Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Üçüncü Hindistan-Pakistan müharibəsi — hərbi konflikt Hindistan və Pakistan arasında 1971-ci ilin dekabrında baş vermişdir. Müharibənin səbəbi isə Hindistanın Şərqi Pakistanda gedən müharibəyə müdaxiləsi olmuşdur.
| Üçüncü Hindistan-Pakistan müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 3 dekabr 1971 - 17 dekabr 1971 | ||
| Yeri | Banqladeş ərazisi | ||
| Nəticəsi | Hindistanın qalibiyyəti. Banqladeşin müstəqilliyini elan etməsi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Öncəki vəziyyət
Pakistan 1947-ci ildə Britaniya Hindistanının bölünməsi nəticəsində yaranmışdır. Keçmiş müstəmləkə dini əsaslarla iki yerə bölünmüşdür. Bu zaman Pakistan bir-birindən aralıda yerləşən iki bölgəyə ayrılır. Onlar arasında 1600 km məsafə vardır. Bu Pakistan üçün əlverişli deyildi. Səbəb isə Şərqi Pakistanın təhlükəsizliyinin təminatında çətinliklərin yaranması ilə bağlı idi. Hindistanla olan münasibətlər ilk gündən gərgin idi. Birinci Hindistan-Pakistan müharibəsi və İkinci Hindistan-Pakistan müharibəsi Kəşmir ilə bağlı yaranan ərazi mübahisəsindən törəmişdirsə, bu münaqişə isə Şərqi Pakistanda baş vermiş vətəndaş müharibəsindən irəli gəlirdi.
Qərbi və Şərqi Pakistan bir-birindən mədəni baxımından kəskin fərqlənirdi. Ölkənin paytaxtı olan Kəraçi qərbdə yerləşirdi. Bu səbəbdən siyasi elitanın böyük hissəsi burada cəmləşmişdi. Qərbi Pakistan hər zaman şərq üzərundə istər siyasi, istərsə də iqtisadi baxımından dominantlıq edirdi. Halbuki, əhalinin böyük hissəsi şərqdə yerləşirdi. 1972-ci ildə şərqin əhalisi 64,9 milyon nəfər, 1974-cü ildə 71,3 milyon nəfər təşkil etmişdir. Şərqin inkişafına az vəsait sərf edilirdi. Xüsusilə dil problem olaraq qalırdı. Belə ki, 1952-ci ildə Dəkkədə hökumətin dil qanunu əlehinə çıxışlar baş verir. Qərbdə əsas dil olan Urdu dilinin şərqdə də əsas dil olması tələb olunurdu. Şərqdə isə əhalinin böyük hissəsi Benqal dilində danışırdı. Şərqdə insanlar özlərini ikinci dərəcəli vətəndaş hiss edirdilər. 1970-ci ildə şərqdə Bxola tropik qasırğası baş verir. Bu hadisə son yüzilliyin ən böyük fəlakəti hesab edilir. Fəlakət nəticəsində yarım milyon insan həlak olur. Bu zaman yerli hakimiyyət orqanları mərkəzi hökuməti fəaliyyətsizlikdə ittiham edirlər. Bundan sonra şərqdə çıxışlar baş qaldırır. İnsanlar Yəhya Xan Məhəmmədin istefasını tələb edirlər.
1970-ci ilin dekabrında parlament seçkilərində şərqdən olan, rəhbərlik etdiyi «Аvаmi Liq» («Azadlıq liqası») partiyası qalib gəlir. Onlar şərqə muxtariyyət verilməsi proqramını irəli sürürlər. Konstitusiyaya görə, partiyaya ölkədə hökumət təşkil hüququ verilirdi. Ancaq, Yəhya Xan Rəhmanın baş nazir olmasına qarşı çıxır və qərbdə qalib gələn partiyanın rəhbəri Zülfüqar Əli Bhuttonun baş nazir təyin olunmasını tələb edir. Yəhya Xan, Zülfüqar Əli Bhutto və Şeyx Mucibur Rəhman arasında aparılan danışıqlar bir nəticə vermir. 7 mart 1971-ci ildə Şeyx Mucibur Rəhman Şərqi Pakistanın azadlığı uğrunda mübarizəyə başladığını elan edir
Banqladeş azadlıq müharibəsi
İlk əvvəllər Pakistan Ordusu demək olar ki, müqavimətə rast gəlmir. Yazın sonlarında ordu Banqladeşin bütün şəhərlərini ələ keçirir. Kəndlərdə isə partizan hərəkatı başlayır. Onun iştirakçıları "Mutki Baxini" adlanan təşkilatda birləşirlər. Partizanların sayı istər ordudan fərarilik edən əsgərlərin, istərsə yerli əhalinin sayəsində artırdı. 1971-ci ilin sonunda Banqladeşdə 200,000-dən 2 milyona qədər insan həlak olmuşdur. 8 milyon insan Hindistana qaçmalı olmuşdur.
