Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Monqolların Gürcüstanı ələ keçirməsi – orta əsrlərdə Gürcüstan krallığının XIII əsrdə Monqol imperiyası orduları tərəfindən ələ keçirilməsi nəzərdə tutulur. İlk döyüşlər 1220-ci ildə monqol kəşfiyyatçı dəstələri ilə baş verdi. 1236-cı ildə isə monqollar bütün qüvvələri ilə bölgəni ələ keçirdilər və 1243-cü ildə Gürcüstan monqol hakimiyyətini qəbul etdi. Dövlət hər il çox ağır vergi vermək məcburiyyətində qaldı və bitib tükənməyən monqol səfərləri üçün döyüşçü təmin etməyi öhdələrinə götürdülər. İlk dövrlərdə zəif olan gürcü mqaviməti getdikcə yüksəldi. Gürcüstanda monqol tərəfdarı vı monqol əleyhdarı qrupların çəkişmələri ölkəni bölmüşdü. 1320-ci illərdə taxta çıxan kral V Georgi diplomatik və hərbi sahədəki uğurları ilə krallq torpaqlarında yenidən monqolları məğlub edərək müstəqil oldu.
| Monqolların Gürcüstanı ələ keçirməsi | |
|---|---|
 | |
| Tarix | XIII əsr boyunca |
| Yeri | Qafqaz, İran |
İlk döyüşlər
Monqollar gürcü torpaqlarında ilk dəfə görüldüyü zaman gürcü krallığı hələ də güclü idi və Qafqazın çoxuna hakim idi. İki ölkə arasında ilk təmas 1220-ci ildə yaşandı. Sabutay və Cebe komandanlığındakı 20 min monqol Xarəzmşahlar dövləti hökmdarı Şah Xəzər dənizi sahilərinə qədər qovmuşdu. Çingiz xanın əmri ilə bu iki komandan irəli qüvvə olaraq bölgəyə gəldi. O dövrdə Gürcüstan hakimiyyətində olan torpaqlara daxil oldular. Kotman çayı civarında edilən Khunan döyüşündə gürcü kralı IV Georgi komandanlığındakı 60 min nəfərlik erməni və gürcü ordusunu məğlub etdilər. döyüşdə ağır yaralandı. Monqol komandanlar döyüşü qazanmalarına baxmayaraq Qafqazda torpaq almaq istəmirdilər və Həmədana geri döndülər. Monqollar 1221-ci il yanvarında yenidən gürcü torpaqlarına hücum etsə də, Bərdə də yenidən gürcülərlə döyüşdülər. Daha sonra Dəşt-i Qıpçak bozqırlarında irəliləyən monqol orduları 12230-cu ildə Kalka çayı sahilində baş vermiş döyüşdə rus və qıpçaq ordularını məğlub edərək, monqolların əsas ordularına qatılmaq üçün geri döndülər.
Gürcülər bir anda məruz qaldıqları mənşəyi bilinməyən düşmənlərin hücumları nəticəsində təəccüb içində qalmışdılar. Dövrə aid tarixi əsərlərdə hücum edənlərin adı verilməmişdir. 1223-cü ildə monqolların artıq gürcü torpaqları ilə maraqlanmadıqları ortaya çıxmışdı. Qardaşı IV Georgi 1223-cü ildə öldükdən sonra taxta çıxan və kraliça Tamarının qızı olan Rusudan Papa III Honoriusa döyüşdükləri monqolların əvvəlcə xristian olduqlarını düşündüklərini, ancaq sonradan onların tanrıtanimaz olduqlarını başa düşdüklərini yazmışdır.
