Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyx İbrahim Gülşəni (1423, Şamaxı – 1534, Qahirə) – sufi alimi, xəlvətiliyin gülşənilik qolunun qurucusudur.
| İbrahim Gülşəni | |
|---|---|
| Şeyx İbrahim bin Məhəmməd bin Şəhabəddin Gülşəni | |
| Doğum tarixi | 1423 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1534 |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
Dədə Ömər Rövşəninin vəfatından sonra səccadəsinə 1487-ci ildə İbrahim Gülşəni əyləşir. 50 ildən çox şeyxlik edən İbrahim Gülşəni 1501-ci ildə Təbrizdən ayrılana qədər burada 14 il şeyx olaraq fəaliyyət göstərmişdir.
İbrahim Gülşəninin Amiddə (Diyarbəkir) və Azərbaycanın Bərdə şəhərində doğulması haqqında iki fərqli fikir vardır. Həyatı haqqında bilinənlər daha çox oğlu Əhməd Xəyalinin xəlifəsi Mühyi Gülşəninin Mənaqibi-İbrahim Gülşəni adlı əsərindən götürülmüşdür. onun 1534-cü ildə vəfat edəndə 114 yaşında olduğunu söyləyir. Bu vəziyyətdə 1423-cü ildə doğulması güman edilir. Mühyi Gülşəni İbrahim Gülşəninin öz soyunu yeddi nəsil ilə oğuz ataya yetişdiyini söyləyir.
Ziyalı bir ailəyə mənsub olan İbrahim Gülşəninin atası Məhəmməd Amidi fiqh, kəlam və məntiq mövzusunda əsərləri olan bir alim idi. Müəllimlik edən İbrahim Gülşəninin babası isə fiqh və təsəvvüfə dair əsərlərin müəllifi idi. Əmisi Seydi Əli də 200-dən çox müridi olan bir şeyx idi. İbrahim Gülşəninin iki yaşı olarkən atası ölmüş, onun qayğı və tərbiyəsini əmisi öz üzərinə almış, təhsilə də əmisinin yanında başlamışdır. Mühyi Gülşəninin verdiyi məlumata görə, Təbrizə gedəndə Uzun Həsənin qazıəsgəri Molla Həsən ilə qarşılaşmış, onun qabiliyyətini görən Molla Həsən təhsil üçün Mavəraünnəhrə getməsinin lazım gəlmədiyini söyləyərək İbrahim Gülşənini Təbrizdə qalmağa inandırmış və yanında saxlayaraq övladlığa götürmüşdür. Molla Həsənin yardımı ilə Təbrizdə mədrəsə təhsili alan İbrahim Gülşəni burada Molla İbrahim olaraq tanınmağa başlamışdır.
Təbrizdə olduğu müddətdə getdikcə etibarı artan İbrahim Gülşəni Təbriz qazısı Şərəfəddin ilə aralarında olan bir hadisəyə görə Sultan Uzun Həsənlə tanış olma imkanı tapdı. Sultan Uzun Həsən istədiyi zaman yanına gəlib-gedə bilməsi üçün ona "Tərxan" adını verdi. O, bir müddət sonra ilə bağlanan bir sazişdə iştirak etmək üçün Herata göndərildi. İbrahim Gülşəni burada məşhur sufi Əbdürrəhman Cami ilə tanış oldu. Sultan Uzun Həsən Şiraza vali təyin etdiyi oğlu Sultan Xəlilin xalqa etdiyi zülmün qarşısını almaq üçün onu Şiraza göndərdi. Bu iki hadisədən İbrahim Gülşəninin Sultan Uzun Həsənin yanında böyük etibarı olduğu görünür.
Sultan Uzun Həsənin qardaşı və Dədə Ömər Rövşəninin müridi olan Üveysin dərviş qiyafəsi ilə Təbrizə gəldiyini, sultanın qardaşından başındakı tacın ansı təriqətə aid olduğunu soruşanda: "Ömər Rövşəninindir" – deyib bu şeyxi tərifləməsindən sonra Sultan Uzun Həsənin onu görmək istədiyini və İbrahim Gülşənini onu dəvət üçün Qarabağa göndərdiyini bildirir. Qarabağa gedib Dədə Ömər Rövşəni ilə görüşən İbrahim Gülşəni bu zaman şeyxdən təsirlənərək ona bağlanmışdır. Ömər Rövşəni İbrahim Gülşəniyə Sultan Uzun Həsənin dəvətini qəbul etdiyini,ancaq bu dəvət qış fəslinə düşdüyü üçün Təbrizə yazda gedə biləcəyini söyləyir.İbrahim Gülşəni bir müddət orada qaldıqdan sonra Təbrizə qayıdır .Bundan sonra və həyatı yaşamağa başlayan İbrahhim Gülşəni seyri-sülukunu növbəti il Təbrizə gələn Ömər Rövşəninin nəzarətində davam etdirir. qeyd edir ki, Ömər Rövşəni Sultan Uzun Həsənin dövründə Təbrizə gəldiyinə görə İbrahim Gülşəninin ona 1478-ci ildə bağlanması qənaəti hasil olur. İbrahim Gülşəni bu dövrdə güclü bi ekstaz halına girərək əlində şərab şüşəsi ilə bazarda dolaşmağa başlayır. Mühyi Gülşəninin sözlərindən onun bu halının uzun müddət davam etdiyi bəlli olur.