Hindistanın baş naziri İndira Qandi yeni dövlətin müstəqilliyini elan etməsindən sonra dərhal onları dəstəkləyir. Hindistan özünün əzəli düşməninin zəifləməsini istəyirdi. Yeni-yeni qaçqın axınlarının Hindistana gəlməsi burada vəziyyəti gərginləşdirirdi. Qaçqınlar yerli əhalinin vəziyətini dahada kəskinləşdirirdi. Hindistan münaqişənin tezliklə bitməsinin tərəfdarı idi. Bu zaman Hindistan hökuməti «Muti dakini» təşkilatına hərbi yardım göstərirdi. Artıq, 1971-ci ilin yayında partizanlar əks hücuma başlayırlar. Ölkə 11 bölgəyə bölünür. Bu bölgələrin hər birinə Pakistan ordusunun keçmiş zabitləri rəhbərlik edirdi. Partizanlar kiçik aviasiya qüvvələri və çay donanmasına malik idilər. Hindistanda düşərgələri və bazaları olan üsyançılar uğurlu əməliyyatlar həyata keçirə bilmişdilər.
Pakistan hökuməti belə qərara gəlir ki, nə qədər Hindistan üsyançılara kömək göstərir onlara qalıb gəlmənin mümkünsüzdür. Bu zaman Hindistan ordusu sərhəddə cəmləşmişdi. Bu isə gərginliyi daha da artırdı. 21 noyabrda hər iki ordunun cəmləşdiyi ərazidə gərginlik son həddə çatır.
Müharibənin gedişi
3 dekabr günün ikinci yarısında Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri hindlilərin avia bazalarınlarını bombalayır. Bu plan hələ ilk dəfə Altı günlük müharibə zamanı işlədilmişdi. Belə ki, İsrail ordusu qəfil hücumla ərəb ölkələrinin aviasiyasını darmadağın etmişdi. Bu, Pakistan ordusu tərəfindən "Çingiz xan" əməliyyatı adlandırılırdı. Bu əməliyyat Hindistan ordusuna elə də böyük zərbə vurmur. 4 dekabr tarixindən Hindistanda səfərbərlik elan edilir və silahlanma gücləndirilir.
Banqladeşdə yerləşən Pakistan ordusunun vəziyyəti isə bu ərəfələrdə kəskin idi. Demək olar ki, orduya havadan kömək edilmirdi. Buna görə də Pakistan ordu rəhbərliyi Hindistana ikinci cəbhə açaraq onun iki cəbhədə vuruşmağa təhkim etmək niyyətində idilər. Ancaq Hindistanın Pəncab polkunun 23-cü batalyonu 5-6 dekabr tarixində Pakistanın 51-ci piyada briqadasının qarşısını ala bilir. Bu döyüşdə hindlilərin bombardmançı təyyarələri mühüm rol oynayırlar. Avia zərbələr nəticəsində Pakistanın hərbi texnikaları sıradan çıxarılmışdı. Bu zaman Hindistan ordusu nəinki müdafiə olunur, hətta hücuma keçərək sərhədyanı əraziləri ələ keçirmişdir.
Şərq cəbhəsində isə hindlilər yerli partizan qüvvələrinin dəstəyi ilə asanlıqla irəliləyə bilirdi. Üstəlik, çaylarda asan üzə bilən PT-76 tankları və havadan isə helikopterlərinin dəstəyi ilə artıq onlar qısa müddət ərzində Dəkkə şəhərinə çatırlar. 16 dekabrda Banqladeşdə yerləşən Pakistan qüvvələrinin rəhbəri general danışıqsız təslim olma müqaviləsinə qol çəkir. 17 dekabr tarixində Hindistan atəşkəs elan edir. Bununla da müharibə bitir.