Gürcüstanın ələ keçirilməsi
Qafqazın monqollar tərəfindən ikinci işğalı 1236-cı ildə baş vermişdir. Gürcü torpaqlarının yerlə bir ediləcəyi bu işğalın əvvəlində də ölkə gücsüz vəziyyətdə idi. Dağılan Xarəzmşahlar dövlətini yenidən qurmağa çalışan Cəlaləddin Xarəzmşah bölgə xalqlarından qurmaq istədiyi ordu ilə monqolların qarşısına çıxmaq istəməkdə idi. Gürcülərdən də yardım istənə Cəlaləddin rədd cavabı aldıqdan sonra gürcülərin üzərinə hücuma keçdi və 1226-cı ildə Tiflisi ələ keçirib talan etdi. Bundan sonra gürcü krallığı yaxınlaşmaqda olan monqol işğalına qarşı daha da zəiflədi. Monqol komandanı Çormağon Noyan 1236-cı ildə gürcü krallığına hücum etdi. Sərhəd bölgəsindəki bir çox gürcü və erməni zadəgan qalalarına çəkilərək və ciddi müqavimət göstərmədən tabe oldular, xalq isə monqolların önündən qaçdı. Gürcü kraliçası Rusudan paytaxt Tiflisdən Kutaisiyə çəkilməyə məcbur oldu. Bu vəziyyətdə gürcü krallığının şərqdəki torpaqları monqollarla razılaşan gürcü bəyləri Avaq Mxarqdzeli və Eqarslan Bakurtsixelinin nəzarətinə keçdi. Monqollara tabe olmağı rədd edərək müqavimətə keçən tək zadəgan Samtskhe knyazı İvane Cakeli-Tsixisjvreli oldu. Torpaqları məhv edilən İvane sonda kraliça Rusudanın araya girməsi ilə 1238-ci ildə monqollara tabe oldu. Monqollar isə gürcü kraliçasının izindən getmədilər və keçilməsi çətin olan dağlıq Likhi bölgəsindən o tərəfə getməyə çalışmadılar. Buna görə qəbi Gürcüstan monqol hücumlarından qurtulmuş oldu. Kraliça Rusudan Papa yardım tələbi etsə də, cavab almadı. Monqollarla razılaşan gürcü zadəganlarından Avaq vasitəçiliyi ilə 1243-cü ildə təslim oldu və gürcü krallığı rəsmən Çingiz xana tabe oldu. Krallıq artıq monqollara 50 min altın vergi və monqolları dəstəkləyəcək ordu verməyə məcbur idi.
Monqollar Gürcüstan Gurjistan vilayəti adlandırırdılar. Hakimiyyət gürcü çarında olsa da, hər bir çar taxta çıxarkən monqol xanında təstiq almalı idi. Kraliça Rusudan 1245-ci ildə öldükdən sonra daxili mübarizə başladı. Varisin qeyri-müəyyən olmasından istifadə edən monqollar gürcüləri iki hissəyə böldülər. Hər iki hissənin öz kral namizədi var idi. Bunlardan biri Georginin nikahdan kənar övladı VII David ilə Rusudanın oğlu David idi. 1247-ci ildə monqollara qarşı üsyandan sonra Güyük xan hər ikisini taxt açıxardı və Gürcüstanı iki hissəyə böldü.
Monqol ordusu içində minlərlə gürcü xidmət edirdi. Onlar Əlamut, Bağdad, Ayn Calut döyüşlərində iştirak etmişdirlər. Həmçinin Kösedağ döyüşündə (1243) də hər iki tərəfdən də gürcülər döyüşməkdə idi.
1256-cı ildə Gürcüstan Elxanlıların hakimiyyəti altına girdi. 1259-cu ildə gürcü zadəganları David Narın rəhbərliyində monqollara qarşı üsyana qalxdı və Qərbi Gürcüstandakı İmereti bölgəsini azad etməyi bacardılar. Digər kral olan David Ulu da eyni zamanda bacısı oğlu Narına qatılmağa çalışsa da, Qori ətrafında monqollara məğlub oldu və monqol hakimiyyətinə yenidən tabe oldu. 1261-ci ildən etibarən Qafqazda elxanilər və Qızıl Orda arasında şiddətli döyüşlər yaşanmağa başladı.
