Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirin və Fərhad - XVII əsr Azərbaycan şairi Kövsəri tərəfindən, Nizami Gəncəvinin "Xosrov və Şirin" poemasının təsiri ilə fars dilində yazılmış məsnəvidir.
| Şirin və Fərhad | |
|---|---|
| Müəllif | Kövsəri |
| Janr | məsnəvi |
| Orijinalın dili | fars dili |
| Orijinalın nəşr ili | 1605 |
Tarixi
XVII əsr Azərbaycan şairlərindən biri olan Kövsəri Nizami ənənələrinin davamçılarındandır. Şair fars dilində “Şirin və Fərhad” poemasını yaratmış, əsərin bir neçə yerində:
 | “O ruhu şad olmuş Nizami Əhvalatı bu sayaq qələmə almışdır.” |  |
deyə özünün Nizami ardıcıllarından olduğunu bildirmək istəmişdir. Əsərin nəzmə çəkilmə tarixini şair poemanın sonunda belə bəyan edir:
| | “Bu ürəyəyatan beytlərin tarixini verməyə Təbim hər tərəfə cövlan edirdi. Birdən bu misra dilimdən və qələmimdən çıxdı. | |
Bu sözlərin hərflərini ilə götürdükdə 1014 (1605-1606)-cü il rəqəmi ortaya çıxır.
7650 misradan ibarət olan “Şirin və Fərhad” əsərini ənənəyə əsasən Kövsəri dövrünün hökmdarı I Şah Abbasın mədhi ilə başlasa da, elə başlanğıcda mədhdən şikayətə keçib, zəmanəsində elmə, hünərə qiymət verilməməsindən danışır, sözün, kəlamın xiridarı olmadığından söz açır:
| | “Bu ölkədə sözün xiridarı yoxdur, Kimsə söz bazarının müştərisi deyil.” | |
Q. Beqdeli qeyd edir ki, görünür, İsfahanda Kövsərinin şeirlərində qiymət verən olmamışdır və buna görə də şair poemasını ilk öncə Hindistana göndərmək istəmişdir:
| | “Kövsəri bu qərara gəlmiş ki, öz şeirlərini, Göydən nzail olan bu ayələrini, Damla sanıb ümmanatərəf göndərsin, | |
Məzmun təhlili
Kövsəri də Əlişir Nəvai və Arif Ərdəbili kimi Fərhadı ön sıraya çəkib onu əsərin əsas qəhrəmanı götürmüşdür. O, Fərhadın mənşəyi haqqında belə yazır:
| | “Çində adlı-sanlı bir padşah vardı, Hümməti ali, mənşəyi yüksək idi, Bu məhəbbət əsaslı dünya mülkündə, | |
Əsərdə Məhinbanu, Şirin, Büzürgümid, dayə, Xosrov, Şapur və başqa surətlər də vardır.
Şapur Fərhadın uşaqlıq, məktəb yoldaşıdır. Kövsəri Şapuru dövlət xadimidir, yüksək mənşəli təbəqədəndir. O da, xaqanın vəzirinin yeganə oğludur:
| | “Vəzirin də özünün həyat bağında Şapur adlı bircə yeniyetməsi var idi.” | |
Hər iki dost təhsil alarkən sənət və peşə ilə maraqlanır. Fərhad baltanı, Şapur isə fırçanı seçir. Fərhad gözəl memar, daşyonan və heykəltaraş, Şapur isə məharətli rəssam olur. Fərhadın iştirakı ilə gözəl bir sarayın tikilib başa çatması əhvalatı Kövsəri poemasında da öz əksini tapmış
dır.
