Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anadolu diaqonalı — Aralıq dənizinin şimal-şərq küncündən Qara dənizin cənub-şərq küncünə qədər Türkiyənin mərkəzindən və şərqindən diaqonal olaraq keçən və Türkiyə sərhədləri daxilində yuxarı Fərat çayının məcrasının bir hissəsini təxminən kəsən nəzəri ayırıcı xətdir.
Biocoğrafi sədd
Diaqonal ilk dəfə 1971-ci ildə britaniyalı botanik Piter Hedlend Devis tərəfindən təklif edilmişdir. O, diaqonalın qərbində mövcud olan bir çox bitki növlərinin şərqdə, şərqdə tapılan digər növlərinin isə qərbdə mövcud olmadığına diqqət yetirdi. Təhlil edilən 550 növdən 135-i "şərqi" və 228-i "qərbi" idi. Bununla belə, Devis hesab edirdi ki, bu fenomeni izah edə biləcək heç bir fiziki, geoloji və ya iqlim fərqləri və yaxud torpaq tipində dəyişiklik yoxdur. Anadolu diaqonalı nəinki bitki biomüxtəlifliyinə sədd yaradır, həm də 400-ə yaxın bitki növü bu diaqonala endemikdir və başqa heç bir yerdə onlara rast gəlinmir.
1989-cu ildə türk botanikləri T. Ekim və A. Günər o vaxta qədər səkkiz cildi nəşr edilmiş özlərinin "Türkiyə florası" kitabında ətraflı tədqiq edərək növlərin yayılmasını araşdırdılar. Onlar diaqonalın həqiqətən də mövcud olduğu qənaətinə gəldilər və müəyyən etdilər ki, nəzərdən keçirilən bitki növlərinin 33%-i bu və ya digər şəkildə diaqonaldan təsirlənir. Daha sonra bu fenomenin səbəblərini nəzərdən keçirdilər. Diaqonalın iki tərəfi arasında hündürlük fərqi var idi, qərbdəki ərazi daha aşağıda idi. Digər fərq iqlim zonaları idi: qərbdə Aralıq dənizi iqliminin quraq və yarımsəhra, şərqdə isə yarımsəhra, rütubətli musson və rütubətli formaları var idi. Diaqonalın orta hissəsində gips amili var idi, lakin bunun bitkilərin yayılmasına hansı təsiri olduğu aydın deyildi. Onlar belə nəticəyə gəliblər ki, diaqonalın iki tərəfi arasındakı ekoloji fərqlər ərazinin paleo-geoloji tarixindən daha böyük əhəmiyyət kəsb edir.
İran-Anadolu bölgəsi Yaxın Şərqdə mühüm və Anadolu isə Avropa və Türk-İran floraları arasında keçid nöqtəsidir. Türkiyə son buz dövründə buzun cənub sərhədindən kənarda idi və Anadolu Avropadakı bitki və heyvan növləri üçün potensial buzlaq sığınacağı hesab edilə bilər. bu bölgədə dəniz səviyyəsi bu günkündən 130 metr qədər aşağı idi və quru körpüləri fasilələrlə Bosfor boğazı və Mərmərə dənizi üzərində formalaşmışdır. Ən son buz dövrünün başa çatmasından sonra Anadolu diaqonalının qərbində sağ qalan bitkilər yenidən Avropaya, şərqdəkilər isə Suriya, İraq və Yaxın Şərqə yayıla bilər.
Tavr dağları hər iki tərəfdən isti, quru yay iqliminə dözə bilməyən növlər üçün sərin rütubətli iqlim təmin edir və bu, sağ qalmağı və növləşməni təşviq edə bilərdi, nəticədə bu gün burada çoxlu endemik növlər tapılır.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Anadolu diaqonali Araliq denizinin simal serq kuncunden Qara denizin cenub serq kuncune qeder Turkiyenin merkezinden ve serqinden diaqonal olaraq kecen ve Turkiye serhedleri daxilinde yuxari Ferat cayinin mecrasinin bir hissesini texminen kesen nezeri ayirici xetdir Anadolu diaqonali Turkiye boyu simal serqi Araliq denizinden cenub serqi Qara denize qeder diaqonal olaraq kecir Biocografi seddDiaqonal ilk defe 1971 ci ilde britaniyali botanik Piter Hedlend Devis terefinden teklif edilmisdir O diaqonalin qerbinde movcud olan bir cox bitki novlerinin serqde serqde tapilan diger novlerinin ise qerbde movcud olmadigina diqqet yetirdi Tehlil edilen 550 novden 135 i serqi ve 228 i qerbi idi Bununla bele Devis hesab edirdi ki bu fenomeni izah ede bilecek hec bir fiziki geoloji ve ya iqlim ferqleri ve yaxud torpaq tipinde deyisiklik yoxdur Anadolu diaqonali neinki bitki biomuxtelifliyine sedd yaradir hem de 400 e yaxin bitki novu bu diaqonala endemikdir ve basqa hec bir yerde onlara rast gelinmir 1989 cu ilde turk botanikleri T Ekim ve A Guner o vaxta qeder sekkiz cildi nesr edilmis ozlerinin Turkiye florasi kitabinda etrafli tedqiq ederek novlerin yayilmasini arasdirdilar Onlar diaqonalin heqiqeten de movcud oldugu qenaetine geldiler ve mueyyen etdiler ki nezerden kecirilen bitki novlerinin 33 i bu ve ya diger sekilde diaqonaldan tesirlenir Daha sonra bu fenomenin sebeblerini nezerden kecirdiler Diaqonalin iki terefi arasinda hundurluk ferqi var idi qerbdeki erazi daha asagida idi Diger ferq iqlim zonalari idi qerbde Araliq denizi iqliminin quraq ve yarimsehra serqde ise yarimsehra rutubetli musson ve rutubetli formalari var idi Diaqonalin orta hissesinde gips amili var idi lakin bunun bitkilerin yayilmasina hansi tesiri oldugu aydin deyildi Onlar bele neticeye gelibler ki diaqonalin iki terefi arasindaki ekoloji ferqler erazinin paleo geoloji tarixinden daha boyuk ehemiyyet kesb edir Iran Anadolu bolgesi Yaxin Serqde muhum ve Anadolu ise Avropa ve Turk Iran floralari arasinda kecid noqtesidir Turkiye son buz dovrunde buzun cenub serhedinden kenarda idi ve Anadolu Avropadaki bitki ve heyvan novleri ucun potensial buzlaq siginacagi hesab edile biler bu bolgede deniz seviyyesi bu gunkunden 130 metr qeder asagi idi ve quru korpuleri fasilelerle Bosfor bogazi ve Mermere denizi uzerinde formalasmisdir En son buz dovrunun basa catmasindan sonra Anadolu diaqonalinin qerbinde sag qalan bitkiler yeniden Avropaya serqdekiler ise Suriya Iraq ve Yaxin Serqe yayila biler Tavr daglari her iki terefden isti quru yay iqlimine doze bilmeyen novler ucun serin rutubetli iqlim temin edir ve bu sag qalmagi ve novlesmeni tesviq ede bilerdi neticede bu gun burada coxlu endemik novler tapilir Istinadlar