Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdulla Məmməd oğlu Tağızadə (1897, Yelizavetpol, Yelizavetpol qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 12 yanvar 1938, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Azərbaycan dilçisi, SSRİ Elmlər Akademiyası Azərbaycan filialının elmi işçisi və APİ-nin dilçilik kafedrasının müdiri. Azərbaycan orfoqrafiyası və terminologiyası sahəsində tanınmış mütəxəssislərdən biri və Azərbaycandakı əlifba hərəkatının fəal üzvlərindən biri olmuşdur. Böyük təmizləmə zamanı öldürülüb.
| Abdulla Tağızadə | |
|---|---|
| Abdulla Məmməd oğlu Tağızadə | |
 | |
| Doğum tarixi | 1897 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 yanvar 1938 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | repressiya |
| Fəaliyyəti | dilçi, filoloq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təhsili
İlk təhsilini məhəllədəki ibtidai məktəbdə alan Abdulla, daha sonra Gəncə gimnaziyasında oxuyub. O, 1916-cı ildə gimnaziyanı uğurla başa vurub və Moskva Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub. Bir il sonra Rusiyanı bürümüş inqilab dalğası səbəbiylə Gəncəyə geri dönmüşdür.
Abdulla Tağızadə, Maarif Komissarlığının sərəncamı ilə 1924-cü ildə Leninqrad şəhərindəki Şərq Dilləri İnstituna oxumağa göndərilir. O, həm də Leninqrad Dövlət Universitetinin dil və mədəniyyət fakültəsinə daxil olur. Burada professor A. N. Samoyloviçlə dostluq edən Abdulla 1925-ci ildə Leninqradda Bəkir Çobanzadə ilə tanış olur. Bu tanışlıq sonralar onlar arasında möhkəm dostluğa çevrilir.
Fəaliyyəti
O, ölkədə xüsusən əlifba islahatına böyük maraq göstərib. 1919-cu ildə yeni yaradılan Bakı Dövlət Universitetinin tarix fakültəsinə daxil olaraq Azərbaycan Xalq Cümuriyyəti Maarif Nazirliyi yanında yaradılan əlifba komissiyasında fəaliyyət göstərir və öz təkliflərini verir.
1920-ci ildə Maarif Komissarlığında texniki katib, "Qaçqınlar və əziyyət çəkənlərə kömək üçün yaradılan xüsusi komissiya"da müavin, 1921-ci ildən Xalq Torpaq Komissarlığının "Əkinçi" jurnalında məsul katib işləyən və Bakı Sovetinin üzvü olan Abdulla Tağızadə təhsil sahəsindəki bilik və təcrübəsini tətbiq etmək üçün maarif sahəsində xidmətə başlayır.
Yazıçı Ədalət Tahirzadənin araşdırmalarına görə 1922-ci ildə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının Məktəbdənkənar İdarəsində işə girən Abdulla Tağızadə həmin ilin iyulun 1-də Məktəbdənkənar Tərbiyə İdarəsinin Müdir müavini təyin olunur. O, burada cəmi üç ay işləyir.
1922-ci ildə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi yanında Yeni Əlifba Komitəsi yaradılır. Komitəyə noyabr ayının 20-dək, tanınmış dilçı alim Fərhad Ağazadə rəhbərlik edir. Abdulla Tağızadəni də bu komitəyə işə dəvət edirlər. O, Səmədağa Ağamalıoğlu, Fərhad Ağazadə, Xudadat Məlikaslanov, Əhməd Pepinovla birgə komitənin rəhbər heyətinə seçilir.
Araşdırmaçı Əli Şamil AzEdu-az açıqlamasında A. Tağızadənin bundan sonrakı fəaliyyəti haqqında bunları demişdir:
 | Fərhad Ağazadə ilə tanışlıq və Yeni Əlifba Komitəsində işə girməsi Abdulla Tağızadənin ömür yolunu müəyyənləşdirir. O, bir dilçi alim kimi formalaşır. Fərhad Ağazadə xəstəliyinə görə müalicəyə getdiyindən komitəyə Abdulla Tağızadə rəhbərlik etməli olur. Yeni Əlifba Komitəsinin Azərbaycanın Şuşa, Qazax, Tovuz, Gəncə, Şəki, Ağdam və b. bölgələrdə, eləcə də Türküstanda, Tbilisidə, İrəvanda şöbələri yaradılır. Yeni Əlifba Komitəsinin 1924-cü il aprelin 25-də keçirilən toplantısında Fərhad Ağazadə və Abdulla Tağızadənin fəaliyyəti xüsusilə qeyd olunur. |  |
1926-cı ildə Bakıda kecirilən I Türkoloji Qurultaya qatılmışdır.
