Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Yaqub İshaq ibn İbrahim bin Mahləd ət-Təmimi əl-Hanzali əl-Mərvəzi (778, Mərv – 29 yanvar 853, Nişapur) — Hədis, fiqh və təfsir alimi.
| İshaq ibn Rahaveyh | |
|---|---|
| ərəb. إسحاق بن راهويه | |
 | |
| Doğum tarixi | 778 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 29 yanvar 853 |
| Vəfat yeri | |
| Tanınmış yetirmələri | Buxari, Müslüm ibn Həccac, Məhəmməd Tirmizi, Nəsai |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
778-ci ildə Mərvdə dünyaya gəlmişdi. 780-ci və 783-cü illərdə də doğulduğu söylənir. Təmim qəbiləsinin Hənzələ qoluna mənsub olan atası Məkkə yolunda doğulduğu üçün Rahaveyh = yolda tapılan) ləqəbi ilə anılmışdır. İlk təhsilini Mərvdə alan İbn Rahaveyh iyirmi üç yaşında ikən təhsil amacıyla səyahətə çıxdı. İraq, Suriya, Hicaz, Yəmən kimi elm mərkəzlərində Abdullah ibn Mübarək, Vəki ibn Cərrah, Əbdürrəhman ibn Mehdi, Süfyan ibn Uyeynə, Şafei, İbn Uleyyə, Gundər, Yəzid ibn Harun kimi alimlərdən hədis rəvayət etdi. Odan da başda müdərrisləri Yəhya b. Said əl-Kattan, Bakıyyə b. Vəlid, Yahya b. Adəm, Abdürrəzzak b. Həmmam olmak üzərə Yahya b. Main, Ahməd b. Hanbəl, Buhari, Müslim, Əbu Davud, Tirmizi, Nəsai, Hasan b. Süfyan və Osman b. Said əd-Darimi rəvayətdə bulundular. Davud əz-Zahiri və İbn Kutəybə də ondan dərs almışlardır. İbn Rahaveyh təhsilini tamamladıktan sonra Nişabura yərləşti və ömrünün sonuna kadar öğrətimlə məşgul oldu. Buxari və Müslim əl-Camiuś-śaĥiĥlərində, Əbu Davud, ət-Tirmizi və Nəsai əs-Sünənlərində ondan hadis rivayət əttilər. Güçlü bir hafızaya sahip olan İbn Rahaveyhinin güvənilirliği hususunda hadis münəkkitləri ittifak ətmiş olup ölümündən bəş ay öncə hafıza kaybına uğradığına dair rivayət zayıf kabul ədilmiştir (Zəhəbi, Alamün-nübəla, XI, 377-378). Onun 100.000 hadis bildiği və 70.000 hadisi taləbələrinə əzbərə yazdırdığı rivayət ədilməktədir.
İbn Rahaveyh 14 Şaban 238-ci ildə (29 yanvar 853) vəfat etdi; 243 (857-ci) ildə öldüyünə dair rəvayət sağlam deyildir.
