Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alfred Marşal (ing. Alfred Marshall; 26 iyul 1842[…], London – 13 iyul 1924[…], Kembric[…]) ingilis iqtisadçı və öz vaxtının ən təsiredici iqtisadçılarından biri olmuşdur. Neoklassik iqtisadiyyatın tamamlayıcısı kimi tanınır. Onun "İqtisadiyyatın Prinsipləri" (1890) kitabı İngiltərədə üzün müddət dərslik kimi istifadə olunub. O, tələb və təklif, marjinal fayda və istehsalın xərcləri anlayışlarını qaydaya salınmış halda təqdim edir.
| Alfred Marşal | |
|---|---|
| ing. Alfred Marshall | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | London, İngiltərə |
| Vəfat tarixi | (81 yaşında) |
| Vəfat yeri | Kembric, İngiltərə |
| Vətəndaşlığı |  Birləşmiş Krallıq |
| Elm sahələri | İqtisadiyyat Neoklassik iqtisadiyyat |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Tanınmış yetirmələri | Neoklassik iqtisadiyyatçılar, Con Meynard Keyns, Artur Sesil Piqu, |
| Tanınır | Neoklassik iqtisadiyyatın banisi (Principles of Economics) (1890) |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1842-ci ilin iyulun 26-da Bermondsey, London, İngiltərədə anadan olmuşdur.
XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində mə'lum olduğu kimi dünya kapitalist iqtisadiyyatında ciddi dəyişikliklər baş verdi. Kapitalizm öz fərdi fəaliyyətini genişləndirib, ictimai xarakter almağa başladı. Belə şəraitdə baş verən iqtisadi hadisələrə klassik yanaşmaq metodundan fərqli olaraq, yeni yanaşma metodları baş verdi. İqtisadi hadisələr təkcə əmək-dəyər baxımından deyil, subyektiv psixoloji və faydalılıq baxımından qiymətləndirilməyə başladı. İqtisadi tədqiqatların belə yanaşılması ingilis iqtisadçısı Alfred Marşallın (1842–1924) əsərlərində aparılmağa başlanmışdır.
Kembric universitetinin professoru A. Marşallın "İqtisad elminin əsasları" (1890), "Sənaye və ticarət" (1922) əsas iqtisadi əsərləri kimi "son faydalılıq", "son məhsuldarlıq" ideyaları öz əksini tapmışdır. Neoklassik elmi cərəyanın banilərindən hesab olunan A. Marşall iqtisad elmində klassik iqtisadi nəzəriyyə ilə marjinalizmin inqilabi nailiyyətlərini sıxı surətdə birləşdirən iqtisadçıdır. İlk dəfə olaraq siyasi iqtisadı "ekonomiks" termini ilə əvəz etməklə, iqtisadi nəzəriyyəni praktika ilə qrafik metodla, riyazi yolla birləşdirməyə cəhd göstərən mütəfəkkirlərdəndir.
Siyasi iqtisadın predmetinin rifah halının maddi əsasının yaradılması və istifadə olunması fəaliyyətindən ibarət olduğunu qeyd edir. Avstriya iqtisadçılarından başlamış siyasi iqtisadın predmetinin iki müstəqil obyektə bölünməsini makroiqtisadiyyat və mikroiqtisadiyyatdan ibarət olduğunu əsaslandırır.
İqtisadiyyatın hərəkətverici qüvvələri sırasına iqtisadi sərbəstliyə və rəqabətə üstünlük verən A. Marşall iqtisadi məqsədlərin formalaşması prosesini əsaslandırır.
Fəaliyyəti
Marşall iqtisadi təliminin əsasında, ilkin marjinalistlər göstərdikləri bazarın tələb, təklif və qiymət amilləri arasındakı funksional asılılıq əlaqəsini nəzərə almaqla, o göstərmişdir ki, bu əlaqə sadə xarakter daşımır. O göstərdi ki, qiymətin aşağı düşməsi ilə tələb artır. Lakin qiymətin aşağı düşməsi ilə təklif də aşağı düşür, qiymətin artımı ilə isə artır. Ona görə də A. Marşall, sabit və yaxud müvazinatlı elə qiymətin olmasını göstərirdi ki, o tələb və təklif üst-üstə düşdüyü nöqtə ilə tuş gəlsin. Beləliklə, kəmiyyət qiymətləndirilməsinin əhəmiyyətini iqtisadiyyata gətirən Marşall, onun kasıb və dövlətlilər üçün daşıdığı əhəmiyyəti göstərmişdi. "Ekonomiks" adı ilə iqtisadi nəzəriyyəyə dəqiq elmlər kimi baxan Marşall, göstərirdi ki, iqtisadi həyata siyasi təsirlərdən, dövlət müdaxiləsindən kənar baxmaq lazımdır.
A. Marşall "Ekonomiksin prinsipləri" adlı əsəri ilə iqtisad elmində "müvazinatlı qiymət" anlayışı ilə bazar iqtisadiyyatında baş verən bütün funksional dəyişikliklərin sistemli yanaşma üsulunun əsasını yaratdı. İqtisadi fikir tarixində ən şəxsiyyətlərdən olan Alfred Marşall 1842-ci ildə Londonda bank işçisi ailəsində olmuşdur.
Atası Ulyams Marşall öz xarakterinə görə olduqca sərt, qəti və qəddar xarakterli, protestant ruhlu dindar bir şəxs idi. Onun sərt rəftarı ən çox qadınlara, xüsusən həyat yoldaşına idi. Təsadüfi deyildir ki, o hətta "kişilərin hüququ və qadınların borcu" adlı traktat da yazmışdır. Atasının olduqca ciddi həyat tərzini qəbul etmiş Alfred Marşall da olduqca çalışqan, zəhmətkeş bir gənc kimi təmkinliyi, düşüncəliyi və dərrakəliyi ilə fərqlənirdi.
Təhsil aldığı məktəbdə 1861-ci ildə üçüncü yer tutan Alfred o dövrdəki şərtlərə görə, artıq özünə Oksford kollecinin təqaüdünü almaq hüququnu təmin etmişdir. Sonralar üç illik aspirantura təhsili üçün də belə təqaüdün alınması hüququnu əldə etmişdir. Oğlunu belə zəngin biliklə ruhani görmək istəyən atasından fərqli olaraq, Alfred daha perspektivli həyat yolu axtarmağı üstün tuturdu. Ona görə də qədim dilləri öyrəndiyi Oksforddan Kembric universitetinin riyaziyyat fakültəsinə keçməyi qət etdi. Təhsil haqqının ödənilməsinə dayısı Çarlizin köməyi sayəsində, artıq o 1865-ci ildə riyaziyyat üzrə ikinci yeri tutdu.
