Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çimu mədəniyyəti (keçua Chimu) — Kolumbdan öncə mövcud olmuş mədəniyyət.
Ümumi məlumat
Moçika və Tiauanako sivilizasiyalarının müasirlərindən biri də Çimu mədəniyyəti idi. Çimu mədəniyyəti Peru zolağının bütün ərazisini əhatə edirdi. Deyilənlərə görə çima xalqı şimaldan dəniz yolu ilə buraya gəlib çıxmışlar. Buraya gələnlərə Takaynamo başçılıq edirdi. Takaynamo Moçe düzənliyində sahilə düşür və burada müqəddəs bir yer tikdirərək dini ayinləri icra edir. Yerli əhali ona itaət etməyə başlayır. Çimu bir neçə min kilometr ərazini əhatə edirdi. Bu ərazi Cənubi Amerikada ən nəhəng dövlətlərdən sayılırdı. Zəbt olunmuş torpaqlarda Çimu hakimləri yerli knyazların idarəetmə işlərinə nəzarət edirdilər. cəmiyyətin bu təbəqəsindən olanları «yüksək nəsildən olanlar», əks tərəfi isə, «nökərlər» adlandırırdılar.
Çimu dövlətində çoxlu şəhərlər var idi, onların bir çoxunun qalıqları hələ indiyədək qalmaqdadır. Apurlek, Fado, Çakma və s. belələrindəndir. Dövlətin paytaxtı ağ-yaşıl rəngli gözəl şəhər Çan-Çan şəhəri idi. Tərcümədə onun adı «İlanlar şəhəri»dir. Çünki ilan bu şəhərdə ən müqəddəs varlıq hesab edilir və ona etiqad olunurdu. Bu şəhər günəş və Ay adlanan (Palma-de-los-Moçika) dini ərazinin yaxınlığında yerləşirdi. Şəhər on kvartala bölünmüşdü. Hər kvartalın özünün müqəddəs yerləri, parkları, planlaşdırılmış küçələri, ictimai binaları, bağ və su anbarları mövcud idi. Binalar meandra adlanan ornamentlərlə bəzədilirdi. «Meandra» spiral forması yaradan düz xətt uclarının əyri və sınmış şəkildə həndəsi təsviridir.
Çimunun müdafiə tikililəri də mədəniyyət abidələri kimi möhtəşəm və yaraşıqlı idi. Belələrindən ən məşhuru Paramonqa qalası idi. Bu qala dövlətin Cənubi sərhədlərini qoruyurdu. Qala gur və tez axan iki çayın arasındakı Kordilyer təpəsində tikilmişdi. Qala ehram kimi pilləli tikiliyə uyğun inşa edilmişdi. Müdafiə valında qapı yerləşirdi ki, bu da cəld barrikada qurmağa imkan verirdi. Buradan da növbəti qala hissəsinə çox yaxşı şəkildə möhkəmləndirilmiş yol gedirdi. Tikilinin mərkəzi üçüncü hissədə qalın divarlar, künclər düşmən üçün keçilməz idi.
Həqiqətdə isə, Peru ayrıca Çimu memarlığının möhtəşəm və ecazkar tikililərindən biri Böyük Peru divarlarıdır. Bu tikili öz başlancığını dəniz sahillərindən götürərək Suçimansilo adlanan hündür dağərazisinə qədər gedib çıxırdı. Onun eni 5. m, hündürlüyü 3 m. uzunluğu 100 km-ə çatırdı. Divarlar daşdan hörülmüşdü. Çoxkilometrli divar məşhur Çin səddini xatırladırdı. Çimulular memarlıqla yanaşı, metallurgiyada da nailiyyətlər əldə etmişlər. İlk dəfə onlar metalı əritmiş və Cənubi Amerikada bürüncü kəşf etmişlər. Metaldan hazırlanmış bıçaq, çəngəllər və d. məmulatlar ziynət əşyaları kimi yüksək qiymətləndirilirdi. Gümüşə üçtünlük verən çimulular onu Ayın nişanəsi adlandırmaqla ali allah kimi ona itaət edirdilər.
Keramikaya gəlincə isə, bu sənət çimululara şöhrət gətirmişdi. O, praktiki səciyyə kəsb etsə də, bəzəyi adi idi. Çimu sənətkarlarının bədii fəaliyyətinin əsas növlərindən biri zadəganlar üçün sarı, yaşıl və göy rəngli lələklərdən libasların tikilməsi idi. Pambıq parçadan, üzəri orcinal applikasiyalarla bəzədilmiş çiyinlik və yağmurluq daha yüksək qiymətləndirilirdi. Çimu dövlətinin bütün həyatı «Si» işarəsi altında yaşanılırdı. Bu, gecə səmasının adı idi. Səhrada günəş düşmən, Ay isə, çay və dənizləri idarə edən dost idi. O, Günəşin üzünü bağlayarkən öz möhtəşəmliyini sübut edirdi. Ona görə də, Günəşin tutulması Çimuda bayramla müşayiət olunurdu.
1476-cı ildə sonuncu hökmdar Çimo Kapak inklərin ordusuna məğlub olub, qəsbkarların ərazisinə birləşdirilir.