Kövsəri Fərhadın Şirinə aşiq olma əhvalatını türk xalqlarının ənənə və nağılları əsasında qərarında qəlama alır. Fərhad yuxusunda Şirini görüb ona aşiq olur. Nəhayət uzaqdan gəlmiş bir karvan başçısında qızın şəklini görür. Tacir Şirinin kim və haralı olduğunu Fərhada izah edəndə Gəncə şəhərinin, sonra da Ərmənzəminin adını çəkir. Kövsəri poemasında Gəncə Nizami poemasındakı Bərdəni əvəz edir:
| | “Gəncə mülkünə işimiz düşdü, Ərmənzəmin tərəfə yolumuz düşdü.” | |
deyə Kövsəri əsər boyu bir neçə yerdə Gəncənin adını təkrar edir.
Tacir Şirinin şəklini Fərhada verir. Fərhad ölkəsini, doğma yurdunu tərk edərək naməlum bir taleyin ardınca şərqdən qərbə doğru yola düşür. Yeganə munisi Şapur onu tək qoymur, Ərmənzəminə birlikdə gedirlər. Dostlar yolda bir-birlərini itirir, sonra hərəsi ayrı yolla Ərmənzəminə çatır, orada tapışıb məqsədə yetişmək uğrunda birgə fəaliyyət göstərirlər.
Əsərin mövzusu əsas etibarilə Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasındakı kimi olsa da, elə başlanğıcdan Kövsərinin yaratdığı səhnələr yenidir. Şair hadisələrin təsvirində yeni bir yol seçmək, orijinal fikirlər söyləmək, maraqlı səhnələr yaratmaq istəmişdir.
Nizamidə olduğu kimi Kövsəridə də Şapur əsas qəhrəmandan əvvəl Şirinlə görüşür. Şapur Fərhadın şəklini çəkib qıza göstərməklə onun diqqətini cəlb edir.
| | Şirin qayibanə olaraq Fərhada vurulur: “Elə ki, Şirinin gözü şəklə sataşdı, | |
Burada əsas qəhrəman Xosrov yox, Fərhaddır. Hadisələr də çöldə, çəməndə, bağda yox, saray daxilində, adi şəraitdə baş vermişdir. Kövsəri də aşiqi məşuqun ardınca şərqdən qərbə çəkir. Kövsəri Şirini ilə Fərhadın ilk görüşlərinin baş tutmasında dayənin də rolu mühümdür. Əsərdə yeni obraz olan dayə Fərhadı saraya yaxınlaşdırır, onun haqqında Şirinə və Məhinbanuya müsbət fikirlər söyləyir, aşiq ilə məşuqənin görüşünü təşkil edir.
Şirin özünü tacir adlandıran Fərhadın şahzadə nəslindən olduğunu ehtimal edir. Onun kim olduğunu öyrənmək istəyir. Burada Kövsəri Şirini də dayənin məsləhəti ilə içkidən istifadə edərək Fərhadın kim olduğunu öyrənir. Beləliklə Kövsəri Şirini Fərhadın mənşəyindən xəbərdardır, halbuki Nizami poemasında Fərhadın mənşəyi naməlum olaraq qalır.
Kövsərinin poemasında Xosrov əyyaşdır və hər gününü bir gözəllə başa vurur. Onun üçün yeni-yeni gözəllər, seçmə məşuqələr gərəkdir. Şirinin camalının şöhrəti onun hərdəmxəyal ürəyini o qədər təlatümə salır ki, durub birbaş Ərmənzəminə yola düşür. Xosrov Məhinbanudan Şirini tələb edir. Məhinbanu başının üstünü kəsmiş bu böyük təhlükə qarşısında özünü itirir. Şirinin istəyinin əksinə olaraq onu Xosrova vəd etməli olur. Xosrov bir tərəfdən şəxsi qüdrətindən, digər tərəfdən də Məhinbanunun zəifliyindən istifadə edərək Şirinin şəxsi razılığını əldə etmədən, qızla heç görüşüb-danışmadan, onu özü ilə Ərmənzəmindən İrana aparır. Mədaində elə bir şərait yaranır ki, Şirinin müqaviməti qırılır. O, Xosrovdan dağlıq və sərin bir yerdə qəsr tikməyi xahiş edir.