1866-cı ildə Marşallın Ruhani Con Qrautun təsis etdiyi klubda iştirakı və onun mənəviyyatın fəlsəfəsi mühazirələrini dinləməyi, onda ciddi mənəvi dünyagörüşünün dəyişilməsinə səbəb olur. C. L. Milin "Kamiltonun fəlsəfəsinin tədqiqi" və C. Darvinin "Növlərin mənşəyi" əsərləri A. Marşallın fəlsəfi dünyagörüşünə ciddi təsir göstərir və etikaya meyl göstərir.
Məhz etika problemlərinin tədqiqi ilə o, iqtisad elminə gəlmişdir. Bu istiqamətdə C. S. Milin "Siyasi iqtisad" əsərinin ona böyük təsiri olur. Eləcə də 1868-ci ildə Almaniyaya Kantın əsərlərinin orijinaldan oxumaq fikri ilə səfəri də onun iqtisadi dünyagörüşünün formalaşmasına təsir göstərir. Marşalın iqtisadi görüşlərinin samballı şəkildə formalaşmasına təsir göstərən əsas cəhətlər kimi, artıq Smitin iqtisadi sisteminin, Rikardonun iqtisadi təliminin və Milin iqtisadi ideyalarının İngiltərə təhsil sistemində aparıcı mövqedə durması xüsusi təsir göstərmişdir.
Eyni zamanda Almaniyada formalaşmış fəlsəfi baxışların mövcud olması Marşallın iqtisadi hadisələrin tətbiqindəki mövqeyinə ciddi təsir göstərmişdir. Eyni zamanda Almaniyada formalaşmış tarixi məktəb nümayəndələrinin, xüsusən Romerin iqtisadi görüşləri Marşalda ciddi elmi maraq yaratmışdı.
Fransanın "fiziokratlar" məktəbinin nümayəndələrinin, eləcə də kəmiyyət nəzəriyyəsinin yaradıcılarının əsasən Kurnonun fikirləri ona iqtisadi hadisələrin izahını yeni metodla, qrafik üsulla şərh etməyə imkan vermişdir.
Marşalın riyazi təfəkkürü, fəlsəfi baxışı, iqtisadi düşüncəsi onda yeni bir iqtisadi nəzəriyyənin formalaşmasına imkan verir. Marşalın iqtisadiyyat sahəsindəki ilkin tədqiqatları 1867-ci ildə başlayır və 1883-cü ilə qədər davam edərək bitkinləşir. A. Marşall da Kembric universitetindəki həm müəllimlik, həm də tədqiqatçılıq fəaliyyəti ona 1875-ci ildə "Pul, kredit və ticarət" adlı əsərini yazmasına imkan verir. Bir cəhəti də qeyd etmək lazımdır ki, Marşalın iqtisadi görüşlərinin formalaşması elə bir dövrü əhatə edirdi ki, o dövrdə siyasi iqtisad sahəsində artıq özünə həyat vəsiqəsi almış sanballı əsərlər dərc olunmuşdur.
C. S. Milin 1848-ci ildə ilk dəfə dərc olunan əsəri 1871-ci ildə 7-ci dəfə düzəlişlərlə təkrar nəşr olunmuşdu. 1868-ci ildə K. Marksın "Kapital" əsəri meydana çıxmışdı.
1871-ci ildə Cevonsun "Siyasi iqtisad nəzəriyyəsi" əsəri, 1871-ci ildə Mengerin "Xalq təsərrüfatı haqqında elmin əsasları" və s. dərc olunmuşdu. Digər tərəfdən, Mill və Rikardonun iqtisadi nəzəriyyədə elmi nüfuzları olduqca böyük idi. Lakin riyazi təfəkkür tərzini iqtisadi dillə izah etmək Marşalın ən böyük arzusu idi və özünün qeyd etdiyi kimi, bu onda 1835-ci ildə dərc olunan Kurnonun "Sərvət nəzəriyyəsinin riyazi prinsipləri" əsərini oxuduğu zaman baş qaldırmışdır.
Rikardonun bir sıra təlimlərini, daha aydın və ümumiləşmiş şəkildə riyazi dilə çevirən Marşall, eyni zamanda meydana çıxan yeni iqtisadi konsepsiyalara, xüsusən alman iqtisadçıları Romerin, Marksın, Lassalın fikirləri onu ciddi elmi axtarışlar etməyə məcbur etmişdi. O qeyd edirdi ki, sosialistlərin məqsəd qoyduqları insanların qeyribərabərliyinin əsası olduğunu xüsusi mülkiyyətin məhv edilməsi probleminin həlli nə qədər çətin olduğunu görə bilməmişlər. Bu məqsədlə o biznesin praktiki sahələri və zəhmətkeş sinfinin həyatı ilə daha yaxından məşğul olmağa başlamışdır. Xarici ticarətin rolunun tədqiqatına da geniş yer verməyə başlamışdır. Bu istiqamətdə Amerikadakı proteksionist siyasətin mahiyyətini aydınlaşdırmağa cəhd göstərmişdir. Lakin vaxtı ilə tələbəsi olmuş, həyat yoldaşı Meri Peyli ilə "Sənayenin iqtisadiyyatı" əsərini yazması bu işi yarımçıq qoyur.
Marşalın iqtisadi nəzəriyyəsinin meydana gəlməsinə əsas təsiri Milin, Rikardonun, Kurnonun əsərləri olmuşdur. Eyni zamanda Alman iqtisadçısı Roşerin tədqiqat üsulunun da onun iqtisadi fikirlərinin formalaşmasına təsir göstərmişdir.
Marşall qeyd edirdi ki, bizim təbiət haqqındakı təsəvvürlərimiz istər mənəvi, istərsə də maddi sferalarda olsun, sadəcə məcmu kəmiyyətlərə aid etmək olmaz, onlar artan kəmiyyətlərə yönəldilməlidir. Çünki, şeyə olan tələb, daimi funksiya daşıyır. O cümlədən tələbin, "son həddi", sabit müvazinat şəraitində bu şeyin istehsalı onun artan dəyərinə uyğun olaraq bərabərləşir.
Beləliklə, ilk dəfə olaraq o özünün iqtisadi hadisələrin tədqiqində qrafik metodun tətbiqi ideyasını əsaslandırır. Bu dövrdə artıq Cevons, Marşalın olduqca ləng tətbiq etdiyi məvhumları ardıcıl olaraq öz əsərlərində dərc etdirir. Məsələn, faydalılıqla bağlı hədd, son hədd, sonuncu kimi məvhumları qeyd etmək olar.
