Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcüstan krallığı 1386-1403-cü illər arasında imperiyası Orta Asiyadan Anadoluya qədər uzanan Teymurun orduları tərəfindən bir neçə dəfə hücuma məruz qaldı. Bu hücumlar Qızıl Ordanın xanı Toxtamışla Əmir Teymur arasındakı rəqabətlə sıx bağlı idi.
| Əmir Teymurun Gürcüstanı ələ keçirməsi | |||
|---|---|---|---|
| Teymurun yürüşləri | |||
 Qafqaz 1405-ci ildə | |||
| Tarix | 1386-1493 | ||
| Yeri | Anadolu, Qafqaz | ||
| Səbəbi | Əmir Teymurun Gürcüstanı tabe etməyə çalışması | ||
| Nəticəsi | Gürcüstan vassal edildi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Teymur səkkiz hücumundan ilkində Gürcüstanın paytaxtı Tiflisi yağmaladı və 1386-cı ildə Kral V Baqratı ələ keçirdi. Gürcülərin müqaviməti türk ordusunun yendən hücum etməsinə səbəb oldu. Baqratın oğlu və xələfi VII Georg sərt müqavimət göstərdi və hakimiyyətinin çoxunu (1395-1405) Teymurun işğalları ilə döyüşməyə məcbur oldu. Teymur ona qarşı olmuş hücumların bir çoxuna rəhbərlik etmişdir. Gürcüstan üzərində möhkəm hakimiyyət qura bilməsə də, ölkəyə heç bir zaman unudulmayacaq zərbələr vurmağı bacardı.
Tarixi
Teymurun Qafqazdakı ilk ortaya çıxışı Toxtamışın 1385-ci ildə Qafqazdan Şimali İrana girərkən etdiyi yağmaçılığa cavab idi. Bu iki hökmdar arasında düşmənlik var idi. Teymur inkişaf etməkdə olan imperiyanın qərb sərhədi ilə Toxtamışın xanlığı arasında qalan kiçik sərhəd ölkələrinə tam miqyaslı hücum başladaraq cavab verdi. Teymur Azəbaycan və Qarsı ələ keçirdikdən sonra Gürcüstana daxil oldu. Səltənətinin rəsmi tarixi olan Zəfərnamə Gürcüstandakı bu müharibəni cihad olaraq təmsil etməkdədir. Teymur Qarsdan yola çıxdı və 1386-cı ildə Gürcüstan krallığının ən cənubdakı knyazlıyı olan Samtsxeyə hücum etdi. Oradan gürcü kralı V Baqratın gücləndirdiyi Tiflisə yürüş etdi. Şəhər 21 noyabr 1386-cı ildə ələ keçdi və kral islamı qəbul etməyə məcbur edildi. Gürcü salnamələri onun bu hərəkətini Teymurun güvənini qazanmaq üçün yalandan etdiyini iddia edirlər. Baqratın və oğlu Georgun tabe olmasından sonra Teymur geri döndü, lakin onların ona yenidən qarçı çıxmasından sonra geri dönsə də, Toxtamışın yeni hücumunun başlaması onu geri dönməyə məcbur etdi. Qızıl Ordanı məğlub etdikdən sonra Teymur yenidən Gürcüstana geri döndü. 1394-cü ildə Samtsxe əyalətinə 4 sərkərdəylə ordu göndərdi. Elə həmin ildəcə Araqvi vilayətindəki dağlı gürcüləri cəzalandırdı. Toxtamışın yeni hücumu başladığına görə Tiflisdən Şəkiyə geri döndü.
1395-ci ildə çarəsiz gürcülər şəkili Seyid Əli ilə ittifaq qurdular və Əlincəni mühasirəyə alan Teymurun oğlu Miranşahın işğalçı ordularını məğlubiyyətə uğratdılar. Bu hadisə 1399-cu ildə Teymurun intiqam almaq üçün böyük ordu ilə geri dönməsinə səbəb oldu. Teymur Şəkini ələ keçirdi və qonşu Kaxetiyanı yağmaladı.
