Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İohann Fridrix Vilhelm Adolf fon Bayer (alm. Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer; 31 oktyabr 1835[…], Berlin – 20 avqust 1917[…], Münxen) — Alman kimyaçısı.
| Adolf fon Bayer | |
|---|---|
| alm. Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer | |
 | |
| Doğum adı | Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer |
| Doğum tarixi | 31 oktyabr 1835[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 20 avqust 1917[…](81 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | üzvi kimya |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbərləri | Robert Vilhelm Bunzen, Fridrix Avqust Kekule |
| Tanınmış yetirməsi | Henrix Viland |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İohan Fridrix Vilhelm Adolf fon Bayer Prusiya ordusunun zabiti olan, coğrafiya və atmosferde işığın sınmasına aid elmi işlərin müəllifi olmuş İohan Yakob Bayerin böyük oğlu idi.
Bayer 1853-cü ildə Fridrix Vilhelmin gimnaziyasını bitirdikdən sonra Berlin Universitetine daxil olur və iki il ərzində riyaziyyat ve fizikanı öyrənməklə məşğul olur. Bir il orduda xidmət etdikdən sonra Heydelberq Universitetinin telebesi olur və Robert Bunzenin rəhbərliyi altında kimyanı öyrənməyə başlayır. Əvvəlcə o, fiziki kimya ilə məşğul olur, amma sonra üzvi kimya ilə maraqlanaraq Fridrix Avqust Kekulenin Heydelberqdəki laboratoriyasında çalışır. Burada Bayer arsenin üzvi birləşmələrinin öyrənilməsi sahəsində tədqiqatlar aparır və bu işə görə ona doktorluq dərəcəsi verilir.
1858-ci ildən o, iki il ərzində Kekule ilə birlikdə Belçikada Qentsk Universitetinde çalışır, sonra Berlinə qayıdır və Berlin ali texniki məktəbində kimyada mühazirə oxuyur. 1872-ci ildə Bayer Strasburqa köçür və Strasburq Universitetinin professoru olur.
1875-ci ildə Yustus fon Libix öldükdən sonra Bayer bu məşhur üzvi kimyaçının sələfi olaraq Münxen Universitetinin kimya professoru vezifəsini tutur.
1885-ci ildə Bayerin 50 yaşı tamam olan gün onun Almaniya qarşısındakı böyük xidmətləri nəzərə alınaraq ona irsi titul veilir.
Bayerin elmi işləri əsasən sintetik üzvi kimyaya və stereokimyaya aid olur. Bayerin ilk əhəmiyyətli işi XIX əsrin 50-ci illərinin sonunda Bunzenin laboratoriyasında aldığı ən sade arsen üzvi birləşmələrin tədqiqatına həsr olunmuşdu. Bayer barbitur turşusunu və barbituratları kəşf etmişdi. 1866-cı ildə indiqonun reaksiyası ilə izahın almışdır. Ammoniakın asetaldehid ilə kondensasiyasınını apararaq Q. E. Armstronq ilə eyni zamanda benzolun sentrik formulunu təklif etmişdir.
1888-ci ildən struktur nəzəriyyəsinə sis-trans-izomerliyi daxil etmiş, 1896-cı ildə bir sıra terpenlərdə sis-trans izomerliyi müşahidə etmişdir.
1835-ci ildə oktyabrın 31-də Berlində doğulmuş Bayer 1917-ci ilin avqustun 20-də vəfat etmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Bayer ilk kimyəvi kəşfini 12 yaşında yeni ikiqat duz — mis və natrium karbonat alaraq etdi.
Bayerin elmi işi əsasən sintetik üzvi kimya və stereokimyaya aiddir. Bayerin ilk mühüm işi 50-ci illərin sonlarında Bunsenin laboratoriyasında apardığı ən sadə üzvi arsen birləşmələrinin tədqiqi idi. Bayer barbiturik turşu və barbituratları kəşf etdi (1864).