Lakin, Cevons əgər iqtisadi hadisələrin şərhini zahiri, tələm-tələsik göstərirdisə, lakin, Marşall bu hadisələrin baş verməsi səbəbləri, onların daxili motivləri haqqında düşünürdü.
Nəhayət, qrafik metod vasitəsi ilə iqtisadi ideyalarını şərh edən Marşall, 1890-cı ildə 6 kitabdan ibarət "Ekonomiksin prinsipləri" əsərini dərc etdirir. İlk dəfə olaraq riyazi üsullarla, qrafik metodla iqtisadi nəzəriyyəni praktika ilə əlaqələndirməyə cəhd göstərir. Siyasi iqtisad elminin adını ekonomikslə əvəz etmədən əsaslandırır. Düzdür, belə mövqe onu Cevonsun mövqeyi ilə uyğunlaşdırırdı. Çünki Cevons da siyasi iqtisadı ekonomikslə əvəz etməyi qeyd edirdi.
Nəzəri məsələlərin həllində qrafik metodunun, tətbiqinə xüsusi əhəmiyyət verən Marşall qeyd edirdi ki, belə vəziyyət hadisələrin daha aydın, sadə və mükəmməl mənimsənilməsinə səbəb olar.
Bundan əlavə, tələb və təklifin müvazinatına xüsusi əhəmiyyət verən Marşall göstərirdi ki, onların kəmiyyətlərinin dəyişilməsi qiymət problemindən asılıdır. Qiymətin miqyasının dəyişilməsini isə o iki amillə "son faydalılıqla" və "istehsal xərcləri" ilə əlaqələndirir. "Son faydalılıqla" istehsal xərclərini tələb və təklif vasitəsi ilə birləşdirən Marşall qeyd edirdi ki, belə şəraitdə alıcının verdiyi qiymət, əmtəənin faydalılığından asılı olaraq məhsulun maksimum dəyərini müəyyən edir. İstehlakçının məhsula verdiyi qiymət, əgər onun faydalılığı ilə əlaqədardırsa, lakin istehsalçının satdığı məhsulla qoyduğu qiymət isə istehsal xərcləri ilə əlaqədardır. Alıcı və satıcıların məhsulların qiymətləndirilməsi ilə bağlı gəldikləri nəticə bazar qiymətini müəyyən edir.
Kembric məktəbinin başçısı hesab olunan Marşall, eyni zamanda iqtisad elminə " tələbin elas tik liy i" məvhumunu gətirdi. Tələbin elastikliyini, əmtəələrə olan tələb kəmiyyətinin qiymət səviyyəsindən asılılığı kimi müəyyən edən Marşall, artan mövcud ehtiyac tələbi ilə qiymətin artmasını və ya ehtiyacın azalma dərəcəsi ilə qiymətin artması arasındakı nisbəti şərh edirdi.
Beləliklə, Kembric məktəbinin nümayəndələri uzun müddət iqtisadi hadisələrin şərhində "tələbin elastikliyi" məvhumundan istifadə etməklə tələbin qiymətin dəyişilməsindən funksional asılılığını əsas götürdülər. Qeyd etmək lazımdır ki, Kembric universitetində 1868-ci ildə müəllim işləyən 1885-ci ildə "Siyasi iqtisad" kafedrasına başçılıq edən Marşalın iqtisadi ideyaları onun mühazirələrində söylənilirdi. Bu baxımdan onun ideyaları dərc olunmamışdan əvvəl, artıq tələbələr arasında əzbər söylənilirdi. Yeri gəlmişkən demək lazımdır ki, Marşalın pul nəzəriyyəsi ilə bağlı irəli sürmüş olduğu ideyaları mühazirələrinin məhsulu idi. Pul nəzəriyyəsi ilə bağlı irəli sürmüş olduğu fikirlər 1886-cı ildə ticarətdə və sənayedə böhranla bağlı Kral komissiyasında dərc etdirdiyi məcmudakı verdiyi cavablarda öz əksini tapmışdır.
Marşall kəmiyyətli pul nəzəriyyəsini ümumi dəyər nəzəriyyəsinin tərkib hissəsi kimi formalaşdırdığını göstərirdi. O qeyd edirdi ki, pulun dəyəri, bu bir tərəfdən onun təklif funksiyasıdır, digər tərəfdən ona olan tələb funksiyasıdır və o, əmtəələrin orta ehtiyatları ilə ölçülür. Marşall göstərirdi ki, iqtisadi tsiklin müşayiət etdiyi qiymət səviyyəsinin tərəddüdü, əhalinin ehtiyatda saxlamaq istədiyi, "sərəncamda olan" həcmin tərəddüdlüyünə uyğun gəlir.
"Real" faiz dərəcəsi ilə "pul" faiz dərəcəsi arasındakı fərqi şərh edən Marşall göstərirdi ki, bu fərq, pulun dəyərini tərəddüd etdiyi şəraitdə kredit tsiklinə uyğun gəlir.
Sonralar bu fikrini ekonomiksin prinsipləri əsərinin 6-cı kitabında ətraflı şərh edir.
Marşalın mühüm ideyalarından biri də kredit sistemində əlavə pul təklifinin qiymətlərə olan təsirinin səbəb əlaqələrinin, eləcə də uçot əlaqələrinin oynadığı rolu göstərməkdir. İlk dəfə olaraq 1887-ci qızıl və gümüş komissiyasına verdiyi göstərişlərdə də tələbələrə oxuduğu mühazirələrdə, daha sonralar 1899-cu ildə Hindistanın pul sistemi komitəsinə verdiyi göstərişlərdə də bu məsələyə toxunmuşdur.
Məhz Marşalın Kembric universitetində oxuduğu mühazirələr onun ilkin iqtisadi ideyalarının məkanı olmuşdur. Bu baxımdan onun ayrı-ayrı iqtisadi fikirləri Kembric məktəbinin formalaşmasına səbəb olmuşdur. Rikardo nəzəriyyəsinin daha da inkişaf etdirən Maltus xarici ticarətlə bağlı "paritet alıcılıq qabiliyyəti" adlı ideya irəli sürdü. Müqayisəli üstünlükləri prinsipi ilə ölkələr arasındakı xarici ticarət əsaslandırılırdısa, lakin onların valyutadəyişmə kursunun müəyyənləşdirilməsi açıq qalmışdı.
