Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi badam (lat. Prunus amygdalus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
| Adi badam | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi badam | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Müxtəlifliyinə görə iki yerə ayrılır:
- Şirin badam – Prunus dulcis var. dulcis;
- – Prunus dulcis var. amara.
Şirin badam təzə halda yeyilir və geniş miqyasda qənnadı sənayesində istifadə edilir. Acı badamdan badam yağı və 0,5-0,8% miqdarında efir yağı alırlar. Bu məhsullar ətriyyat, əczaçılıq sənayesində kamfora, məlhəm, emulsiya istehsalı üçün istifadə olunur. Badam efir yağından bəzi ətriyyat məmulatlarının ətirləndirilməsi üçün istifadə edilir. Ondan, həmçinin aktivləşdirilmiş kömür də alırlar.
Gülçiçəklilər fəsiləsindən alçaqboylu ağac və ya kol cinsi. Qozmeyvəli bitkidir. Hünd. 8 m-ədək olur. Təqr. 40 növü var. Asiyada, Şimali və Mərkəzi Amerika da, eləcə də Cənubi Avropada və s. müx təlif növləri (Azərbaycanda 3 növü) bitir. Ən əhəmiyyətlisi adi Badamdır (A. com munis). Kökləri dərinə işləyir. Lan set şə killi yarpaqları növbə ilə düzülmüş, çi çək ləri ağ, yaxud çəhrayı, beşlə çəklidir. Meyvəsi tüklü-oduncaqlı çəyirdəkdir; iyun–avqust aylarında yetişir. Meyvəsinin ləpəsində amiqda lin qlükozidi (acı badamda 4%-ə qədər), 6%-ədək su, 21% azotlu və 13% azotsuz maddə, 54% yağ (şirin Badamdan badam yağı, acı Badamdan acı efir yağı alınır), 4% sellüloz, 2% kül var. Əsasən, göz calağı vurmaqla çoxaldılır. Calaqaltı kimi şaftalı, gavalı və alçadan istifadə edilir; 4-cü ilində məhsul verməyə başlayır, 7–8-ci ilində isə tam bara düşür (hər ha-dan 400 kq-dan çox). Meyvəsi yeyilir, qənnadı sənayesində, tibdə, qabığı isə şərab və konyak istehsalında istifadə olu nur; Badam kəpəyi kosmetikada işlədilir. Abşeronda quraqlığadavamlı məhsuldar sortları alınmışdır.
Təbabətdə
Sinəyə xeyirlidir. İnsanı kökəldir və beyin üçün faydalıdır. Bağırsaq yarası, mədə pozğunluğu və təngnəfəsliyi müalicə edir. Yetişməmiş badam diş kökünü möhkəmləndirir. Badam yağı həm də quduz it dişləməsinə qarşı, mədə ağrısı və quru öskürək üçün xeyirlidir. Badam yağı ilə onurğa sütununu yağlamaq qocalıqda tez əyilmənin qarşısını alır. Acı badam isə ağciyərə xeyirlidir. Onu bal ilə yemək qaraciyərə və dalağa dərmandır. Yağı üzdəki ləkələri aparır, qırış və çatlaq üçün məlhəmdir. Yağını qulağa damcılatmaq qulaq ağrısını kəsər.
Amerikalı tədqiqatçıların araşdırmasına əsasən məlum olub ki, badam qanda xolesterinin miqdarını aşağı salma xüsusiyyətinə malikdir. Tədqiqatda iştirak edən 25 iştirakçı 4 həftə ərzində 3 müxtəlif pəhriz tutublar. Kalorinin miqdarından asılı olmayaraq gündəlik rasionda badam yağının miqdarı artmağa başlayıb. Birinci pəhrizdə badam özünü büruzə verməyib. İkincidə artıq 10 % , axırıncıda isə 20% artım hiss olunub. Nəticələr belə idi: menyuda nə qədər çox badam olarsa, qanda xolestrinin miqdarı bir o qədər aşağı düşür. Sonuncu mərhələdə iştirakçılar gün ərzində təxminən 70 qr badam yeyirdilər.
Badam omeqa 3 qaynağıdır, tərkibindəki E vitamini şəkər xəstəliyi riskini azaldır, sümükləri möhkəmləndirir. Tərkibindəki kalsium sümük əriməsinin qarşısını alır, maqnezium isə baş ağrısı, yuxusuzluq, yorğunluq, baş gicəllənməsinin qarşısını alır. Həftədə ən azı 5 ədəd badam yeyənlərdə ürəklə bağlı narahatlıqlara daha az rast gəlinir. Badamdakı yağlar xolestrolu azaldır, immuniteti gücləndirir. Böyümə, inkişaf, həmçinin hamiləlik vaxtı lazım olan vitaminlərlə zəngin olan badam dad və iybilmə qabiliyyətini artırır.