İndiqonun sintezi 1866-cı ildə indiqonun oksidləşməsi ilə izatini əldə etdi (ilk dəfə 1841-ci ildə fransız kimyaçısı O. Loran tərəfindən təcrid olunub) və üzvi birləşmələrin sink tozu ilə reduksiya edilməsi metodunu üzvi sintez praktikasına daxil etdi. 1869-cu ildə (alman kimyaçısı A. Emmerlinqlə birlikdə) o-nitrosinnamik turşusunu kalium hidroksidlə, sonra onun törəmələrini, o cümlədən izatini birləşdirərək indolu sintez etdi. O, ammonyakın asetaldehidlə kondensasiyası yolu ilə pikolinlər və kollidinlər əldə etmişdir (1870). O, naftalini tetrahidronaftalinə, mezitiləni isə tetrahidromesitilenə qədər azaldıb (1870). Q. Karo ilə birlikdə 1870-ci ildə etilanilindən indol sintez etdi. 1879-cu ildə o, indofenil reaksiyasını — konsentratlaşdırılmış sulfat turşusunun iştirakı ilə benzolun izatinlə qarışdırıldığı zaman mavi rəngin görünməsini kəşf etdi. Dinitrofenildiasetilendən indiqonun sintezini aparmış (1883) və onun struktur formulunu təklif etmişdir; Bayerin bu işləri sintetik indiqonun sənaye istehsalını mümkün etdi. O-di(bromometil)benzol və natrium malonik esterindən (1884), tereftalik turşudan (1886) və heksahidroftalik turşunun həndəsi izomerlərindən (1888) inden alınmışdır.
Gərginlik nəzəriyyəsi 1885-ci ildə Bayer karbohidrogen dövrlərinin gücünün karbon-karbon bağları arasındakı bucaqlardan asılılığını təyin edən stress nəzəriyyəsini (Spannungstheorie) irəli sürdü.
- Karbon atomu adətən tetravalentdir.
- Dörd valentliyin hamısı bir-birinə ekvivalentdir.
- Bu dörd valentlik kosmosda bərabər paylanmışdır və topa yazılmış müntəzəm tetraedrin künclərinə uyğun gəlir.
- Bu dörd valentlik vasitəsilə bağlanan atomlar və qruplar öz-özünə yerlərini dəyişə bilməzlər. Sübut: iki a, b, b, d-tetraəvəz edilmiş metan törəməsi var. Le Bel-van't Hoff qanunu.
- Karbon atomları bir, iki və ya üç valentliklə bir-birinə bağlana bilər.
- Bu birləşmələr ya açıq, ya da dövrəyə bənzər qapalı zəncirlər əmələ gətirirlər".
Bayerin "gərginlik nəzəriyyəsi"nin əsasını yeddinci, əlavə müddəanın ikinci hissəsi təşkil edir: "7. Karbon atomunun dörd valentliyi topun mərkəzini tetraedrin küncləri ilə birləşdirən və bir-biri ilə 109°28' bucaq əmələ gətirən istiqamətlərdə hərəkət edir. Bu cazibə istiqaməti sapa bilər ki, bu da sapmanın böyüklüyü ilə artan gərginliyə səbəb olur.
Tsiklik birləşmələrin karbon skeletini düz çoxbucaqlı hesab edən alim, içindəki gərginliyi poliqonun daxili bucağı ilə karbon atomları arasındakı normal tetraedral bucaq arasındakı fərqin mütləq dəyərinin yarısı olaraq təyin etdi, 109 ° 28 ', beş və altı üzvlü dövrlərin niyə ən sabit olduğunu izah edən.
"Stress nəzəriyyəsi" E. E. Vaqner, V. V. Markovnikov, A. Verner, S. S. Nametkin tərəfindən tənqid edildi, lakin dövrlərin qeyri-planar quruluşu ilə bağlı sonrakı tədqiqatlar (G. Zakss, E. V. M. More, D. Barton , O. Hassel) və tetraedrin künclərinin deformasiyası təkcə dövrün əmələ gəlməsinin təsiri altında deyil, həm də şərti əvəzetmə reaksiyaları zamanı (K. K. İnqold) Bayer nəzəriyyəsini təsdiq etməyə imkan verdi.
Benzol formulu 1887-ci ildə G. E. Armstronq (1848–1937) ilə eyni vaxtda Bayer müasir elektron formuluna ən yaxın olan benzolun mərkəzli düsturunu təklif etdi (Partington J. R., op. cit. cild 3, səh. 802 -.805).
1887-ci ildə o, benzoldakı bütün karbon atomlarının eyniliyini eksperimental olaraq sübut etdi və (G. E. Armstronqla eyni vaxtda) benzolun mərkəzli düsturunu təklif etdi. Struktur nəzəriyyəsinə cis-trans izomerizm konsepsiyasını daxil etdi (1888); 1896-cı ildə bir sıra terpenlərdə cis-trans izomerizmini kəşf etdi.
Elmi məktəb Adolf fon Bayer alman üzvi kimyaçılarının böyük bir məktəbi yaratdı; tələbələri arasında Q. O. Viland, K. Qrebe, K. T. Liberman, V. Meyer, E. Fişer, E. Buxner və başqaları var idi. Münhenə köçdükdən sonra onun laboratoriyası evin yanında yerləşirdi və Bayer bütün təcrübəçilərə şəxsən nəzarət edirdi.