1400-ci ilin yazında Teymur gürcü dövlətini yox etmək üçün geri döndü. VII Georgdan Cəlairi şahzadəsi Tahiri təslim etməsini istədi. VII Georg Teymuru rədd etdi və Aşağı Kartlidəki Sagim çayında qarşılaşdılar, gürcülər məğlub oldular və Teymru tərəfindən təqib olunan Georg ölkənin içlərinə çəkildi. Teymur Tiflisi yenidən yağmaladı, orada qarnizon yerləşdirdi və Georgun sığındığı Qori şəhərini mühasirəyə aldı. Kral qərbə doğru hücuma keçsə də, məğlub oldu və qərbi Gürcüstanın çətin keçilən meşələrində gizləndi. Onu ələ keçirə bilməyib qəzəblənən Teymur ölkənin yerdə qalan hissəsini mərhəmətsizcə yağmaladı. Bu yağmalama Teymurun ordularının sistematik olaraq əyalətdən əyalətə keçməsiylə bir neçə ay davam etdi. Demək olar ki, bütün şəhər və qəsəbələr dağıdıldı. Minlərlə insan qul edildi və onunla birlikdə aparıldı. Əkin sahələri yandırıldı.
1401-ci ilin sonlarında Teymur Qafqazı bir kəs daha işğal etdi. sülh üçün müraciət etməyə məcbur oldu və qardaşını tələb edilən xəracla göndərdi. Teymur Osmanlı dövləti ilə böyük müharibəyə hazırlaşırdı və bu münaqişə baş verib bitənə qədər Gürcüstandakı vəziyyətin olduğu kimi qalmasına razı idi. Beləcə, Gürcüstan kralının ona döyüşçü verməsi və müsəlmanlara xüsusi imtiyazlar tanıması ilə Georg ilə sülh imzaladı. O, yenə də önləyici tədbirlər gördü və Tortuminin gürcü qarnizonuna hücum edərək qalanı dağıtdı və ətrafdakı əraziləri yağmaladı.
1402-ci ildə Ərzuruma dönən Teymur Osmanlını məğlub etdikdən sonra onun zəfərini təbrik etməyə gəlməyən Gürcüstan kralını buna görə cəzalandırmağa qərar verdi. VII Georg ilə münasibəti pis olan qardaşı Konstantin, kralla arası yaxşı olmayan Samtsxe knyazı İvane Caqeli hədiyyələrlə gəlmişdilər. Georg hədiyyələr göndərsə də, Teymur bunları rədd etdi və Georgu öz hüzuruna çağırdı. Bu əsnada kiçik gürcü qarnizonu tərəfindən müdafiə ediıən Birtvisi qalasını özü də mühasirəyə aldı. 1403-cü ilin avqustunda qalanı ələ keçirən Teymur ordusunu Gürcüstanın sərhəd bölgələrini yağmalamaq və təmizləmək üçün göndərdi və geri çəkiləm VII Georgun arxasıyca Abxaziyaya qədər onu izlədi. Teymurun tarixçisi bu əsnada 700 yaşayış məskəninin yandırıldığını və əhalisinin məhv edildiyini yazır.
Teymur ordusunu ancaq ülama və müftinin Gürcüstan kralına aman vermənin mümkün olmasını bildirdikdən sonra hücumu dayandırdı. VII Georg Teymura böyük miqdarda vergi verməyə məcbur oldu. Teymur geri dönərkən yolu üstündəki bütün kilsə və monastrları yandırdı. 1404-cü ildə Beyləqana çatdı. Beyləqandan Trabzona qədərki bütün bölgələr nəvəsi Xəlil Mirzəyə mülk olaraq verildi. O, Qafqazı tərk edib Orta Asiyaya geri döndü və 1495-ci ildə vəfat etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- , "Tiflis", in: M. Th. Houtsma, E. van Donzel (1993), E. J. Brill's First , 1913–1936, p. 757. Brill, ISBN .
