Jidin fəaliyyətinin mühüm istiqamətlərindən biri olmuşdu. 1927-ci ildə Konqoya uzunmüddətli səyahətdən qayıtdıqdan sonra o, Afrikada fransız müstəmləkəçiliyini sərt şəkildə pisləyən səfər qeydlərini çap etdirmişdi. İspaniyada vətəndaş müharibəsi başlananda da Jid laqeydlər sırasında qalmamışdı. 30-cu illərdə Avropada get-gedə güclənməkdə olan faşizmə qarşı çıxmaq üçün kommunist ideologiyasını dəstəkləyənlərin sıralarına qoşulmuş, bir neçə dəfə SSRİ-də olmuşdu. Amma Sovet İttifaqına son səfərdən sonra çap etdirdiyi "SSRİ-dən qayıdış" (1936) kitabı ilə sovet modelinin və kommunizmin qatı əleyhdarı kimi tanınmışdı.
1942-ci ildə Andre Jid Şimali Afrikaya köçmüşdü. İkinci Dünya müharibəsi başa çatana qədər fransız müstəmləkəsi olan Tunisdə yaşamış və "ədəbi vəsiyyəti" adlandırdığı "Tezey" povestini burada yazıb başa çatdırmışdı.
Fransız yazıçısı "insanın problemlərini həqiqətə qorxu bilməyən məhəbbət və dərin psixoloji müdrikliklə təqdim edən mühüm və bədii cəhətdən əhəmiyyətli əsərlərinə görə" 1947-ci ildə Nobel mükafatı laureatı olmuşdu. Eyni ildə onu həm də Oksford universitetinin fəxri doktoru seçmişdilər. İctimai ünsiyyətdən qaçan yazıçı şərəfinə düzəldilə təntənələrin heç birinə qatılmamışdı.
Fransanın İSveçdəki səfirinin mərasim iştirakçılarına təqdim etdiyi nitqində Andre Jid İsveç Akademiyasına müraciətlə deyirdi: "Uzun illər boyu mənim səsim səhrada fəryad qoparan tənha adamın səsinə bənzəyirdi. Sonra mənə elə gəldi ki, sözlərimi çox az adama deyirəm. Lakin bu gün siz öz qərarınızla məhdud sayda oxuculara müraciətimdə haqlı olduğumu sübut etdiniz. Siz yalnız mənim əməyimə qiymət vermədiniz, mənim kitablarımda özünə yer alan, ancaq təəssüflər olsun ki, indi də təqiblərə məruz qalan azad və müstəqil ruha tərəfdar çıxdınız".
Andre Jid 1950-ci ildə son əsərini — altmış il ərzində fasiləsiz şəkildə üzərində işlədiyi, Fransa cəmiyyətinin və ədəbi-mədəni həyatının tarixinə işıq salan məşhur "Gündəliklər"inin sonuncu cildini çap etdirmişdi.
Jan Pol Sartr Andre Jidin ölümündən az sonra yazmışdı: "O, yorulmadan bizi öyrədərək deyirdi ki, hər şey haqqında yazmaq olar, təki bunlar yaxşı yazılsın". Görünür, yazıçının əsərləri bu meyarlara cavab verdiyindən onun yaradıcılığına olan maraq və diqqət bu gün də yetərincə böyükdür.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Andre Gide // Internet Broadway Database (ing.). 2000.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118539124 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Andre Jid tam adi Andre Pol Giyom Jid fr Andre Gide 22 noyabr 1869 Paris Ikinci Fransa Imperiyasi 19 fevral 1951 Paris Dorduncu Fransa Respublikasi fransiz yazici Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1947 Andre Jidfr Andre GideDogum adi Andre Paul Guillaume GideDogum tarixi 22 noyabr 1869 1869 11 22 Dogum yeri Paris Ikinci Fransa ImperiyasiVefat tarixi 19 fevral 1951 1951 02 19 81 yasinda Vefat yeri Paris Dorduncu Fransa RespublikasiTehsili IV Henri Liseyi d Fealiyyeti jurnalist film produseri esseist dramaturq roman yazicisi gundelik yazicisi d yazici seyyah d tercumeci avtobioqraf d yazici nasir ssenaristEserlerinin dili fransiz diliJanrlar roman nesr dramaturgiyaMukafatlariAndre Jid Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFransiz romancisi tenqidci ve esseist Andre Pol Giyom Jid Paris universitetinin professoru Pol Jidin oglu idi 11 yasinda atasini itirdiyinden