Fərhadın Şirinin ardınca Mədainə, oradan qəsrə gəlib çıxması, Xosrov tərəfindən Bisütun dağını yarmağa məcbur edilməsi, ölüm macərası, Xosrov və Şirinin barışıb ər-arvad olmaları, Xosrovun Şiruyə tərəfindən öldürülməsi əhvalatı əslində Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasında olduğu kimi getsə də, Kövsəri yeni boyalara, səhnələrdə müxtəlif dəyişikliklərə, sdələşdirmə və mürəkkəbləşdirmələrə yol vermişdir.
Obrazlar
Fərhad
Kövsərinin Fərhadı Çin xaqanının nəslindəndir. O, mükəmməl təlim-tərbiyə görmüşdür, memarlıq və daşyonma işinə böyük həvəs göstərir. Fərhad eşq sevdasına giriftar olduqdan sonra, öz qüdrət və imkanlarından yox, şəxsi ləyaqət və bacarığından istifadə etməklə sevgilisinə çatmaq üçün şərqdən qərbə yola düşür. Burada bir müddət özünü sövdəkar kimi qələmə versə də, tezliklə xaqan nəslindən olduğu aşkara çıxır. Lakin, şərait yenidən onu adsız yaşamağa məcbur edir. Şirini özünə məftun edirsə də, bu, uzun sürmür, daha qüdrətli bir rəqib meydana çıxır, Fərhadın bütün arzularını puç edib, zorakılıq yolu ilə Şirini özü ilə Mədainə aparır. Fərhad da əldən çıxmış məşuqəsinin ardınca İran paytaxtına, Xosrovun sarayına yola düşür:
| | “Ürəyi qəm yükü daşıyaraq mənzilbəmənzil, Karvanın ardınca yola düşdü.” | |
Fərhad çox sadədil və safürəklidir. Fərhadın məhz bu kimi xüsusiyyətlərindən istifadə edərək Xosrov onu Bisürunu yarmağa məcbur edir. Kövsəri Fərhadı o qədər təmiz və təmənnasızdır ki, Bisütunu yarmaq qarşılığında Şirinin vüsalına yetişmək şərtini də irəli sürmür. Xosrovun Bisütunu yarmaq təklifini şərtsiz qəbul edərək ancaq ağır, möhkəm bir balta istəyir və dağı yarmağa başlayır:
| | “Fərhad da baltanı əlinə alıb, Bisütunu yarmağa bel bağladı.” | |
Kövsəri Fərhadı da ilk növbədə Şirinin misilsiz bir heykəlini yonur, onun qarşısında diz çöküb səcdə edir. O da Nizami Fərhadı kimi dağla-daşla danışır. Göylərə səs salır. Qart daşları əzib toza çevirəcəyinə and içir. Burada da Fərhad Şirini atı ilə birlikdə boynuna qaldırıb Bisütundan Qəsri Şirinə qədər aparır. Bütün əsərlərdə təsvir olunan Fərhadlar kimi məşuqəsi xatirinə hər cür çətinliklərə sinə gərir.
Fərhadın ölüm səhnəsini Kövsəri təxminən Nizamidə olduğu kimi təsvir etmişdir. Hökmdarı müstəqimən Fərhadın qətlindən çəkindirən Büzürgümid tədbir töküb saxta qara xəbəri Fərhada çatdırır. Saf ürəkli Fərhad yalan xəbərə inanıb dərhal öz canına qəsd edir. Bu səhnədə ancaq kiçik detallar dəyişmiş olsa da, əsas etibarilə Nizami səhnələri təkrar olunur.