Dəniz döyüşləri
- 4 dekabr tarixində Pakistana şəxsus olan "Qazi" sualtı qayığı "Vikrat" gəmisi tərəfindən batırılır. 4 dekabrın gecə saatlarında "Vişakxapatnam" farvateri ətrafında sualtı mina yerləşdirərlən D141 "Racput" gəmisi tərəfindən aşkarlanaraq batırılır. Qayıq bütün ekipajı ilə (82 nəfər) batır.
- 5 dekabrda Traydent əməliyyatı zamanı Pakistana məxsus esmines "Hayber" və "Mühafiz" gəmisi batırılır. 270 nəfər ekipajdan cəmi 70 nəfər xilas ola bilir.
- 9 dekabrda Pakistan sualtı qayığı olan "Xanqor" hind freqatı olan "Xukrini"nin torpeda zərbələri ilə məhv edilir. Bu hadisə İkinci dünya müharibəsindən sonra dizellə işləyən sualtı qayığın uğurlu əməliyyatı hesab edilir. 19 zabit və 193 matros həlak olur. Ekipaj üzvlərindən cəmi 3 zabit və 93 matros sağ qalır.
Bu konfliktdə 100–127 mm-lik kalibrli güllələrdən istifadə edilir. Bu isə ucuz və effektivliyi ilə seçilirdi. Bu müharibədə ənənəvi sualtı bombalardan istifadə edilirdi.
Nəticələri
Müharibənin nəticəsində Banqladeş müstəqilliyini əldə edir. 16 dekabr Banqladeşdə qələbə günü kimi qeyd edilir.
Müharibə bitdikdən dərhal sonra Pakistan prezidenti Yəhya Xan istefa verir və onu Zülfüqar Əli Bhutto əvəz edir. O, Şərqi Pakistan xalqından üzr itəyir. Onun ən böyük uğuru əsirlikdə olan pakistanlı hərbçilərin heç bir məhkəmə qurulmadan ölkəyə gətirilməsi olur. imzalandıqdan sonra üç ölkə arasında normal əlaqələr qurulur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Clodfelter M. Warfare and armed conflict. V. 2. Р. 1100.
- "Hərbi Ədəbiyyat". 2011-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-24.
- Government and Politics in South Asia. Р. 385
Mənbə
- Sualtı qayıqlarım müharibədə iştirakı
- The 1971 India-Pakistan War 2005-08-02 at the Wayback Machine (ing.)
- «Official 1971 War History», History Division, Ministry of Defence, Government of India 2005-11-23 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ucuncu Hindistan Pakistan muharibesi herbi konflikt Hindistan ve Pakistan arasinda 1971 ci ilin dekabrinda bas vermisdir Muharibenin sebebi ise Hindistanin Serqi Pakistanda geden muharibeye mudaxilesi olmusdur Ucuncu Hindistan Pakistan muharibesiTarix 3 dekabr 1971 17 dekabr 1971Yeri Banqlades erazisiNeticesi Hindistanin qalibiyyeti Banqladesin musteqilliyini elan etmesi Munaqise terefleriHindistan Banqlades PakistanKomandan lar Sem Maneksou Emir NiyaziTereflerin quvvesi175 000 500 000 395 000Itkiler2473 7982 Vikianbarda elaqeli mediafayllarOnceki veziyyetPakistan 1947 ci ilde Britaniya Hindistaninin bolunmesi neticesinde yaranmisdir Kecmis mustemleke dini esaslarla iki yere bolunmusdur Bu zaman Pakistan bir birinden aralida yerlesen iki bolgeye ayrilir Onlar arasinda 1600 km mesafe vardir Bu Pakistan ucun elverisli deyildi Sebeb ise Serqi Pakistanin tehlukesizliyinin teminatinda cetinliklerin yaranmasi ile bagli idi Hindistanla olan munasibetler ilk gunden gergin idi Birinci Hindistan Pakistan muharibesi ve Ikinci Hindistan Pakistan muharibesi Kesmir ile bagli yaranan erazi mubahisesinden toremisdirse bu munaqise ise Serqi Pakistanda bas vermis vetendas muharibesinden ireli gelirdi Qerbi ve Serqi Pakistan bir birinden medeni baximindan keskin ferqlenirdi Olkenin paytaxti olan Keraci qerbde yerlesirdi Bu sebebden siyasi elitanin boyuk