Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Albert Lutuli (1898[…], Bulavayo – 21 iyul 1967, Kvadukuza[d]) — Cənubi Afrikalı siyasətçi, Afrika Milli Konqresinin prezidenti, aparteidə qarşı, Nobel sülh mükafatına layiq görülən ilk Afrikalı.
| Albert Lutuli | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Albert John Mvumbi Luthuli |
| Doğum tarixi | 1898[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 21 iyul 1967 |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | dəmiryolu hadisəsi[d] |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, avtobioqraf[d], müəllim |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | müəllim |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
O, missionerlər üçün tərcüməçilik edən Zululand kökənli Con Bunyan Lutulinin oğlu idi. Atasının ölümündən sonra 10 yaşında Cənubi Afrikaya getdi və əmisinin "Qrutvil" qəbiləsinin başçısının evində Zulu adətlərini öyrəndi. O, anasının camaşırxanadan qazandığı pulla və əldə elədiyi təqaüd ilə təhsil alıb. Durban yaxınlığındakı Adamsda müəllimlik məktəbini bitirib və bu məktəbin ilk üç qaradərili müəllimindən biri olub. 1927-ci ildə qəbilə başçısının nəvəsi olan Nokukhanya Bhengu adlı müəllimə ilə evlənib.1936-cı ildə müəllimlikdən ayrılaraq və 5000 nəfərlik Qrutvil qəbiləsinin başçısı seçildi. Aclıq və yoxsulluq kimi mühüm problemlərlə üzləşdiyi bu dövrdə siyasi fəaliyyətlərdən uzaqlaşaraq Natal Afrika Müəllimlər Birliyi və Cənubi Afrika Futbol İttifaqının katibliyini üzərinə götürdü. O, Zulu Dili və Mədəniyyəti Assosiasiyasını təsis edib, həmçinin Xristian Direktorlar Şurasının, Avropalıların və Afrikalıların Birgə Şurasının və Durbandakı İrqlərarası Əlaqələr Agentliyinin üzvü olmuşdur.1945-ci ildə Afrika milli konqresinə qoşuldu. Növbəti il o, üzvləri qəbilə başçıları və ziyalılardan ibarət olan Yerlilərin Təmsil Şurasına seçildi. Məhz bu zaman ordu qoşunları və polis qaradərili mədənçilərin tətilini yatırmaq üçün zorakılıq tətbiq edib, əkkiz işçini öldürüb, minə yaxınını yaralamışdılar. Lutuli bu hadisədən sonra idarə heyətinin reaksiya verməməsinə etiraz edən insanların tərəfini tutdu. 1948-ci ildə Missionerlər Konqres Şurasının dəvəti ilə ABŞ-yə getdi. O, buradakı çıxışlarında irqi ayrı-seçkiliyə görə Afrikada xristianlığın böyük sınaqla üzləşdiyini iddia etmiş, ölkəsinə qayıdanda aparteid siyasətini müdafiə edən və Afrikanerlər tərəfindən dəstəklənən Milli Partiyanın (NP) daha böyük bir sınaqla üzləşdiyini bildirmişdir. Qaradərililərə zülmün gücləndiyi bu dövrdə o, Afrika milli konqresi Natal vilayətinin rəhbəri seçilir.
1912-ci ildə qurulan, o vaxta qədər petisiya və kütləvi nümayişlərlə davamlı mübarizə aparan Afrika milli konqresi 1952-ci ildə Cənubi Afrika Hindistan Konqresi ilə birlikdə seqreqasiya qanunlarına qarşı ümummilli kampaniyaya başladı. Lutuli bu kampaniya zamanı Natalda siyasi rəhbərliyi öz üzərinə götürdükdən sonra administrasiya ondan ya Afrika milli konqresiNİ, ya da qəbilə başçılığını tərk etməyi tələb etdi. Azadlığın ancaq bədəl ödəməklə əldə oluna biləcəyini bildirən Lutuli hökumətin tələbini yerinə yetirməkdən imtina etdi. Hökumət tərəfindən rəislikdən uzaqlaşdırılsa da, tayfası tərəfindən başçı kimi görünməyə davam etdi və şöhrəti daha da yayıldı. Elə həmin il (1952) Afrika milli konqresinin baş katibliyinə seçilən Lutuli sonrakı illərdə güclü təzyiqlərə baxmayaraq keçirilən müxtəlif yığıncaqlarda iştirak etmiş, bir çox şəhərləri gəzmiş, kütləvi yığıncaqlarda çıxışlar etmişdir.1956-cı ilin dekabrında 155 dostla birlikdə dövlətə xəyanət ittihamı ilə həbs olundu. Lakin 1957-ci ildə uzun məhkəmə araşdırmasından sonra, satqın olduğu, Kommunist çevrilişi planlaşdırdığı və zorakılıqdan istifadə etdiyi barədə ittihamları sübut edə bilmədikdə azadlığa buraxıldı. Bu illərdə əzmkar mübarizəsi və cəsarəti ilə adını xaricə çatdıraraq Nobel mükafatına namizəd oldu. 1957-ci ildə ağdərililərdən başqa bir çox insan işə getmə çağırışına əməl etdi. Sonralar onun təşkil etdiyi kütləvi yığıncaqlara ağdərililər də qatılmağa başladı. 