Şirin
Kövsəri Şirini də Məhinbanunun qardaşı qızıdır. O da adı kimi gözəl və Şirindir. Kövsəri Şirini də məclis qurub əylənməyi, at minib seyrə çıxmağı sevir. Şirinin ipək parça üzərində çəkilmiş şəklini Fərhada hədiyyə verən tacirin dilindən Kövsəri Şirinin gözəlliyini belə təsəvvür edir:
| | “Nə qız, o dünya gözəllərinin gözəlidir, Onun hüsnü yüz ailənin bəzəyidir. Gözəllikdə o qədər misilsizdir ki, | |
Kövsəri əsər boyu yeri gəldikcə Şirinin gözəlliyindən, qamətindən, şəhla gözlərindən, kaman qaşlarındanqulac saçlarından söz açır. Bu təsvirlər fiziki baxımdan da Nizami Şirinini xatırladır.
Kövsəri Şirini də Nizami Şirini kimi gözəllik vurğunu, eşq və məhəbbət xiridarıdır. Elə ki, Şapur Fərhadın şəklini ona göstərir, qız dərhal şəkil sahibinin hüsnünə vurulur. Taqəti əldən gedir, səbir-qərarı kəsilir. Dayə ondan bu iztirablarının səbəbini soruşduqda Şirin öz eşqini etiraf edir.
Kövsəri Şirini öz iffət və ismətini hər şeydən üstün tutur. Şair dəfələrlə onun əxlaqı barədə fikir söyləyir. Hətta bəzən eyni ilə və ya kiçik dəyişikliklərlə Nizaminin Şirin haqqında fikirlərini təkrar edir.
Kövsəri Şirini uzun müddət Xosrova biganə qalır. Hətta onun adını belə eşitmək istəmir. Şirin zorla İran paytaxtına aparılsa da, bir müddət Fərhadın eşqi ilə yaşayır. Lakin, hadisələrin gedişi dəyişir. Xosrov Şirin üçün qəsr tikdirir. Fərhad bu qəsrə gəlib çıxır və Şirinlə görüşür. Lakin, Şirin öz andına və ilqarına sona qədər ıməl edə bilmir. Fərhadın faciəli ölümündən sonra özünü qoruya bilmir, onun daxilində tərəddüdlər başlayır. Şapurla məsləhətləşdikdən sonra Xosrova məktub yazaraq onunla evlənmək və yaşamaq istədiyini bildirir.
Kövsəri Şirini də Firdovsi Şirini kimi bir növ cinayətə yuvarlanır. Firdovsi Şirini rəqibi Məryəmi zəhərləyib öldürmüşdüsə, Kövsəri Şirini dayəsi vasitəsiylə isfahanlı Şəkəri zəhərləyir.
Xosrov
Əsərinin başlanğıcında Kövsəri bir müddət heç Xosrovun adını çəkmir. Oxucu bütün əhvalatın Çin və Ərmənzəmində baş verəcəyini düşünür. Kövsərinin Xosrovu Fərhadla Şirin bir-birinə vurulduqdan və aşiqlə məşuqə görüşdükdən sonra səhnəyə çıxır.
Xosrov burda da həmin Sasani şahənşahı, tarixi şəxsiyyətdir. O, Şirinin tərifini eşidib vəziri büzürgümidin məsləhəti ilə Ərmənzəminə qoşun yeridir, necə olursa olsun Şirini ələ keçirməyə cəhd edir.
Kövsəri Xosrovu Nizami Xosrovunun əksinə olaraq Şirinə çox laqeyd yanaşır, gözəlliyinə vurulub onu əldə etməyə çalışsa da, bir növ etinasızdır. Şah şəxsən Şirinin özünə yox, elçisi vasitəsiylə Məhinbanuya müraciət edərək qızı tələb edir.
Nizamidə olduğu kimi, Kövsəridə də Xosrov və Fərhad görüşürlər. Lakin, Kövsəri Xosrov və Fərhad arasındakı məşhur münazirəniz verməmişdir. Kövsəri Fərhadı Xosrova etinasız olub, güclü şah qarşısında baş əyməsə də, Xosrov onu dağı yarmağa vadar edir.