Çünki, metal pulların fəaliyyət göstərdiyi şəraitdə xarici ticarətin aparılması çətin deyildi. Lakin, ictimai əmək bölgüsünün dərinləşdiyi, texniki tərəqqinin iqtisadiyyatda aparıcı rol oynadığı bir şəraitdə ölkələr arasındakı mal mübadiləsi dönərli valyuta əsasında aparılmasını tələb edirdi. Bununla əlaqədar Marşallın "paritet alıcılıq qabiliyyəti" nəzəriyyəsində ölkələr arasında qarşılıqlı olaraq qeyri-dönərli valyutaların dəyişilmə kursu müəyyənləşdirildi. O göstərirdi ki, V ölkəsi qeyri dönərli kağız pula malikdir (deyək ki, rubl) hər ölkədə qiymət, pul kütləsinin həcmi ilə onun yerinə yetirdiyi funksiyalar arasındakı nisbətlə müəyyənləşdiriləcək. Rublun qızıldakı qiyməti ticarətin gedişatını müəyyənləşdirəcək. Bu eyni ilə A ölkəsinin qızıl qiyməti ilə V ölkəsinin rubl qiyməti arasındakı nisbəti də təyin edəcək. Maraqlı fikirlərdən biri də indekslərin "Zəncirvari" metodla tərtib edilməsidir.
Marşalın irəli sürdüyü mühüm ideyalardan biri də qızılgümüş standartlarına əsaslanan tədavülə kağız pulların buraxılması məsələsi idi. Bu istiqamətdə də o Rikardonun qənaətli və möhkəm pulların tədavülə buraxılması fikrinə əsaslanmışdı. Lakin o qeyd edirdi ki, adi bimetalizm hər şəraitdə alternativ metalizm meylini təzahür etdirəcəkdir. Marşall göstərirdi ki, mənim alternativ planımın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, sadəcə olaraq qızıl və gümüş külçələri müəyyən çəkidə əridib hazırlasınlar. Tutaq ki, 2000 qramlıq gümüş, 100 qramlıq qızıl külçələr hazırlansın. Belə şəraitdə hökumət hər vaxt həmin külçələrin qeyd olunmuş müəyyən qiymətdə alınmasına və satılmasına hazır olduğuna təminat verməlidir. Bu planın reallaşmasına hər hansı bir ölkə, başqa bir ölkə ilə razılaşmadan istədiyi vaxt başlaya bilər. Marşalın pul nəzəriyyəsi ilə bağlı fikirləri o qədər tutarlı və sadə görünürdü ki, o heç vaxt onların hər hansının qəbul etməsini təkid etmirdi. Bununla əlaqədar onun pul təklifinin tənzimlənməsi ilə əlaqədar dediyi fikir çox təqdirəlayiqdir. O, qeyd edirdi ki, pul təklifinin, onun sabitliyi məqsədi ilə tənzimlənməsi beynəlxalq deyil, milli olmalıdır.
Öz yaradıcılıq ənənələrinə sadiq qalan Marşall göstərdi ki, iqtisad elmi konkret həq i qə t lər in məcmusu olmayıb, o sadəcə konkret həqiqətlərin açılması üçün bir vasitədir.
İqtisadi hadisələrin təhlilinin aparılması üçün bir vasitə kimi nəzərdə tutulması, Kembric məktəbinin inkişafına və onun tədrici müvazinat və ya təkamül nəzəriyyəsi əsasında formalaşmasına şərait yaratmışdır. O qeyd edirdi ki, artıq qarşılıqlı əlaqədə və qarşılıqlı təsirə malik olan iqtisadi hadisələrin səbəbini təmkinlə təhlil etməli və onların müşahidə olunacaq nəticələrini göstərmək lazımdır. 1907-ci ildə "Prinsiplərin" 5-ci nəşri ərəfəsində A. Marşall qeyd edirdi ki, mən, artıq 1885-ci ildə bu əsəri 3 cilddə dərc etdirmək istəyirdim. I. "Sənayenin və ticarətin fəaliyyət göstərməsinin müasir şəraiti"; II. "Kredit və məşğulluq"; III. "Hökumətin iqtisadi funksiyaları".
Lakin buna baxmayaraq bu istiqamətdə "Prinsiplər" əsəri yazılmasa da, o öz ideyasını 77 yaşında ikən 1919-cu ildə nəşr etdirdiyi "Sənaye və ticarət" əsərində qismən də olsa reallaşdıra bilmişdir. Üç kitabdan ibarət olan bu əsərin I kitabı, "Sənayeləşmənin və ticarətin hazırkı problemlərinin bəzi kökləri". Burada sənayeləşmə prosesinin tarixi və onun İngiltərədə, Fransada, Almaniyada və ABŞ-də XIX əsrin ikinci yarısında gedən meyllər və bu istiqamətdə onların liderlik uğrundakı mübarizələri şərh edilir. "Biznesin təşkilində hakim meyllər" adlandırılan II kitabda biznesin təkamül yolu, onun tarixi şəraiti eləcə də XIX əsrin ikinci yarısında biznesin təşkili ilə bağlı mütərəqqi meyllərin istiqamətləri izah edilmişdir. Əgər I kitabda iqtisadi inkişafın milli miqyasının ölkələr üzrə qısa xülasələri şərh edilirdisə, II kitabda göstərilən ölkələrin texniki-iqtisadi inkişafının maddi əsasları və imkanları izah edilirdi. III kitab "İnhisarçı meyllər və onların ictimai rifah halı ilə əlaqəsi". Artıq Marşall burada həmin dövrdə inhisarın iqtisadi formaları olan trestə, kartelə, kombinata, eləcə də nəqliyyata aid olan problemlər tədqiq edilmişdir.
Bu əsərində Marşall artıq olduqca çox böyük bir ümumiləşmə edir. Avropada XIX əsrin sonunda formalaşmış kapitalizmin fərdi formasının dəyişilməsi və cəmiyyətin mənafeyinə uyğun gələn formaya qədəm qoyması labüdlüyünü sübut edir. Beləliklə də Marşall göstərdi ki, iqtisadi davranış və onun nəticəsi, eləcə də biznesin təşkili forması daima dəyişilən istiqamətdə fəaliyyət göstərir.
Əsərin elmi əhəmiyyəti haqqında Keyns göstərirdi ki, bu əsəri oxumağa başlayan kəs heç olmazsa iqtisadiyyat haqqında nəsə bilməlidir. Çünki, əsərdə o qədər müdrik, samballı ideyalar var ki, ondan hər bir tədqiqatçı istənilən çıxış nöqtəsini əldə edə bilər. Məhz bu baxımdan iqtisadiyyatı təzə öyrənməklə onu artıq müəyyən səviyyədə öyrənmiş şəxs üçün Marşalın iqtisadi ideyaları öz əhəmiyyətini əks etdirə bilər. Nəhayət Marşall 1922-ci ildə 80 yaşında ikən özünün sonuncu irimiqyaslı "Pul, kredit və ticarət" əsərini yazır. Marşall burada pul və xarici ticarət nəzəriyyələri sahəsində əməli töhfəsini verir. Burada pulun xarici ticarətdə əlaqədar aktivliyin dönərliyi, tədavülü şərh edilir və onun cəmiyyət səviyyəsində daşıdığı əhəmiyyət göstərilir.