Hafız, əmirül-müminin fil-hadis, Xorasanın fakih və muhaddisi gibi unvanlarla anılan İbn Rahaveyh təfsir və akaid ilimlərində də söz sahibi olmakla birliktə onun ilmi şahsiyətində hadis və fiqh ön plandadır. III. (IX.) yüzyıla kadar məydana gətirilən hadis külliyatı sahih hadislərin yanı sıra hasən və zayıf hadisləri də ihtiva əttiğindən Buhari onun təşvikiylə əl-Camiuś-śaĥiĥinə sadəcə sahih hadisləri almıştır. Rivayət əttiği hadisləri Müsnəd adlı əsərində toplayan İbn Rahuyə cərh və tadil ilə iləlül-hadis konularında otoritə kabul ədilmiş, başlangıçta əhl-i rəydən ikən İmam Şafii ilə elmi dartışmalarda bulunduktan sonra onun usulünü bənimsəmiştir. Bəzi ictihadları Hanəfi məzhəbinə uygun düştüğü için Hənəfi, İmam Şafiinin usulünü bənimsədiği için Şafii, Əhməd ibn Hənbəl ilə olan yakınlığı səbəbiylə Hanbəli sayılmışsa da hərhangi bir məzhəbə bağlı bulunmayan mutlak müctəhid olduğu anlaşılmaktadır. İbn Rahuyənin bazı fıkhi görüşlərini taləbələrindən İshak b. Mansur əl-Kəvsəc Kitabül-Məsaildə (bk. bibl.), əvlənmə və boşanmayla ilgili görüşlərini Susan A. Spəctorsky Chaptərs on Marriagə and Divorcə Rəsponsəs of Ibn Ĥanbəl and Ibn Rāhwayh adlı çalışmasında (Austin 1993) bir araya gətirmiştir. İbn Rahuyə Allahın sıfatları, rüyətullah, kadər, halkul-Kuran gibi kəlami məsələlərdə Mötəzilə başta olmak üzərə Cəhmiyyə, Muattıla, Mürciə gibi fırkalarla tartışmış və Xorasan bölgəsində Əhl-i sünnətin təmsilcisi olmuştur.
Əsərləri
- 1. Müsnəd. Altı cilt olduğu kaydədilən əsərin 2648 hadis ihtiva ədən IV. cildi günümüzə ulaşmıştır (yazma nüshaları için bk. Kitabül-Məsail, nəşrədənin girişi, s. 53; Səzgin, I, 110; Əbu Ubəydə Məşhur b. Hasan b. Səlman - Əbu Huzəyfə Raid b. Sabri, s. 373). İlk hadis kitaplarından olduğu için önəm taşıyan Müsnədin Kütüb-i Sittədə bulunmayan rivayətləri büyük ölçüdə Busirinin İtĥafül-ħıyərə bi-zəvaidil-məsanidil-aşərə, İbn Hacər əl-Askalaninin əl-Məŧalibül-aliyə fi zəvaidil-məsanidiŝ-ŝəmaniyə gibi kitapları yoluyla bugünə kadar gəlmiştir (Abdülgafur Abdülhak Hüsəyin əl-Bəluşi, s. 236-242). İbn Rahuyə, Müsnədini sahabi ravilərin mənsup olduğu şəhirləri əsas alarak düzənləmiş, öncəliklə sahih hadisləri aldığı əsərində ravilərin güvənilirliği və hadislərin sıhhati konusunda bilgi vərmiş, garib kəlimələri açıklamış, bazı hadislərin yorumunu yapmıştır (a.g.ə., s. 251-253). Əsərdəki 1273 hadis ihtiva ədən Aişənin müsnədini Abdülgafur Abdülhak Hüsəyin əl-Bəluşi yayımlamış (Mədinə 1410), Cəmilə Şəvkət (Jamila Shaukat), bu müsnəd hakkında Cambridgə Ünivərsitəsində (1984) A critical Ədition, with Introduction of Tradition Rəcountəd by Aishah, Əxtractəd from thə Musnad of Ishaq b. Rahawayh adıyla bir doktora çalışması yapmıştır.
- 2. Kitabül-Məsail. Ahməd b. Hanbəl və İbn Rahuyənin fıkha dair sorulara vərdikləri cəvapların İshak b. Mansur əl-Kəvsəc tarafından bir araya gətirilməsiylə oluşan əsər Muhamməd b. Abdullah əz-Zahimin tahkikiylə yayımlanmıştır (Kahirə 1412/1992).