tehsili ve terbiyesi ile anasi Julyetta Rondo Jid mesgul olmusdu Sehhetindeki problemler ucbatindan Andre ardicil tehsil ala bilmemisdi Paris protestant liseyinde oxudugu illerde edebiyyata xususen de qedim yunan poeziyasina boyuk maraq gostermisdi Anasinin mesleheti ile musiqi ile de ciddi maraqlanmisdi 1889 cu ilde liseyi bitirende yazici olmaq qerari qeti idi Atasindan qalan maddi ve menevi irs buna tam imkan verirdi Ilk kitabi Andre Valterin defterleri 1891 ci ilde cap edilmisdi Baslangic merhelede Stefan Mallarme ve diger simvolistlerle tanisliq neticesinde bu edebi cereyanin tesiri altina dusmus ve simvolist uslublu iki povest yazmisdi Lakin hemin maraq oteri xarakter dasimisdi Hetta Bataqliq 1895 adli eserinde Andre Jid simvolist salonlarinin daimi sakinlerinin satirik portretlerini yaratmisdi Araliq denizi sahillerinde Tunis ve Elcezairde kecirdiyi bir nece il genc yazicinin usaqliqdan eziyyet cekdiyi veremden sagalmasina komek etmisdi Evezinde ise basqa xesteliye tutulmusdu tekce heyatina deyil yaradiciligina da ciddi tesir gosteren homoseksual elaqeleri ilk defe burada baslanmisdi Insanin sexsi azadliq ve serbestliyi ile bagli fikirlerini Andre Jid ilk defe mensur seirle yazdigi Yer nemetleri 1897 kitabinda ifade etmisdi Eser xususi maraq dogurmamisdi Ustelik de real movzularda yazmaga baslamasi simvolist dostlari ile o qeder de semimi olmayan munasibetlerini tamam korlamisdi Lakin Yer nemetleri Andre Jidin diqqetelayiq eserlerinden biri kimi genc fransiz yazicilarina ilk novbede ise ekzistensializm cereyaninin numayendelerine Alber Kamyu ve Jan Pol Sartra tesirsiz qalmamisdi Andre Jid fransiz medeniyyeti tarixine hem de seviyyeli edebi mecmuelerden birinin 1909 cu ilde tesis olunan Nuvel revyu fransez jurnalinin yaradicisi kimi daxil olmusdu Sonralar bu jurnalin bazasinda Jidin sevimli muelliflerinin Dostoyevski Cozef Konrad Uolt Uitmen ve b dunya edebiyyati klassiklerinin eserlerini nesr eden Qallimar nesriyyati qurulmusdu 1902 1919 cu illerde Andre Jid Immoralist Dar qapilar Izabella ve Pastoral simfoniya adli dord kicik psixoloji roman yazmisdi Fransiz edebiyyati mutexessisleri sexsiyyetin ozunutesdiq ugrunda mubarizesinin esas yer tutdugu bu romanlari muellifin uguru kimi qiymetlendirmisdiler Movzunu davam etdiren Andre Jid kompozisiya ve psixologizm baximindan daha murekkeb coxlayli Vatikan zirzemileri 1914 romaninda katolik kilsesinin ve mason teskilatinin konformizmini keskin istehza hedefine cevirmisdi Roman protestant terbiyesi almis muellifin bir sira katolik dostlari ile munasibetlerinin korlanmasina sexsiyyetine ve yaradiciligina hucumlarin daha da artmasina sebeb olmusdu Nuvel revyu fransez mecmuesinden ve eserlerinin nesrinden gelen gelir sayesinde Andre Jid maddi musteqilliyini tam temin etse de resmi daireler ve kilse terefinden daim tezyiqlere meruz qalirdi Onu ilk novbede genclerin exlaqini pozmaqda gunahlandirirdilar Andre Jid unvanina soylenen tenqidlere cavab kimi 1924 cu ilde homoseksualizme haqq qazandiran Koridon adli dialoqlarini cap etdirmisdi Fransiz cemiyyetinin seksual azliqlara indiki kimi dozumlu yanasmadigi dovrde bu cox riskli addim idi Yazici teleskenliyinin aci neticelerini tezlikle gordu En yaxin dostlari da ondan uzaq gezmeye basladilar Uzerine her terefden tenqid yaganda mudafiesine qalxan olmadi Andre Jidin ilk genclik illerinde xalasi qizi ile qurdugu aile de onun homoseksual