O, universitetdə mühazirələr oxuyaraq, "Mən insanları dənizə ataram, bacardıqca üzərim" prinsipi ilə mürəkkəb üzvi sintezlərin və bir çox düsturların ətraflı təsvirini verirdi. O, həmçinin mühazirələri təcrübələr və həyatdan nümunələrlə müşayiət edərək, orqsintezin mürəkkəb proseslərini başa düşmək üçün vizual təsvirin zəruri olduğuna inanırdı. Məsələn, nişasta haqqında mühazirə zamanı onun müxtəlif fermentlər tərəfindən hidrolizinə toxunan Bayer, köməkçiyə düyü sıyığını çeynəməyi təklif etdi ki, tamaşaçılar bu fermentlərdən birinin də tüpürcəkdə olduğuna əmin olsunlar: qlükoza bunun nəticəsində əmələ gəlir. nişastanın hidrolizi.
Mükafatları
Bayer 1905-ci ildə "üzvi kimyanın inkişafında və üzvi boyalar və hidroaromatik birləşmələr sahəsində işləri sayəsində kimya sənayəsinin inkişafında xidmətlərinə görə" Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Onun aşağıdakı təltifləri də var;
- London Kral Cəmiyyətinin Devi medalı;
- Berlin Elmlər Akademiyasnın üzvü
- Alman kimya cəmiyyətinin üzvü
- Libx medalı
- 1911-ci ildə alman kimyaçılar cəmiyyəti Adolf fon Bayerin adına mükafat və medal təsis etmişdir.
Elmi əsərləri
- Волков В.А., Вонский Е. В., Кузнецова Г.И. Выдающиеся химики мира. — М.: Высшая школа, 1991.
- Байер (Baeyer) Адольф // Ангола — Барзас. — М. : Советская энциклопедия, 1970. — С. 530. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969–1978, т. 2).
- Байер, Адольф // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Johann Friedrich Wilhelm "Adolf" Ritter von Baeyer // Geneological database Merkel-Zeller.
- Dictionnaire culturel de Strasbourg (fr.): 1880-1930. / R. Recht, J. Richez, I. Laboulais Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2017. P. 597.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
- "Arxivlənmiş surət". 2022-06-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-20.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Adolf Iohann Fridrix Vilhelm Adolf fon Bayer alm Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer 31 oktyabr 1835 Berlin 20 avqust 1917 Munxen Alman kimyacisi Adolf fon Bayeralm Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer Dogum adi Johann Friedrich Wilhelm Adolf von BaeyerDogum tarixi 31 oktyabr 1835 1835 10 31 Dogum yeri Berlin Brendenburq eyaleti d Prussiya Almaniya ittifaqiVefat tarixi 20 avqust 1917 1917 08 20 81 yasinda Vefat yeri Munxen Yuxari Bavariya Bavariya Almaniya imperiyasiElm sahesi uzvi kimyaIs yerleri Munhen Ludviq Maksimilian Universiteti Humboldt adina Berlin Universiteti Strasburq UniversitetiTehsili Humboldt adina Berlin Universiteti Munhen Ludviq Maksimilian Universiteti Heydelberq Universiteti Gent UniversitetiElmi rehberleri Robert Vilhelm Bunzen Fridrix Avqust KekuleTaninmis yetirmesi Henrix VilandUzvluyu London Kral Cemiyyeti Dei Lincei Akademiyasi Gottingen Elmler Akademiyasi d Peterburq Elmler Akademiyasi Isvec Kral Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Bavariya Elmler Akademiyasi d ABS Milli Elmler Akademiyasi 1898 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIohan Fridrix Vilhelm Adolf fon Bayer Prusiya ordusunun zabiti olan cografiya ve atmosferde isigin sinmasina aid elmi islerin muellifi olmus Iohan Yakob Bayerin boyuk oglu idi Bayer 1853 cu ilde Fridrix Vilhelmin gimnaziyasini bitirdikden sonra Berlin Universitetine daxil olur ve iki il erzinde riyaziyyat ve fizikani oyrenmekle mesgul olur Bir il orduda xidmet etdikden sonra Heydelberq Universitetinin telebesi olur ve Robert Bunzenin rehberliyi altinda kimyani oyrenmeye baslayir Evvelce o fiziki kimya ile mesgul olur amma sonra uzvi kimya ile maraqlanaraq Fridrix