Əgər Nizaminin “Xosrov və Şirin” əsərində Xosrov Şirinlə evləndikdən sonra onun müsbət təsiri sayəsində get-gedə elmə, ədalətə, insanpərvərliyə meyl edirsə, Kövsəri əsərində bunun əksinədir. Şair burada məsələyə tarixi həqiqətlər baxımından yanaşaraq, ömrünün son illərində Xosrovun daha da qəddarlaşmasına diqqət yetirir.
İstinadlar və Qeydlər
- Beqdeli 315
- Beqdeli, 317
- “Şirinvə Fərhad” poemasının Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş hissələri Q. Beqdelinin 1970-ci ildə nəşr edilmiş “Şərq ədəbiyyatında Xosrov və Şirin mövzusu” monoqrafiyasından götürülmüşdür.
- Yusif nəzərdə tutulur.
- Beqdeli, 321
Ədəbiyyat
- Q. Beqdeli – Şərq ədəbiyyatında “Xosrov və Şirin” mövzusu, Bakı, 1970
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Ferhad ve Sirin Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xosrov ve Sirin deqiqlesdirme Sirin ve Ferhad XVII esr Azerbaycan sairi Kovseri terefinden Nizami Gencevinin Xosrov ve Sirin poemasinin tesiri ile fars dilinde yazilmis mesnevidir Sirin ve FerhadMuellif KovseriJanr mesneviOrijinalin dili fars diliOrijinalin nesr ili 1605TarixiXVII esr Azerbaycan sairlerinden biri olan Kovseri Nizami enenelerinin davamcilarindandir Sair fars dilinde Sirin ve Ferhad poemasini yaratmis eserin bir nece yerinde O ruhu sad olmus Nizami Ehvalati bu sayaq qeleme almisdir deye ozunun Nizami ardicillarindan oldugunu bildirmek istemisdir Eserin nezme cekilme tarixini sair poemanin sonunda bele beyan edir Bu ureyeyatan beytlerin tarixini vermeye Tebim her terefe covlan edirdi Birden bu misra dilimden ve qelemimden cixdi Agil sirin hekayeler yarada bildi Bu sozlerin herflerini ile goturdukde 1014 1605 1606 cu il reqemi ortaya cixir 7650 misradan ibaret olan Sirin ve Ferhad eserini eneneye esasen Kovseri dovrunun hokmdari I Sah Abbasin medhi ile baslasa da ele baslangicda medhden sikayete kecib zemanesinde elme hunere qiymet verilmemesinden danisir sozun kelamin xiridari olmadigindan soz acir Bu olkede sozun xiridari yoxdur Kimse soz bazarinin musterisi deyil Q Beqdeli qeyd edir ki gorunur Isfahanda Kovserinin seirlerinde qiymet veren olmamisdir ve buna gore de sair poemasini ilk once Hindistana gondermek istemisdir Kovseri bu qerara gelmis ki oz seirlerini Goyden nzail olan bu ayelerini Damla sanib ummanateref gondersin Oz metahini Hindistana gondersin Mezmun tehliliEsas meqale Xosrov ve Sirin Kovseri de Elisir Nevai ve Arif Erdebili kimi Ferhadi on siraya cekib onu eserin esas qehremani goturmusdur O Ferhadin menseyi haqqinda bele yazir Cinde adli sanli bir padsah vardi Hummeti ali menseyi yuksek idi Bu mehebbet esasli dunya mulkunde Ferhad adlanan birce oglu var idi Eserde Mehinbanu Sirin Buzurgumid daye Xosrov Sapur ve basqa suretler de vardir Sapur Ferhadin usaqliq mekteb yoldasidir Kovseri Sapuru dovlet xadimidir yuksek menseli tebeqedendir O da xaqanin vezirinin yegane ogludur Vezirin de ozunun heyat baginda Sapur adli birce yeniyetmesi var idi Her iki dost tehsil alarken senet ve pese ile maraqlanir Ferhad