Gürcüstan birliyinin dağıdlığı bu dövrdə monqolların, xüsusilə güclənən knyazları gürcü taxtına qarşı qaldırıb, müstəqilliklərini tanıyaraq mərkəzi gürcü iqtidarının meydana çıxmasını əngəlləyirdi. 126-cı ildə Samstkhe knyazı Sargis Cakeli monqollar tərəfindən qorunaraq gürcü taxtına qarşı qorundu. Şərqi Gürcüstan kralı II Demetre (1259–1289) Elxanilərə qarşı ölkəsində birliyi təmin etməyə çalışsa da, uğursuz odu və edam edildi. Ölkənin qərbi çətin şərtlər altında müstəqil qala bilsə də, ağır vergi və siyasi qeyri-müəyyənlik şəraitində zəiflədi. VIII David (1292–1310) zamanındakı üsyanlar da uğursuz oldu. Monqollar bu dövrdə bəzi şahzadələri ön plana çıxararaq daxili müharibə şəraiti yaratmış və vəziyyətə hakim olmağa çalışsalar da, İranda hakimiyyətləri geriləyən Elxanilərin gürcü torpaqlarındakı hakimiyyəti sarsıldı.
Müstəqillik
V Georgi (1299–1302, 1314–1346) uzlaşma tərəfdarı kral kimi tanınsa da, monqolların 1327-ci ildə içinə düşdükləri çətin şəraitdən istifadə edərək vergi göndərməyi dayandırmış və ölkədəki monqolları qovmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Early Ukraine: A Military and Social History to the Mid-19th Century" By Alexander Basilevsky
- Wakhusht, Sak'art'velos istoria, p. 276
- Frank McLynn, Genghis Khan.
- Frank McLynn, Genghis Khan (2015).
- Kenneth Warren Chase. Firearms: a global history to 1700 (illustrated). Cambridge University Press. 2003. səh. 58. ISBN . 2022-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-11-28.
Chinggis Khan organized a unit of Chinese catapult specialists in 1214, and these men formed part of the first Mongol army to invade Transoania in 1219. This was not too early for true firearms, and it was nearly two centuries after catapult-thrown gunpowder bombs had been added to the Chinese arsenal. Chinese siege equipment saw action in Transoxania in 1220 and in the north Caucasus in 1239-40.
- C. P. Atwood- Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p.197
- "The Turco-Mongol Invasions and the Lords of Armenia in the 13-14th Centuries, R. Bedrosian's Ph.D. Dissertation (Columbia University, 1979)". 2021-03-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- "The Caucasian Borderland. (Excerpts from A lecture by [[WED Allen]] delivered at the meeting of the [[Royal Geographical Society]], London, on May 4, 1942". 2009-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-10-25.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Monqollarin Gurcustani ele kecirmesi orta esrlerde Gurcustan kralliginin XIII esrde Monqol imperiyasi ordulari terefinden ele kecirilmesi nezerde tutulur Ilk doyusler 1220 ci ilde monqol kesfiyyatci desteleri ile bas verdi 1236 ci ilde ise monqollar butun quvveleri ile bolgeni ele kecirdiler ve 1243 cu ilde Gurcustan monqol hakimiyyetini qebul etdi Dovlet her il cox agir vergi vermek mecburiyyetinde qaldi ve bitib tukenmeyen monqol seferleri ucun doyuscu temin etmeyi ohdelerine goturduler Ilk dovrlerde zeif olan gurcu mqavimeti getdikce yukseldi Gurcustanda monqol terefdari vi monqol eleyhdari qruplarin cekismeleri olkeni bolmusdu 1320 ci illerde taxta cixan kral V Georgi diplomatik ve herbi sahedeki ugurlari ile krallq torpaqlarinda yeniden monqollari meglub ederek musteqil oldu Monqollarin Gurcustani ele kecirmesiTarix XIII esr boyuncaYeri Qafqaz IranIlk doyuslerMonqollar gurcu torpaqlarinda ilk defe gorulduyu zaman gurcu