Avqust Kekulenin Heydelberqdeki laboratoriyasinda calisir Burada Bayer arsenin uzvi birlesmelerinin oyrenilmesi sahesinde tedqiqatlar aparir ve bu ise gore ona doktorluq derecesi verilir 1858 ci ilden o iki il erzinde Kekule ile birlikde Belcikada Qentsk Universitetinde calisir sonra Berline qayidir ve Berlin ali texniki mektebinde kimyada muhazire oxuyur 1872 ci ilde Bayer Strasburqa kocur ve Strasburq Universitetinin professoru olur 1875 ci ilde Yustus fon Libix oldukden sonra Bayer bu meshur uzvi kimyacinin selefi olaraq Munxen Universitetinin kimya professoru vezifesini tutur 1885 ci ilde Bayerin 50 yasi tamam olan gun onun Almaniya qarsisindaki boyuk xidmetleri nezere alinaraq ona irsi titul veilir Bayerin elmi isleri esasen sintetik uzvi kimyaya ve stereokimyaya aid olur Bayerin ilk ehemiyyetli isi XIX esrin 50 ci illerinin sonunda Bunzenin laboratoriyasinda aldigi en sade arsen uzvi birlesmelerin tedqiqatina hesr olunmusdu Bayer barbitur tursusunu ve barbituratlari kesf etmisdi 1866 ci ilde indiqonun reaksiyasi ile izahin almisdir Ammoniakin asetaldehid ile kondensasiyasinini apararaq Q E Armstronq ile eyni zamanda benzolun sentrik formulunu teklif etmisdir 1888 ci ilden struktur nezeriyyesine sis trans izomerliyi daxil etmis 1896 ci ilde bir sira terpenlerde sis trans izomerliyi musahide etmisdir 1835 ci ilde oktyabrin 31 de Berlinde dogulmus Bayer 1917 ci ilin avqustun 20 de vefat etmisdir Elmi fealiyyetiBayer ilk kimyevi kesfini 12 yasinda yeni ikiqat duz mis ve natrium karbonat alaraq etdi Bayerin elmi isi esasen sintetik uzvi kimya ve stereokimyaya aiddir Bayerin ilk muhum isi 50 ci illerin sonlarinda Bunsenin laboratoriyasinda apardigi en sade uzvi arsen birlesmelerinin tedqiqi idi Bayer barbiturik tursu ve barbituratlari kesf etdi 1864 Indiqonun sintezi 1866 ci ilde indiqonun oksidlesmesi ile izatini elde etdi ilk defe 1841 ci ilde fransiz kimyacisi O Loran terefinden tecrid olunub ve uzvi birlesmelerin sink tozu ile reduksiya edilmesi metodunu uzvi sintez praktikasina daxil etdi 1869 cu ilde alman kimyacisi A Emmerlinqle birlikde o nitrosinnamik tursusunu kalium hidroksidle sonra onun toremelerini o cumleden izatini birlesdirerek indolu sintez etdi O ammonyakin asetaldehidle kondensasiyasi yolu ile pikolinler ve kollidinler elde etmisdir 1870 O naftalini tetrahidronaftaline mezitileni ise tetrahidromesitilene qeder azaldib 1870 Q Karo ile birlikde 1870 ci ilde etilanilinden indol sintez etdi 1879 cu ilde o indofenil reaksiyasini konsentratlasdirilmis sulfat tursusunun istiraki ile benzolun izatinle qarisdirildigi zaman mavi rengin gorunmesini kesf etdi Dinitrofenildiasetilenden indiqonun sintezini aparmis 1883 ve onun struktur formulunu teklif etmisdir Bayerin bu isleri sintetik indiqonun senaye istehsalini mumkun etdi O di bromometil benzol ve natrium malonik esterinden 1884 tereftalik tursudan 1886 ve heksahidroftalik tursunun hendesi izomerlerinden 1888 inden alinmisdir Gerginlik nezeriyyesi 1885 ci ilde Bayer karbohidrogen dovrlerinin gucunun karbon karbon baglari arasindaki bucaqlardan asililigini teyin eden stress nezeriyyesini Spannungstheorie ireli surdu Karbon atomu adeten tetravalentdir Dord valentliyin hamisi bir birine ekvivalentdir Bu dord valentlik kosmosda beraber paylanmisdir ve topa yazilmis muntezem tetraedrin kunclerine uygun gelir Bu dord valentlik vasitesile baglanan atomlar ve qruplar oz ozune yerlerini deyise bilmezler Subut iki a b b d tetraevez edilmis metan toremesi var Le Bel van t Hoff qanunu Karbon atomlari bir iki ve ya uc valentlikle bir birine baglana biler Bu birlesmeler ya aciq ya da dovreye benzer