1924-cü ilin iyulun 13-də Kembric, İngiltərədə vəfat edib.
1924-cü ildə ömrünü başa vuran Marşall "Tərəqqi: onun iqtisadi şərti" adlı əsər yazmaq istəyi ona qismət olmur. Onun "Rifah halı" nəzəriyyəsini, məşğulluq, iqtisadi inkişaf nəzəriyyəsini şagirdləri olan iqtisadçı alimlər Piqu və Keyns inkişaf etdirib, onu Marşall zəkası ilə bəhrələnmiş ideyalar ilə zənginləşdirirlər.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Маршалл Альфред // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1974. Т. 15 : Ломбард — Мезитол. С. 430.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
- Pugh C. D. J., Pugh C. The household, household economics and housing (ing.). // Housing Studies Taylor & Francis, 1997. Vol. 12, Iss. 3. P. 383–392. ISSN 0267-3037; 1466-1810 doi:10.1080/02673039708720903
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alfred Marsal ing Alfred Marshall 26 iyul 1842 London 13 iyul 1924 Kembric ingilis iqtisadci ve oz vaxtinin en tesiredici iqtisadcilarindan biri olmusdur Neoklassik iqtisadiyyatin tamamlayicisi kimi taninir Onun Iqtisadiyyatin Prinsipleri 1890 kitabi Ingilterede uzun muddet derslik kimi istifade olunub O teleb ve teklif marjinal fayda ve istehsalin xercleri anlayislarini qaydaya salinmis halda teqdim edir Alfred Marsaling Alfred MarshallDogum tarixi 26 iyul 1842Dogum yeri London IngiltereVefat tarixi 13 iyul 1924 81 yasinda Vefat yeri Kembric IngiltereVetendasligi Birlesmis KralliqElm saheleri Iqtisadiyyat Neoklassik iqtisadiyyatIs yerleri Oksford Universiteti Kembric Universiteti Bristol UniversitetiTehsili Kembric UniversitetiTaninmis yetirmeleri Neoklassik iqtisadiyyatcilar Con Meynard Keyns Artur Sesil Piqu Taninir Neoklassik iqtisadiyyatin banisi Principles of Economics 1890 Uzvluyu Isvec Kral Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1842 ci ilin iyulun 26 da Bermondsey London Ingilterede anadan olmusdur Elements of economics of industry 1892 XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde me lum oldugu kimi dunya kapitalist iqtisadiyyatinda ciddi deyisiklikler bas verdi Kapitalizm oz ferdi fealiyyetini genislendirib ictimai xarakter almaga basladi Bele seraitde bas veren iqtisadi hadiselere klassik yanasmaq metodundan ferqli olaraq yeni yanasma metodlari bas verdi Iqtisadi hadiseler tekce emek deyer baximindan deyil subyektiv psixoloji ve faydaliliq baximindan qiymetlendirilmeye basladi Iqtisadi tedqiqatlarin bele yanasilmasi ingilis iqtisadcisi Alfred Marsallin 1842 1924 eserlerinde aparilmaga baslanmisdir Kembric universitetinin professoru A Marsallin Iqtisad elminin esaslari 1890 Senaye ve ticaret 1922 esas iqtisadi eserleri kimi son faydaliliq son mehsuldarliq ideyalari oz eksini tapmisdir Neoklassik elmi cereyanin banilerinden hesab olunan A Marsall iqtisad elminde klassik iqtisadi nezeriyye ile marjinalizmin inqilabi nailiyyetlerini sixi suretde birlesdiren iqtisadcidir Ilk defe olaraq siyasi iqtisadi ekonomiks termini ile evez etmekle iqtisadi nezeriyyeni praktika ile qrafik metodla riyazi yolla birlesdirmeye cehd gosteren mutefekkirlerdendir Siyasi iqtisadin predmetinin rifah halinin maddi esasinin yaradilmasi ve istifade olunmasi fealiyyetinden ibaret oldugunu qeyd edir Avstriya iqtisadcilarindan baslamis siyasi iqtisadin predmetinin iki musteqil obyekte bolunmesini makroiqtisadiyyat ve mikroiqtisadiyyatdan ibaret oldugunu esaslandirir Iqtisadiyyatin hereketverici quvveleri sirasina iqtisadi serbestliye ve reqabete ustunluk veren A Marsall iqtisadi meqsedlerin formalasmasi prosesini esaslandirir FealiyyetiMarsall iqtisadi teliminin esasinda ilkin marjinalistler gosterdikleri bazarin teleb teklif ve qiymet amilleri arasindaki funksional asililiq elaqesini nezere almaqla o gostermisdir ki bu elaqe sade xarakter dasimir O gosterdi ki qiymetin asagi dusmesi ile teleb artir Lakin qiymetin asagi dusmesi ile teklif de asagi dusur qiymetin artimi ile ise artir Ona gore de A Marsall sabit ve yaxud muvazinatli ele qiymetin olmasini gosterirdi ki o teleb ve teklif ust uste dusduyu noqte ile tus gelsin Belelikle kemiyyet qiymetlendirilmesinin ehemiyyetini iqtisadiyyata getiren Marsall onun kasib ve dovletliler ucun dasidigi ehemiyyeti gostermisdi Ekonomiks adi ile iqtisadi nezeriyyeye deqiq elmler kimi baxan Marsall gosterirdi ki iqtisadi heyata siyasi tesirlerden dovlet mudaxilesinden kenar baxmaq lazimdir A Marsall Ekonomiksin prinsipleri adli eseri ile iqtisad elminde muvazinatli qiymet anlayisi ile bazar iqtisadiyyatinda bas veren butun funksional deyisikliklerin sistemli yanasma usulunun esasini yaratdi Iqtisadi fikir tarixinde en sexsiyyetlerden olan Alfred Marsall 1842 ci ilde Londonda bank iscisi ailesinde olmusdur Atasi Ulyams Marsall oz xarakterine gore olduqca sert qeti ve qeddar xarakterli protestant ruhlu dindar bir sexs idi Onun sert reftari en cox qadinlara xususen heyat yoldasina idi Tesadufi deyildir ki o hetta kisilerin huququ ve qadinlarin borcu adli traktat da yazmisdir Atasinin olduqca ciddi heyat terzini qebul etmis Alfred Marsall da olduqca calisqan zehmetkes bir genc kimi temkinliyi