baltani Sapur ise fircani secir Ferhad gozel memar dasyonan ve heykeltaras Sapur ise meharetli ressam olur Ferhadin istiraki ile gozel bir sarayin tikilib basa catmasi ehvalati Kovseri poemasinda da oz eksini tapmis dir Kovseri Ferhadin Sirine asiq olma ehvalatini turk xalqlarinin enene ve nagillari esasinda qerarinda qelama alir Ferhad yuxusunda Sirini gorub ona asiq olur Nehayet uzaqdan gelmis bir karvan bascisinda qizin seklini gorur Tacir Sirinin kim ve harali oldugunu Ferhada izah edende Gence seherinin sonra da Ermenzeminin adini cekir Kovseri poemasinda Gence Nizami poemasindaki Berdeni evez edir Gence mulkune isimiz dusdu Ermenzemin terefe yolumuz dusdu deye Kovseri eser boyu bir nece yerde Gencenin adini tekrar edir Tacir Sirinin seklini Ferhada verir Ferhad olkesini dogma yurdunu terk ederek namelum bir taleyin ardinca serqden qerbe dogru yola dusur Yegane munisi Sapur onu tek qoymur Ermenzemine birlikde gedirler Dostlar yolda bir birlerini itirir sonra heresi ayri yolla Ermenzemine catir orada tapisib meqsede yetismek ugrunda birge fealiyyet gosterirler Eserin movzusu esas etibarile Nizaminin Xosrov ve Sirin poemasindaki kimi olsa da ele baslangicdan Kovserinin yaratdigi sehneler yenidir Sair hadiselerin tesvirinde yeni bir yol secmek orijinal fikirler soylemek maraqli sehneler yaratmaq istemisdir Nizamide oldugu kimi Kovseride de Sapur esas qehremandan evvel Sirinle gorusur Sapur Ferhadin seklini cekib qiza gostermekle onun diqqetini celb edir Sirin qayibane olaraq Ferhada vurulur Ele ki Sirinin gozu sekle satasdi Her tukundenesq feryadi qopdu Burada esas qehreman Xosrov yox Ferhaddir Hadiseler de colde cemende bagda yox saray daxilinde adi seraitde bas vermisdir Kovseri de asiqi mesuqun ardinca serqden qerbe cekir Kovseri Sirini ile Ferhadin ilk goruslerinin bas tutmasinda dayenin de rolu muhumdur Eserde yeni obraz olan daye Ferhadi saraya yaxinlasdirir onun haqqinda Sirine ve Mehinbanuya musbet fikirler soyleyir asiq ile mesuqenin gorusunu teskil edir Sirin ozunu tacir adlandiran Ferhadin sahzade neslinden oldugunu ehtimal edir Onun kim oldugunu oyrenmek isteyir Burada Kovseri Sirini de dayenin mesleheti ile ickiden istifade ederek Ferhadin kim oldugunu oyrenir Belelikle Kovseri Sirini Ferhadin menseyinden xeberdardir halbuki Nizami poemasinda Ferhadin menseyi namelum olaraq qalir Kovserinin poemasinda Xosrov eyyasdir ve her gununu bir gozelle basa vurur Onun ucun yeni yeni gozeller secme mesuqeler gerekdir Sirinin camalinin sohreti onun herdemxeyal ureyini o qeder telatume salir ki durub birbas Ermenzemine yola dusur Xosrov Mehinbanudan Sirini teleb edir Mehinbanu basinin ustunu kesmis bu boyuk tehluke qarsisinda ozunu itirir Sirinin isteyinin eksine olaraq onu Xosrova ved etmeli olur Xosrov bir terefden sexsi qudretinden diger terefden de Mehinbanunun zeifliyinden istifade ederek Sirinin sexsi raziligini elde etmeden qizla hec gorusub danismadan onu ozu ile Ermenzeminden Irana aparir Medainde ele bir serait yaranir ki Sirinin