hissesi burada cemlesmisdi Qerbi Pakistan her zaman serq uzerunde ister siyasi isterse de iqtisadi baximindan dominantliq edirdi Halbuki ehalinin boyuk hissesi serqde yerlesirdi 1972 ci ilde serqin ehalisi 64 9 milyon nefer 1974 cu ilde 71 3 milyon nefer teskil etmisdir Serqin inkisafina az vesait serf edilirdi Xususile dil problem olaraq qalirdi Bele ki 1952 ci ilde Dekkede hokumetin dil qanunu elehine cixislar bas verir Qerbde esas dil olan Urdu dilinin serqde de esas dil olmasi teleb olunurdu Serqde ise ehalinin boyuk hissesi Benqal dilinde danisirdi Serqde insanlar ozlerini ikinci dereceli vetendas hiss edirdiler 1970 ci ilde serqde Bxola tropik qasirgasi bas verir Bu hadise son yuzilliyin en boyuk felaketi hesab edilir Felaket neticesinde yarim milyon insan helak olur Bu zaman yerli hakimiyyet orqanlari merkezi hokumeti fealiyyetsizlikde ittiham edirler Bundan sonra serqde cixislar bas qaldirir Insanlar Yehya Xan Mehemmedin istefasini teleb edirler 1970 ci ilin dekabrinda parlament seckilerinde serqden olan rehberlik etdiyi Avami Liq Azadliq liqasi partiyasi qalib gelir Onlar serqe muxtariyyet verilmesi proqramini ireli sururler Konstitusiyaya gore partiyaya olkede hokumet teskil huququ verilirdi Ancaq Yehya Xan Rehmanin bas nazir olmasina qarsi cixir ve qerbde qalib gelen partiyanin rehberi Zulfuqar Eli Bhuttonun bas nazir teyin olunmasini teleb edir Yehya Xan Zulfuqar Eli Bhutto ve Seyx Mucibur Rehman arasinda aparilan danisiqlar bir netice vermir 7 mart 1971 ci ilde Seyx Mucibur Rehman Serqi Pakistanin azadligi ugrunda mubarizeye basladigini elan edirBanqlades azadliq muharibesiIlk evveller Pakistan Ordusu demek olar ki muqavimete rast gelmir Yazin sonlarinda ordu Banqladesin butun seherlerini ele kecirir Kendlerde ise partizan herekati baslayir Onun istirakcilari Mutki Baxini adlanan teskilatda birlesirler Partizanlarin sayi ister ordudan ferarilik eden esgerlerin isterse yerli ehalinin sayesinde artirdi 1971 ci ilin sonunda Banqladesde 200 000 den 2 milyona qeder insan helak olmusdur 8 milyon insan Hindistana qacmali olmusdur Hindistanin bas naziri Indira Qandi yeni dovletin musteqilliyini elan etmesinden sonra derhal onlari destekleyir Hindistan ozunun ezeli dusmeninin zeiflemesini isteyirdi Yeni yeni qacqin axinlarinin Hindistana gelmesi burada veziyyeti gerginlesdirirdi Qacqinlar yerli ehalinin veziyetini dahada keskinlesdirirdi Hindistan munaqisenin tezlikle bitmesinin terefdari idi Bu zaman Hindistan hokumeti Muti dakini teskilatina herbi yardim gosterirdi Artiq 1971 ci ilin yayinda partizanlar eks hucuma baslayirlar Olke 11 bolgeye bolunur Bu bolgelerin her birine Pakistan ordusunun kecmis zabitleri rehberlik edirdi Partizanlar kicik aviasiya quvveleri ve cay donanmasina malik idiler Hindistanda dusergeleri ve bazalari olan usyancilar ugurlu emeliyyatlar heyata kecire bilmisdiler Pakistan hokumeti bele qerara gelir ki ne qeder Hindistan usyancilara komek gosterir onlara qalib gelmenin mumkunsuzdur Bu zaman Hindistan ordusu serhedde cemlesmisdi Bu ise gerginliyi daha da artirdi 21 noyabrda her iki ordunun cemlesdiyi erazide gerginlik son hedde catir Muharibenin gedisi3 dekabr gunun ikinci yarisinda Pakistan Herbi Hava Quvveleri hindlilerin avia bazalarinlarini bombalayir Bu plan hele ilk defe