kralligi hele de guclu idi ve Qafqazin coxuna hakim idi Iki olke arasinda ilk temas 1220 ci ilde yasandi Sabutay ve Cebe komandanligindaki 20 min monqol Xarezmsahlar dovleti hokmdari Sah Xezer denizi sahilerine qeder qovmusdu Cingiz xanin emri ile bu iki komandan ireli quvve olaraq bolgeye geldi O dovrde Gurcustan hakimiyyetinde olan torpaqlara daxil oldular Kotman cayi civarinda edilen Khunan doyusunde gurcu krali IV Georgi komandanligindaki 60 min neferlik ermeni ve gurcu ordusunu meglub etdiler doyusde agir yaralandi Monqol komandanlar doyusu qazanmalarina baxmayaraq Qafqazda torpaq almaq istemirdiler ve Hemedana geri donduler Monqollar 1221 ci il yanvarinda yeniden gurcu torpaqlarina hucum etse de Berde de yeniden gurculerle doyusduler Daha sonra Dest i Qipcak bozqirlarinda irelileyen monqol ordulari 12230 cu ilde Kalka cayi sahilinde bas vermis doyusde rus ve qipcaq ordularini meglub ederek monqollarin esas ordularina qatilmaq ucun geri donduler Gurculer bir anda meruz qaldiqlari menseyi bilinmeyen dusmenlerin hucumlari neticesinde teeccub icinde qalmisdilar Dovre aid tarixi eserlerde hucum edenlerin adi verilmemisdir 1223 cu ilde monqollarin artiq gurcu torpaqlari ile maraqlanmadiqlari ortaya cixmisdi Qardasi IV Georgi 1223 cu ilde oldukden sonra taxta cixan ve kralica Tamarinin qizi olan Rusudan Papa III Honoriusa doyusdukleri monqollarin evvelce xristian olduqlarini dusunduklerini ancaq sonradan onlarin tanritanimaz olduqlarini basa dusduklerini yazmisdir Gurcustanin ele kecirilmesiQafqazin monqollar terefinden ikinci isgali 1236 ci ilde bas vermisdir Gurcu torpaqlarinin yerle bir edileceyi bu isgalin evvelinde de olke gucsuz veziyyetde idi Dagilan Xarezmsahlar dovletini yeniden qurmaga calisan Celaleddin Xarezmsah bolge xalqlarindan qurmaq istediyi ordu ile monqollarin qarsisina cixmaq istemekde idi Gurculerden de yardim istene Celaleddin redd cavabi aldiqdan sonra gurculerin uzerine hucuma kecdi ve 1226 ci ilde Tiflisi ele kecirib talan etdi Bundan sonra gurcu kralligi yaxinlasmaqda olan monqol isgalina qarsi daha da zeifledi Monqol komandani Cormagon Noyan 1236 ci ilde gurcu kralligina hucum etdi Serhed bolgesindeki bir cox gurcu ve ermeni zadegan qalalarina cekilerek ve ciddi muqavimet gostermeden tabe oldular xalq ise monqollarin onunden qacdi Gurcu kralicasi Rusudan paytaxt Tiflisden Kutaisiye cekilmeye mecbur oldu Bu veziyyetde gurcu kralliginin serqdeki torpaqlari monqollarla razilasan gurcu beyleri Avaq Mxarqdzeli ve Eqarslan Bakurtsixelinin nezaretine kecdi Monqollara tabe olmagi redd ederek muqavimete kecen tek zadegan Samtskhe knyazi Ivane Cakeli Tsixisjvreli oldu Torpaqlari mehv edilen Ivane sonda kralica Rusudanin araya girmesi ile 1238 ci ilde monqollara tabe oldu Monqollar ise gurcu kralicasinin izinden getmediler ve kecilmesi cetin olan dagliq Likhi bolgesinden o terefe getmeye calismadilar Buna gore qebi Gurcustan monqol hucumlarindan qurtulmus oldu Kralica Rusudan Papa yardim telebi etse de cavab almadi Monqollarla razilasan gurcu zadeganlarindan Avaq vasiteciliyi ile 1243 cu ilde teslim oldu ve gurcu kralligi resmen Cingiz xana tabe oldu Kralliq artiq monqollara 50 min altin vergi ve monqollari destekleyecek ordu vermeye mecbur idi Monqollar Gurcustan Gurjistan vilayeti adlandirirdilar Hakimiyyet gurcu carinda olsa da her bir car taxta cixarken monqol xaninda testiq almali idi Kralica Rusudan 1245 ci