muqavimeti qirilir O Xosrovdan dagliq ve serin bir yerde qesr tikmeyi xahis edir Ferhadin Sirinin ardinca Medaine oradan qesre gelib cixmasi Xosrov terefinden Bisutun dagini yarmaga mecbur edilmesi olum macerasi Xosrov ve Sirinin barisib er arvad olmalari Xosrovun Siruye terefinden oldurulmesi ehvalati eslinde Nizaminin Xosrov ve Sirin poemasinda oldugu kimi getse de Kovseri yeni boyalara sehnelerde muxtelif deyisikliklere sdelesdirme ve murekkeblesdirmelere yol vermisdir ObrazlarFerhad Esas meqale Ferhad Kovserinin Ferhadi Cin xaqaninin neslindendir O mukemmel telim terbiye gormusdur memarliq ve dasyonma isine boyuk heves gosterir Ferhad esq sevdasina giriftar olduqdan sonra oz qudret ve imkanlarindan yox sexsi leyaqet ve bacarigindan istifade etmekle sevgilisine catmaq ucun serqden qerbe yola dusur Burada bir muddet ozunu sovdekar kimi qeleme verse de tezlikle xaqan neslinden oldugu askara cixir Lakin serait yeniden onu adsiz yasamaga mecbur edir Sirini ozune meftun edirse de bu uzun surmur daha qudretli bir reqib meydana cixir Ferhadin butun arzularini puc edib zorakiliq yolu ile Sirini ozu ile Medaine aparir Ferhad da elden cixmis mesuqesinin ardinca Iran paytaxtina Xosrovun sarayina yola dusur Ureyi qem yuku dasiyaraq menzilbemenzil Karvanin ardinca yola dusdu Ferhad cox sadedil ve safureklidir Ferhadin mehz bu kimi xususiyyetlerinden istifade ederek Xosrov onu Bisurunu yarmaga mecbur edir Kovseri Ferhadi o qeder temiz ve temennasizdir ki Bisutunu yarmaq qarsiliginda Sirinin vusalina yetismek sertini de ireli surmur Xosrovun Bisutunu yarmaq teklifini sertsiz qebul ederek ancaq agir mohkem bir balta isteyir ve dagi yarmaga baslayir Ferhad da baltani eline alib Bisutunu yarmaga bel bagladi Kovseri Ferhadi da ilk novbede Sirinin misilsiz bir heykelini yonur onun qarsisinda diz cokub secde edir O da Nizami Ferhadi kimi dagla dasla danisir Goylere ses salir Qart daslari ezib toza cevireceyine and icir Burada da Ferhad Sirini ati ile birlikde boynuna qaldirib Bisutundan Qesri Sirine qeder aparir Butun eserlerde tesvir olunan Ferhadlar kimi mesuqesi xatirine her cur cetinliklere sine gerir Ferhadin olum sehnesini Kovseri texminen Nizamide oldugu kimi tesvir etmisdir Hokmdari musteqimen Ferhadin qetlinden cekindiren Buzurgumid tedbir tokub saxta qara xeberi Ferhada catdirir Saf urekli Ferhad yalan xebere inanib derhal oz canina qesd edir Bu sehnede ancaq kicik detallar deyismis olsa da esas etibarile Nizami sehneleri tekrar olunur Sirin Esas meqale Sirin Kovseri Sirini de Mehinbanunun qardasi qizidir O da adi kimi gozel ve Sirindir Kovseri Sirini de meclis qurub eylenmeyi at minib seyre cixmagi sevir Sirinin ipek parca uzerinde cekilmis seklini Ferhada hediyye veren tacirin dilinden Kovseri Sirinin gozelliyini bele tesevvur edir Ne qiz o dunya gozellerinin gozelidir Onun husnu yuz ailenin bezeyidir Gozellikde o qeder misilsizdir ki Sanki Kenan ayina layiqdir O qeder gozel cazibeli ve sirindir ki O periye benzerin adi da Sirin qoyulmusdur Kovseri eser