Alti gunluk muharibe zamani isledilmisdi Bele ki Israil ordusu qefil hucumla ereb olkelerinin aviasiyasini darmadagin etmisdi Bu Pakistan ordusu terefinden Cingiz xan emeliyyati adlandirilirdi Bu emeliyyat Hindistan ordusuna ele de boyuk zerbe vurmur 4 dekabr tarixinden Hindistanda seferberlik elan edilir ve silahlanma guclendirilir Banqladesde yerlesen Pakistan ordusunun veziyyeti ise bu erefelerde keskin idi Demek olar ki orduya havadan komek edilmirdi Buna gore de Pakistan ordu rehberliyi Hindistana ikinci cebhe acaraq onun iki cebhede vurusmaga tehkim etmek niyyetinde idiler Ancaq Hindistanin Pencab polkunun 23 cu batalyonu 5 6 dekabr tarixinde Pakistanin 51 ci piyada briqadasinin qarsisini ala bilir Bu doyusde hindlilerin bombardmanci teyyareleri muhum rol oynayirlar Avia zerbeler neticesinde Pakistanin herbi texnikalari siradan cixarilmisdi Bu zaman Hindistan ordusu neinki mudafie olunur hetta hucuma kecerek serhedyani erazileri ele kecirmisdir Serq cebhesinde ise hindliler yerli partizan quvvelerinin desteyi ile asanliqla irelileye bilirdi Ustelik caylarda asan uze bilen PT 76 tanklari ve havadan ise helikopterlerinin desteyi ile artiq onlar qisa muddet erzinde Dekke seherine catirlar 16 dekabrda Banqladesde yerlesen Pakistan quvvelerinin rehberi general danisiqsiz teslim olma muqavilesine qol cekir 17 dekabr tarixinde Hindistan ateskes elan edir Bununla da muharibe bitir Deniz doyusleri4 dekabr tarixinde Pakistana sexsus olan Qazi sualti qayigi Vikrat gemisi terefinden batirilir 4 dekabrin gece saatlarinda Visakxapatnam farvateri etrafinda sualti mina yerlesdirerlen D141 Racput gemisi terefinden askarlanaraq batirilir Qayiq butun ekipaji ile 82 nefer batir 5 dekabrda Traydent emeliyyati zamani Pakistana mexsus esmines Hayber ve Muhafiz gemisi batirilir 270 nefer ekipajdan cemi 70 nefer xilas ola bilir 9 dekabrda Pakistan sualti qayigi olan Xanqor hind freqati olan Xukrini nin torpeda zerbeleri ile mehv edilir Bu hadise Ikinci dunya muharibesinden sonra dizelle isleyen sualti qayigin ugurlu emeliyyati hesab edilir 19 zabit ve 193 matros helak olur Ekipaj uzvlerinden cemi 3 zabit ve 93 matros sag qalir Bu konfliktde 100 127 mm lik kalibrli gullelerden istifade edilir Bu ise ucuz ve effektivliyi ile secilirdi Bu muharibede enenevi sualti bombalardan istifade edilirdi NeticeleriMuharibenin neticesinde Banqlades musteqilliyini elde edir 16 dekabr Banqladesde qelebe gunu kimi qeyd edilir Muharibe bitdikden derhal sonra Pakistan prezidenti Yehya Xan istefa verir ve onu Zulfuqar Eli Bhutto evez edir O Serqi Pakistan xalqindan uzr iteyir Onun en boyuk uguru esirlikde olan pakistanli herbcilerin hec bir mehkeme qurulmadan olkeye getirilmesi olur imzalandiqdan sonra uc olke arasinda normal elaqeler qurulur Hemcinin baxBirinci Hindistan Pakistan muharibesi Ikinci Hindistan Pakistan muharibesi Kargil muharibesiIstinadlarClodfelter M Warfare and armed conflict V 2 R 1100 Herbi Edebiyyat 2011 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 24 Government and Politics in South Asia R 385MenbeSualti qayiqlarim muharibede istiraki The 1971 India Pakistan War 2005 08 02 at the Wayback Machine ing Official 1971 War History History Division Ministry of Defence Government of India 2005 11 23 at the Wayback Machine