Ali təhsili başa vurub aspiranturaya daxil olan Abdulla Tağızadə 1928-ci ildə Azərbaycan Maarif Nazirliyi tərəfindən ölkəyə dəvət olunur. O, Ümumittifaq Yeni Əlifba Komitəsinin "Kultura i pismennos Vostoka" toplusunda məsul katib işləyir. Ali məktəbdə "Qədim türk dilləri" fənnindən, Azərbaycan Elmi Tədqiqat İnstitunda aspirantlara "Qədim Türk dillərinin yazılı abidələri" və "Türk dillərinin qramatikası" fənnlərindən mühazirələr oxuyur, eləcə də Marksizim-Leninizm İnstitutunda Azərbaycan türkcəsi fənnini tədris edir.
Abdulla Tağızadə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitunda, dil-ədəbiyyat və sənət şöbəsində elmi işçi, sonra isə dilçilik və terminologiya şöbəsinin müdiri işləmiş, "Türk-tatar dillərinin tarixi sərf-nəhvi" kitabını nəşr etdirmişdir.
Repressiyaya məruz qalması
1937-ci il martın 17-də həbs edilib. 1937-ci il sentyabrın 12-də istintaqın daha 6 ay uzadılmasına icazə alınır. Dilçi-alim 1938-ci il yanvarın 12-də "xalq düşməni" kimi güllələnir. İstintaq işindəki sənədlərdən birindən bəlli olur ki, onun şəxsi kitabxanası da yandırılıb.
Əsərləri
A. Tağızadə orta məktəblər üçün türk dili dərsliklərinin yaradılmasdında yaxından iştirak edib. "Qədim türk dilləri" (Bakı, 1927), "Müxtəsər üslubiyyat" (Bakı, 1933) kitablarını yazıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Maarifçilik ideyalarına görə güllələnən Cümhuriyyət alimi və əlifba "inqilabçısı"". azedu.az. 2020-10-29 tarixində .
- "Azərbaycanda əlifba məsələsinə Xalq Cümhuriyyətinin baxışı". www.anl.az. 2022-03-23 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abdulla Memmed oglu Tagizade 1897 Yelizavetpol Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 12 yanvar 1938 Baki Azerbaycan SSR SSRI Azerbaycan dilcisi SSRI Elmler Akademiyasi Azerbaycan filialinin elmi iscisi ve API nin dilcilik kafedrasinin mudiri Azerbaycan orfoqrafiyasi ve terminologiyasi sahesinde taninmis mutexessislerden biri ve Azerbaycandaki elifba herekatinin feal uzvlerinden biri olmusdur Boyuk temizleme zamani oldurulub Abdulla TagizadeAbdulla Memmed oglu TagizadeDogum tarixi 1897Dogum yeri Yelizavetpol Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 12 yanvar 1938 1938 01 12 Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat sebebi repressiyaFealiyyeti dilci filoloq Vikianbarda elaqeli mediafayllarTehsiliIlk tehsilini mehelledeki ibtidai mektebde alan Abdulla daha sonra Gence gimnaziyasinda oxuyub O 1916 ci ilde gimnaziyani ugurla basa vurub ve Moskva Universitetinin huquq fakultesine daxil olub Bir il sonra Rusiyani burumus inqilab dalgasi sebebiyle Genceye geri donmusdur Abdulla Tagizade Maarif Komissarliginin serencami ile 1924 cu ilde Leninqrad seherindeki Serq Dilleri Instituna oxumaga gonderilir O hem de Leninqrad Dovlet Universitetinin dil ve medeniyyet fakultesine daxil olur Burada professor A N Samoylovicle dostluq eden Abdulla 1925 ci ilde Leninqradda Bekir Cobanzade ile tanis olur Bu tanisliq sonralar onlar arasinda mohkem dostluga cevrilir FealiyyetiO olkede xususen elifba islahatina boyuk maraq gosterib 1919 cu ilde yeni yaradilan Baki Dovlet Universitetinin tarix fakultesine daxil olaraq Azerbaycan Xalq Cumuriyyeti Maarif Nazirliyi yaninda yaradilan elifba komissiyasinda fealiyyet gosterir ve oz tekliflerini verir 1920 ci ilde Maarif Komissarliginda texniki katib Qacqinlar ve eziyyet cekenlere komek ucun yaradilan xususi komissiya da muavin 1921 ci ilden Xalq Torpaq Komissarliginin Ekinci jurnalinda mesul katib isleyen ve Baki Sovetinin uzvu olan Abdulla Tagizade tehsil sahesindeki bilik ve tecrubesini tetbiq etmek ucun maarif sahesinde xidmete baslayir Yazici Edalet Tahirzadenin arasdirmalarina gore 1922 ci ilde Azerbaycan Xalq Maarif Komissarliginin Mektebdenkenar Idaresinde ise giren Abdulla Tagizade hemin ilin iyulun 1 de Mektebdenkenar Terbiye Idaresinin Mudir muavini teyin olunur O burada cemi uc ay isleyir 1922 ci ilde Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesi yaninda Yeni Elifba Komitesi yaradilir Komiteye noyabr ayinin 20 dek taninmis dilci alim Ferhad Agazade rehberlik edir Abdulla Tagizadeni de bu komiteye ise devet edirler O Semedaga Agamalioglu Ferhad Agazade Xudadat Melikaslanov Ehmed Pepinovla birge komitenin rehber heyetine secilir Arasdirmaci Eli Samil AzEdu az aciqlamasinda A Tagizadenin bundan sonraki fealiyyeti haqqinda bunlari demisdir Ferhad Agazade ile tanisliq ve Yeni Elifba Komitesinde ise girmesi Abdulla Tagizadenin omur yolunu mueyyenlesdirir O bir dilci alim kimi formalasir Ferhad Agazade xesteliyine gore mualiceye getdiyinden komiteye Abdulla Tagizade rehberlik etmeli olur Yeni Elifba Komitesinin Azerbaycanin Susa Qazax Tovuz Gence Seki Agdam ve b bolgelerde elece de Turkustanda Tbiliside Irevanda sobeleri yaradilir Yeni Elifba Komitesinin 1924 cu il aprelin 25 de kecirilen toplantisinda Ferhad Agazade ve Abdulla Tagizadenin fealiyyeti xususile qeyd olunur 1926 ci ilde Bakida kecirilen I Turkoloji Qurultaya qatilmisdir Ali tehsili basa vurub aspiranturaya daxil olan Abdulla Tagizade 1928 ci ilde Azerbaycan Maarif Nazirliyi terefinden olkeye devet olunur O Umumittifaq Yeni Elifba Komitesinin Kultura i pismennos Vostoka toplusunda mesul katib isleyir Ali mektebde Qedim turk dilleri fenninden Azerbaycan Elmi Tedqiqat Institunda aspirantlara Qedim Turk dillerinin yazili abideleri ve Turk dillerinin qramatikasi fennlerinden muhazireler oxuyur elece de Marksizim Leninizm Institutunda Azerbaycan turkcesi fennini tedris edir Abdulla Tagizade Azerbaycan Elmi Tedqiqat Institunda dil edebiyyat ve senet sobesinde elmi isci sonra ise dilcilik ve terminologiya sobesinin mudiri islemis Turk tatar dillerinin tarixi serf nehvi kitabini nesr etdirmisdir Repressiyaya meruz qalmasi1937 ci il martin 17 de hebs edilib 1937 ci il sentyabrin 12 de istintaqin daha 6 ay uzadilmasina icaze alinir Dilci alim 1938 ci il yanvarin 12 de xalq dusmeni kimi gullelenir Istintaq isindeki senedlerden birinden belli olur ki onun sexsi kitabxanasi da yandirilib EserleriA Tagizade orta mektebler ucun turk dili dersliklerinin yaradilmasdinda yaxindan istirak edib Qedim turk dilleri Baki 1927 Muxteser uslubiyyat Baki 1933 kitablarini yazib Hemcinin baxBekir Cobanzade Veli XulufluIstinadlar Maarifcilik ideyalarina gore gullelenen Cumhuriyyet alimi ve elifba inqilabcisi azedu az 2020 10 29 tarixinde Azerbaycanda elifba meselesine Xalq Cumhuriyyetinin baxisi www anl az 2022 03 23 tarixinde