Mənbələrdən məlum olur ki, Dədə Ömər Rövşəni ölümündən bir neçə gün əvvəl İbrahi Gülşənini xəlifəsi elan edir. Mürşidinin ölümündn sonra irşad fəaliyyətinə başlayan İbrahim Gülşənini Sultan Yaqub da çox qiymətləndirir və əsgərlərinin mənəviyyatını yüksəltmək üçün əksər döyüşlərində onu da yanında götürürdü. Bu yaxınlığın yaranmasında İbrahim Gülşəninin Sultan Uzun Həsənə oğlu Sultan Yaqub üçün müəllim olaraq tövsiyə etdiyi Qazı İsanın da rolu olmuşdur.
İbrahim Gülşəni Təbrizi təsvir etdiyi bir qəzəlində Sultan Yaqubu da mədh etmişdir. Sultan Yaqubun 1490-cı ildə vəfatından sonra Ağqoyunlu ailəsi içərisində meydana gələn taxt-tac uğrunda çəkişmələr arasında sıxıntılı bir dövr keçirən İbrahim Gülşəni 1495-ci ildə çox saylı müridi ilə birgə həccə getmişdi.
Bu səfər zamanı İbrahim Gülşəni Məkkədə bəzi misirli alimlərlə tanış oldu və daha sonra Təbrizə qayıtdı. Siyasi iğtişaşların son həddə çatdığı bu dövrdə Ağqoyunlu taxt-tacı tez-tez əldən-ələ keçirdi. Nəhayət, Şah İsmayıl Xətai 1501-ci ildə Təbrizə girəndə İbrahim Gülşəni şəhərdən köçür və uzun və macəralı səfərdən sonra Diyarbəkirə gəlib çxır .O, ömrünün sonuna kimi bu şəhərdə yaşayır.
Yaradıcılığı
Gülşəninin yaradıcılığı Azərbaycan türkcəsi, Fars dili, Ərəb dilində yazdığı divanlardan, "Məsnəviyi-xəfi" və "Raznamə"məsnəvilərindən ibarətdir. İbrahim Gülşəni yaradıcılığının böyük bir hissəsi təsəvvüfi xarakter daşıyır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- İbrahim Gülşəni filmi[ölü keçid]
- – da bax
Mənbə
- "Şeyx İbrahim Gülşəni", "Azadlıq" qəzeti, № 239 (5044). 12 dekabr 2012-ci il.
İstinadlar
- Məhəmmədəli Tərbiyyət, Danişməndani-Azərbaycan, s. 318
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyx Ibrahim Gulseni 1423 Samaxi 1534 Qahire sufi alimi xelvetiliyin gulsenilik qolunun qurucusudur Ibrahim GulseniSeyx Ibrahim bin Mehemmed bin Sehabeddin GulseniDogum tarixi 1423Dogum yeri SamaxiVefat tarixi 1534Vefat yeri Qahire Misir eyaletiHeyatiDede Omer Rovseninin vefatindan sonra seccadesine 1487 ci ilde Ibrahim Gulseni eylesir 50 ilden cox seyxlik eden Ibrahim Gulseni 1501 ci ilde Tebrizden ayrilana qeder burada 14 il seyx olaraq fealiyyet gostermisdir Ibrahim Gulseninin Amidde Diyarbekir ve Azerbaycanin Berde seherinde dogulmasi haqqinda iki ferqli fikir vardir Heyati haqqinda bilinenler daha cox oglu Ehmed Xeyalinin xelifesi Muhyi Gulseninin Menaqibi Ibrahim Gulseni adli eserinden goturulmusdur onun 1534 cu ilde vefat edende 114 yasinda oldugunu soyleyir Bu veziyyetde 1423 cu ilde dogulmasi guman edilir Muhyi Gulseni Ibrahim Gulseninin oz soyunu yeddi nesil ile oguz ataya yetisdiyini soyleyir Ziyali bir aileye mensub olan Ibrahim Gulseninin atasi Mehemmed Amidi fiqh kelam ve mentiq movzusunda eserleri olan bir alim idi Muellimlik eden Ibrahim Gulseninin babasi ise fiqh ve tesevvufe dair eserlerin muellifi idi Emisi Seydi Eli de 200 den cox muridi olan bir seyx idi Ibrahim Gulseninin iki yasi olarken atasi olmus onun qaygi ve terbiyesini emisi oz uzerine almis tehsile de emisinin yaninda baslamisdir Muhyi Gulseninin verdiyi melumata gore Tebrize gedende Uzun Hesenin qaziesgeri Molla Hesen ile qarsilasmis onun qabiliyyetini goren Molla Hesen tehsil ucun Maveraunnehre getmesinin lazim gelmediyini soyleyerek Ibrahim Gulsenini Tebrizde qalmaga inandirmis ve yaninda saxlayaraq ovladliga goturmusdur Molla Hesenin yardimi ile Tebrizde medrese tehsili alan Ibrahim Gulseni burada Molla Ibrahim