dusunceliyi ve derrakeliyi ile ferqlenirdi Tehsil aldigi mektebde 1861 ci ilde ucuncu yer tutan Alfred o dovrdeki sertlere gore artiq ozune Oksford kollecinin teqaudunu almaq huququnu temin etmisdir Sonralar uc illik aspirantura tehsili ucun de bele teqaudun alinmasi huququnu elde etmisdir Oglunu bele zengin bilikle ruhani gormek isteyen atasindan ferqli olaraq Alfred daha perspektivli heyat yolu axtarmagi ustun tuturdu Ona gore de qedim dilleri oyrendiyi Oksforddan Kembric universitetinin riyaziyyat fakultesine kecmeyi qet etdi Tehsil haqqinin odenilmesine dayisi Carlizin komeyi sayesinde artiq o 1865 ci ilde riyaziyyat uzre ikinci yeri tutdu 1866 ci ilde Marsallin Ruhani Con Qrautun tesis etdiyi klubda istiraki ve onun meneviyyatin felsefesi muhazirelerini dinlemeyi onda ciddi menevi dunyagorusunun deyisilmesine sebeb olur C L Milin Kamiltonun felsefesinin tedqiqi ve C Darvinin Novlerin menseyi eserleri A Marsallin felsefi dunyagorusune ciddi tesir gosterir ve etikaya meyl gosterir Mehz etika problemlerinin tedqiqi ile o iqtisad elmine gelmisdir Bu istiqametde C S Milin Siyasi iqtisad eserinin ona boyuk tesiri olur Elece de 1868 ci ilde Almaniyaya Kantin eserlerinin orijinaldan oxumaq fikri ile seferi de onun iqtisadi dunyagorusunun formalasmasina tesir gosterir Marsalin iqtisadi goruslerinin samballi sekilde formalasmasina tesir gosteren esas cehetler kimi artiq Smitin iqtisadi sisteminin Rikardonun iqtisadi teliminin ve Milin iqtisadi ideyalarinin Ingiltere tehsil sisteminde aparici movqede durmasi xususi tesir gostermisdir Eyni zamanda Almaniyada formalasmis felsefi baxislarin movcud olmasi Marsallin iqtisadi hadiselerin tetbiqindeki movqeyine ciddi tesir gostermisdir Eyni zamanda Almaniyada formalasmis tarixi mekteb numayendelerinin xususen Romerin iqtisadi gorusleri Marsalda ciddi elmi maraq yaratmisdi Fransanin fiziokratlar mektebinin numayendelerinin elece de kemiyyet nezeriyyesinin yaradicilarinin esasen Kurnonun fikirleri ona iqtisadi hadiselerin izahini yeni metodla qrafik usulla serh etmeye imkan vermisdir Marsalin riyazi tefekkuru felsefi baxisi iqtisadi dusuncesi onda yeni bir iqtisadi nezeriyyenin formalasmasina imkan verir Marsalin iqtisadiyyat sahesindeki ilkin tedqiqatlari 1867 ci ilde baslayir ve 1883 cu ile qeder davam ederek bitkinlesir A Marsall da Kembric universitetindeki hem muellimlik hem de tedqiqatciliq fealiyyeti ona 1875 ci ilde Pul kredit ve ticaret adli eserini yazmasina imkan verir Bir ceheti de qeyd etmek lazimdir ki Marsalin iqtisadi goruslerinin formalasmasi ele bir dovru ehate edirdi ki o dovrde siyasi iqtisad sahesinde artiq ozune heyat vesiqesi almis sanballi eserler derc olunmusdur C S Milin 1848 ci ilde ilk defe derc olunan eseri 1871 ci ilde 7 ci defe duzelislerle tekrar nesr olunmusdu 1868 ci ilde K Marksin Kapital eseri meydana cixmisdi 1871 ci ilde Cevonsun Siyasi iqtisad nezeriyyesi eseri 1871 ci ilde Mengerin Xalq teserrufati haqqinda elmin esaslari ve s derc olunmusdu Diger terefden Mill ve Rikardonun iqtisadi nezeriyyede elmi nufuzlari olduqca boyuk idi Lakin riyazi tefekkur terzini iqtisadi dille izah etmek Marsalin en boyuk arzusu idi ve ozunun qeyd etdiyi kimi bu onda 1835 ci ilde derc olunan Kurnonun Servet nezeriyyesinin riyazi prinsipleri eserini oxudugu zaman bas qaldirmisdir Rikardonun bir sira telimlerini daha aydin ve umumilesmis sekilde riyazi dile ceviren Marsall eyni zamanda meydana cixan yeni iqtisadi konsepsiyalara xususen alman iqtisadcilari Romerin Marksin Lassalin fikirleri onu ciddi elmi axtarislar etmeye mecbur etmisdi O qeyd edirdi ki sosialistlerin meqsed qoyduqlari insanlarin qeyriberaberliyinin esasi oldugunu xususi mulkiyyetin mehv edilmesi probleminin helli ne qeder cetin oldugunu gore bilmemisler Bu meqsedle o biznesin praktiki saheleri ve zehmetkes sinfinin heyati ile daha yaxindan mesgul olmaga baslamisdir Xarici ticaretin rolunun tedqiqatina da genis yer vermeye baslamisdir Bu istiqametde Amerikadaki proteksionist siyasetin mahiyyetini aydinlasdirmaga cehd gostermisdir Lakin vaxti ile telebesi olmus heyat yoldasi Meri Peyli ile Senayenin iqtisadiyyati eserini yazmasi bu isi yarimciq qoyur Marsalin iqtisadi nezeriyyesinin meydana gelmesine esas tesiri Milin Rikardonun Kurnonun eserleri olmusdur Eyni zamanda Alman iqtisadcisi Roserin tedqiqat usulunun da onun iqtisadi fikirlerinin formalasmasina tesir gostermisdir Marsall qeyd edirdi ki bizim tebiet haqqindaki tesevvurlerimiz ister menevi isterse de maddi sferalarda olsun sadece mecmu kemiyyetlere aid etmek olmaz onlar artan kemiyyetlere yoneldilmelidir Cunki seye olan teleb daimi funksiya dasiyir O cumleden telebin son heddi sabit muvazinat seraitinde bu seyin istehsali onun artan deyerine uygun olaraq beraberlesir Belelikle ilk defe olaraq o ozunun iqtisadi hadiselerin tedqiqinde qrafik metodun tetbiqi ideyasini esaslandirir Bu dovrde artiq Cevons Marsalin olduqca leng tetbiq etdiyi mevhumlari ardicil olaraq oz eserlerinde derc etdirir Meselen faydaliliqla bagli hedd son hedd sonuncu kimi mevhumlari qeyd etmek olar Lakin Cevons eger iqtisadi