- (1994), The Making of the Georgian Nation, p. 45. , ISBN
- Sicker, Martin (2000), The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna, p. 155. Praeger, ISBN .
- Grousset, René (1970), The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, pp. 433–4. Rutgers University Press, ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan kralligi 1386 1403 cu iller arasinda imperiyasi Orta Asiyadan Anadoluya qeder uzanan Teymurun ordulari terefinden bir nece defe hucuma meruz qaldi Bu hucumlar Qizil Ordanin xani Toxtamisla Emir Teymur arasindaki reqabetle six bagli idi Emir Teymurun Gurcustani ele kecirmesiTeymurun yurusleriQafqaz 1405 ci ildeTarix 1386 1493Yeri Anadolu QafqazSebebi Emir Teymurun Gurcustani tabe etmeye calismasiNeticesi Gurcustan vassal edildi Munaqise terefleriTeymuriler imperiyasi Gurcustan Gurcustan carligiKomandan lar Emir Teymur V BaqratItkilerBilinmir Boyuk hissesi mehv edildi Teymur sekkiz hucumundan ilkinde Gurcustanin paytaxti Tiflisi yagmaladi ve 1386 ci ilde Kral V Baqrati ele kecirdi Gurculerin muqavimeti turk ordusunun yenden hucum etmesine sebeb oldu Baqratin oglu ve xelefi VII Georg sert muqavimet gosterdi ve hakimiyyetinin coxunu 1395 1405 Teymurun isgallari ile doyusmeye mecbur oldu Teymur ona qarsi olmus hucumlarin bir coxuna rehberlik etmisdir Gurcustan uzerinde mohkem hakimiyyet qura bilmese de olkeye hec bir zaman unudulmayacaq zerbeler vurmagi bacardi TarixiTeymurun Qafqazdaki ilk ortaya cixisi Toxtamisin 1385 ci ilde Qafqazdan Simali Irana girerken etdiyi yagmaciliga cavab idi Bu iki hokmdar arasinda dusmenlik var idi Teymur inkisaf etmekde olan imperiyanin qerb serhedi ile Toxtamisin xanligi arasinda qalan kicik serhed olkelerine tam miqyasli hucum basladaraq cavab verdi Teymur Azebaycan ve Qarsi ele kecirdikden sonra Gurcustana daxil oldu Seltenetinin resmi tarixi olan Zefername Gurcustandaki bu muharibeni cihad olaraq temsil etmekdedir Teymur Qarsdan yola cixdi ve 1386 ci ilde Gurcustan kralliginin en cenubdaki knyazliyi olan Samtsxeye hucum etdi Oradan gurcu krali V Baqratin guclendirdiyi Tiflise yurus etdi Seher 21 noyabr 1386 ci ilde ele kecdi ve kral islami qebul etmeye mecbur edildi Gurcu salnameleri onun bu hereketini Teymurun guvenini qazanmaq ucun yalandan etdiyini iddia edirler Baqratin ve oglu Georgun tabe olmasindan sonra Teymur geri dondu lakin onlarin ona yeniden qarci cixmasindan sonra geri donse de Toxtamisin yeni hucumunun baslamasi onu geri donmeye mecbur etdi Qizil Ordani meglub etdikden sonra Teymur yeniden Gurcustana geri dondu 1394 cu ilde Samtsxe eyaletine 4 serkerdeyle ordu gonderdi Ele hemin ildece Araqvi vilayetindeki dagli gurculeri cezalandirdi Toxtamisin yeni hucumu basladigina gore Tiflisden Sekiye geri dondu 1395 ci ilde caresiz gurculer sekili Seyid Eli ile ittifaq qurdular ve Elinceni muhasireye alan Teymurun oglu Miransahin isgalci ordularini meglubiyyete ugratdilar Bu hadise 1399 cu ilde Teymurun intiqam almaq ucun boyuk ordu ile geri donmesine sebeb oldu Teymur Sekini ele kecirdi ve qonsu Kaxetiyani yagmaladi 1400 ci