İbn Rahuyənin kaynaklarda ayrıca ət-Təfsir, əs-Sünən, əl-Camiul-kəbir, əl-Camiuś-śaġīr, əl-Muśannəf, Kitabül-İlm adlı əsərləri zikrədilməktədir. Abdülgafur Abdülhak Hüsəyin əl-Bəluşi əl-İmam İsĥaķ b. Rahəvəyh və Kitabühül-Müsnəd ismiylə bir araştırma yapmış (Mədinə 1411/1990), Tallal Mahmud Sultan Fıkhu İshaķ b. Rahuyə adlı bir doktora təzi hazırlamış (1405, Camiatü Ümmil-kura [Məkkə]), Özdəmir Yücəl də İshak b. Rahuyə Hayatı və Şahsiyəti adıyla bir yüksək lisans çalışması yapmıştır (1982, MÜ Sosyal Bilimlər Ənstitüsü).
İstinadlar
- Deutsche Nationalbibliothek Record #102508062 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Yaqub Ishaq ibn Ibrahim bin Mahled et Temimi el Hanzali el Mervezi 778 Merv 29 yanvar 853 Nisapur Hedis fiqh ve tefsir alimi Ishaq ibn Rahaveyhereb إسحاق بن راهويه Dogum tarixi 778Dogum yeri Merv Abbasiler xilafetiVefat tarixi 29 yanvar 853Vefat yeri Nisapur IranTaninmis yetirmeleri Buxari Muslum ibn Heccac Mehemmed Tirmizi Nesai Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati778 ci ilde Mervde dunyaya gelmisdi 780 ci ve 783 cu illerde de doguldugu soylenir Temim qebilesinin Henzele qoluna mensub olan atasi Mekke yolunda doguldugu ucun Rahaveyh yolda tapilan leqebi ile anilmisdir Ilk tehsilini Mervde alan Ibn Rahaveyh iyirmi uc yasinda iken tehsil amaciyla seyahete cixdi Iraq Suriya Hicaz Yemen kimi elm merkezlerinde Abdullah ibn Mubarek Veki ibn Cerrah Ebdurrehman ibn Mehdi Sufyan ibn Uyeyne Safei Ibn Uleyye Gunder Yezid ibn Harun kimi alimlerden hedis revayet etdi Odan da basda muderrisleri Yehya b Said el Kattan Bakiyye b Velid Yahya b Adem Abdurrezzak b Hemmam olmak uzere Yahya b Main Ahmed b Hanbel Buhari Muslim Ebu Davud Tirmizi Nesai Hasan b Sufyan ve Osman b Said ed Darimi revayetde bulundular Davud ez Zahiri ve Ibn Kuteybe de ondan ders almislardir Ibn Rahaveyh tehsilini tamamladiktan sonra Nisabura yerlesti ve omrunun sonuna kadar ogretimle mesgul oldu Buxari ve Muslim el Camius saĥiĥlerinde Ebu Davud et Tirmizi ve Nesai es Sunenlerinde ondan hadis rivayet ettiler Guclu bir hafizaya sahip olan Ibn Rahaveyhinin guvenilirligi hususunda hadis munekkitleri ittifak etmis olup olumunden bes ay once hafiza kaybina ugradigina dair rivayet zayif kabul edilmistir Zehebi Alamun nubela XI 377 378 Onun 100 000 hadis bildigi ve 70 000 hadisi talebelerine ezbere yazdirdigi rivayet edilmektedir Ibn Rahaveyh 14 Saban 238 ci ilde 29 yanvar 853 vefat etdi 243 857 ci ilde olduyune dair revayet saglam deyildir Hafiz emirul muminin fil hadis Xorasanin fakih ve muhaddisi gibi unvanlarla anilan Ibn Rahaveyh tefsir ve akaid ilimlerinde de soz sahibi olmakla birlikte onun ilmi sahsiyetinde hadis ve fiqh on plandadir III IX yuzyila kadar meydana getirilen hadis kulliyati sahih hadislerin yani sira hasen ve zayif hadisleri de ihtiva ettiginden Buhari onun tesvikiyle el Camius saĥiĥine sadece sahih hadisleri almistir Rivayet ettigi hadisleri Musned adli eserinde toplayan Ibn Rahuye cerh ve tadil ile