hadiselerin serhini zahiri telem telesik gosterirdise lakin Marsall bu hadiselerin bas vermesi sebebleri onlarin daxili motivleri haqqinda dusunurdu Nehayet qrafik metod vasitesi ile iqtisadi ideyalarini serh eden Marsall 1890 ci ilde 6 kitabdan ibaret Ekonomiksin prinsipleri eserini derc etdirir Ilk defe olaraq riyazi usullarla qrafik metodla iqtisadi nezeriyyeni praktika ile elaqelendirmeye cehd gosterir Siyasi iqtisad elminin adini ekonomiksle evez etmeden esaslandirir Duzdur bele movqe onu Cevonsun movqeyi ile uygunlasdirirdi Cunki Cevons da siyasi iqtisadi ekonomiksle evez etmeyi qeyd edirdi Nezeri meselelerin hellinde qrafik metodunun tetbiqine xususi ehemiyyet veren Marsall qeyd edirdi ki bele veziyyet hadiselerin daha aydin sade ve mukemmel menimsenilmesine sebeb olar Bundan elave teleb ve teklifin muvazinatina xususi ehemiyyet veren Marsall gosterirdi ki onlarin kemiyyetlerinin deyisilmesi qiymet probleminden asilidir Qiymetin miqyasinin deyisilmesini ise o iki amille son faydaliliqla ve istehsal xercleri ile elaqelendirir Son faydaliliqla istehsal xerclerini teleb ve teklif vasitesi ile birlesdiren Marsall qeyd edirdi ki bele seraitde alicinin verdiyi qiymet emteenin faydaliligindan asili olaraq mehsulun maksimum deyerini mueyyen edir Istehlakcinin mehsula verdiyi qiymet eger onun faydaliligi ile elaqedardirsa lakin istehsalcinin satdigi mehsulla qoydugu qiymet ise istehsal xercleri ile elaqedardir Alici ve saticilarin mehsullarin qiymetlendirilmesi ile bagli geldikleri netice bazar qiymetini mueyyen edir Kembric mektebinin bascisi hesab olunan Marsall eyni zamanda iqtisad elmine telebin elas tik liy i mevhumunu getirdi Telebin elastikliyini emteelere olan teleb kemiyyetinin qiymet seviyyesinden asililigi kimi mueyyen eden Marsall artan movcud ehtiyac telebi ile qiymetin artmasini ve ya ehtiyacin azalma derecesi ile qiymetin artmasi arasindaki nisbeti serh edirdi Belelikle Kembric mektebinin numayendeleri uzun muddet iqtisadi hadiselerin serhinde telebin elastikliyi mevhumundan istifade etmekle telebin qiymetin deyisilmesinden funksional asililigini esas goturduler Qeyd etmek lazimdir ki Kembric universitetinde 1868 ci ilde muellim isleyen 1885 ci ilde Siyasi iqtisad kafedrasina basciliq eden Marsalin iqtisadi ideyalari onun muhazirelerinde soylenilirdi Bu baximdan onun ideyalari derc olunmamisdan evvel artiq telebeler arasinda ezber soylenilirdi Yeri gelmisken demek lazimdir ki Marsalin pul nezeriyyesi ile bagli ireli surmus oldugu ideyalari muhazirelerinin mehsulu idi Pul nezeriyyesi ile bagli ireli surmus oldugu fikirler 1886 ci ilde ticaretde ve senayede bohranla bagli Kral komissiyasinda derc etdirdiyi mecmudaki verdiyi cavablarda oz eksini tapmisdir Marsall kemiyyetli pul nezeriyyesini umumi deyer nezeriyyesinin terkib hissesi kimi formalasdirdigini gosterirdi O qeyd edirdi ki pulun deyeri bu bir terefden onun teklif funksiyasidir diger terefden ona olan teleb funksiyasidir ve o emteelerin orta ehtiyatlari ile olculur Marsall gosterirdi ki iqtisadi tsiklin musayiet etdiyi qiymet seviyyesinin tereddudu ehalinin ehtiyatda saxlamaq istediyi serencamda olan hecmin tereddudluyune uygun gelir Real faiz derecesi ile pul faiz derecesi arasindaki ferqi serh eden Marsall gosterirdi ki bu ferq pulun deyerini tereddud etdiyi seraitde kredit tsikline uygun gelir Sonralar bu fikrini ekonomiksin prinsipleri eserinin 6 ci kitabinda etrafli serh edir Marsalin muhum ideyalarindan biri de kredit sisteminde elave pul teklifinin qiymetlere olan tesirinin sebeb elaqelerinin elece de ucot elaqelerinin oynadigi rolu gostermekdir Ilk defe olaraq 1887 ci qizil ve gumus komissiyasina verdiyi gosterislerde de telebelere oxudugu muhazirelerde daha sonralar 1899 cu ilde Hindistanin pul sistemi komitesine verdiyi gosterislerde de bu meseleye toxunmusdur Mehz Marsalin Kembric universitetinde oxudugu muhazireler onun ilkin iqtisadi ideyalarinin mekani olmusdur Bu baximdan onun ayri ayri iqtisadi fikirleri Kembric mektebinin formalasmasina sebeb olmusdur Rikardo nezeriyyesinin daha da inkisaf etdiren Maltus xarici ticaretle bagli paritet aliciliq qabiliyyeti adli ideya ireli surdu Muqayiseli ustunlukleri prinsipi ile olkeler arasindaki xarici ticaret esaslandirilirdisa lakin onlarin valyutadeyisme kursunun mueyyenlesdirilmesi aciq qalmisdi Cunki metal pullarin fealiyyet gosterdiyi seraitde xarici ticaretin aparilmasi cetin deyildi Lakin ictimai emek bolgusunun derinlesdiyi texniki tereqqinin iqtisadiyyatda aparici rol oynadigi bir seraitde olkeler arasindaki mal mubadilesi donerli valyuta esasinda aparilmasini teleb edirdi Bununla elaqedar Marsallin paritet aliciliq qabiliyyeti nezeriyyesinde olkeler arasinda qarsiliqli olaraq qeyri donerli valyutalarin deyisilme kursu mueyyenlesdirildi O gosterirdi ki V olkesi qeyri donerli kagiz pula malikdir deyek ki rubl her olkede qiymet pul kutlesinin hecmi ile onun yerine yetirdiyi funksiyalar arasindaki nisbetle mueyyenlesdirilecek Rublun qizildaki qiymeti ticaretin gedisatini mueyyenlesdirecek Bu eyni ile A olkesinin qizil qiymeti ile V olkesinin rubl