meyllerine gore tezlikle dagilmisdi 20 ci illerde yazicinin Sen haradansan Eger toxum curumurse kimi ferqli qarsilanan ciddi mubahise doguran eserleri cap olunmusdu Xususen de avtobioqrafik calarlarla zengin olan etiraf xarakterli ikinci povest yarandigi dovrun exlaqi endazelerini asan eser kimi deyerlendirilmisdi Lakin aradan kecen muddetde munasibetler ve zovqler deyisdiyinden Andre Jidin Eger toxum curumurse povesti indi Jan Jak Russonun Etiraf i ile bir siraya qoyulur Andre Jid Qelp pul kesenler 1926 eserini ozunun yegane heqiqi romani hesab edirdi Cunki o hem hecm hem de edebi siqlet baximindan muellifin diger eserleri ile muqayisede daha samballi tesir bagislayirdi Qelp pul kesenler hem de Jidin adini Avropa miqyasina cixaran ondan XX esrin gorkemli senetkarlarindan biri kimi behs etmeye imkan yaradan ugurlu yaradiciliq numunesi idi Ictimai fealliq onemli meselelere zamaninda ve obyektiv munasibet bildirmek her zaman Andre Jidin fealiyyetinin muhum istiqametlerinden biri olmusdu 1927 ci ilde Konqoya uzunmuddetli seyahetden qayitdiqdan sonra o Afrikada fransiz mustemlekeciliyini sert sekilde pisleyen sefer qeydlerini cap etdirmisdi Ispaniyada vetendas muharibesi baslananda da Jid laqeydler sirasinda qalmamisdi 30 cu illerde Avropada get gede guclenmekde olan fasizme qarsi cixmaq ucun kommunist ideologiyasini destekleyenlerin siralarina qosulmus bir nece defe SSRI de olmusdu Amma Sovet Ittifaqina son seferden sonra cap etdirdiyi SSRI den qayidis 1936 kitabi ile sovet modelinin ve kommunizmin qati eleyhdari kimi taninmisdi 1942 ci ilde Andre Jid Simali Afrikaya kocmusdu Ikinci Dunya muharibesi basa catana qeder fransiz mustemlekesi olan Tunisde yasamis ve edebi vesiyyeti adlandirdigi Tezey povestini burada yazib basa catdirmisdi Fransiz yazicisi insanin problemlerini heqiqete qorxu bilmeyen mehebbet ve derin psixoloji mudriklikle teqdim eden muhum ve bedii cehetden ehemiyyetli eserlerine gore 1947 ci ilde Nobel mukafati laureati olmusdu Eyni ilde onu hem de Oksford universitetinin fexri doktoru secmisdiler Ictimai unsiyyetden qacan yazici serefine duzeldile tentenelerin hec birine qatilmamisdi Fransanin ISvecdeki sefirinin merasim istirakcilarina teqdim etdiyi nitqinde Andre Jid Isvec Akademiyasina muracietle deyirdi Uzun iller boyu menim sesim sehrada feryad qoparan tenha adamin sesine benzeyirdi Sonra mene ele geldi ki sozlerimi cox az adama deyirem Lakin bu gun siz oz qerarinizla mehdud sayda oxuculara muracietimde haqli oldugumu subut etdiniz Siz yalniz menim emeyime qiymet vermediniz menim kitablarimda ozune yer alan ancaq teessufler olsun ki indi de teqiblere meruz qalan azad ve musteqil ruha terefdar cixdiniz Andre Jid 1950 ci ilde son eserini altmis il erzinde fasilesiz sekilde uzerinde islediyi Fransa cemiyyetinin ve edebi medeni heyatinin tarixine isiq salan meshur Gundelikler inin sonuncu cildini cap etdirmisdi Jan Pol Sartr Andre Jidin olumunden az sonra yazmisdi O yorulmadan bizi oyrederek deyirdi ki her sey haqqinda yazmaq olar teki bunlar yaxsi yazilsin Gorunur yazicinin eserleri bu meyarlara cavab verdiyinden onun yaradiciligina olan maraq ve diqqet bu gun de yeterince boyukdur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Andre Gide Internet Broadway Database ing 2000 Archivio Storico Ricordi 1808 Deutsche Nationalbibliothek Record 118539124 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax