Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Goranboy əməliyyatı və ya Ağdərə əməliyyatı — 1992-ci ilin yayında Azərbaycan Ordusu tərəfindən keçirilmiş irimiqyaslı hərbi hücum. Məqsəd Dağlıq Qarabağda nəzarəti ələ keçirmək və oradakı qanunsuz separatçılıq əməllərinə son qoymaq olmuşdur. Hücum istənilən şəkildə alınmış, bütöv 6 ildə Dağlıq Qarabağda Azərbaycan Ordusunun uğurlu irəliləyişinin pik nöqtəsi hesab olunur. Bu, həmçinin, yeni, daha gərgin bir mərhələnin başlanğıcı idi. Hücumda 8.000-dən çox qoşun, əlavə 4 batalyon, 90 tank və 70 piyada döyüş maşını, Mi-24 zirehli hərbi döyüş vertolyotundan istifadə edilmişdir. []
| Goranboy əməliyyatı | ||||
|---|---|---|---|---|
| Qarabağ münaqişəsi | ||||
| Tarix | 12 iyun 1992 – mart 1993 | |||
| Yeri | Goranboy rayonu və Tərtər rayonu bölgəsi | |||
| Nəticəsi | Azərbaycan Ordusu Dağlıq Qarabağ seperatçılarının müqavimətini sarsıtmış, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin 48 % torpağını geri qaytarmışdır. Lakin ümumi strateji hədəfə çatmağa nail olmamışdır. | |||
| Münaqişə tərəfləri | ||||
| | ||||
| Komandan(lar) | ||||
| ||||
| Tərəflərin qüvvəsi | ||||
| ||||
| İtkilər | ||||
| ||||
Azərbaycanın ilkin uğurlu hücumlarından sonra, yenidən yaradılmış erməni qrupları əks-hücuma keçmiş və itirdikləri ərazilərin əksəriyyətini geri qaytarmışdır.
Hücumun başlanması
12 iyun, 1992-ci il tarixində, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi sədri Əbülfəz Elçibəyin prezident seçilməsindən sadəcə 5 gün sonra, Azərbaycan hərbi qüvvələri Dağlıq Qarabağ mərkəzində Əsgəran bölgəsi istiqamətində şərqdən genişmiqyaslı hücum başlayır. Ümumi 4.000 qoşundan ibarət 2 qrup Əsgərana şimal və cənub istiqamətində hücum edir. Şiddətli döyüşlərin nəticəsində azərbaycanlılar Əsgəran rayonunda bəzi yaşayış məntəqələrini ələ keçirirlər: Naxçıvanlı, Dovşanlı, Pircamal, Dəhrəz, Ağbulaq.
Əsas hücum
13 iyun, 1992-ci ildə Azərbaycan hərbi qüvvələri Dağlıq Qarabağın şimalında 3 gün davam edəcək erməni könüllü dəstələrinin müdafiə etdiyi Goranboy rayonu istiqamətində (Azərbaycan SSR dövründə Şaumyan rayonu) irimiqyaslı hücuma keçdi. Hücuma "Goranboy" əməliyyatı adı altında Surət Hüseynov tərəfindən başçılıq edilirdi. Keçmiş Sovet Ordusunun 23-cü dviziyasının 4 tank və 2 motoatıcı batalyonu, əlavə olaraq Azərbaycan Ordusunun 4 batalyonu və qonşu rayonlardan cəlb edilmiş briqadalar əməliyyatda iştirak edirdi. 15 saat davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra 2 erməni hərbi bölüyü geri çəkildi. Bununla da, Goranboy rayonundakı onlarla kənd ermənilərdən təmizləndi. "Memorial" insan hüquqları təşkilatının məlumatına görə, əməliyyat zamanı ölüm hadisəsi baş verməmiş, ermənilər hücumdan əvvəl rayonu tərk etmişlər.
Ağdərə döyüşü
15 iyun, 1992-ci ildə Goranboy rayonunun azad edilməsindən sonra Ağdərə istiqamətində hücum başlanıldı. Sərt müqavimətlə üzləşən ordumuz bir neçə gün içərisində rayonu mühasirəyə almağa nail oldu. 708-ci briqada cənubdan, 703-cü briqada şimaldan və 701-ci briqada isə Kəlbəcər istiqamətindən hücum etmişdir. []
Ermənilərin ilkin əks-hücumları
25 iyun, 1992-ci il, səhər saat 10:33 radələrində erməni könüllü dəstələri (Arabo, Aramo, Artziv 9, Zeytun, Nikol Duman, Zoravar Andranik, Meğradzor) Yuxarı Oratağ kəndində birləşərək sürətli əks-hücuma keçdilər. Gecə ikən, 65 nəfərdən ibarət Aramo dəstəsi və əlavə 10 könüllü Qızıloba kəndini yenidən işğal etdilər. Bu azərbaycannlılar arasında böyük psixoloji təsir yaratmış və döyüş zamanı 30-40 əsgərimiz həlak olmuşdur. []
Ağdərənin azad olunması və irəliləyişlər
4 iyul, 1992-ci ildə, uzun mühasirədən sonra Ağdərə (Mardakert) şəhəri azad edildi. Ermənilər vahimə içində ərazini tərk edir. Erməni hərbi qüvvələri Xankəndinin cənub tərəfində doğru geri çəkilmiş və azərbaycanlıların hər hansı bir ciddi hücumu təqdirdə Mardakert rayonundakı mühüm hidroelektrik bəndin partladılması planlaşdırılırdı. Lakin buna baxmayaq döyüşlər dağlıq bölgədə baş tutduğundan irəliyə getmək çox çətin idi və erməni hərbi birləşmələrinin müqavimətini qırmaq mümkün olmadı. Azərbayacan hərbi qüvvələri ağır itkilərlə geri çəkilməyə məcbur olur.
Robert Köçəryanın bildirdiyinə görə, Azərbaycan Ordusu bu vaxta kimi keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin 48 %-ni işğal edərək, erməni vətəndaşları arasında panika yaratmaq istəyir. Goranboy əməliyyatı 60.000 əhalini qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə salmış, yüzlərlə şəxs əsir və itkin düşmüşdür. [] Yaranmış bu şəraitdən istifadə edərək Azərbaycan prezidenti Əbülfəz Elçibəy səfərbərlik barədə fərman imzaladı və 1991-1992-ci ildə ordudan tərxis olunanlar yenidən orduya çağırıldı. Bu arada, Azərbaycan hərbi qüvvələri Xankəndidən 15 dəqiqəlik məsafədə olan Sırxavənd kəndində hazır mövqedə dayanmışdılar.
Rusların ermənilərə dəstəyi
18 iyun, 1992-ci il tarixində Dağlıq Qarabağdakı erməni rejimi fövqəladə vəziyyət elan etdi. 15 avqustda isə erməni rejimi müdafiə nazirliyi yaradır. Nazirliyə ilk dövrlər Robert Köçəryan, sonrada isə Serj Sarqsyan rəhbərlik etmişdir. Özünü müstəqil elan etmiş DQR-də qismən səfərbərlik çağırışı elan edildi, əvvəllər hərbi xidmətdə olmuş 18–40 yaşlı əsgər və çavuşlar döyüşlərə cəlb edildi. Yeni çağırışçılarla birlikdə onların sayı 15.000-ə çatırdı. Hərbi islahatlar sürətlə keçirilməsi nəticəsində könüllü erməni dəstələri vahid komandanlıq altında döyüş vəziyyətinə gətirildi və nəticədə Dağlıq Qarabağ Müdafiə Ordusu (DQMO) yaradıldı.
Rus generalı Lev Ruxlovun sözlərinə görə, Rusiya Mozdokdakı hərbi bazasından döyüş bölgəsinə gətirdiyi T-72 tankları və 50 ədəd BMP-2 hərbi döyüş texnikası ilə ermənilərə kifayət qədər güclü dəstək vermişdir. Hərbi sursatların əksəriyyəti yük təyyarəsi vasitəsilə Dağlıq Qarabağa daşınırdı. Bu isə DQR-də itirilmiş torpaqların geri qaytarmaq üçün zəmin yaratdı.
Ermənilərin dirənişi
Dağlıq Qarabağ Müdafiə Ordusu təşkil olunmasından sonra Azərbaycanın irəliləməsi uğursuzluğa düçar oldu. 1992-ci ilin sentyabr-dekabr aylarında Azərbaycan Ordusu ciddi müdafiə ilə qarşılaşaraq ağır itkilərlə üzləşmişdi. Surət Hüseynov öz tabeçiliyində olan diviziyaları Ağdərədə Gəncəyə doğru irəliləməsinə əmr verdi. Orada da qərarlaşmayan Hüseynov Bakıda dövlətə qarşı hərbi qiyam qaldırmaq və Elçibəyi hakimiyyətdən devirmək niyyətində idi. Bu və digər səbəblərdən bölgədə baş vermiş uğurlu əməliyyatların davamı olmamış, əksinə geri qaytarılan torpaqların bir hissəsi yenidən itirilir.[]
Populyar mədəniyyətdə
Bu əməliyyat barədə o qədər məşhur olmayan TV proqramı "600 saniyə" (600 секунд)-də geniş müzakirə olunmuşdur. Aparıcı Aleksandr Nevzorov Goranboy əməliyyatı zamanı şokedici müsahibəsi ilə efirdə çıxış etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Qarabağda döyüşmüş rus general istefaya göndərilir". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-22.
- Alexander Prokhanov. Soldier of the Empire: Local Conflicts in the Soviet Union 2011-01-12 at the Wayback Machine. 22 March 2010.
- Goldberg, Carey. "Azerbaijan Troops Launch Karabakh Offensive Conflict". The Los Angeles Times. June 14, 1992. 2003-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-02-17.
- Жирохов М. А. Авиация в Нагорном Карабахе 2010-04-28 at the Wayback Machine
Mənbə
- Goranboy əməliyyatı
- Ağdərə əməliyyatı
Xarici keçidlər
- Rus Ordusu Qarabağda
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Goranboy emeliyyati ve ya Agdere emeliyyati 1992 ci ilin yayinda Azerbaycan Ordusu terefinden kecirilmis irimiqyasli herbi hucum Meqsed Dagliq Qarabagda nezareti ele kecirmek ve oradaki qanunsuz separatciliq emellerine son qoymaq olmusdur Hucum istenilen sekilde alinmis butov 6 ilde Dagliq Qarabagda Azerbaycan Ordusunun ugurlu irelileyisinin pik noqtesi hesab olunur Bu hemcinin yeni daha gergin bir merhelenin baslangici idi Hucumda 8 000 den cox qosun elave 4 batalyon 90 tank ve 70 piyada doyus masini Mi 24 zirehli herbi doyus vertolyotundan istifade edilmisdir menbe gosterin Goranboy emeliyyatiQarabag munaqisesiTarix 12 iyun 1992 mart 1993Yeri Goranboy rayonu ve Terter rayonu bolgesiNeticesi Azerbaycan Ordusu Dagliq Qarabag seperatcilarinin muqavimetini sarsitmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin 48 torpagini geri qaytarmisdir Lakin umumi strateji hedefe catmaga nail olmamisdir Munaqise terefleriAzerbaycan ErmenistanKomandan lar Suret Huseynov Isgender Hemidov Rovsen CavadovVladimir SamanovTereflerin quvvesi8 000 qosun elave 4 batalyon 110 tank azi 70 BTR ve BMP Azerbaycan OMON u XTPD Xususi teyinatli desteler Arabo Aramo Artziv 9 Zeytun Nikol Duman Zoravar Andranik Megradzor ItkilerDeqiq melumat yoxdur Menbe gosterin 20 vetendas esir goturulur sonradan hamisi azad olunmusdur Goranboy bolgesinin etnik ermeni ehalisi erazini mecburi qacaraq terk etmisdir Azerbaycanin ilkin ugurlu hucumlarindan sonra yeniden yaradilmis ermeni qruplari eks hucuma kecmis ve itirdikleri erazilerin ekseriyyetini geri qaytarmisdir Hucumun baslanmasi12 iyun 1992 ci il tarixinde Azerbaycan Xalq Cebhesi sedri Ebulfez Elcibeyin prezident secilmesinden sadece 5 gun sonra Azerbaycan herbi quvveleri Dagliq Qarabag merkezinde Esgeran bolgesi istiqametinde serqden genismiqyasli hucum baslayir Umumi 4 000 qosundan ibaret 2 qrup Esgerana simal ve cenub istiqametinde hucum edir Siddetli doyuslerin neticesinde azerbaycanlilar Esgeran rayonunda bezi yasayis menteqelerini ele kecirirler Naxcivanli Dovsanli Pircamal Dehrez Agbulaq Esas hucum13 iyun 1992 ci ilde Azerbaycan herbi quvveleri Dagliq Qarabagin simalinda 3 gun davam edecek ermeni konullu destelerinin mudafie etdiyi Goranboy rayonu istiqametinde Azerbaycan SSR dovrunde Saumyan rayonu irimiqyasli hucuma kecdi Hucuma Goranboy emeliyyati adi altinda Suret Huseynov terefinden basciliq edilirdi Kecmis Sovet Ordusunun 23 cu dviziyasinin 4 tank ve 2 motoatici batalyonu elave olaraq Azerbaycan Ordusunun 4 batalyonu ve qonsu rayonlardan celb edilmis briqadalar emeliyyatda istirak edirdi 15 saat davam eden siddetli doyuslerden sonra 2 ermeni herbi boluyu geri cekildi Bununla da Goranboy rayonundaki onlarla kend ermenilerden temizlendi Memorial insan huquqlari teskilatinin melumatina gore emeliyyat zamani olum hadisesi bas vermemis ermeniler hucumdan evvel rayonu terk etmisler Agdere doyusu15 iyun 1992 ci ilde Goranboy rayonunun azad edilmesinden sonra Agdere istiqametinde hucum baslanildi Sert muqavimetle uzlesen ordumuz bir nece gun icerisinde rayonu muhasireye almaga nail oldu 708 ci briqada cenubdan 703 cu briqada simaldan ve 701 ci briqada ise Kelbecer istiqametinden hucum etmisdir menbe gosterin Ermenilerin ilkin eks hucumlari25 iyun 1992 ci il seher saat 10 33 radelerinde ermeni konullu desteleri Arabo Aramo Artziv 9 Zeytun Nikol Duman Zoravar Andranik Megradzor Yuxari Oratag kendinde birleserek suretli eks hucuma kecdiler Gece iken 65 neferden ibaret Aramo destesi ve elave 10 konullu Qiziloba kendini yeniden isgal etdiler Bu azerbaycannlilar arasinda boyuk psixoloji tesir yaratmis ve doyus zamani 30 40 esgerimiz helak olmusdur menbe gosterin Agderenin azad olunmasi ve irelileyisler4 iyul 1992 ci ilde uzun muhasireden sonra Agdere Mardakert seheri azad edildi Ermeniler vahime icinde erazini terk edir Ermeni herbi quvveleri Xankendinin cenub terefinde dogru geri cekilmis ve azerbaycanlilarin her hansi bir ciddi hucumu teqdirde Mardakert rayonundaki muhum hidroelektrik bendin partladilmasi planlasdirilirdi Lakin buna baxmayaq doyusler dagliq bolgede bas tutdugundan ireliye getmek cox cetin idi ve ermeni herbi birlesmelerinin muqavimetini qirmaq mumkun olmadi Azerbayacan herbi quvveleri agir itkilerle geri cekilmeye mecbur olur Robert Koceryanin bildirdiyine gore Azerbaycan Ordusu bu vaxta kimi kecmis Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetinin 48 ni isgal ederek ermeni vetendaslari arasinda panika yaratmaq isteyir Goranboy emeliyyati 60 000 ehalini qacqin ve mecburi kockun veziyyetine salmis yuzlerle sexs esir ve itkin dusmusdur menbe gosterin Yaranmis bu seraitden istifade ederek Azerbaycan prezidenti Ebulfez Elcibey seferberlik barede ferman imzaladi ve 1991 1992 ci ilde ordudan terxis olunanlar yeniden orduya cagirildi Bu arada Azerbaycan herbi quvveleri Xankendiden 15 deqiqelik mesafede olan Sirxavend kendinde hazir movqede dayanmisdilar Ruslarin ermenilere desteyi18 iyun 1992 ci il tarixinde Dagliq Qarabagdaki ermeni rejimi fovqelade veziyyet elan etdi 15 avqustda ise ermeni rejimi mudafie nazirliyi yaradir Nazirliye ilk dovrler Robert Koceryan sonrada ise Serj Sarqsyan rehberlik etmisdir Ozunu musteqil elan etmis DQR de qismen seferberlik cagirisi elan edildi evveller herbi xidmetde olmus 18 40 yasli esger ve cavuslar doyuslere celb edildi Yeni cagiriscilarla birlikde onlarin sayi 15 000 e catirdi Herbi islahatlar suretle kecirilmesi neticesinde konullu ermeni desteleri vahid komandanliq altinda doyus veziyyetine getirildi ve neticede Dagliq Qarabag Mudafie Ordusu DQMO yaradildi Rus generali Lev Ruxlovun sozlerine gore Rusiya Mozdokdaki herbi bazasindan doyus bolgesine getirdiyi T 72 tanklari ve 50 eded BMP 2 herbi doyus texnikasi ile ermenilere kifayet qeder guclu destek vermisdir Herbi sursatlarin ekseriyyeti yuk teyyaresi vasitesile Dagliq Qarabaga dasinirdi Bu ise DQR de itirilmis torpaqlarin geri qaytarmaq ucun zemin yaratdi Ermenilerin direnisiDagliq Qarabag Mudafie Ordusu teskil olunmasindan sonra Azerbaycanin irelilemesi ugursuzluga ducar oldu 1992 ci ilin sentyabr dekabr aylarinda Azerbaycan Ordusu ciddi mudafie ile qarsilasaraq agir itkilerle uzlesmisdi Suret Huseynov oz tabeciliyinde olan diviziyalari Agderede Genceye dogru irelilemesine emr verdi Orada da qerarlasmayan Huseynov Bakida dovlete qarsi herbi qiyam qaldirmaq ve Elcibeyi hakimiyyetden devirmek niyyetinde idi Bu ve diger sebeblerden bolgede bas vermis ugurlu emeliyyatlarin davami olmamis eksine geri qaytarilan torpaqlarin bir hissesi yeniden itirilir menbe gosterin Populyar medeniyyetdeBu emeliyyat barede o qeder meshur olmayan TV proqrami 600 saniye 600 sekund de genis muzakire olunmusdur Aparici Aleksandr Nevzorov Goranboy emeliyyati zamani sokedici musahibesi ile efirde cixis etmisdir Hemcinin baxCaykend emeliyyati Kelbecer emeliyyati Horadiz emeliyyatiIstinadlar Qarabagda doyusmus rus general istefaya gonderilir 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 22 Alexander Prokhanov Soldier of the Empire Local Conflicts in the Soviet Union 2011 01 12 at the Wayback Machine 22 March 2010 Goldberg Carey Azerbaijan Troops Launch Karabakh Offensive Conflict The Los Angeles Times June 14 1992 2003 02 06 tarixinde Istifade tarixi 2007 02 17 Zhirohov M A Aviaciya v Nagornom Karabahe 2010 04 28 at the Wayback MachineMenbeGoranboy emeliyyati Agdere emeliyyatiXarici kecidlerRus Ordusu Qarabagda