ilin yazinda Teymur gurcu dovletini yox etmek ucun geri dondu VII Georgdan Celairi sahzadesi Tahiri teslim etmesini istedi VII Georg Teymuru redd etdi ve Asagi Kartlideki Sagim cayinda qarsilasdilar gurculer meglub oldular ve Teymru terefinden teqib olunan Georg olkenin iclerine cekildi Teymur Tiflisi yeniden yagmaladi orada qarnizon yerlesdirdi ve Georgun sigindigi Qori seherini muhasireye aldi Kral qerbe dogru hucuma kecse de meglub oldu ve qerbi Gurcustanin cetin kecilen meselerinde gizlendi Onu ele kecire bilmeyib qezeblenen Teymur olkenin yerde qalan hissesini merhemetsizce yagmaladi Bu yagmalama Teymurun ordularinin sistematik olaraq eyaletden eyalete kecmesiyle bir nece ay davam etdi Demek olar ki butun seher ve qesebeler dagidildi Minlerle insan qul edildi ve onunla birlikde aparildi Ekin saheleri yandirildi 1401 ci ilin sonlarinda Teymur Qafqazi bir kes daha isgal etdi sulh ucun muraciet etmeye mecbur oldu ve qardasini teleb edilen xeracla gonderdi Teymur Osmanli dovleti ile boyuk muharibeye hazirlasirdi ve bu munaqise bas verib bitene qeder Gurcustandaki veziyyetin oldugu kimi qalmasina razi idi Belece Gurcustan kralinin ona doyuscu vermesi ve muselmanlara xususi imtiyazlar tanimasi ile Georg ile sulh imzaladi O yene de onleyici tedbirler gordu ve Tortuminin gurcu qarnizonuna hucum ederek qalani dagitdi ve etrafdaki erazileri yagmaladi 1402 ci ilde Erzuruma donen Teymur Osmanlini meglub etdikden sonra onun zeferini tebrik etmeye gelmeyen Gurcustan kralini buna gore cezalandirmaga qerar verdi VII Georg ile munasibeti pis olan qardasi Konstantin kralla arasi yaxsi olmayan Samtsxe knyazi Ivane Caqeli hediyyelerle gelmisdiler Georg hediyyeler gonderse de Teymur bunlari redd etdi ve Georgu oz huzuruna cagirdi Bu esnada kicik gurcu qarnizonu terefinden mudafie ediien Birtvisi qalasini ozu de muhasireye aldi 1403 cu ilin avqustunda qalani ele keciren Teymur ordusunu Gurcustanin serhed bolgelerini yagmalamaq ve temizlemek ucun gonderdi ve geri cekilem VII Georgun arxasiyca Abxaziyaya qeder onu izledi Teymurun tarixcisi bu esnada 700 yasayis meskeninin yandirildigini ve ehalisinin mehv edildiyini yazir Teymur ordusunu ancaq ulama ve muftinin Gurcustan kralina aman vermenin mumkun olmasini bildirdikden sonra hucumu dayandirdi VII Georg Teymura boyuk miqdarda vergi vermeye mecbur oldu Teymur geri donerken yolu ustundeki butun kilse ve monastrlari yandirdi 1404 cu ilde Beyleqana catdi Beyleqandan Trabzona qederki butun bolgeler nevesi Xelil Mirzeye mulk olaraq verildi O Qafqazi terk edib Orta Asiyaya geri dondu ve 1495 ci ilde vefat etdi Hemcinin baxMonqollarin Gurcustani ele kecirmesiIstinadlar Tiflis in M Th Houtsma E van Donzel 1993 E J Brill s First 1913 1936 p 757 Brill ISBN 90 04 08265 4 1994 The Making of the Georgian Nation p 45 ISBN 0 253 20915 3 Sicker Martin 2000 The Islamic World in Ascendancy From the Arab Conquests to the Siege of Vienna p 155 Praeger ISBN 0 275 96892 8 Grousset Rene 1970 The Empire of the Steppes A History of Central Asia pp 433 4 Rutgers University Press ISBN 0 8135 1304 9