qapali zencirler emele getirirler Bayerin gerginlik nezeriyyesi nin esasini yeddinci elave muddeanin ikinci hissesi teskil edir 7 Karbon atomunun dord valentliyi topun merkezini tetraedrin kuncleri ile birlesdiren ve bir biri ile 109 28 bucaq emele getiren istiqametlerde hereket edir Bu cazibe istiqameti sapa biler ki bu da sapmanin boyukluyu ile artan gerginliye sebeb olur Tsiklik birlesmelerin karbon skeletini duz coxbucaqli hesab eden alim icindeki gerginliyi poliqonun daxili bucagi ile karbon atomlari arasindaki normal tetraedral bucaq arasindaki ferqin mutleq deyerinin yarisi olaraq teyin etdi 109 28 bes ve alti uzvlu dovrlerin niye en sabit oldugunu izah eden Stress nezeriyyesi E E Vaqner V V Markovnikov A Verner S S Nametkin terefinden tenqid edildi lakin dovrlerin qeyri planar qurulusu ile bagli sonraki tedqiqatlar G Zakss E V M More D Barton O Hassel ve tetraedrin kunclerinin deformasiyasi tekce dovrun emele gelmesinin tesiri altinda deyil hem de serti evezetme reaksiyalari zamani K K Inqold Bayer nezeriyyesini tesdiq etmeye imkan verdi Benzol formulu 1887 ci ilde G E Armstronq 1848 1937 ile eyni vaxtda Bayer muasir elektron formuluna en yaxin olan benzolun merkezli dusturunu teklif etdi Partington J R op cit cild 3 seh 802 805 1887 ci ilde o benzoldaki butun karbon atomlarinin eyniliyini eksperimental olaraq subut etdi ve G E Armstronqla eyni vaxtda benzolun merkezli dusturunu teklif etdi Struktur nezeriyyesine cis trans izomerizm konsepsiyasini daxil etdi 1888 1896 ci ilde bir sira terpenlerde cis trans izomerizmini kesf etdi Elmi mekteb Adolf fon Bayer alman uzvi kimyacilarinin boyuk bir mektebi yaratdi telebeleri arasinda Q O Viland K Qrebe K T Liberman V Meyer E Fiser E Buxner ve basqalari var idi Munhene kocdukden sonra onun laboratoriyasi evin yaninda yerlesirdi ve Bayer butun tecrubecilere sexsen nezaret edirdi O universitetde muhazireler oxuyaraq Men insanlari denize ataram bacardiqca uzerim prinsipi ile murekkeb uzvi sintezlerin ve bir cox dusturlarin etrafli tesvirini verirdi O hemcinin muhazireleri tecrubeler ve heyatdan numunelerle musayiet ederek orqsintezin murekkeb proseslerini basa dusmek ucun vizual tesvirin zeruri olduguna inanirdi Meselen nisasta haqqinda muhazire zamani onun muxtelif fermentler terefinden hidrolizine toxunan Bayer komekciye duyu siyigini ceynemeyi teklif etdi ki tamasacilar bu fermentlerden birinin de tupurcekde olduguna emin olsunlar qlukoza bunun neticesinde emele gelir nisastanin hidrolizi MukafatlariBayer 1905 ci ilde uzvi kimyanin inkisafinda ve uzvi boyalar ve hidroaromatik birlesmeler sahesinde isleri sayesinde kimya senayesinin inkisafinda xidmetlerine gore Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Onun asagidaki teltifleri de var London Kral Cemiyyetinin Devi medali Berlin Elmler Akademiyasnin uzvu Alman kimya cemiyyetinin uzvu Libx medali 1911 ci ilde alman kimyacilar cemiyyeti Adolf fon Bayerin adina mukafat ve medal tesis etmisdir Elmi eserleriVolkov V A Vonskij E V Kuznecova G I Vydayushiesya himiki mira M Vysshaya shkola 1991 Bajer Baeyer Adolf Angola Barzas M Sovetskaya enciklopediya 1970 S 530 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 t 2 Bajer Adolf Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Johann Friedrich Wilhelm Adolf Ritter von Baeyer Geneological database Merkel Zeller Dictionnaire culturel de Strasbourg fr 1880 1930 R Recht J Richez I Laboulais Strasbourg Presses universitaires de Strasbourg 2017 P 597 ISBN 978 2 86820 988 7 www accademiadellescienze it it Arxivlenmis suret 2022 06 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 20 Xarici kecidler