boyu yeri geldikce Sirinin gozelliyinden qametinden sehla gozlerinden kaman qaslarindanqulac saclarindan soz acir Bu tesvirler fiziki baximdan da Nizami Sirinini xatirladir Kovseri Sirini de Nizami Sirini kimi gozellik vurgunu esq ve mehebbet xiridaridir Ele ki Sapur Ferhadin seklini ona gosterir qiz derhal sekil sahibinin husnune vurulur Taqeti elden gedir sebir qerari kesilir Daye ondan bu iztirablarinin sebebini sorusduqda Sirin oz esqini etiraf edir Kovseri Sirini oz iffet ve ismetini her seyden ustun tutur Sair defelerle onun exlaqi barede fikir soyleyir Hetta bezen eyni ile ve ya kicik deyisikliklerle Nizaminin Sirin haqqinda fikirlerini tekrar edir Kovseri Sirini uzun muddet Xosrova bigane qalir Hetta onun adini bele esitmek istemir Sirin zorla Iran paytaxtina aparilsa da bir muddet Ferhadin esqi ile yasayir Lakin hadiselerin gedisi deyisir Xosrov Sirin ucun qesr tikdirir Ferhad bu qesre gelib cixir ve Sirinle gorusur Lakin Sirin oz andina ve ilqarina sona qeder imel ede bilmir Ferhadin facieli olumunden sonra ozunu qoruya bilmir onun daxilinde tereddudler baslayir Sapurla meslehetlesdikden sonra Xosrova mektub yazaraq onunla evlenmek ve yasamaq istediyini bildirir Kovseri Sirini de Firdovsi Sirini kimi bir nov cinayete yuvarlanir Firdovsi Sirini reqibi Meryemi zeherleyib oldurmusduse Kovseri Sirini dayesi vasitesiyle isfahanli Sekeri zeherleyir Xosrov Esas meqale II Xosrov Eserinin baslangicinda Kovseri bir muddet hec Xosrovun adini cekmir Oxucu butun ehvalatin Cin ve Ermenzeminde bas vereceyini dusunur Kovserinin Xosrovu Ferhadla Sirin bir birine vurulduqdan ve asiqle mesuqe gorusdukden sonra sehneye cixir Xosrov burda da hemin Sasani sahensahi tarixi sexsiyyetdir O Sirinin terifini esidib veziri buzurgumidin mesleheti ile Ermenzemine qosun yeridir nece olursa olsun Sirini ele kecirmeye cehd edir Kovseri Xosrovu Nizami Xosrovunun eksine olaraq Sirine cox laqeyd yanasir gozelliyine vurulub onu elde etmeye calissa da bir nov etinasizdir Sah sexsen Sirinin ozune yox elcisi vasitesiyle Mehinbanuya muraciet ederek qizi teleb edir Nizamide oldugu kimi Kovseride de Xosrov ve Ferhad gorusurler Lakin Kovseri Xosrov ve Ferhad arasindaki meshur munazireniz vermemisdir Kovseri Ferhadi Xosrova etinasiz olub guclu sah qarsisinda bas eymese de Xosrov onu dagi yarmaga vadar edir Eger Nizaminin Xosrov ve Sirin eserinde Xosrov Sirinle evlendikden sonra onun musbet tesiri sayesinde get gede elme edalete insanperverliye meyl edirse Kovseri eserinde bunun eksinedir Sair burada meseleye tarixi heqiqetler baximindan yanasaraq omrunun son illerinde Xosrovun daha da qeddarlasmasina diqqet yetirir Istinadlar ve QeydlerBeqdeli 315 Beqdeli 317 Sirinve Ferhad poemasinin Azerbaycan diline tercume olunmus hisseleri Q Beqdelinin 1970 ci ilde nesr edilmis Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu monoqrafiyasindan goturulmusdur Yusif nezerde tutulur Beqdeli 321EdebiyyatQ Beqdeli Serq edebiyyatinda Xosrov ve Sirin movzusu Baki 1970Hemcinin baxXosrov ve Sirin