Çimu mədəniyyəti aid keramika və parça
Çan-Çan şəhəri
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
![image]()
Vikianbarda Чиму ilə əlaqədar mediafayllar var- Описание Чиморского государства, родословная правителей и сведения о языке чиму на сайте Mesoamerica.Ru
- Культура Чиму на сайте Музея доколумбова искусства
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cimu medeniyyeti kecua Chimu Kolumbdan once movcud olmus medeniyyet Umumi melumatMocika ve Tiauanako sivilizasiyalarinin muasirlerinden biri de Cimu medeniyyeti idi Cimu medeniyyeti Peru zolaginin butun erazisini ehate edirdi Deyilenlere gore cima xalqi simaldan deniz yolu ile buraya gelib cixmislar Buraya gelenlere Takaynamo basciliq edirdi Takaynamo Moce duzenliyinde sahile dusur ve burada muqeddes bir yer tikdirerek dini ayinleri icra edir Yerli ehali ona itaet etmeye baslayir Cimu bir nece min kilometr erazini ehate edirdi Bu erazi Cenubi Amerikada en neheng dovletlerden sayilirdi Zebt olunmus torpaqlarda Cimu hakimleri yerli knyazlarin idareetme islerine nezaret edirdiler cemiyyetin bu tebeqesinden olanlari yuksek nesilden olanlar eks terefi ise nokerler adlandirirdilar Cimu dovletinde coxlu seherler var idi onlarin bir coxunun qaliqlari hele indiyedek qalmaqdadir Apurlek Fado Cakma ve s belelerindendir Dovletin paytaxti ag yasil rengli gozel seher Can Can seheri idi Tercumede onun adi Ilanlar seheri dir Cunki ilan bu seherde en muqeddes varliq hesab edilir ve ona etiqad olunurdu Bu seher gunes ve Ay adlanan Palma de los Mocika dini erazinin yaxinliginda yerlesirdi Seher on kvartala bolunmusdu Her kvartalin ozunun muqeddes yerleri parklari planlasdirilmis kuceleri ictimai binalari bag ve su anbarlari movcud idi Binalar meandra adlanan ornamentlerle bezedilirdi Meandra spiral formasi yaradan duz xett uclarinin eyri ve sinmis sekilde hendesi tesviridir Cimunun mudafie tikilileri de medeniyyet abideleri kimi mohtesem ve yarasiqli idi Belelerinden en meshuru Paramonqa qalasi idi Bu qala dovletin Cenubi serhedlerini qoruyurdu Qala gur ve tez axan iki cayin arasindaki Kordilyer tepesinde tikilmisdi Qala ehram kimi pilleli tikiliye uygun insa edilmisdi Mudafie valinda qapi yerlesirdi ki bu da celd barrikada qurmaga imkan verirdi Buradan da novbeti qala hissesine cox yaxsi sekilde mohkemlendirilmis yol gedirdi Tikilinin merkezi ucuncu hissede qalin divarlar kuncler dusmen ucun kecilmez idi Heqiqetde ise Peru ayrica Cimu memarliginin mohtesem ve ecazkar tikililerinden biri Boyuk Peru divarlaridir Bu tikili oz baslancigini deniz sahillerinden goturerek Sucimansilo adlanan hundur dagerazisine qeder gedib cixirdi Onun eni 5 m hundurluyu 3 m uzunlugu 100 km e catirdi Divarlar dasdan horulmusdu Coxkilometrli divar meshur Cin seddini xatirladirdi Cimulular memarliqla yanasi metallurgiyada da nailiyyetler elde etmisler Ilk defe onlar metali eritmis ve Cenubi Amerikada buruncu kesf etmisler Metaldan hazirlanmis bicaq cengeller ve d memulatlar ziynet esyalari kimi yuksek qiymetlendirilirdi Gumuse uctunluk veren cimulular onu Ayin nisanesi adlandirmaqla ali allah kimi ona itaet edirdiler Keramikaya gelince ise bu senet cimululara sohret getirmisdi O praktiki seciyye kesb etse de bezeyi adi idi Cimu senetkarlarinin bedii fealiyyetinin esas novlerinden biri zadeganlar ucun sari yasil ve goy rengli leleklerden libaslarin tikilmesi idi Pambiq parcadan uzeri orcinal applikasiyalarla bezedilmis ciyinlik ve yagmurluq daha yuksek qiymetlendirilirdi Cimu dovletinin butun heyati Si isaresi altinda yasanilirdi Bu gece semasinin adi idi Sehrada gunes dusmen Ay ise cay ve denizleri idare eden dost idi O Gunesin uzunu baglayarken oz mohtesemliyini subut edirdi Ona gore de Gunesin tutulmasi Cimuda bayramla musayiet olunurdu 1476 ci ilde sonuncu hokmdar Cimo Kapak inklerin ordusuna meglub olub qesbkarlarin erazisine birlesdirilir Cimu medeniyyeti aid keramika ve parcaCan Can seheriHemcinin baxNaska medeniyyeti Mocika medeniyyeti Cavin medeniyyeti TiauanakoXarici kecidlerVikianbarda Chimu ile elaqedar mediafayllar var Opisanie Chimorskogo gosudarstva rodoslovnaya pravitelej i svedeniya o yazyke chimu na sajte Mesoamerica Ru Kultura Chimu na sajte Muzeya dokolumbova iskusstva