1959-cu ildə onun düşmənçilik hissləri yaratdığını əsas gətirərək 5 il ərzində kəndini tərk etməsinə və yığıncaqlara qatılmasına qadağa qoyuldu.Lutuli 1960-cı ildə polisin Şarpvildə pasport qanunlarına etiraz edən qaradərililərə atəş açmasından sonra milli matəm elan edərək öz pasportunu yandırmışdı. Buna görə həbs cəzasına məhkum edilsə də, həbsxanaya düşə bilməyəcək qədər xəstə olduğu üçün cəzası cərimə ilə əvəzləndi. Bu hadisələrə görə Afrika milli konqresi və bu təşkilatı tərk edənlər tərəfindən yaradılan Pan-Afrika Konqresi qeyri-qanuni elan edildi.1961-ci ilin dekabrında Qrutvildən qısa müddətə ayrılmağa icazə verilən Lutuli Nobel mükafatını almaq üçün həyat yoldaşı ilə birlikdə Osloya getdi. Mükafatlandırma mərasimindəki çıxışı zamanı o, güclü təzyiqlərə baxmayaraq, xalqının irqçiliyə qarşı qəbul edilməsini və dinc münasibətini yüksək qiymətləndirmiş, lakin uzun sürən mübarizəyə baxmayaraq, onların hələ də nə qədər azadlıqdan uzaq olduqlarını söyləmişdir. Ölkəsinə qayıtdıqdan sonra ömrünün sonuna kimi kəndlərində nəzarət altında qalan və ancaq polisin icazə verdiyi ziyarətçilərlə görüşə bilən Lutuli həyat hekayəsini yazmış, “Let My People Go” (1962) adı ilə nəşr edilmişdi.O, 1967-ci il iyulun 21-də kiçik fermanın yaxınlığında yerləşən dəmir yolu körpüsündən keçərkən qatarın vurması nəticəsində dünyasını dəyişib.
Mükafatları
- İzitvalandve medalı (1955)
- Nobel sülh mükafatı (1960)
İstinadlar
- Swartz A. A. J. Luthuli // Open Library (ing.). 2007.
- Albert John Luthuli // 20th Century Press Archives. 1908.
- Albert Luthuli // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- Albert Luthuli // Munzinger Personen (alm.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118729772 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Albert Lutuli 1898 Bulavayo 21 iyul 1967 Kvadukuza d Cenubi Afrikali siyasetci Afrika Milli Konqresinin prezidenti aparteide qarsi Nobel sulh mukafatina layiq gorulen ilk Afrikali Albert LutuliSexsi melumatlarDogum adi Albert John Mvumbi LuthuliDogum tarixi 1898 Dogum yeri BulavayoVefat tarixi 21 iyul 1967 1967 07 21 Vefat yeri Kvadukuza d Vefat sebebi demiryolu hadisesi d Partiya Afrika Milli KonqresiTehsili Qlazqo UniversitetiFealiyyeti siyasetci avtobioqraf d muellimElmi fealiyyetiElm sahesi muellim Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiO missionerler ucun tercumecilik eden Zululand kokenli Con Bunyan Lutulinin oglu idi Atasinin olumunden sonra 10 yasinda Cenubi Afrikaya getdi ve emisinin Qrutvil qebilesinin bascisinin evinde Zulu adetlerini oyrendi O anasinin camasirxanadan qazandigi pulla ve elde elediyi teqaud ile tehsil alib Durban yaxinligindaki Adamsda muellimlik mektebini bitirib ve bu mektebin ilk uc qaraderili muelliminden biri olub 1927 ci ilde qebile bascisinin nevesi olan Nokukhanya Bhengu adli muellime ile evlenib 1936 ci ilde muellimlikden ayrilaraq ve 5000 neferlik Qrutvil qebilesinin bascisi secildi Acliq ve yoxsulluq kimi muhum problemlerle uzlesdiyi bu dovrde siyasi fealiyyetlerden uzaqlasaraq Natal Afrika Muellimler Birliyi ve Cenubi Afrika Futbol Ittifaqinin katibliyini uzerine goturdu O Zulu Dili ve Medeniyyeti Assosiasiyasini tesis edib hemcinin Xristian Direktorlar Surasinin Avropalilarin ve Afrikalilarin Birge Surasinin ve Durbandaki Irqlerarasi Elaqeler Agentliyinin uzvu olmusdur 1945 ci ilde Afrika milli konqresine qosuldu Novbeti il o uzvleri qebile bascilari ve ziyalilardan ibaret olan Yerlilerin Temsil Surasina secildi Mehz bu zaman ordu qosunlari ve polis qaraderili medencilerin tetilini yatirmaq ucun