ilelul hadis konularinda otorite kabul edilmis baslangicta ehl i reyden iken Imam Safii ile elmi dartismalarda bulunduktan sonra onun usulunu benimsemistir Bezi ictihadlari Hanefi mezhebine uygun dustugu icin Henefi Imam Safiinin usulunu benimsedigi icin Safii Ehmed ibn Henbel ile olan yakinligi sebebiyle Hanbeli sayilmissa da herhangi bir mezhebe bagli bulunmayan mutlak muctehid oldugu anlasilmaktadir Ibn Rahuyenin bazi fikhi goruslerini talebelerinden Ishak b Mansur el Kevsec Kitabul Mesailde bk bibl evlenme ve bosanmayla ilgili goruslerini Susan A Spectorsky Chapters on Marriage and Divorce Responses of Ibn Ĥanbel and Ibn Rahwayh adli calismasinda Austin 1993 bir araya getirmistir Ibn Rahuye Allahin sifatlari ruyetullah kader halkul Kuran gibi kelami meselelerde Motezile basta olmak uzere Cehmiyye Muattila Murcie gibi firkalarla tartismis ve Xorasan bolgesinde Ehl i sunnetin temsilcisi olmustur Eserleri1 Musned Alti cilt oldugu kaydedilen eserin 2648 hadis ihtiva eden IV cildi gunumuze ulasmistir yazma nushalari icin bk Kitabul Mesail nesredenin girisi s 53 Sezgin I 110 Ebu Ubeyde Meshur b Hasan b Selman Ebu Huzeyfe Raid b Sabri s 373 Ilk hadis kitaplarindan oldugu icin onem tasiyan Musnedin Kutub i Sittede bulunmayan rivayetleri buyuk olcude Busirinin Itĥaful ħiyere bi zevaidil mesanidil asere Ibn Hacer el Askalaninin el Meŧalibul aliye fi zevaidil mesanidiŝ ŝemaniye gibi kitaplari yoluyla bugune kadar gelmistir Abdulgafur Abdulhak Huseyin el Belusi s 236 242 Ibn Rahuye Musnedini sahabi ravilerin mensup oldugu sehirleri esas alarak duzenlemis oncelikle sahih hadisleri aldigi eserinde ravilerin guvenilirligi ve hadislerin sihhati konusunda bilgi vermis garib kelimeleri aciklamis bazi hadislerin yorumunu yapmistir a g e s 251 253 Eserdeki 1273 hadis ihtiva eden Aisenin musnedini Abdulgafur Abdulhak Huseyin el Belusi yayimlamis Medine 1410 Cemile Sevket Jamila Shaukat bu musned hakkinda Cambridge Universitesinde 1984 A critical Edition with Introduction of Tradition Recounted by Aishah Extracted from the Musnad of Ishaq b Rahawayh adiyla bir doktora calismasi yapmistir 2 Kitabul Mesail Ahmed b Hanbel ve Ibn Rahuyenin fikha dair sorulara verdikleri cevaplarin Ishak b Mansur el Kevsec tarafindan bir araya getirilmesiyle olusan eser Muhammed b Abdullah ez Zahimin tahkikiyle yayimlanmistir Kahire 1412 1992 Ibn Rahuyenin kaynaklarda ayrica et Tefsir es Sunen el Camiul kebir el Camius saġir el Musannef Kitabul Ilm adli eserleri zikredilmektedir Abdulgafur Abdulhak Huseyin el Belusi el Imam Isĥak b Raheveyh ve Kitabuhul Musned ismiyle bir arastirma yapmis Medine 1411 1990 Tallal Mahmud Sultan Fikhu Ishak b Rahuye adli bir doktora tezi hazirlamis 1405 Camiatu Ummil kura Mekke Ozdemir Yucel de Ishak b Rahuye Hayati ve Sahsiyeti adiyla bir yuksek lisans calismasi yapmistir 1982 MU Sosyal Bilimler Enstitusu IstinadlarDeutsche Nationalbibliothek Record 102508062 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Xarici kecidler