ilde oldukden sonra daxili mubarize basladi Varisin qeyri mueyyen olmasindan istifade eden monqollar gurculeri iki hisseye bolduler Her iki hissenin oz kral namizedi var idi Bunlardan biri Georginin nikahdan kenar ovladi VII David ile Rusudanin oglu David idi 1247 ci ilde monqollara qarsi usyandan sonra Guyuk xan her ikisini taxt acixardi ve Gurcustani iki hisseye boldu Monqol ordusu icinde minlerle gurcu xidmet edirdi Onlar Elamut Bagdad Ayn Calut doyuslerinde istirak etmisdirler Hemcinin Kosedag doyusunde 1243 de her iki terefden de gurculer doyusmekde idi 1256 ci ilde Gurcustan Elxanlilarin hakimiyyeti altina girdi 1259 cu ilde gurcu zadeganlari David Narin rehberliyinde monqollara qarsi usyana qalxdi ve Qerbi Gurcustandaki Imereti bolgesini azad etmeyi bacardilar Diger kral olan David Ulu da eyni zamanda bacisi oglu Narina qatilmaga calissa da Qori etrafinda monqollara meglub oldu ve monqol hakimiyyetine yeniden tabe oldu 1261 ci ilden etibaren Qafqazda elxaniler ve Qizil Orda arasinda siddetli doyusler yasanmaga basladi Gurcustan birliyinin dagidligi bu dovrde monqollarin xususile guclenen knyazlari gurcu taxtina qarsi qaldirib musteqilliklerini taniyaraq merkezi gurcu iqtidarinin meydana cixmasini engelleyirdi 126 ci ilde Samstkhe knyazi Sargis Cakeli monqollar terefinden qorunaraq gurcu taxtina qarsi qorundu Serqi Gurcustan krali II Demetre 1259 1289 Elxanilere qarsi olkesinde birliyi temin etmeye calissa da ugursuz odu ve edam edildi Olkenin qerbi cetin sertler altinda musteqil qala bilse de agir vergi ve siyasi qeyri mueyyenlik seraitinde zeifledi VIII David 1292 1310 zamanindaki usyanlar da ugursuz oldu Monqollar bu dovrde bezi sahzadeleri on plana cixararaq daxili muharibe seraiti yaratmis ve veziyyete hakim olmaga calissalar da Iranda hakimiyyetleri gerileyen Elxanilerin gurcu torpaqlarindaki hakimiyyeti sarsildi MusteqillikV Georgi 1299 1302 1314 1346 uzlasma terefdari kral kimi taninsa da monqollarin 1327 ci ilde icine dusdukleri cetin seraitden istifade ederek vergi gondermeyi dayandirmis ve olkedeki monqollari qovmusdur Hemcinin baxEmir Teymurun Gurcustani ele kecirmesiIstinadlar Early Ukraine A Military and Social History to the Mid 19th Century By Alexander Basilevsky Wakhusht Sak art velos istoria p 276 Frank McLynn Genghis Khan Frank McLynn Genghis Khan 2015 Kenneth Warren Chase Firearms a global history to 1700 illustrated Cambridge University Press 2003 seh 58 ISBN 0 521 82274 2 2022 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2011 11 28 Chinggis Khan organized a unit of Chinese catapult specialists in 1214 and these men formed part of the first Mongol army to invade Transoania in 1219 This was not too early for true firearms and it was nearly two centuries after catapult thrown gunpowder bombs had been added to the Chinese arsenal Chinese siege equipment saw action in Transoxania in 1220 and in the north Caucasus in 1239 40 C P Atwood Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire p 197 The Turco Mongol Invasions and the Lords of Armenia in the 13 14th Centuries R Bedrosian s Ph D Dissertation Columbia University 1979 2021 03 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 29 The Caucasian Borderland Excerpts from A lecture by WED Allen delivered at the meeting of the Royal Geographical Society London on May 4 1942 2009 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2009 10 25