zorakiliq tetbiq edib ekkiz iscini oldurub mine yaxinini yaralamisdilar Lutuli bu hadiseden sonra idare heyetinin reaksiya vermemesine etiraz eden insanlarin terefini tutdu 1948 ci ilde Missionerler Konqres Surasinin deveti ile ABS ye getdi O buradaki cixislarinda irqi ayri seckiliye gore Afrikada xristianligin boyuk sinaqla uzlesdiyini iddia etmis olkesine qayidanda aparteid siyasetini mudafie eden ve Afrikanerler terefinden desteklenen Milli Partiyanin NP daha boyuk bir sinaqla uzlesdiyini bildirmisdir Qaraderililere zulmun guclendiyi bu dovrde o Afrika milli konqresi Natal vilayetinin rehberi secilir KwaZulu Natalda Albert Lutulinin heykeli 1912 ci ilde qurulan o vaxta qeder petisiya ve kutlevi numayislerle davamli mubarize aparan Afrika milli konqresi 1952 ci ilde Cenubi Afrika Hindistan Konqresi ile birlikde seqreqasiya qanunlarina qarsi umummilli kampaniyaya basladi Lutuli bu kampaniya zamani Natalda siyasi rehberliyi oz uzerine goturdukden sonra administrasiya ondan ya Afrika milli konqresiNI ya da qebile basciligini terk etmeyi teleb etdi Azadligin ancaq bedel odemekle elde oluna bileceyini bildiren Lutuli hokumetin telebini yerine yetirmekden imtina etdi Hokumet terefinden reislikden uzaqlasdirilsa da tayfasi terefinden basci kimi gorunmeye davam etdi ve sohreti daha da yayildi Ele hemin il 1952 Afrika milli konqresinin bas katibliyine secilen Lutuli sonraki illerde guclu tezyiqlere baxmayaraq kecirilen muxtelif yigincaqlarda istirak etmis bir cox seherleri gezmis kutlevi yigincaqlarda cixislar etmisdir 1956 ci ilin dekabrinda 155 dostla birlikde dovlete xeyanet ittihami ile hebs olundu Lakin 1957 ci ilde uzun mehkeme arasdirmasindan sonra satqin oldugu Kommunist cevrilisi planlasdirdigi ve zorakiliqdan istifade etdiyi barede ittihamlari subut ede bilmedikde azadliga buraxildi Bu illerde ezmkar mubarizesi ve cesareti ile adini xarice catdiraraq Nobel mukafatina namized oldu 1957 ci ilde agderililerden basqa bir cox insan ise getme cagirisina emel etdi Sonralar onun teskil etdiyi kutlevi yigincaqlara agderililer de qatilmaga basladi 1959 cu ilde onun dusmencilik hissleri yaratdigini esas getirerek 5 il erzinde kendini terk etmesine ve yigincaqlara qatilmasina qadaga qoyuldu Lutuli 1960 ci ilde polisin Sarpvilde pasport qanunlarina etiraz eden qaraderililere ates acmasindan sonra milli matem elan ederek oz pasportunu yandirmisdi Buna gore hebs cezasina mehkum edilse de hebsxanaya duse bilmeyecek qeder xeste oldugu ucun cezasi cerime ile evezlendi Bu hadiselere gore Afrika milli konqresi ve bu teskilati terk edenler terefinden yaradilan Pan Afrika Konqresi qeyri qanuni elan edildi 1961 ci ilin dekabrinda Qrutvilden qisa muddete ayrilmaga icaze verilen Lutuli Nobel mukafatini almaq ucun heyat yoldasi ile birlikde Osloya getdi Mukafatlandirma merasimindeki cixisi zamani o guclu tezyiqlere baxmayaraq xalqinin irqciliye qarsi qebul edilmesini ve dinc munasibetini yuksek qiymetlendirmis lakin uzun suren mubarizeye baxmayaraq onlarin hele de ne qeder azadliqdan uzaq olduqlarini soylemisdir Olkesine qayitdiqdan sonra omrunun sonuna kimi kendlerinde nezaret altinda qalan ve ancaq polisin icaze verdiyi ziyaretcilerle goruse bilen Lutuli heyat hekayesini yazmis Let My People Go 1962 adi ile nesr edilmisdi O 1967 ci il iyulun 21 de kicik fermanin yaxinliginda yerlesen demir yolu korpusunden kecerken qatarin vurmasi neticesinde dunyasini deyisib MukafatlariIzitvalandve medali 1955 Nobel sulh mukafati 1960 IstinadlarSwartz A A J Luthuli Open Library ing 2007 Albert John Luthuli 20th Century Press Archives 1908 Albert Luthuli Gran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia 1968 Albert Luthuli Munzinger Personen alm Deutsche Nationalbibliothek Record 118729772 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016