qiymeti arasindaki nisbeti de teyin edecek Maraqli fikirlerden biri de indekslerin Zencirvari metodla tertib edilmesidir Marsalin ireli surduyu muhum ideyalardan biri de qizilgumus standartlarina esaslanan tedavule kagiz pullarin buraxilmasi meselesi idi Bu istiqametde de o Rikardonun qenaetli ve mohkem pullarin tedavule buraxilmasi fikrine esaslanmisdi Lakin o qeyd edirdi ki adi bimetalizm her seraitde alternativ metalizm meylini tezahur etdirecekdir Marsall gosterirdi ki menim alternativ planimin mahiyyeti ondan ibaretdir ki sadece olaraq qizil ve gumus kulceleri mueyyen cekide eridib hazirlasinlar Tutaq ki 2000 qramliq gumus 100 qramliq qizil kulceler hazirlansin Bele seraitde hokumet her vaxt hemin kulcelerin qeyd olunmus mueyyen qiymetde alinmasina ve satilmasina hazir olduguna teminat vermelidir Bu planin reallasmasina her hansi bir olke basqa bir olke ile razilasmadan istediyi vaxt baslaya biler Marsalin pul nezeriyyesi ile bagli fikirleri o qeder tutarli ve sade gorunurdu ki o hec vaxt onlarin her hansinin qebul etmesini tekid etmirdi Bununla elaqedar onun pul teklifinin tenzimlenmesi ile elaqedar dediyi fikir cox teqdirelayiqdir O qeyd edirdi ki pul teklifinin onun sabitliyi meqsedi ile tenzimlenmesi beynelxalq deyil milli olmalidir Oz yaradiciliq enenelerine sadiq qalan Marsall gosterdi ki iqtisad elmi konkret heq i qe t ler in mecmusu olmayib o sadece konkret heqiqetlerin acilmasi ucun bir vasitedir Iqtisadi hadiselerin tehlilinin aparilmasi ucun bir vasite kimi nezerde tutulmasi Kembric mektebinin inkisafina ve onun tedrici muvazinat ve ya tekamul nezeriyyesi esasinda formalasmasina serait yaratmisdir O qeyd edirdi ki artiq qarsiliqli elaqede ve qarsiliqli tesire malik olan iqtisadi hadiselerin sebebini temkinle tehlil etmeli ve onlarin musahide olunacaq neticelerini gostermek lazimdir 1907 ci ilde Prinsiplerin 5 ci nesri erefesinde A Marsall qeyd edirdi ki men artiq 1885 ci ilde bu eseri 3 cildde derc etdirmek isteyirdim I Senayenin ve ticaretin fealiyyet gostermesinin muasir seraiti II Kredit ve mesgulluq III Hokumetin iqtisadi funksiyalari Lakin buna baxmayaraq bu istiqametde Prinsipler eseri yazilmasa da o oz ideyasini 77 yasinda iken 1919 cu ilde nesr etdirdiyi Senaye ve ticaret eserinde qismen de olsa reallasdira bilmisdir Uc kitabdan ibaret olan bu eserin I kitabi Senayelesmenin ve ticaretin hazirki problemlerinin bezi kokleri Burada senayelesme prosesinin tarixi ve onun Ingilterede Fransada Almaniyada ve ABS de XIX esrin ikinci yarisinda geden meyller ve bu istiqametde onlarin liderlik ugrundaki mubarizeleri serh edilir Biznesin teskilinde hakim meyller adlandirilan II kitabda biznesin tekamul yolu onun tarixi seraiti elece de XIX esrin ikinci yarisinda biznesin teskili ile bagli mutereqqi meyllerin istiqametleri izah edilmisdir Eger I kitabda iqtisadi inkisafin milli miqyasinin olkeler uzre qisa xulaseleri serh edilirdise II kitabda gosterilen olkelerin texniki iqtisadi inkisafinin maddi esaslari ve imkanlari izah edilirdi III kitab Inhisarci meyller ve onlarin ictimai rifah hali ile elaqesi Artiq Marsall burada hemin dovrde inhisarin iqtisadi formalari olan treste kartele kombinata elece de neqliyyata aid olan problemler tedqiq edilmisdir Bu eserinde Marsall artiq olduqca cox boyuk bir umumilesme edir Avropada XIX esrin sonunda formalasmis kapitalizmin ferdi formasinin deyisilmesi ve cemiyyetin menafeyine uygun gelen formaya qedem qoymasi labudluyunu subut edir Belelikle de Marsall gosterdi ki iqtisadi davranis ve onun neticesi elece de biznesin teskili formasi daima deyisilen istiqametde fealiyyet gosterir Eserin elmi ehemiyyeti haqqinda Keyns gosterirdi ki bu eseri oxumaga baslayan kes hec olmazsa iqtisadiyyat haqqinda nese bilmelidir Cunki eserde o qeder mudrik samballi ideyalar var ki ondan her bir tedqiqatci istenilen cixis noqtesini elde ede biler Mehz bu baximdan iqtisadiyyati teze oyrenmekle onu artiq mueyyen seviyyede oyrenmis sexs ucun Marsalin iqtisadi ideyalari oz ehemiyyetini eks etdire biler Nehayet Marsall 1922 ci ilde 80 yasinda iken ozunun sonuncu irimiqyasli Pul kredit ve ticaret eserini yazir Marsall burada pul ve xarici ticaret nezeriyyeleri sahesinde emeli tohfesini verir Burada pulun xarici ticaretde elaqedar aktivliyin donerliyi tedavulu serh edilir ve onun cemiyyet seviyyesinde dasidigi ehemiyyet gosterilir 1924 cu ilin iyulun 13 de Kembric Ingilterede vefat edib 1924 cu ilde omrunu basa vuran Marsall Tereqqi onun iqtisadi serti adli eser yazmaq isteyi ona qismet olmur Onun Rifah hali nezeriyyesini mesgulluq iqtisadi inkisaf nezeriyyesini sagirdleri olan iqtisadci alimler Piqu ve Keyns inkisaf etdirib onu Marsall zekasi ile behrelenmis ideyalar ile zenginlesdirirler IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Marshall Alfred Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1974 T 15 Lombard Mezitol S 430 www accademiadellescienze it it Pugh C D J Pugh C The household household economics and housing ing Housing StudiesTaylor amp Francis 1997 Vol 12 Iss 3 P 383 392 ISSN 0267 3037 1466 1810 doi 10 1080 02673039708720903