İstinadlar
- Australian Plant Name Index (ing.).
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-09.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi badam lat Prunus amygdalus bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin gavali cinsine aid bitki novu Adi badamElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Cins GavaliNov Adi badamBeynelxalq elmi adiPrunus amygdalus Batsch 1801Sekil axtarisiITIS 519646 Muxtelifliyine gore iki yere ayrilir Sirin badam Prunus dulcis var dulcis Prunus dulcis var amara Sirin badam teze halda yeyilir ve genis miqyasda qennadi senayesinde istifade edilir Aci badamdan badam yagi ve 0 5 0 8 miqdarinda efir yagi alirlar Bu mehsullar etriyyat eczaciliq senayesinde kamfora melhem emulsiya istehsali ucun istifade olunur Badam efir yagindan bezi etriyyat memulatlarinin etirlendirilmesi ucun istifade edilir Ondan hemcinin aktivlesdirilmis komur de alirlar Gulcicekliler fesilesinden alcaqboylu agac ve ya kol cinsi Qozmeyveli bitkidir Hund 8 m edek olur Teqr 40 novu var Asiyada Simali ve Merkezi Amerika da elece de Cenubi Avropada ve s mux telif novleri Azerbaycanda 3 novu bitir En ehemiyyetlisi adi Badamdir A com munis Kokleri derine isleyir Lan set se killi yarpaqlari novbe ile duzulmus ci cek leri ag yaxud cehrayi besle ceklidir Meyvesi tuklu oduncaqli ceyirdekdir iyun avqust aylarinda yetisir Meyvesinin lepesinde amiqda lin qlukozidi aci badamda 4 e qeder 6 edek su 21 azotlu ve 13 azotsuz madde 54 yag sirin Badamdan badam yagi aci Badamdan aci efir yagi alinir 4 selluloz 2 kul var Esasen goz calagi vurmaqla coxaldilir Calaqalti kimi saftali gavali ve alcadan istifade edilir 4 cu ilinde mehsul vermeye baslayir 7 8 ci ilinde ise tam bara dusur her ha dan 400 kq dan cox Meyvesi yeyilir qennadi senayesinde tibde qabigi ise serab ve konyak istehsalinda istifade olu nur Badam kepeyi kosmetikada isledilir Abseronda quraqligadavamli mehsuldar sortlari alinmisdir TebabetdeSineye xeyirlidir Insani kokeldir ve beyin ucun faydalidir Bagirsaq yarasi mede pozgunlugu ve tengnefesliyi mualice edir Yetismemis badam dis kokunu mohkemlendirir Badam yagi hem de quduz it dislemesine qarsi mede agrisi ve quru oskurek ucun xeyirlidir Badam yagi ile onurga sutununu yaglamaq qocaliqda tez eyilmenin qarsisini alir Aci badam ise agciyere xeyirlidir Onu bal ile yemek qaraciyere ve dalaga dermandir Yagi uzdeki lekeleri aparir qiris ve catlaq ucun melhemdir Yagini qulaga damcilatmaq qulaq agrisini keser Amerikali tedqiqatcilarin arasdirmasina esasen melum olub ki badam qanda xolesterinin miqdarini asagi salma xususiyyetine malikdir Tedqiqatda istirak eden 25 istirakci 4 hefte erzinde 3 muxtelif pehriz tutublar Kalorinin miqdarindan asili olmayaraq gundelik rasionda badam yaginin miqdari artmaga baslayib Birinci pehrizde badam ozunu buruze vermeyib Ikincide artiq 10 axirincida ise 20 artim hiss olunub Neticeler bele idi menyuda ne qeder cox badam olarsa qanda xolestrinin miqdari bir o qeder asagi dusur Sonuncu merhelede istirakcilar gun erzinde texminen 70 qr badam yeyirdiler Badam omeqa 3 qaynagidir terkibindeki E vitamini seker xesteliyi riskini azaldir sumukleri mohkemlendirir Terkibindeki kalsium sumuk erimesinin qarsisini alir maqnezium ise bas agrisi yuxusuzluq yorgunluq bas gicellenmesinin qarsisini alir Heftede en azi 5 eded badam yeyenlerde urekle bagli narahatliqlara daha az rast gelinir Badamdaki yaglar xolestrolu azaldir immuniteti guclendirir Boyume inkisaf hemcinin hamilelik vaxti lazim olan vitaminlerle zengin olan badam dad ve iybilme qabiliyyetini artirir IstinadlarAustralian Plant Name Index ing 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 09 Hemcinin bax