olaraq taninmaga baslamisdir Tebrizde oldugu muddetde getdikce etibari artan Ibrahim Gulseni Tebriz qazisi Serefeddin ile aralarinda olan bir hadiseye gore Sultan Uzun Hesenle tanis olma imkani tapdi Sultan Uzun Hesen istediyi zaman yanina gelib gede bilmesi ucun ona Terxan adini verdi O bir muddet sonra ile baglanan bir sazisde istirak etmek ucun Herata gonderildi Ibrahim Gulseni burada meshur sufi Ebdurrehman Cami ile tanis oldu Sultan Uzun Hesen Siraza vali teyin etdiyi oglu Sultan Xelilin xalqa etdiyi zulmun qarsisini almaq ucun onu Siraza gonderdi Bu iki hadiseden Ibrahim Gulseninin Sultan Uzun Hesenin yaninda boyuk etibari oldugu gorunur Sultan Uzun Hesenin qardasi ve Dede Omer Rovseninin muridi olan Uveysin dervis qiyafesi ile Tebrize geldiyini sultanin qardasindan basindaki tacin ansi teriqete aid oldugunu sorusanda Omer Rovseninindir deyib bu seyxi teriflemesinden sonra Sultan Uzun Hesenin onu gormek istediyini ve Ibrahim Gulsenini onu devet ucun Qarabaga gonderdiyini bildirir Qarabaga gedib Dede Omer Rovseni ile gorusen Ibrahim Gulseni bu zaman seyxden tesirlenerek ona baglanmisdir Omer Rovseni Ibrahim Gulseniye Sultan Uzun Hesenin devetini qebul etdiyini ancaq bu devet qis fesline dusduyu ucun Tebrize yazda gede bileceyini soyleyir Ibrahim Gulseni bir muddet orada qaldiqdan sonra Tebrize qayidir Bundan sonra ve heyati yasamaga baslayan Ibrahhim Gulseni seyri sulukunu novbeti il Tebrize gelen Omer Rovseninin nezaretinde davam etdirir qeyd edir ki Omer Rovseni Sultan Uzun Hesenin dovrunde Tebrize geldiyine gore Ibrahim Gulseninin ona 1478 ci ilde baglanmasi qenaeti hasil olur Ibrahim Gulseni bu dovrde guclu bi ekstaz halina girerek elinde serab susesi ile bazarda dolasmaga baslayir Muhyi Gulseninin sozlerinden onun bu halinin uzun muddet davam etdiyi belli olur Menbelerden melum olur ki Dede Omer Rovseni olumunden bir nece gun evvel Ibrahi Gulsenini xelifesi elan edir Mursidinin olumundn sonra irsad fealiyyetine baslayan Ibrahim Gulsenini Sultan Yaqub da cox qiymetlendirir ve esgerlerinin meneviyyatini yukseltmek ucun ekser doyuslerinde onu da yaninda gotururdu Bu yaxinligin yaranmasinda Ibrahim Gulseninin Sultan Uzun Hesene oglu Sultan Yaqub ucun muellim olaraq tovsiye etdiyi Qazi Isanin da rolu olmusdur Ibrahim Gulseni Tebrizi tesvir etdiyi bir qezelinde Sultan Yaqubu da medh etmisdir Sultan Yaqubun 1490 ci ilde vefatindan sonra Agqoyunlu ailesi icerisinde meydana gelen taxt tac ugrunda cekismeler arasinda sixintili bir dovr keciren Ibrahim Gulseni 1495 ci ilde cox sayli muridi ile birge hecce getmisdi Bu sefer zamani Ibrahim Gulseni Mekkede bezi misirli alimlerle tanis oldu ve daha sonra Tebrize qayitdi Siyasi igtisaslarin son hedde catdigi bu dovrde Agqoyunlu taxt taci tez tez elden ele kecirdi Nehayet Sah Ismayil Xetai 1501 ci ilde Tebrize girende Ibrahim Gulseni seherden kocur ve uzun ve macerali seferden sonra Diyarbekire gelib cxir O omrunun sonuna kimi bu seherde yasayir YaradiciligiGulseninin yaradiciligi Azerbaycan turkcesi Fars dili Ereb dilinde yazdigi divanlardan Mesneviyi xefi ve Razname mesnevilerinden ibaretdir Ibrahim Gulseni yaradiciliginin boyuk bir hissesi tesevvufi xarakter dasiyir Vikimenbede elaqeli metnlerHemcinin baxAzerbaycanda tesevvufXarici kecidlerIbrahim Gulseni filmi olu kecid da baxMenbe Seyx Ibrahim Gulseni Azadliq qezeti 239 5044 12 dekabr 2012 ci il IstinadlarMehemmedeli Terbiyyet Danismendani Azerbaycan s 318